HANDLE ko kanakana, wa ti tlangela tinyiko to tala leti Yehovha a hi nyikeke tona naswona wa swi tlangela leswi a ku pfumelelaka u tihlawulela ndlela leyi u nga ti tirhisaka hayona. Lexi tsakisaka, Bibele yi vula leswaku vhinyo i nyiko leyi humaka eka Xikwembu, lerova yi kala yi ku: “Xinkwa xi endleriwe ku tsakisa vanhu ni vhinyo yi endla vutomi byi tsakisa.” (Ekl. 10:19; Ps. 104:15) Hambiswiritano, swi nga endleka u va vonile vanhu van’wana va nwa byala ku tlula mpimo. Ku engetela kwalaho, vanhu emisaveni hinkwayo va ni mavonelo lama hambaneke loko swi ta emhakeni ya ku nwa byala. I yini leswi nga pfunaka Vakreste ku endla swiboho leswinene emhakeni leyi?

Swi nga ri na mhaka leswaku hi tshama kwihi kumbe hi va ndhavuko wihi, loko hi pfumela ku lawuriwa hi langutelo ra Xikwembu loko swi ta eka swiboho swa hina hi ta vuyeriwa naswona hi ta tsaka.

Mikarhi yo tala, u nga ha va u swi xiyile leswaku vanhu vo tala va nwa byala naswona va byi kukutlela ku tlula mpimo. Van’wana va nwa byala hileswi byi endlaka va titwa va phyuphyile. Van’wana va byi nwela ku wisa swiphiqo swa vona. Nakambe etindhawini tin’wana, vanhu va ehleketa leswaku munhu loyi a kukutlelaka byala ku tlula mpimo u tlharihile kumbe i xikhulu.

Hambiswiritano Vakreste va kuma nkongomiso wa vutlhari eka Muvumbi loyi a nga ni rirhandzu. Hi xikombiso, u hi lemukisa hi vuyelo byo biha lebyi tisiwaka hi ku nwa byala ngopfu. Swi nga endleka hi hlaye Swivuriso 23:​29-35 leyi xi hlamuselaka hi vuenti xidakwa ni byin’wana bya vuyelo byo vava lebyi vangiwaka hi ku kukutlela byala. a Daniel wa le Yuropa loyi a nga nkulu u tsundzuka leswi vutomi byakwe a byi ri xiswona loko a nga si va Mukreste, u ri: “A ndzi tshamela ku nwa byala ku tlula mpimo naswona sweswo swi endle leswaku ndzi endla swiboho leswi hoxeke leswi endleke ndzi humeleriwa hi swilo swo biha evuton’wini bya mina naswona loko ndzi ku swi khumbhuu, mbilu ya mina ya vava.”

Xana Vakreste va nga swi endla njhani swiboho leswinene ni ku papalata swiphiqo leswi vangiwaka hi ku kukutlela byala? Hi fanele hi pfumelela ku kongomisiwa hi langutelo ra Xikwembu loko hi teka swiboho ni loko hi endla swilo.

A hi kambisiseni leswi Bibele yi swi vulaka hi byala ni swivangelo leswi endlaka vanhu van’wana va byi nwa.

Rito ra Xikwembu a ri va siveli vanhu ku nwa byala hi ku ringanisela. Entiyisweni, Bibele ya pfumela leswaku swa tsakisa ku nwa vhinyo. Hi hlaya leswi: “Dya[na] swakudya swa wena u tsakile u tlhela u tiphina hi vhinyo ya wena.” (Ekl. 9:7) Siku rin’wana Yesu u nwe vhinyo naswona ni malandza yo tshembeka ya Yehovha a ma yi nwa.—Mat. 26:​27-29; Luka 7:34; 1 Tim. 5:23.

Hambileswi Rito ra Xikwembu ri nga va siveriki vanhu ku nwa byala, ri sivela ku dakwa. Ri ri: “Mi nga nwi vhinyo mi dakwa.” (Efe. 5:18) Ri tlhela ri vula leswaku “swidakwa . . . a [swi] nge yi dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.” (1 Kor. 6:10) Yehovha wa swi venga loko vanhu va dakwa ni ku nwa ngopfu byala. Ematshan’weni yo landzelela mindhavuko ya hina loko swi ta emhakeni ya ku nwa byala, hi endla swiboho leswi nga ta tsakisa Xikwembu.

