1. I yini leswi u dyondzisiweke swona mayelana ni Muvumbi?

LOKO u kurisiwe hi vatswari lava nga Timbhoni ta Yehovha, swi nga endleka leswaku u dyondze hi Yehovha wa ha ritsongo. U dyondziwe leswaku hi yena Muvumbi loyi a hanyisanaka kahle ni vanhu naswona u tshembisa vanhu vumundzuku byo tsakisa.​—Gen. 1:1; Mit. 17:24-27.

2. Vanhu van’wana va va teka njhani lava tshembaka leswaku ku ni Muvumbi?

² Vanhu vo tala a va tshembi leswaku Xikwembu xi kona, nileswaku hi xona xi vumbeke swilo hinkwaswo. Kambe va tshemba leswaku vutomi byi lo tisungulela, va vula leswaku byi sungule eka swilo leswitsongo leswi hanyaka ivi byi cinca hakatsongotsongo byi va swilo leswikulu. Van’wana lava kholwaka mhaka leyi hi lava dyondzekeke. Va vula leswaku sayense yi ni vumbhoni lebyi kombisaka ku Bibele a yi na ntiyiso naswona lava tshembaka ku ku na Muvumbi a va dyondzekanga, a va tlharihanga naswona a va tivi nchumu.

3. Hikwalahokayini swi ri swa nkoka ku tiyisa ripfumelo ra wena?

³ Xana leswi vuriwaka hi vanhu van’wana lava nga dyondzeka swi endla u kanakana leswaku Yehovha hi yena Muvumbi loyi a nga ni rirhandzu? Sweswo swi ta ya hi ku i yini lexi hi endlaka hi tshemba leswaku Yehovha i Muvumbi. Xana xivangelo lexi endlaka u tshemba leswaku ku na muvumbi hileswi u byeriweke tano kumbe hileswi u tinyikeke nkarhi wo dyondza Bibele? (1 Kor. 3:12-15) Hambiloko hi ri ni nkarhi wo leha hi ri Timbhoni ta Yehovha, hinkwerhu hi fanele hi tshama hi ri karhi hi tiyisa ripfumelo ra hina. Loko hi endla tano a hi nge phasiwi hi “vutlhari bya misava leyi ni vuxisi” leswi dyondzisiwaka hi vanhu lava nga ri tshembiki Rito ra Xikwembu. (Kol. 2:8; Hev. 11:6) Eka nhlokomhaka leyi, hi ta bula hi leswaku (1) hikwalahokayini vo tala va nga tshembi leswaku ku ni Muvumbi, (2) ndlela leyi hi  nga ri tiyisaka hayona ripfumelo ra hina eka Yehovha Muvumbi wa hina ni (3) ndlela leyi hi nga tshamaka hi ri ni ripfumelo ro tiya hayona.

4. Hi ku ya hi Vaheveru 11:1, Bibele yi vula leswaku ripfumelo i yini?

⁴ Van’wana va ehleketa leswaku ku va ni ripfumelo i ku tshemba swilo swo karhi handle ka vumbhoni. Kambe hi ku ya hi Bibele swoleswo a hi ku va ni ripfumelo. (Hlaya Vaheveru 11:1.) Tsundzuka leswaku ku va ni ripfumelo eka leswi nga vonakiki swo tanihi Yehovha, Yesu ni Mfumo wa matilo swi lava vumbhoni lebyi khomekaka. (Hev. 11:3) Makwerhu wun’wana loyi a nga biochemist u ri: “Timbhoni ta Yehovha ti ni vumbhoni bya leswi ti swi tshembaka naswona a ti swi bi hi makatla leswi nga ntiyiso hi sayense.”

5. Hikwalahokayini vanhu vo tala va nga tshembi leswaku ku ni Muvumbi?

⁵ Hi nga ha tivutisa leswi, ‘Loko ku ri ni vumbhoni lebyi khomekaka bya leswaku ku ni Muvumbi, hikwalahokayini vanhu vo tala va nga tshembi leswaku Xikwembu hi xona xi tumbuluxeke swilo hinkwaswo?’ Van’wana a va si tshama va tilavela vumbhoni byebyo. Robert loyi sweswi a nga Mbhoni ya Yehovha u ri: “Leswi exikolweni a ndzi nga si tshama ndzi twa nchumu hi leswaku ku ni Muvumbi, a ndzi nga tshembi leswaku u kona. Ndzi sungule ku tshemba loko ndzi ri ni malembe ya kwalomu ka 20, endzhaku ka loko Timbhoni ta Yehovha ti ndzi kombe vumbhoni lebyi khomekaka bya le Bibeleni bya leswaku Xikwembu hi xona xi tumbuluxeke swilo hinkwaswo.” *—Vona Bokisi leri nge “ Xitsundzuxo Lexi Yaka Eka Vatswari.”

