1. Hikwalahokayini Vababilona va rhandze muprofeta Daniyele?

 MUPROFETA Daniyele a ha ri jaha loko Vababilona va n’wi endla hlonga ni ku n’wi yisa ekule ni tiko ra rikwavo. Kambe hambileswi a ha ri ntsongo, Daniyele u tsakise Vababilona. Va vone “ntsena leswi voniwaka hi matihlo” ku nga leswaku Daniyele a a ‘nga ri na xisolo emirini, a a sasekile’ naswona a a huma endyangwini wa rixaka ra Yuda. (1 Sam. 16:7) Hikwalaho ka sweswo, Vababilona va n’wi leterile leswaku a tirha evuhosini.—Dan. 1:3, 4, 6.

2. Xana Yehovha a a titwa njhani hi Daniyele? (Ezekiyele 14:14)

² Yehovha a a rhandza Daniyele, ku nga ri hikwalaho ka ndlela leyi a a languteka hayona kumbe ndyangu lowu a humaka eka wona kambe hikwalaho ka munhu loyi jaha leri ri hlawuleke ku va yena. Entiyisweni, loko Yehovha a vula leswaku Daniyele a a fana na Nowa na Yobo ku nga vavanuna lava heteke malembe yo tala va ri karhi va tiendlela ndhuma leyinene na Xikwembu, swi nga endleka Daniyele a a ri ni malembe ya kwalomu ka 20. (Gen. 5:32; 6:9, 10; Yobo 42:16, 17; hlaya Ezekiyele 14:14.) Daniyele u tshame a ri karhi a rhandziwa hi Yehovha vutomi byakwe hinkwabyo.—Dan. 10:11, 19.

3. Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

³ Eka nhlokomhaka leyi, hi ta bula hi xivindzi ni ku tshembeka ka Daniyele leswi endleke leswaku Yehovha a n’wi rhandza. Xo sungula, hi ta bula hi leswi ku va ni xivindzi ni ku tshembeka swi vulaka swona ni ku kambisisa ndlela leyi a swi kombiseke hayona. Xa vumbirhi, hi ta vona leswi pfuneke Daniyele a va ni xivindzi ni ku tlhela a tshembeka. Xo hetelela, hi ta bula hi ndlela leyi hi nga n’wi tekelelaka hayona. Hambileswi nhlokomhaka leyi yi tsaleriweke vantshwa, hinkwerhu hi nga dyondza eka xikombiso xa Daniyele.

4. Daniyele u xi kombise njhani xivindzi? Vula xikombiso.

⁴ Vanhu lava nga ni xivindzi va pfa va chava kambe a va ku pfumeleli ku chava koloko leswaku ku va sivela ku endla leswinene. Daniyele a a ri jaha leri nga ni xivindzi. Xiya swiendlakalo swimbirhi leswi a swi lava leswaku a kombisa xivindzi. Xiendlakalo xo sungula xi endleke kwalomu ka malembe mambirhi endzhaku ka loko Vababilona va lovise muti wa Yerusalema. Hosi Nebukadnetsara wa le Babilona u lorhe hi xifaniso lexikulu naswona norho wolowo wu n’wi tsone vurhongo. U xungete ku dlaya vavanuna hinkwavo vo tlhariha ku katsa na Daniyele loko vo tsandzeka ku n’wi byela hi norho wakwe ni nhlamuselo ya wona. (Dan. 2:3-5) Daniyele a a fanele a hatla a endla swo karhi hikuva a va ta dlayiwa. U “y[e] eka hosi a ya kombela nkarhi wo yi hlamusela norho.” (Dan. 2:16) Sweswo a swi lava xivindzi ni ripfumelo. Phela eBibeleni a ku kona laha ku vuriwaka leswaku Daniyele u tshame a hlamusela milorho. U kombele vanghana vakwe ku nga, Xadraka, Mixaka na Abedinigo b “leswaku va khongela va kombela tintswalo eka Xikwembu xa le tilweni leswaku xi va hlamusela xihundla lexi.” (Dan. 2:18) Yehovha u swi hlamurile swikhongelo sweswo. Hi ku pfuniwa hi Yehovha, Daniyele u hlamusele norho wa Nebukadnetsara. Daniyele ni vanghana vakwe a va dlayiwanga.