Van’wana va vona onge va nga swi kota ku kukutlela byala va nga dakwi. Kambe sweswo swi ni khombo swinene. Matsalwa ma swi veka erivaleni leswaku ku va “mahlonga ya vhinyo” swi nga endla wanuna (kumbe wansati) a endla xidyoho lexikulu ivi a onha vuxaka byakwe na Yehovha. (Tito 2:3; Swiv. 20:1) Yesu u lemukise leswaku ku “nwa  ngopfu” swi nga sivela munhu ku nghena emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. (Luka 21:​34-36) Kutani, i yini leswi nga pfunaka Mukreste leswaku a papalata swiphiqo leswi nga vangiwaka hi ku kukutlela byala?

Loko hi endla swiboho emhakeni ya ku nwa byala, swi ni khombo ku landzelela ndlela leyi vanhu va ndhavuko wa hina va nwaka hayona. Hi vutlhari Vakreste va endla leswi tsakisaka Yehovha loko swi ta emhakeni ya ku dya ni ku nwa. Bibele yi hi tsundzuxa leswi: “Hambi mi dya kumbe mi nwa kumbe mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo leswaku mi dzunisa Xikwembu.” (1 Kor. 10:31) Hi leswi swivutiso swin’wana ni milawu ya le Bibeleni leyi hi faneleke hi ehleketisisa hi yona:

Xana ndzi nwa hileswi ndzi lavaka ku amukeleka eka van’wana? Eksoda 23:2 yi ri: “Mi nga tshuki mi landzelela ntshungu.” Laha Yehovha a a lemukisa Vaisrayele leswaku va nga landzeleli vanhu lava endlaka swilo leswi nga n’wi tsakisiki. Xitsundzuxo xexo xa ha tirha ni le ka Vakreste namuntlha. Loko hi pfumelela vanhu va hi kucetela ku ehleketa ku fana na vona ni ku endla swiboho swo fana ni swa vona loko swi ta mhakeni ya byala, hi nga hetelela hi tshike ku hanya hi milawu ya Yehovha ni ku lahlekeriwa hi vuxaka bya hina na yena.—Rhom. 12:2.

Xana ndzi nwa byala hileswi ndzi lavaka ku tekeriwa enhlokweni? Eka mindhavuko yin’wana, swi tolovelekile naswona swa amukeleka ku tshamela ku nwa byala ni ku byi kukutlela. (1 Pet. 4:3) Kambe xiya leswi 1 Vakorinto 16:13 yi hi khutazaka ku swi endla, yi ri: “Tshamani mi xalamukile, yimani mi tiyile eripfumelweni, yanani emahlweni mi va ni xivindzi, vanani ni matimba.” Xana byala byi nga pfuna munhu leswaku a va ni matimba? Nikatsongo! Byala byi nga endla munhu a nga swi koti ku ehleketa kahle ni ku endla swiboho leswinene. Kutani ku nwa byala a swi vuli swona leswaku munhu u ni matimba kambe swi kombisa leswaku i xiphukuphuku. Esaya 28:7 yi vula leswaku munhu loyi a dedelekaka hikwalaho ka byala wa hambuka naswona swi endla a teka swiboho leswi nga riki swinene.

Matimba lawa hi ma lavaka leswaku hi endla leswinene ma huma eka Yehovha naswona ma katsa ku tshama hi xalamukile ni ku yima hi tiyile eripfumelweni. (Ps. 18:32) Hi endla leswi hi ku va ni vuxiyaxiya ni ku papalata makhombo ni ku endla swiboho leswi nga ta hi pfuna leswaku hi tshama hi  ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha. Yesu a a ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha naswona vanhu vo tala a va n’wi xixima hileswi a a ri ni xivindzi nileswi a a tiyimisele ku endla leswinene.

Xana ndzi nwa byala hileswi ndzi lavaka ku rivala swiphiqo swa mina? Mupisalema u huhuteriwe ku tsala leswi: “Loko ndzi karhateka swinene, [wena Yehovha] u ndzi chavelerile u tlhela u ndzi endla ndzi tsaka.” (Ps. 94:19) Loko u ri ni xiphiqo xo karhi, titshege hi Yehovha leswaku a ku pfuna, ku nga ri byala. Ndlela yin’wana ya kahle yo endla tano i ku khongela eka Yehovha nkarhi ni nkarhi. Nakambe vo tala va kume leswaku swa pfuna ku kombela xitsundzuxo eka munghana la nga ni ntokoto evandlheni. Entiyisweni loko munhu a nwa byala leswaku a rivala swiphiqo, swi nga endla leswaku a nga tiyimiseli ku endla leswinene. (Hos. 4:11) Daniel loyi hi buleke ha yena eku sunguleni, u ri: “A ndzi tshamela ku vilela ni ku tivona nandzu. A ndzi nwa byala leswaku ndzi kota ku langutana ni xiyimo xa mina kambe sweswo swi nyanyise xiyimo naswona ndzi lahlekeriwe hi vanghana ni hi xindzhuti.” I yini lexi nga hetelela xi pfune Daniel? U ri: “Ndzi xiye leswaku a ndzi fanele ndzi titshega hi Yehovha ku nga ri byala. Yehovha u ndzi pfunile leswaku eku heteleleni ndzi kota ku hlula swiphiqo swa mina.” Yehovha u tshama a lunghekele ku hi pfuna hambiloko hi vona onge a ku na ndlela yo huma.—Filp. 4:​6, 7; 1 Pet. 5:7.

