1. Hi wihi ntiyiso lowu chavelelaka lowu Bibele yi wu vulaka hi Yehovha?

 XANA u nga tsaka loko vanhu va ku avanyisa hi ku ya hi nhlonge ya wena, ku languteka ka nghohe ya wena kumbe hikwalaho ka xivumbeko xa miri wa wena? Swi le rivaleni leswaku a wu nge swi tsakeli. Swa tsakisa ku tiva leswaku Yehovha a nga hi avanyisi hi ku ya hi ndlela leyi vanhu va hi langutaka ha yona! Hi xikombiso, loko Samuwele a languta vana va Yese, a a nga swi voni leswi Yehovha a swi vona. Yehovha u byele Samuwele leswaku un’wana wa vana va Yese a ta va hosi ya Israyele. Kambe hi wihi n’wana wa kona? Loko Samuwele a vona Eliyabu mativula ya Yese, u te: “Hakunene mutotiwa wakwe u le mahlweni ka Yehovha.” Eliyabu a languteka ku fana ni hosi. “Kambe Yehovha u byele Samuwele a ku: ‘U nga languti ku languteka kakwe ni ku tlakuka ka xiyimo xakwe, hikuva ndzi n’wi bakanyile.’” Hi dyondza yini? Yehovha u ye emahlweni a ku: “Munhu u vona ntsena leswi vonakaka ematihlweni; kambe loko ku ri Yehovha, u vona leswi mbilu yi nga swona.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Hi ku ya hi Yohane 7:24, hikwalaho ka yini hi nga fanelanga hi avanyisa munhu hi ku ya hi ndlela leyi a langutekaka ha yona? Kombisa.

² Leswi hi nga hetisekangiki, hakanyingi hi avanyisa vanhu hi ku ya hi ndlela leyi va langutekaka ha yona. (Hlaya Yohane 7:24.) A hi nge n’wi tivi munhu hi ku languta ndlela leyi a langutekaka ha yona ntsena. Hi xikombiso, hambi dokodela wo tlhariha a nge swi tivi leswaku xigulana xi twa yini hi ku xi languta ntsena. U fanele a yingiserisisa kahle loko xi ri karhi xi n’wi hlamusela ndlela leyi xi titwaka ha yona loko a lava ku tiva swo tala hi ta vuvabyi bya xigulana xakwe. Dokodela a nga xi yisa ni le ka X-ray leswaku a ta kota ku vona endzeni ka xona. Handle ka swona a nga xi nyika mirhi leyi hoxeke. Hilaha ku fanaka, a hi nge va tivi kahle vamakwerhu hi ku languta ndlela leyi va langutekaka  ha yona ntsena. Hi fanele hi tinyika nkarhi wo va tiva ku antswa. Leswi hi nga swi kotiki ku vona leswi nga embilwini, a hi nge va tivi hilaha Yehovha a va tivaka hakona. Kambe hi nga swi kota ku tekelela Yehovha. Njhani?

3. Timhaka ta le Bibeleni leti ku vulavuriwaka ha tona eka nhlokomhaka leyi ti ta hi pfuna njhani leswaku hi tekelela Yehovha?

³ Yehovha u va khoma njhani vagandzeri vakwe? Wa va yingisela. U yi tekela enhlokweni ndlela leyi va kuleke ha yona ni xiyimo xa vona. Wa va twela swinene. Loko hi ri karhi hi kambisisa ndlela leyi Yehovha a tirhisaneke ha yona na Yonasi, Eliya, Agara na Lota, hi ta vona ndlela leyi hi nga n’wi tekelelaka ha yona loko hi tirhisana ni vamakwerhu.