6. Hikwalahokayini van’wana va nga tshembi leswaku ku ni Muvumbi?

 ⁶ Van’wana a va tshembi leswaku ku ni Muvumbi hikuva va vula leswaku va tshemba ntsena eka swilo leswi va swi vonaka. Kambe entiyisweni va swi tshemba leswi va nga swi voniki, hi xikombiso va tshemba leswaku loko swilo swi ya ehenhla swi ta tlhela swi vuya ehansi. Ripfumelo leri ku vulavuriwaka ha rona eBibeleni ri katsa vumbhoni bya “swilo swa xiviri leswi nga voniwiki.” (Hev. 11:1) Swi lava nkarhi ni ku tikarhata leswaku hi tilavela vumbhoni bya hina vini kambe vanhu vo tala a va lavi ku endla tano. Munhu loyi a nga laveki ku tilavela vumbhoni hi yexe a nga hetelela a tibyele leswaku a ku na Xikwembu.

7. Xana i swidyondzeki hinkwaswo leswi nga tshembiki leswaku Xikwembu xi tumbuluxe matilo ni misava? Hlamusela.

⁷ Endzhaku ka loko van’wasayense van’wana va tilavele vumbhoni, va sungule ku tshemba leswaku Xikwembu hi xona xi tumbuluxeke tilo  ni misava. * Ku fana na Robert loyi hi buleke hi yena eku sunguleni, van’wana va nga ha vula leswaku a ku na Muvumbi hileswi va nga dyondzangiki hi Yena eyunivhesiti. Hambiswiritano, van’wasayense vo tala va sungule ku tiva Yehovha ni ku n’wi rhandza. Ku fana ni va n’wasayense lava, hinkwerhu hi fanele hi tiyisa ripfumelo ra hina eka Xikwembu, swi nga ri na mhaka leswaku hi dyondzekile kumbe a hi dyondzekanga. Hi hina vini hi nga endlaka tano.

8-9. (a) Hi xihi xivutiso lexi hi nga ta xi kambisisa sweswi? (b) U ta vuyeriwa njhani loko u dyondza hi ntumbuluko?

⁸ U nga ri tiyisa njhani ripfumelo ra wena eka Muvumbi? A hi kambisiseni tindlela ta mune.

⁹Dyondza hi ntumbuluko. U nga tiyisa ripfumelo ra wena eka Muvumbi hi ku tinyika nkarhi wo langutisa swiharhi, swimilana ni tinyeleti. (Ps. 19:1; Esa. 40:26) Loko u ya u dyondza hi swilo sweswo, u ta tiyiseka leswaku Yehovha i Muvumbi. Tibuku ni tivhidiyo ta hina ti ni tinhlokomhaka to tala leti vulavulaka hi ntumbuluko. U nga ti bi hi makatla tinhlokomhaka leti hambiloko swi ku tikela ku titwisisa. Dyondza leswi u nga kotaka swona. U nga tlhela u vona ni tivhidiyo eka website ya hina ya jw.org, tivhidiyo leti to tsakisa hi ti vonile eka tinhlengeletano ta hina ta xifundzha eka malembenyana lama hundzeke!

10. Nyika xikombiso lexi kombisaka leswaku ku ni Muvumbi. (Varhoma 1:20)

¹⁰ Loko u dyondza hi ntumbuluko, anakanyisisa hileswi sweswo swi ku dyondzisaka swona hi Muvumbi. (Hlaya Varhoma 1:20.) Hi xikombiso, dyambu ri hi nyika miseve leyi lavekaka leswaku hi kota ku hanya kambe yi nga tlhela yi va ni khombo. Hi fanele hi sirheleriwa eka miseve yoleyo leyi nga ni khombo. Swi tano, ha sirheleleka! Njhani? Misava ya hina yi ni ozone layer leyi endlaka leswaku miseve ya dyambu leyi nga ni khombo yi nga hi vavisi. Loko miseve leyi nga ni khombo yi ya yi tlhava, xisirhelelo xa hina na xona xi tirha hi matimba leswaku xi hi sirhelela. Xana leswi a swi ku endli u swi vona leswaku ku ni Muvumbi loyi a nga ni vutlhari loyi a vumbeke swilo leswi?

11. U nga wu kuma kwihi ntiyiso mayelana ni ntumbuluko? (Vona bokisi leri nge “ Leswi Nga Ku Pfunaka U Tiyisa Ripfumelo Ra Wena.”)

¹¹ U nga kuma leswi nga tiyisaka ripfumelo ra wena eka ntumbuluko hi ku hlaya Watch Tower Publications Index ni ku endla ndzavisiso eka jw.org. Kumbexana u nga tsakela ku sungula hi tinhlokomhaka ni tivhidiyo ta tlhandlamano wa “Xana Swi Lo Endliwa?” Tinhlokomhaka leti ti komile naswona ti boxa ntiyiso mayelana ni swiharhi ni swimilana. Ti tlhela ti hi byela ndlela leyi van’wasayense va kopeleke eka ntumbuluko hayona.