5. Hi rini laha Daniyele a a fanele a kombisa xivindzi nakambe?

⁵ Hi ku famba ka nkarhi endzhaku ka loko Daniyele a hlamusele xifaniso lexikulu, u tlhele a langutana ni ndzingo lowu a wu lava leswaku a va ni xivindzi. Nebukadnetsara u tlhele a lorha norho wun’wana lowu n’wi karhateke. U lorhe nsinya lowukulu swinene. Hi xivindzi, Daniyele u byele hosi nhlamuselo ya norho ni ku yi tivisa leswaku a yi ta hlangana nhloko naswona yi nga ha koti ku fuma ku ringana nkarhi wo karhi. (Dan. 4:25) A swi ta va swi olovile leswaku hosi yoleyo yi teka Daniyele a ri nala naswona a yi ta va yi n’wi dlayile. Kambe Daniyele u kanye mbilu a byela hosi nhlamuselo ya norho.

6. I yini leswi nga ha vaka swi pfune Daniyele a va ni xivindzi?

⁶ Daniyele a nga va a pfuniwe hi yini leswaku a va ni xivindzi vutomi byakwe hinkwabyo? A swi kanakanisi leswaku Daniyele u dyondze ku  va ni xivindzi eka vatswari vakwe loko a ha ri ntsongo. Swi le rivaleni leswaku vatswari vakwe va yingise swileriso leswi Yehovha a swi byeleke vatswari va Vaisrayele naswona va n’wi dyondzise Nawu wa Xikwembu. (Det. 6:6-9) Daniyele a a ngo tiva Milawu ya Khume ntsena kambe a a tiva ni vuxokoxoko lebyi engetelekeke mayelana ni swakudya leswi Vaisrayele a va fanele va swi dya kumbe va swi papalata. c (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Daniyele u tlhele a dyondza hi matimu ya vanhu va Xikwembu naswona a a swi tiva leswi va endlekeleke loko va nga yingisi milawu ya Yehovha. (Dan. 9:10, 11) Leswi endlekeke evuton’wini bya Daniyele swi endle a tiyiseka leswaku Yehovha ni tintsumi Takwe leti nga ni matimba a va n’wi seketela.—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. I yini swin’wana leswi pfuneke Daniyele leswaku a va ni xivindzi? (Nakambe vona xifaniso.)

⁷ Daniyele u dyondze matsalwa ya vaprofeta va Xikwembu ku katsa ni vuprofeta bya Yeremiya. Loko a ri karhi a dyondza, hi ku famba ka nkarhi u xiye leswaku Vayuda lava heteke malembe yo tala va ri mahlonga eBabilona a va ta tshunxiwa ku nga ri khale. (Dan. 9:2) Swi le rivaleni leswaku loko Daniyele a vona vuprofeta bya Bibele byi hetiseka, u ye a tshemba Yehovha naswona lava nga ni ripfumelo leri tiyeke eka Xikwembu va nga va ni xivindzi. (Ringanisa Varhoma 8:31, 32, 37-39.) Xa nkoka swinene, mikarhi yo tala Daniyele a a khongela eka Tata wakwe wa le tilweni. (Dan. 6:10) A a byela Yehovha swidyoho swakwe ni ku phofula ndlela leyi a a titwa hayona. Daniyele u tlhele a kombela mpfuno eka Xikwembu. (Dan. 9:4, 5, 19) Ku fana na hina hinkwerhu, Daniyele a nga velekiwanga a ri munhu wa xivindzi. U ve na xivindzi hileswi a a dyondza, a khongela ni ku tshemba Yehovha.

8. I yini leswi nga hi pfunaka hi va ni xivindzi?

⁸ Hi fanele hi endla yini leswaku hi va ni xivindzi? Vatswari va hina va nga hi khutaza leswaku hi va ni xivindzi kambe a ve nge swi koti ku hi siyela xona ku fana ni ndzhaka. Ku va ni xivindzi swi fana ni ku dyondza vutshila byo karhi. Ndlela yin’wana yo dyondza vutshila i ku languta leswi mudyondzisi a swi endlaka ivi u n’wi tekelela. Hilaha ku fanaka, hi dyondza ku va ni xivindzi hi ku langutisisa lava nga na xona ivi hi va tekelela. Kutani hi dyondze yini eka Daniyele? Ku fana na yena, hi fanele hi ri tiva kahle Rito ra Xikwembu. Hi fanele hi va vanghana lavakulu na Yehovha hi ku va nkarhi na nkarhi hi vulavula na yena hi tshunxekile. Hi fanele hi tshemba Yehovha hi tiyiseka leswaku wa hi seketela. Kutani loko ripfumelo ra hina ri ringiwa, hi ta va ni xivindzi.

