1. I yini leswi katsekaka loko munhu a hundzuka?

 LOKO hi endla xihoxo, i swa nkoka leswaku hi hundzuka. EBibeleni, munhu loyi a hundzukeke u cinca mahanyelo yakwe yo biha, a ma tshika kutani a tiyimisela ku nga ha swi endli swilo swo biha.—Vona Tinhlamuselo Ta Marito Ya Le Bibeleni, “Ku Hundzuka.”

2. Hikwalahokayini hi fanele hi dyondza leswi ku hundzuka swi vulaka swona? (Nehemiya 8:​9-11)

² Vanhu hinkwavo va fanele va dyondza leswi ku hundzuka swi vulaka swona. Hikwalahokayini? Hikuva hinkwerhu ha dyoha siku ni siku. Leswi hi nga vana va Adamu na Evha, hinkwerhu hi tswariwe hi ri ni xidyoho naswona ha fa. (Rhom. 3:23; 5:12) A nga kona loyi a nga dyohiki. Hambi ku ri vanhu lava nga ni ripfumelo leri tiyeke vo fana na muapostola Pawulo, va lwisane ni xidyoho. (Rhom. 7:​21-24) Xana leswi swi vula leswaku mikarhi hinkwayo hi fanele hi hela matimba hikwalaho ka swidyoho swa hina? A swi tano, Yehovha u ni tintswalo naswona u lava hi tsaka. Xiya mhaka ya Vayuda va le nkarhini wa Nehemiya. (Hlaya Nehemiya 8:​9-11.) Yehovha a a nga swi lavi leswaku va tshamela ku titwa nandzu ku tlula mpimo hikwalaho ka swidyoho leswi va tshameke va swi endla kambe a a lava leswaku va n’wi gandzela va tsakile. Yehovha wa swi tiva leswaku loko munhu a hundzuka wa tsaka. Hikwalaho, u hi dyondzisa hi ku hundzuka. Loko hi hundzuka eswidyohweni swa hina, hi nga tiyiseka leswaku Tata wa hina wa tintswalo u ta hi rivalela.

3. Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

 ³ A hi dyondzeni swo tala hi ku hundzuka. Eka nhlokomhaka leyi, hi ta bula hi swilo swinharhu. Xo sungula, hi ta dyondza leswi Yehovha a swi dyondziseke Vaisrayele hi ku hundzuka. Xa vumbirhi, hi ta dyondza ndlela leyi Yehovha a va pfuneke hayona vadyohi leswaku va hundzuka. Xo hetelela, hi ta bula hi leswi valandzeri va Yesu va swi dyondzeke mayelana ni ku hundzuka.

LESWI YEHOVHA A SWI DYONDZISEKE VAISRAYELE HI KU HUNDZUKA

4. I yini leswi Yehovha a swi dyondziseke tiko ra Israyele mayelana ni ku hundzuka?

⁴ Loko Yehovha a endle leswaku Vaisrayele va va tiko, u endle ntwanano na vona, ku nga ntwanano wa leswaku va ta yingisa milawu Yakwe. Loko va yingisa milawu yakwe, a a ta va sirhelela ni ku va katekisa. U vule leswi hi milawu yoleyo: “Xileriso lexi ndzi ku lerisaka xona namuntlha a xi tiki naswona a xi le kule na wena.” (Det. 30:​11, 16) Kambe loko va n’wi xandzukela ivi va hlawula ku gandzela swikwembu swin’wana, a a nga ta va katekisa naswona a va ta xaniseka. Hambiswiritano, a a nga ta va tshika hilaha ku heleleke. A va ta “tlhelela eka Yehovha Xikwembu xa [vona ni ku] yingisa rito rakwe.” (Det. 30:​1-3, 17-20) Hi marito man’wana, a va ta swi kota ku hundzuka. Loko va endla tano, Yehovha a a ta tshinela eka vona a tlhela a va katekisa.

5. Yehovha u swi kombise njhani leswaku a nga va lahlelanga mavoko vanhu vakwe? (2 Tihosi 17:​13, 14)

⁵ Vanhu va Yehovha lava hlawuriweke a va tshamela ku n’wi xandzukela. A va gandzela swifaniso ni ku tlhela va endla swilo swin’wana leswi n’wi nyenyetsaka. Hikwalaho ka sweswo, a va xaniseka. Kambe Yehovha a nga va hlambelanga mavoko vanhu vakwe lava a va nga yingisi. Hi ku phindhaphindha, u rhumele vaprofeta leswaku va tsundzuxa vanhu vakwe va hundzuka ivi va tlhelela eka yena.—Hlaya 2 Tihosi 17:​13, 14.