12. Loko u hlaya Bibele, i yini leswi u faneleke u ehleketa hi swona?

¹²Dyondza Bibele. Biochemist loyi hi vulavuleke hi yena eku sunguleni a a nga pfumeli leswaku ku ni Muvumbi. Kambe hi ku famba ka nkarhi u sungule ku va ni ripfumelo. U ri: “Leswi a swi ndzi endla ndzi va ni ripfumelo a ku nga ri leswi a ndzi swi dyondza eka sayense ntsena. Kambe nileswi a ndzi swi dyondza eBibeleni.” Kumbexana se u tiva ntiyiso lowu Bibele yi wu dyondzisaka. Hambiswiritano, leswaku u tiyisa ripfumelo ra wena eka Muvumbi u fanele u ya emahlweni u hlaya Rito ra Xikwembu. (Yox. 1:8; Ps. 119:97) Hi xikombiso, ehleketa ndlela leyi Bibele yi hlamuselaka swilo leswi humeleleke khale hayona. Nakambe anakanyisisa hi vuprofeta ni ndlela leyi byi hetisekeke hayona.  Loko u endla tano swi ta tiyisa ripfumelo ra wena ra leswaku Muvumbi loyi a nga ni rirhandzu ni vutlhari hi yena loyi a nga hi vumba naswona hi yena a tsaleke Bibele. *​—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Hi xihi xitsundzuxo xa vutlhari lexi kumekaka eRitweni ra Xikwembu?

¹³ Loko u dyondza Rito ra Xikwembu, xiya ndlela leyi ri ku pfunaka hayona. Hi xikombiso, i khale Bibele yi vula leswaku ku rhandza mali swi ni khombo naswona swi vangela “switlhavi swo tala.” (1 Tim. 6:9, 10; Swiv. 28:20; Mat. 6:24) Xana xitsundzuxo lexi xa ha ri xa nkoka ninamuntlha? Buku leyi nge The Narcissism Epidemic yi ri: “Hi xiringanyeto vanhu lava rhandzaka mali a va tsakanga naswona va ni ntshikilelo wa mianakanyo. Hambi ku ri vanhu lava lavaka ku va ni mali yo tala va va ni swiphiqo swa rihanyo.” Hakunene swa pfuna ku yingisa xitsundzuxo lexi xa Bibele xo papalata ku rhandza mali! Xana swi kona switsundzuxo swa le Bibeleni leswi ku pfuneke? Loko hi ya hi rhandza switsundzuxo swa le Bibeleni, hi ta ya hi titshega hi vutlhari lebyi Muvumbi wa hina a hi nyikaka byona lebyi nga hundzeriwiki hi nkarhi. (Yak. 1:5) Loko hi endla tano, hi ta hanya vutomi byo tsakisa.​—Esa. 48:17, 18.

14. Xana ku dyondza Bibele swi ta ku pfuna leswaku u tiva yini hi Yehovha?

¹⁴Hlaya Bibele hi xikongomelo xo n’wi tiva kahle Yehovha. (Yoh. 17:3) Loko u endla tano u ta dyondza hi rirhandzu ra Yehovha, ku nga leri u dyondzeke harona loko wa ha dyondza Bibele. Sweswo swi ta ku pfuna u swi tshemba hi ku helela leswaku wa hanya. (Eks. 34:6, 7; Ps. 145:8, 9) Loko hakatsongotsongo u ya u n’wi tiva kahle Yehovha, ripfumelo ra wena ri ta tiya, rirhandzu ra wena eka yena ri ta kula naswona u ta va ni vuxaka lebyinene na yena.

15. U ta vuyeriwa hi yini loko u byela van’wana hi ripfumelo ra wena?

¹⁵Byela van’wana hi ripfumelo ra wena eka Xikwembu. Loko u endla tano, ripfumelo ra wena ri ta tiya swinene. U fanele u endla yini loko loyi u n’wi chumayelaka a nga tshembi leswaku Xikwembu xi kona kambe u nga swi tivi leswaku u nga n’wi hlamula njhani? Ringeta ku kuma nhlamulo leyi kumekaka eMatsalweni leyi nga eka tibuku ta hina kutani u hlamusela munhu wa kona. (1 Pet. 3:15) Nakambe u nga ha kombela mpfuno eka Mbhoni yin’wana leyi nga ni ntokoto. A swi na mhaka leswaku loyi u n’wi chumayelaka wa wu amukela ntiyiso wa le Bibeleni kumbe njhani, xa nkoka hileswaku u ta vuyeriwa loko u endla ndzavisiso. Ripfumelo ra wena ri ta tiya swinene. Sweswo swi ta endla leswaku u nga kuceteriwi hi mavunwa ya vanhu lava ti tekaka onge va tlharihile naswona va nga tshembiki leswaku ku ni Muvumbi.