9. Xana ku va ni xivindzi swi hi vuyerisa njhani?

⁹ Ha vuyeriwa hi tindlela to tala loko hi va ni xivindzi. Twana leswi endlekeleke Ben. Exikolweni lexi a dyondzeke eka xona eJarimani, vanhu hinkwavo a va pfumela leswaku swilo leswi hanyaka swi lo tiendlekela naswona leswi Bibele yi swi vulaka hi ku tumbuluxiwa ka swilo i ntsheketo. Siku rin’wana Ben u nyikiwe nkarhi wo yima emahlweni ka vadyondzikulobye a va hlamusela leswaku hikwalahokayini a tshemba leswaku swilo leswi hanyaka swi lo tumbuluxiwa. Hi xivindzi u va hlamusele leswi a pfumelaka eka swona. Ku ve ni vuyelo byihi? Ben u ri: “Thicara ra mina ri yingisele hi vurhon’wana naswona ri endle tikopi ta rungula leri ndzi ri tirhiseke ku hlamusela leswi ndzi swi pfumelaka ivi ri nyiketa vadyondzi hinkwavo rungula rero.” Xana lava Ben a a dyondza na vona va endle yini? Ben u ri: “Vo tala a  va swi twisisa naswona va ndzi byele leswaku va ndzi xixima.” Hilaha hi swi vonaka hakona eka ntokoto wa Ben, vanhu lava nga ni xivindzi mikarhi yo tala va xiximiwa. Va nga tlhela va kokela vanhu lava nga ni timbilu letinene eka Yehovha. Entiyisweni hi ni swivangelo leswi twalaka swo lava ku va ni xivindzi.

10. Xana ku tshembeka swi vula yini?

¹⁰ Mikarhi yo tala Bibele yi vulavula hi ku “tshembeka” kumbe rirhandzu leri Xikwembu xi ri kombisaka malandza ya xona. Ri tlhela ri tirhisiwa ku hlamusela ndlela leyi malandza ya Xikwembu ma rhandzanaka hayona. (2 Sam. 9:6, 7) A hi nge tshembeki hi siku rin’we, swi teka nkarhi. Xiya ndlela leyi leswi swi veke tano hayona eka Daniyele.

11. Ndlela leyi Daniyele a tshembekaka hayona yi ringiwe njhani loko se a dyuharile? (Vona xifaniso lexi nga eka xifunengeto.)

¹¹ Ku ve ni swiyimo swo tala evuton’wini bya Daniyele leswi a swi lava a kombisa loko a ta tshama a tshembekile eka Yehovha. Kambe u langutane ni ndzingo lowukulu loko a ri ni malembe yo tlula 90. Hi nkarhi wolowo, muti wa Babilona a wu hluriwe hi Vameda ni Vaperesiya naswona a wu fumiwa hi Hosi Dariyosi. Vatirhelamfumo a va venga Daniyele naswona a va nga xi xiximi Xikwembu xakwe. Kutani va luke rhengu ro dlaya Daniyele. Va endle leswaku ku va ni xileriso lexi a xi ta ringa Daniyele loko a ta tshembeka eka Xikwembu xakwe kumbe eka hosi. Leswaku Daniyele a kombisa ku tshembeka eka hosi naswona a fana ni vanhu hinkwavo, a a fanele a tshika ku khongela eka Yehovha masiku ya 30. Daniyele u arile. Hikwalaho ka sweswo, u hoxiwe ekheleni ra tinghala. Kambe Yehovha u katekise Daniyele hi ku n’wi ponisa emilon’wini ya tinghala hileswi a a tshembekile. (Dan. 6:12-15, 20-22) I yini leswi nga hi pfunaka leswaku hi tshama hi tshembekile eka Yehovha ku fana na Daniyele?