4. Hikwalaho ka yini hi nga vaka ni langutelo ro biha hi Yonasi?

⁴ Leswi hi nga tiviki swilo hinkwaswo hi Yonasi, hi nga n’wi teka tanihi munhu loyi a a nga tshembekanga. Yehovha a a n’wi lerise leswaku a ya twarisa rungula ra vuavanyisi eNinivha. Ematshan’weni yo yingisa Yehovha, Yonasi u khandziye xikepe lexi a xi nga yi eNinivha, a “suka emahlweni ka Yehovha.” (Yon. 1:1-3) Loko a ku ri wena, xana a wu ta va u tlhele u n’wi rhuma Yonasi? Kumbexana a wu nga ha ta n’wi rhuma! Kambe Yehovha u vone swi fanerile ku tlhela a n’wi rhuma.—Yon. 3:1, 2.

5. U dyondza yini hi Yonasi eka marito lawa a ma vuleke eka Yonasi 2:1, 2, 9?

⁵ Yonasi u kombise leswaku i munhu wa njhani eka xikhongelo xakwe. (Hlaya Yonasi 2:1, 2, 9.) Xikhongelo xexo, lexi ku nga xin’wana xa swikhongelo swo tala swa Yonasi, xi hi pfuna ku va ni langutelo lerinene hi Yonasi, ematshan’weni yo n’wi teka tanihi loyi a balekeke ntirho. Marito yakwe ma kombisa leswaku a a titsongahata, a khensa naswona a tiyimisele ku yingisa Yehovha. A swi hlamarisi leswi Yehovha a veke ni langutelo lerinene hi Yonasi ni ku hlamula xikhongelo xakwe naswona a yeke emahlweni a n’wi tirhisa tanihi muprofeta!

6. Hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka ku yingisela hi vurhon’wana?

⁶ Leswaku hi kota ku yingisela van’wana hi vurhon’wana, hi fanele hi titsongahata hi tlhela hi lehisa mbilu. Ku ni swivangelo swinharhu leswi endlaka mhaka leyi yi va ya nkoka. Xo sungula, a hi nge hatliseli ku ehleketelela van’wana swilo swo biha. Xa vumbirhi, hi ta twisisa ndlela leyi makwerhu a titwaka ha yona ni swikongomelo swakwe, sweswo swi ta endla hi n’wi twela vusiwana. Xa vunharhu, hi nga pfuna makwerhu a dyondza swo karhi hi yena  n’wini. Mikarhi yin’wana, a hi yi twisisi ndlela leyi hi titwaka ha yona kukondza hi vulavula ha yona. (Swiv. 20:5) Nkulu un’wana wa le Asia u ri: “Siku rin’wana ndzi tshame ndzi hatlisela ku vulavula ndzi nga si twa mhaka hinkwayo. Ndzi byele makwerhu wa xisati leswaku u fanele a antswisa ndlela leyi a hlamulaka ha yona evandlheni. Endzhaku, ndzi kume leswaku u ni xiphiqo xa ku hlaya naswona loko a hlamula u va a tikarhatile swinene.” Hakunene i swa nkoka leswaku vakulu va sungula hi ku twa “mhaka” va nga si nyikela ndzayo!—Swiv. 18:13.

7. U dyondza yini eka ndlela leyi Yehovha a tirhisaneke na Eliya ha yona?

⁷ Vamakwerhu van’wana swa va tikela ku vulavula hi ndlela leyi va titwaka ha yona hikwalaho ka ndlela leyi va kurisiweke ha yona, ndhavuko wa vona kumbe vumunhu bya vona. Hi nga endla yini leswaku va kota ku hi phofulela ndlela leyi va titwaka ha yona? Tsundzuka ndlela leyi Yehovha a tirhisaneke na Eliya ha yona loko a baleka Yezabele. Swi n’wi tekele masiku yo tala Eliya ku va a tiphofula eka Tata wakwe wa le tilweni. Yehovha u n’wi yingisele hi vurhon’wana. U tiyise Eliya a tlhela a n’wi nyika ntirho wa nkoka. (1 Tih. 19:1-18) Swi nga va tekela nkarhi vamakwerhu ku tiphofula eka hina, kambe loko va tiphofula hi kona va nga ta twisisa ndlela leyi va titwaka ha yona. Loko hi tekelela Yehovha hi va lehisela mbilu, eku heteleleni va ta hi tshemba. Loko se va lunghekile ku hi byela ndlela leyi va titwaka ha yona, hi fanele hi va yingisela hi vurhon’wana.