6. Yehovha u va tirhise njhani vaprofeta ku dyondzisa vanhu vakwe leswaku va vona nkoka wo hundzuka? (Nakambe vona xifaniso.)

⁶ Mikarhi yo tala Yehovha u tirhise vaprofeta  vakwe leswaku va tsundzuxa ni ku lulamisa vanhu vakwe. Hi xikombiso, Xikwembu xi tirhise Yeremiya ku vula a ku: “Vuya, wena Israyele wo xandzuka . . . A ndzi nge ku hlundzukeli, hikuva ndza tshembeka . . . A ndzi nge karihi hilaha ku nga heriki. Ntsena xiya xihoxo xa wena hikuva u xandzukele Yehovha Xikwembu xa wena.” (Yer. 3:​12, 13) Hi ku tirhisa Yuwele, Yehovha u te: “Tlhelelani eka mina hi timbilu ta n’wina hinkwato.” (Yuw. 2:​12, 13) U tirhise Esaya ku vula a ku: “Hlambani mi basa; tshikani ku ndzi dyohela; tshikani ku endla swo biha.” (Esa. 1:​16-19) Nakambe hi ku tirhisa Ezekiyele, Yehovha u vutise a ku: “Xana ndza tsaka loko munhu wo homboloka a fa? . . . Xana a ndzi tsakeli leswaku a hundzuka etindleleni takwe kutani a ya emahlweni a hanya? A ndzi tsaki loko munhu a fa, . . . hikwalaho hundzukani leswaku mi hanya.” (Ezek. 18:​23, 32) Yehovha wa tsaka loko a vona vanhu va hundzuka hikuva u lava leswaku va hanya hilaha ku nga heriki! Yehovha a nga khondli mavoko a yimela vadyohi leswaku va hundzuka ku ri kona a va pfunaka. A hi voneni swikombiso swin’wana swa mhaka leyi.

7. I yini leswi Yehovha a swi dyondziseke vanhu vakwe hi ku tirhisa mhaka ya muprofeta Hosiya ni nsati wakwe?

⁷ Xiya leswi Yehovha a swi dyondziseke vanhu vakwe hi ku tirhisa mhaka ya xiviri ya Gomere, nsati wa muprofeta Hosiya. Loko Gomere a endle vuoswi, u tshike Hosiya ivi a ya rhandzana ni wanuna un’wana. Xana Yehovha u endle yini? Yehovha loyi a tivaka timbilu u byele Hosiya a ku: “Famba u ya tlhela u rhandza nsati wa wena loyi a endlaka vuoswi, a rhandziwaka hi wanuna un’wana, hilaha Yehovha a rhandzaka vanhu va Israyele hakona hambileswi va gandzelaka swikwembu swin’wana.” (Hos. 3:1; Swiv. 16:2) Xiya leswaku nsati wa Hosiya a ha endla xidyoho lexikulu. Kambe Yehovha u byele Hosiya leswaku a ya eka yena a ya n’wi rivalela ni ku tlhela a n’wi teka a va nsati wakwe. a Hilaha ku fanaka, Yehovha a nga va hlambelanga mavoko vanhu vakwe lava a va ome tinhloko. Hambileswi a va endla swidyoho leswikulu, a ha va rhandza naswona u ye emahlweni a va pfuna leswaku va hundzuka ni ku cinca mahanyelo ya vona. Xana sweswo swi vula leswaku Yehovha loyi a nga “mukambisisi wa timbilu,” a nga pfuna munhu loyi a yaka emahlweni a endla xidyoho lexikulu leswaku a hundzuka? (Swiv. 17:3) A hi voneni.

NDLELA LEYI YEHOVHA A VA PFUNAKA HAYONA VADYOHI LESWAKU VA HUNDZUKA

8. Yehovha u endle yini ku pfuna Kayini leswaku a hundzuka? (Genesa 4:​3-7) (Nakambe vona xifaniso.)

⁸ Kayini a a ri mativula ya Adamu na Evha. U tluleriwe hi xidyoho xa vatswari vakwe. Ku engetela kwalaho, Bibele yi vula leswi hi yena: “Mitirho yakwe a yi hombolokile.” (1 Yoh. 3:12) Kumbexana sweswo hi swona leswi endleke Yehovha ‘a nga tsakisiwi hi Kayini ni gandzelo rakwe’ loko a ri nyikela. Ku ri ni ku va a cinca mahanyelo yakwe, ‘Kayini u hlundzuke ngopfu, a tlhela a va ni gome.’ Xana Yehovha u endle yini? U vulavule na Kayini. (Hlaya Genesa 4:​3-7.) Xiya leswaku Yehovha u vulavule na Kayini hi musa, a n’wi nyika ntshembo ni ku n’wi lemukisa hi khombo leri a ri ta va kona loko a dyoha. Lexi twisaka ku vava, Kayini u ve n’waninginingi makatindleve. A nga pfumelanga loko Yehovha a n’wi pfuna leswaku a hundzuka. Endzhaku ka sweswo, xana Yehovha u tshike ku pfuna vadyohi van’wana leswaku va hundzuka? Nikatsongo!