Loko mikarhi yin’wana u pfa u nwa byala, u nga tikambisisa loko swi lava u cinca swo karhi eka ndlela leyi u byi nwaka hayona hi ku tivutisa swivutiso leswi: ‘Xana xaka kumbe munghana wa mina wa karhateka hi ndlela leyi ndzi nwaka hayona?’ Loko swi ri tano, sweswo swi nga kombisa leswaku se u sungule ku va ni mukhuva wo biha kumbe xiphiqo lexi u nga xi xiyiki. ‘Xana ndzi nwa ngopfu ku tlula eku sunguleni?’ Sweswo swi tano hi munhu loyi se a sungulaka ku godzomberiwa hi byala. ‘Xana swa ndzi tikela ku heta masikunyana kumbe nkarhi wo leha ndzi nga byi khumbanga?’ Loko swi ri tano, se u godzomberiwe hi byala. Swi nga lava u kuma mpfuno wa madokodela leswaku u hlula xiphiqo lexi.

Leswi byala byi vangaka swiphiqo swo tala, Vakreste van’wana va hlawule ku nga byi khumbi hi ku helela. Van’wana a va byi nwi hileswi byi nga va nandzikeriki. Loko u ri ni munghana la endleke xiboho  xo tano, u nga n’wi kombisa rirhandzu hi ku xixima xiboho lexi a xi endleke handle ko va u n’wi solasola.

Kumbexana se u swi vonile leswaku i vutlhari ku tivekela swipimelo. Mukreste a nga ha tivekela mpimo wa byala lebyi a nga ta byi nwa. Kumbexana a nga tivekela nawu wa ndlela leyi a nga ta nwa hayona, ku nga ha va kan’we hi vhiki kumbe a byi nwa hi ku ringanisela loko a ri karhi a dya swakudya. Van’wana va tivekele swipimelo mayelana ni muxaka wa byala lebyi va byi nwaka, byo fana ni vhinyo kumbe biya hi ku ringanisela kambe va papalata ku nwa lebyo hisa kumbe lebyi fakiwaka swin’wana leswaku byi nweka. Loko munhu a tivekela swipimelo emhakeni yo nwa byala, swi ta n’wi olovela ku swi landzela. Mukreste la endleke xiboho xo tano a nga na xivangelo xo khomiwa hi tingana hi xiboho xakwe niloko a xi namarhela.

I swa nkoka ku ehleketelela van’wana loko hi endla swiboho leswi khumbaka byala. Varhoma 14:21 yi ri: “Swa antswa u nga dyi nyama kumbe ku nwa vhinyo kumbe ku endla nchumu lowu nga ta khunguvanyisa makwenu.” U nga xi tirhisa njhani xitsundzuxo lexi? Kombisa vamakwerhu leswaku wa va rhandza. Loko u vona onge un’wana u ta khunguvanyeka loko u nwa byala, rirhandzu ri ta endla leswaku u nga byi khumbi siku rero. Loko u endla sweswo, swi ta kombisa leswaku wa va xixima van’wana naswona u va rhandza ku tlula wena n’wini.—1 Kor. 10:24.

Nakambe swi nga endleka mfumo wu veke milawu hi byala kutani Mukreste u fanele a yi yingisa. Milawu yoleyo yi nga ha katsa ku va munhu a nga nwi byala loko a nga si fika eka malembe yo karhi ni ku veka milawu leyi arisaka vanhu leswaku va nga chayeli kumbe ku tirhisa michini yo karhi loko va nwe byala.—Rhom. 13:​1-5.

Yehovha u hi nyike tinyiko to tala naswona yin’wana ya tona i tshunxeko wo tihlawulela ndlela leyi hi nga ta ti tirhisa hayona tinyiko teto. Sweswo swi katsa nyiko yo tihlawulela leswi hi nga ta swi dya ni ku swi nwa. Onge swiboho swa hina swi nga kombisa leswaku ha wu tlangela tshunxeko lowu, hi ku va hi wu tirhisela ku tsakisa Tata wa hina wa le tilweni.