8. Hi ku ya hi Genesa 16:7-13, Yehovha u n’wi pfune njhani Agara?

⁸ Agara nandza wa xisati wa Sarayi, u endle vuphukuphuku endzhaku ka loko a ve nsati wa Abrama. Agara u tikile kutani a sungula ku delela Sarayi loyi a a nga ri na vana. Xiyimo xi ye xi nyanya ku biha lerova Sarayi a hlongola Agara. (Gen. 16:4-6) Leswi hi nga hetisekangiki, hi nga teka Agara tanihi munhu wo biha loyi a a faneriwa hi ku tshinyiwa. Kambe Yehovha a a nga n’wi teki hi ndlela yoleyo. U rhumele ntsumi yakwe eka Agara. Loko ntsumi yi fika eka yena, yi n’wi pfunile leswaku a lulamisa langutelo rakwe kutani yi n’wi katekisa. Agara u swi xiyile leswaku Yehovha a n’wi langutile naswona a a xi tiva kahle xiyimo xa yena. U susumeteleke ku n’wi vitana “Xikwembu lexi vonaka, . . . loyi a ndzi vonaka.”—Hlaya Genesa 16:7-13.

9. Hikwalaho ka yini Xikwembu xi khome Agara hi ndlela yoleyo?

⁹ I yini leswi Yehovha a swi voneke eka Agara? A a n’wi tiva kahle swin’we ni swiyimo leswi a tshameke a langutana na swona. (Swiv. 15:3) Agara a ri Muegipta loyi a tshama endyangwini wa Vaheveru. Xana mikarhi yin’wana a a titwa a nga laviwi? Xana a a tsundzuka ndyangu wa ka vona ni tiko ra rikwavo? A ku nga ri yena ntsena nsati wa Abrama. Enkarhini wolowo, vavanuna van’wana vo tshembeka a va ri ni vasati vo tala. Kambe xexo a ku nga ri xikongomelo xa Yehovha. (Mat. 19:4-6) A swi hlamarisi leswi sweswo a swi vanga mavondzo ni ku hlundzukelana endyangwini. Hambileswi Yehovha a nga yi bangiki hi makatla mhaka ya ku va Agara a delele Sarayi, hi nga tiyiseka leswaku u yi twisisile ndlela leyi Agara a a titwa ha yona ni xiyimo xakwe kutani a n’wi komba musa.

10. Hi nga va tiva njhani ku antswa vamakwerhu?

¹⁰ Hi nga tekelela Yehovha hi ku va lava tikarhatelaka ku tivana ku antswa. Tiva vamakwenu ku antswa. Vulavula na vona loko tinhlengeletano ta vandlha ti nga si sungula ni loko se ti herile, tirha na vona nsimu naswona loko swi koteka va rhambe leswaku u ta tiphina na vona hi swakudya. Loko u endla tano, u nga kuma leswaku makwerhu wa xisati loyi a vonakaka  a nga ri na xinghana u ni tingana, makwerhu loyi a wu ehleketa leswaku u rhandza rifuwo u ni malwandla kumbe ndyangu lowu talaka ku fika leti etinhlengeletanweni ta vandlha wa kanetiwa ekaya. (Yobo 6:29) I ntiyiso leswaku a hi fanelanga hi “nghenelela etimhakeni ta vanhu van’wana.” (1 Tim. 5:13) Kambe swi kahle ku tiva swo karhi hi vamakwerhu ni swiyimo leswi endleke va hanya hi ndlela leyi va hanyaka ha yona.

11. Hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka leswaku vakulu va va tiva kahle vamakwavo?

¹¹ Vakulu va fanele va va tiva kahle vamakwerhu hinkwavo evandlheni. Twana leswi xiyiweke hi makwerhu loyi a vuriwaka Artur, loyi a ri mulanguteri wa muganga. Yena ni nkulu un’wana va endzele makwerhu wa xisati loyi a a vonaka a ri ni tingana. Artur u ri: “Hi kume leswaku nuna wa yena u love loko va ha ku cata. Hambileswi a a langutane ni mitlhontlho, u kote ku kurisa tintombhi takwe timbirhi leswaku ti rhandza Yehovha. Kambe, sweswi a a nga ha voni kahle naswona a ri ni ntshikilelo wa mianakanyo. Nilokoswiritano, wa ha ri ni ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha naswona wa n’wi rhandza swinene. Hi xiye leswaku ku na swo tala leswi hi nga swi dyondzaka eka xikombiso lexinene xa makwerhu loyi wa xisati.” (Filp. 2:3) Mulanguteri loyi wa muganga a a tekelela xikombiso xa Yehovha. Yehovha u ma tiva kahle malandza yakwe ni ku vava loku ma ku twaka. (Eks. 3:7) Vakulu lava tivaka vamakwerhu ku antswa evandlheni, va ta swi kota kahle ku va pfuna.

12. Makwerhu wa xisati loyi a vuriwaka Yip Yee, u vuyeriwe njhani hi ku tiva makwerhu un’wana wa xisati ku antswa wa le vandlheni ra ka vona?

¹² Loko u tiva ndlela leyi Mukrestekulobye loyi u nga n’wi twisisiki a kurisiweke ha yona, swi ta endla leswaku u n’wi twela vusiwana. Xiya xikombiso. Yip Yee loyi a tshamaka eAsia u ri: “Makwerhu un’wana wa xisati evandlheni ra ka hina a a vulavulela ehenhla ngopfu. A ndzi tibyela leswaku a nga na mahanyelo lamanene. Kambe loko ndzi tirha na yena nsimu, ndzi kume leswaku a hamba a pfuna vatswari vakwe ku xavisa tinhlampfi emakete. A a fanele a vulavulela ehenhla leswaku a ta koka rinoko ra vaxavi.” U tlhela a ku: “Ndzi dyondze leswaku loko ndzi lava ku tiva vamakwerhu ku antswa ndzi fanele ndzi tiva ndlela leyi va kuleke ha yona.” Swi lava matshalatshala ku tiva vamakwerhu ku antswa. Loko u yingisa ndzayo ya le Bibeleni leyi vulaka leswaku u ndlandlamuka, u va u tekelela Yehovha loyi a rhandzaka “vanhu va mixaka hinkwayo.”—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13.

13. Hi ku ya hi Genesa 19:15, 16, i yini leswi tintsumi ti swi endleke loko Lota a nonoka naswona hikwalaho ka yini?

¹³ Enkarhini lowu Lota a langutane ni xiyimo xo tika, u nonokile ku yingisa swileriso swa Yehovha. Tintsumi timbirhi ti endzele Lota ivi ti n’wi byela leswaku a huma eSodoma ni ndyangu wakwe. Hikwalaho ka yini? Ti te: “Hi ta lovisa ndhawu leyi.” (Gen. 19:12, 13) Hi xa mundzuku wa kona ni mpundzu, Lota ni ndyangu wakwe a va ha ri ekaya. Tintsumi ti tlhele ti lemukisa Lota. Kambe ‘u nonokile.’ Hi nga ehleketa leswaku Lota a nga ri na mhaka ni leswi a byeriwa swona kumbe a a nga yingisi. Hambiswiritano, Yehovha a nga n’wi tsan’wanga. Hikwalaho ka “ntsetselelo wa Yehovha ehenhla ka yena,” tintsumi ti khome ndyangu wakwe hi voko ti wu humesela ehandle ka muti.—Hlaya Genesa 19:15, 16.