9. Yehovha u n’wi pfune njhani Davhida leswaku a hundzuka?

 ⁹ Yehovha a a n’wi rhandza swinene Hosi Davhida. U kale a n’wi vula ‘wanuna la amukelekaka embilwini ya yena.’ (Mit. 13:22) Kambe Davhida u endle swidyoho leswikulu leswi katsaka vuoswi ni ku dlaya. Hi ku ya hi Nawu wa Muxe, Davhida a a fanele a dlayiwa. (Lev. 20:10; Tinhl. 35:31) Kambe hi musa, Yehovha u nghenelerile. b U rhume muprofeta wakwe Nathani ku ya eka Davhida hambileswi a a nga si swi kombisa leswaku u hundzukile. Nathani u tirhise xikombiso leswaku a fikelela mbilu ya Davhida. Xifaniso xexo, xi endle leswaku Davhida a hundzuka. (2 Sam. 12:​1-14) U tsale pisalema leyi khumbaka mbilu leyi kombisaka leswaku a a hundzukile. (Ps. 51, xingheniso) Pisalema yoleyo yi chavelele vadyohi vo tala naswona yi va pfune leswaku va hundzuka. Swa hi tsakisa leswi hi rirhandzu Yehovha a pfuneke nandza wakwe la rhandzekaka Davhida leswaku a hundzuka.

10. U titwa njhani hi leswi Yehovha a lehisaka mbilu ni ndlela leyi a va rivalelaka hayona vadyohi?

¹⁰ Yehovha wa yi venga mixaka hinkwayo ya swidyoho. (Ps. 5:​4, 5) Hambiswiritano, wa swi tiva leswaku hinkwerhu hi vadyohi naswona hikwalaho ka leswi a hi rhandzaka, wa hi pfuna leswaku hi lwisana ni xidyoho. Hambi ku ri vanhu lava endleke swidyoho swo tala, Yehovha u ringeta ku va pfuna leswaku va hundzuka ivi va tshinela eka yena. Swa hi chavelela ku tiva sweswo! Loko hi ehleketa hi ku lehisa mbilu ni ku rivalela ka Yehovha, swi hi pfuna leswaku hi tshama hi tshembekile eka yena kutani hi hatla hi hundzuka loko hi dyoha. Sweswi a hi buleni hi leswi Yesu a swi dyondziseke vadyondzisiwa vakwe mayelana ni ku hundzuka.

LESWI VALANDZERI VA YESU VA SWI DYONDZEKE HI KU HUNDZUKA

11-12. Yesu u va dyondzise yini vayingiseri vakwe hi ndlela leyi Tata wakwe a rivalelaka hayona? (Vona xifaniso lexi nga eka .)

¹¹ Hi lembe ra 29 C.E., a ku ri nkarhi wa leswaku Mesiya a fika. Hilaha swi hlamuseriweke hakona eka nhlokomhaka leyi hundzeke, Yehovha u tirhise Yohane Mukhuvuri na Yesu Kreste ku  dyondzisa vanhu ndlela leyi swi nga swa nkoka hayona ku hundzuka.—Mat. 3:​1, 2; 4:17.

¹² Eka ntirho wakwe wo chumayela, Yesu u dyondzise vayingiseri vakwe ndlela leyi Tata wakwe a rivalelaka hayona. Yesu u endle sweswo hi ku tirhisa xifaniso xa n’wana loyi a lahlekeke. N’wana yoloye u hlawule ku hanya hi xidyoho ku ringana nkarhi wo karhi. Kambe, loko “a anakanyisise kahle” u tlhelele ekaya. Tata wakwe u endle yini? Yesu u vule leswaku loko n’wana yoloye “a ha ri ekulenyana, tata wakwe a n’wi vona a n’wi twela vusiwana, a tsutsuma a n’wi hlanganisa a fika a n’wi angarha, a n’wi tswontswa.” N’wana yoloye a a tiyimisele ku kombela ku va nandza endlwini ya tata wakwe kambe tata wakwe u n’wi vitane ‘n’wananga’ ivi a n’wi pfumelela ku vuya ekaya. Tata wakwe u te: “A a lahlekile kutani u kumekile.” (Luka 15:​11-32) Loko Yesu a ha ri etilweni u vone Tata wakwe a kombisa ntwelavusiwana eka vanhu vo tala lava hundzukeke. Xifaniso lexi Yesu a hi byeleke xona, hakunene xa chavelela xi tlhela xi kombisa ndlela leyi Tata wa hina Yehovha a nga ni tintswalo hayona!