12. I yini leswi pfuneke Daniyele leswaku a tshama a tshembekile eka Yehovha?

¹² Hilaha hi buleke hakona eku sunguleni, hi fanele hi rhandza Yehovha swinene leswaku hi tshembeka eka yena. Daniyele u kote ku tshama a tshembekile eka Yehovha hileswi a a n’wi rhandza ngopfu Tata wakwe wa le tilweni. Handle ko kanakana, Daniyele u rhandze Yehovha swinene hileswi a anakanyisiseke hi  vumunhu bya Yehovha ni ndlela leyi A byi kombiseke hayona. (Dan. 9:4) Daniyele u tlhele a anakanyisisa hi swilo hinkwaswo leswinene leswi Yehovha a swi endleleke yena ni vanhu Vakwe.—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Vantshwa va langutana ni miringo yihi? Vula xikombiso. (Nakambe vona xifaniso.) (b) Hilaha swi kombisiweke hakona eka vhidiyo, a wu ta ku yini loko van’wana va ku vutisa leswaku xana Timbhoni ta Yehovha ta va seketela lava hlawulaka ku va ti-gay?

¹³ Ku fana na Daniyele, vantshwa va hanya ni vanhu lava nga n’wi xiximiki Yehovha ni milawu yakwe. Vanhu vo tano, va nga ha venga un’wana ni un’wana la vulaka leswaku u rhandza Xikwembu. Van’wana va ringeta hambi ku ri ku xanisa vantshwa leswaku va tshika ku tshembeka eka Yehovha. Hi xikombiso, xiya leswi humeleleke jaha leri vuriwaka Graeme leri tshamaka eAustralia. Loko ri ri exikolweni xa le henhla, ri langutane ni xiyimo xo tika. Thicara u vutise swichudeni leswaku a swi ta endla yini loko munghana a swi byela leswaku i gay. Thicara ri vule leswaku hinkwavo lava a va ta seketela munghana yoloye a hlawulaka ku va gay va yima etlhelo rin’we kasi lava a va nga ta n’wi seketela va yima eka tlhelo lerin’wana. Graeme u ri: “Swichudeni hinkwaswo swi yime etlhelo leri a ri seketela mahanyelo lawa, handle ka mina ni Mbhoni yin’wana.” Leswi endlekeke endzhaku ka sweswo, swi ringe ku tshembeka ka Graeme eka Yehovha. U ri: “Swichudeni hinkwaswo ku katsa ni Thicara va hi sapatele awara hinkwayo. Ndzi ringetile ku yimela ripfumelo ra mina hi ndlela leyinene kambe a va nga lavi ku twa nchumu.” Xana Graeme u titwe njhani hi sweswo? U ri: “A ndzi nga swi rhandzi ku sapateriwa kambe a ndzi tsakile hileswi ndzi koteke ku yimela ripfumelo ra mina hi ku tshembeka.” d

14. Hi yihi ndlela yin’wana leyi nga hi pfunaka leswaku hi tshama hi tshembekile eka Yehovha?

¹⁴ Ku fana na Daniyele, hi nga swi kota ku tshama hi tshembekile eka Yehovha loko hi N’wi rhandza swinene. Hi ta ya hi rhandza Yehovha loko hi dyondza hi vumunhu byakwe. Hi xikombiso, hi nga dyondza hi swilo leswi a swi tumbuluxeke. (Rhom. 1:20) Loko u lava ku rhandza Yehovha ni ku n’wi xixima, u nga ha hlaya tinhlokomhaka to koma eka nxaxamelo lowu nge, “Xana Swi Lo Endliwa?” kumbe u hlalela tivhidiyo. U nga tlhela u kambisisa tibroxara leti nge, Xana Swilo Leswi Hanyaka Swi Lo Tumbuluxiwa? ni ya Xinghezi leyi nge, The Origin of Life—Five Questions Worth Asking. Xiya leswi Esther makwerhu waxisati la ha riki muntshwa wa le Denmkark a swi vulaka hi tibroxara leti, u ri: “Timhaka ti veketeriwe kahle. Tibroxara leti a ti ku byeli leswi u faneleke u pfumela eka swona kambe ti hlamusela ntiyiso ivi wena u tiendlela xiboho.” Ben loyi hi vulavuleke ha yena eku sunguleni u ri: “Tibroxara leti ti tiyisa ripfumelo. Ti ndzi tiyisekisile leswaku Xikwembu xi vumbe swilo leswi hanyaka.” Loko u heta ku dyondza tibroxara leti, u ta pfumelelana ni leswi Bibele yi swi vulaka loko yi ku: “Swa ku fanela Yehovha Xikwembu xa hina ku dzunisiwa ni ku xiximiwa ni ku va ni matimba hikuva u tumbuluxe swilo hinkwaswo.”—Nhlav. 4:11. e