16. Ku ta endleka yini loko hi nga ri tiyisi ripfumelo ra hina?

¹⁶ Hambiloko ku ri khale hi ri karhi hi tirhela Yehovha, hi fanele hi ya emahlweni hi tiyisa ripfumelo ra hina. Hikwalahokayini? Hikuva loko hi nga tivoneli, ripfumelo ra hina ri nga tsana. Tsundzuka, ripfumelo ri katsa vumbhoni bya swilo leswi nga voniwiki. Swa olova ku rivala hi ku hatlisa swilo leswi hi nga swi voniki. Hi yona mhaka Pawulo a vuleke leswaku ku pfumala ripfumelo i “xidyoho lexi hi phasaka hi ku olova.” (Hev. 12:1) Hi nga wu balekela njhani ntlhamu lowu?​—2 Tes. 1:3.

17. I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi va ni ripfumelo leri tiyeke?

¹⁷ Xo sungula, tshama u ri karhi u kombela moya wo kwetsima wa Yehovha. Hikwalahokayini? Hikuva ripfumelo ri wela eka mihandzu ya  moya naswona moya wo kwetsima wu hi pfuna leswaku hi ri hlakulela. (Gal. 5:22, 23) A hi nge swi koti ku va ni ripfumelo eka Muvumbi handle ko pfuniwa hi moya wakwe wo kwetsima. Loko hi tshamela ku wu kombela eka Yehovha, u ta hi nyika wona. (Luka 11:13) Ku engetela kwalaho, hi nga tlhela hi khongela hi ku: “Hi nyike ripfumelo leri engetelekeke.”​—Luka 17:5.

18. Hi ku ya hi Pisalema 1:2, 3, hi yihi nyiko ya risima leyi hi nyikiweke yona?

¹⁸ Xo hetelela, tshama u ri karhi u hlaya Rito ra Xikwembu. (Hlaya Pisalema 1:2, 3.) Loko ku tsariwa pisalema leyi, a ko va Vaisrayele va nga ri vangani lava a va ri ni tikopi leti heleleke ta Nawu wa Xikwembu. Nakambe lava a va ri ni mpfumelelo wo va ni tikopi leti a ku ri tihosi ni vaprista ntsena naswona endzhaku ka malembe ya nkombo, “vavanuna, vavasati, vana,” ni valuveri lava a va tshama eIsrayele a va fanele va hlengeletana leswaku va hlayeriwa Nawu wa Xikwembu. (Det. 31:10-12) Enkarhini wa Yesu, Matsalwa ya tibuku nsongwa a ma ri ni vanhu vatsongo ni ku kumeka emasinagogeni ntsena. Ku hambana ni sweswo, vanhu vo tala namuntlha va na rona Rito ra Xikwembu. Yoleyo i nyiko ya risima. Hi nga swi kombisa njhani leswaku ha yi tlangela?

19. Hi fanele hi endla yini leswaku hi tiyisa ripfumelo ra hina?

¹⁹ Hi kombisa leswaku ha yi tlangela nyiko leyi Xikwembu xi hi nyikeke yona hi ku tshama hi ri karhi hi hlaya Bibele. A hi fanelanga hi dyondza Bibele ntsena loko hi vona onge hi na nkarhi kambe hi fanele hi tixavela nkarhi wo yi dyondza. Loko hi tshamela ku yi dyondza, ripfumelo ra hina ri ta tiya.

20. Hi fanele hi tiyimisela ku endla yini?

²⁰ Ku hambana ni vanhu vo “tlhariha ni lavo dyondzeka” va misava leyi, hina hi ni ripfumelo leri tiyeke leri titshegeke hi Rito ra Xikwembu. (Mat. 11:25, 26) Leswi hi tinyiketeleke eku hlayeni ka Bibele, ha xi tiva lexi endlaka xiyimo xa misava leyi xi biha hi ndlela leyi nileswaku Yehovha u tiyimisele ku endla yini hi swona. Hikwalaho, a hi yeni emahlweni hi tiyisa ripfumelo ra hina naswona hi tiyimisela ku pfuna vanhu vo tala hilaha hi nga kotaka hakona leswaku va va ni ripfumelo eka Muvumbi. (1 Tim. 2:3, 4) Hi wu langutele hi mahlongati nkarhi lowu hinkwerhu hi nga ta vula marito lama kumekaka eka Nhlavutelo 4:11, lama nge: “Swa ku fanela Yehovha Xikwembu xa hina ku dzunisiwa . . . hikuva u tumbuluxe swilo hinkwaswo.”