13-14. I yini leswi muapostola Petro a swi dyondzeke hi ku hundzuka naswona van’wana u va dyondzise yini hi kona? (Nakambe vona xifaniso.)

¹³ Muapostola Petro u dyondze swo tala eka Yesu mayelana ni ku hundzuka ni ku rivalela. Mikarhi yo tala Petro a a lava ku rivaleriwa naswona Yesu u endle tano hi ku tshunxeka. Hi xikombiso, loko Petro a landzule Hosi yakwe kanharhu, u titwe nandzu lerova a hela matimba. (Mat. 26:​34, 35, 69-75) Kambe loko Yesu a pfuxiwile, u humelele eka Petro, swi nga endleka a humelele eka yena exihundleni. (Luka 24:​33, 34; 1 Kor. 15:​3-5) A swi kanakanisi leswaku kwalaho Yesu hi rirhandzu u rivalele ni ku tiyisekisa muapostola wakwe loyi a hundzukeke.—Mar. 16:7.

¹⁴ Petro u kote ku dyondzisa van’wana mayelana ni ku hundzuka ni ku rivalela hileswi na yena a rivaleriweke. Endzhaku ka nkhuvo wa Pentekosta, Petro u nyikele mbulavulo eka Vayuda  lava a va nga gandzeli Xikwembu, a va hlamusela leswaku hi vona va dlayeke Mesiya. Kambe hi rirhandzu u va khutaze a ku: “Hundzukani mi tlhelela eka Xikwembu leswaku swidyoho swa n’wina swi ta suriwa, leswaku tinguva ta ku phyuphyisiwa ti ta ta ti huma eka Yehovha.” (Mit. 3:​14, 15, 17, 19) Xisweswo Petro u kombise leswaku ku hundzuka swi endla leswaku mudyohi a cinca ndlela yo biha leyi a ehleketaka hayona, a tshika ku endla swilo leswi hoxeke ivi a hanya hi ndlela leyi tsakisaka Xikwembu. Nakambe u kombise leswaku Yehovha u ta sula swidyoho swa vona kumbe a swi rivala hilaha ku heleleke. Endzhaku ka malembe yo tala, Petro u tiyisekise Vakreste a ku: “Yehovha . . . u mi lehisela mbilu hikuva a nga naveli leswaku ku lova ni un’we, u lava leswaku vanhu hinkwavo va hundzuka.” (2 Pet. 3:9) Loko hi hundzuka eswidyohweni swa hina hambiloko hi endle swidyoho leswikulu, swi hi endla hi va ni ku rhula ku tiva leswaku Yehovha u hi rivalela hilaha ku heleleke!

15-16. (a) Muapostola Pawulo u dyondze yini hi ku rivalela? (1 Timotiya 1:​12-15) (b) Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi landzelaka?

¹⁵ Sawulo wa le Tarso hi un’wana wa vanhu lava a va fanele va hundzuka ni ku rivaleriwa. U xanise valandzeri va Kreste lava rhandzekaka hi ndlela ya tihanyi. Swi nga ha endleka Vakreste vo tala a va ehleketa leswaku a nge pfuki a hundzukile. Kambe Yesu a a swi tiva leswaku Sawulo a a ta cinca a tlhela a hundzuka. Yena ni Tata wakwe va vone vumunhu lebyinene bya Sawulo. Yesu u te: “Wanuna loyi i xibya lexi ndzi tihlawuleleke xona.” (Mit. 9:15) Yesu u kale a tirhisa singita ku endla leswaku Sawulo a hundzuka. (Mit. 7:58–8:3; 9:​1-9, 17-20) Loko se a ri Mukreste, Sawulo loyi endzhakunyana a tiviweke tanihi muapostola Pawulo, mikarhi yo tala u kombise ku khensa ndlela leyi a kombiweke musa ni tintswalo hayona. (Hlaya 1 Timotiya 1:​12-15.) Muapostola loyi la tlangelaka u te: “Xikwembu hi musa xi lava ku ku pfuna leswaku u hundzuka.”—Rhom. 2:4.

¹⁶ Pawulo u endle yini loko a twa hi xiphiqo xa ku tikhoma ko biha evandlheni ra Vukreste ra le Korinto? Ndlela leyi a xi tlhantlheke hayona xiphiqo xexo, yi hi dyondzisa hi rirhandzu leri Yehovha a hi kombisaka rona loko a hi tshinya ni hi nkoka wo va hi kombisa tintswalo. Hi ta kambisisa mhaka yoleyo hi vuenti eka nhlokomhaka leyi landzelaka.