15. Hi yihi ndlela yin’wana leyi nga hi pfunaka leswaku hi va vanghana va Yehovha?

¹⁵ Ndlela yin’wana leyi nga ku pfunaka leswaku u ya u rhandza Yehovha i ku dyondza hi N’wana wakwe Yesu. Makwerhu waxisati Samira loyi a tshamaka eJarimani u endle tano. U ri: “Loko ndzi ya ndzi tiva Yesu ndzi ye ndzi tiva Yehovha ku antswa.” Loko a ha ri n’wana,  Samira a swi n’wi tikela ku twisisa leswaku Yehovha a nga va munghana wakwe nileswaku wa n’wi rhandza. Kambe a a yi twisisa ndlela leyi Yesu a a titwa hayona. U ri: “A ndzi rhandza Yesu hikuva a a ri ni xinghana naswona a a rhandza vana.” Loko a ya a dyondza hi Yesu, u ye a va ni vuxaka na Yehovha. Hikwalahokayini? U ri: “Ndzi ye ndzi swi twisisa leswaku Yesu u tekelela Tata wakwe hilaha ku heleleke. Yehovha na Yesu va fana swinene. Ndzi swi xiyile leswaku lexi a ku ri xin’wana xa swivangelo lexi endleke Yehovha a rhumela Yesu laha misaveni leswaku vanhu va kota ku tiva Yehovha ku antswa.” (Yoh. 14:9) Loko u lava ku tiyisa vuxaka bya wena na Yehovha, tinyike nkarhi wo dyondza hilaha u nga kotaka hakona hi Yesu. Loko u endla tano u ta ya u tshembeka eka Yehovha ni ku tlhela u n’wi rhandza.

16. Loko hi tshembeka hi vuyeriwa njhani? (Pisalema 18:25; Mikiya 6:8)

¹⁶ Loko hi tshembekile mikarhi yo tala hi va na vanghana vo tshembeka. (Rhu. 1:14-17) Ku engetela kwalaho, vanhu lava tshembekeke eka Yehovha va ni ku rhula. Hikwalahokayini? Hikuva Yehovha u tshembisa ku tshembeka eka lava tshembekaka eka yena. (Hlaya Pisalema 18:25; Mikiya 6:8.) Ehleketa hi mhaka leyi, Muvumbi la nga ni matimba hinkwawo u tiyimisele ku va munghana wa hina! Loko a va munghana wa hina, a ku na ndzingo, nala hambi ku ri rifu leswi nga hi tshikisaka ku va vanghana vakwe. (Dan. 12:13; Luka 20:37, 38; Rhom. 8:38, 39) I swa nkoka ku tekelela Daniyele ni ku tshama hi tshembekile eka Yehovha!

17-18. I yini swin’wana leswi hi nga swi dyondzaka eka Daniyele?

¹⁷ Eka nhlokomhaka leyi, hi dyondze hi ku tshembeka ni xivindzi lexi Daniyele a xi kombiseke. Kambe swi tele leswi hi nga swi dyondzaka eka yena. Hi xikombiso, Yehovha u endle leswaku Daniyele a lorha ni ku vona swivono naswona U n’wi nyike vuswikoti byo kota ku hlamusela marungula ya vuprofeta. Vuprofeta byo tala eka byolebyo se byi hetisekile. Kasi byin’wana byi vulavula hi leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka leswi nga ta khumba munhu un’wana ni un’wana laha misaveni.

¹⁸ Eka nhlokomhaka leyi landzelaka, hi ta bula hi vuprofeta byimbirhi lebyi tsariweke hi Daniyele. Loko hi byi twisisa, swi ta hi pfuna hinkwerhu lavakulu ni lavatsongo leswaku hi endla swiboho swa vutlhari sweswi. Vuprofeta lebyi byi nga tlhela byi hi pfuna leswaku hi ya hi tshembeka ni ku va ni xivindzi leswaku hi lunghekela ku langutana ni miringo leyi nga kwala nyongeni.