14. Hikwalaho ka yini Yehovha a kombe Lota ntwelavusiwana?

¹⁴ Ku ni swivangelo swo hlayanyana leswi nga vaka swi endle Yehovha a komba Lota ntwelavusiwana. Swi nga endleka Lota a a kanakana ku suka ekaya kakwe hikwalaho ka leswi a a chava vanhu lava a va ri ehandle ka muti. Nakambe a ku ri ni makhombo man’wana. Swi nga endleka Lota a a twile hi ta tihosi timbirhi leti weleke emigodini ya nhlaka enkoveni wa le kusuhi ni laha a a tshama kona. (Gen. 14:8-12) Leswi Lota a a ri ni nsati ni vana, swi nga endleka leswaku a a karhateka hi ndyangu wakwe. Ku engetela kwalaho, Lota a a fuwile swi nga endleka leswaku a a ri ni yindlu yo saseka eSodoma. (Gen. 13:5, 6) Swilo sweswo hinkwaswo a swi nga ta n’wi sivela Lota ku yingisa Yehovha hi ku hatlisa. Hambiswiritano, Yehovha a nga dzikanga eka swihoxo swa Lota kambe u n’wi teke tanihi ‘munhu wo lulama.’—2 Pet. 2:7, 8.

15. Ematshan’weni yo avanyisa munhu hikwalaho ka swiendlo swakwe, hi fanele hi endla yini?

¹⁵ Ematshan’weni yo avanyisa munhu hikwalaho ka swiendlo swakwe, tikarhatele ku twisisa ndlela leyi a titwaka ha yona. Makwerhu wa xisati Veronica wa le Yuropa, u ringete ku endla tano. U ri: “Makwerhu un’wana wa xisati a a tikomba a tshama a visinganile. A a tshamela  ku tiendla guwela. Mikarhi yin’wana a ndzi chava ni ku n’wi vulavurisa. Kambe ndzi te, ‘Loko a ndzi ri exiyin’weni xo fana ni xa yena, a ndzi ta swi lava ku va ni munghana.’ Kutani ndzi endle xiboho xo n’wi vutisa leswaku u titwa njhani. U sungule ku ndzi byela ndlela leyi a titwaka ha yona! Sweswi ndzi n’wi tiva ku antswa.”

16. Hikwalaho ka yini hi fanele hi khongelela ku va ni ntwelavusiwana?

¹⁶ Yehovha hi yena ntsena loyi a hi tivaka hi ku helela. (Swiv. 15:11) Hikwalaho, n’wi kombele a ku pfuna u vona leswi a swi vonaka eka van’wana ni ku tiva ndlela leyi u nga va kombaka ntwelavusiwana ha yona. Xikhongelo xi pfune makwerhu wa xisati loyi a vuriwaka Anzhela leswaku a va ni ntwelavusiwana. Makwerhu un’wana wa xisati wa le vandlheni ra ka vona a swi tika ku hanyisana na yena. Anzhela u ri: “A swi ta olova ku solasola makwerhu yoloye ni ku n’wi ‘papalata hi ku helela.’ Kambe ndzi kombele Yehovha leswaku a ndzi pfuna ndzi kota ku twisisa makwerhu yoloye.” Xana Yehovha u xi hlamurile xikhongelo xa Anzhela? Loko a ya emahlweni u ri: “Hi ye ensin’wini swin’we kutani endzhaku hi vulavule tiawara to hlayanyana. Ndzi n’wi yingiserile ndzi ri karhi ndzi n’wi twela vusiwana. Sweswi ndzi n’wi rhandza ngopfu naswona ndzi tiyimisele ku n’wi pfuna.”

17. Hi fanele hi tiyimisela ku endla yini?

¹⁷ A wu nge hlawuli leswaku hi vahi vamakwerhu lava u faneleke u va ni ntwelavusiwana eka vona. Hinkwavo va langutana ni swiphiqo swo fana ni leswi Yonasi, Eliya, Agara na Lota va langutaneke na swona. Swiphiqo swo tala leswi va langutaneke na swona a va lo tivangela. Entiyisweni, hinkwerhu hi tshame hi endla swihoxo leswi fanaka. Kutani swa twala leswi Yehovha a hi kombelaka leswaku hi twelana vusiwana. (1 Pet. 3:8) Loko hi yingisa Yehovha, hi tiyisa vun’we bya ndyangu wa hina lowu hlamarisaka emisaveni hinkwayo. Onge loko hi tirhisana ni van’wana, hi nga tiyimisela ku yingisa, ku dyondza ni ku kombisa ntwelavusiwana.