1. I yini leswi wanuna wa Mukreste a faneleke a swi endla leswaku a humelela?

 HOSI Davhida u byele Solomoni a ku: “Tiya u va wanuna.” (1 Tih. 2:​1-3) Vavanuna hinkwavo va Vakreste va endla kahle loko va yingisa xitsundzuxo xexo namuntlha. Leswaku va kota ku endla sweswo, va fanele va yingisa milawu ya Xikwembu ni ku tirhisa leswi va swi dyondzaka eBibeleni vutomi bya vona hinkwabyo. (Luka 2:52) Hikwalahokayini swi ri swa nkoka leswaku vamakwerhu va xinuna lava ha riki vantshwa va va Vakreste lava wupfeke?

2-3. Hikwalahokayini swi ri swa nkoka leswaku makwerhu loyi a ha riki muntshwa a va Mukreste loyi a wupfeke?

² Wanuna loyi a nga Mukreste u endla vutihlamuleri bya nkoka swinene endyangwini ni le vandlheni. Vamakwerhu va xinuna lava ha riki vantshwa, a swi kanakanisi leswaku mi ehleketisise hi vutihlamuleri lebyi mi nga ta va na byona enkarhini lowu taka. Swi nga endleka u lava ku va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo, u lava ku va nandza wa vutirheli naswona hi ku famba ka nkarhi u lava ku va nkulu evandlheni. U nga ha lava ku tlhela u nghenela vukati kutani u va ni vana. (Efe. 6:4; 1 Tim. 3:1) Leswaku u swi endla kahle sweswo, swi lava u va Mukreste loyi a wupfeke. b

³ I yini leswi nga ku pfunaka leswaku u va Mukreste loyi a wupfeke? Ku ni vuswikoti bya nkoka lebyi u faneleke u va na byona. I yini leswi u nga swi endlaka sweswi leswaku u tilunghiselela ni ku byi tamela kahle vutihlamuleri enkarhini lowu taka?

4. U nga swi kuma kwihi swikombiso leswinene swo swi tekelela? (Nakambe vona xifaniso.)

⁴ Hlawula swikombiso leswinene leswi u nga swi tekelelaka. Bibele yi tele hi swikombiso leswinene leswi vantshwa va xinuna va nga swi tekelelaka. Vavanuna volavo va le nkarhini lowu nga hundza a va  rhandza Xikwembu naswona a va ri ni vutihlamuleri byo hambanahambana bya ku khathalela vanhu va xona. U nga tlhela u kuma swikombiso leswinene swa Vakreste lava wupfeke endyangwini wa ka n’wina ni le vandlheni. (Hev. 13:7) Nakambe u ni xikombiso lexinene xa Yesu Kreste. (1 Pet. 2:21) Loko u ri karhi u dyondza swikombiso swa vona hi vukheta, xiya vumunhu lebyi u byi rhandzaka eka vona. (Hev. 12:​1, 2) Kutani u hlawula ndlela leyi u nga va tekelelaka hayona vavanuna lava.

5. U nga byi kuma njhani vuswikoti byo ehleketa naswona hikwalahokayini sweswo swi ri swa nkoka? (Pisalema 119:9)

⁵ “Hlayisa . . . vuswikoti byo ehleketa.” (Swiv. 3:21) Wanuna loyi a nga ni vuswikoti byo ehleketa u rhanga a ehleketa a nga se endla swo karhi. Hikwalaho, tirha hi matimba leswaku u va ni vumunhu byo tano ni ku ya emahlweni u byi hlayisa. Hikwalahokayini? Hikuva vantshwa va misava leyi va endla swilo hi ku ya hi mavonelo ya vona ni hi ku ya hi ndlela leyi va ti twaka hayona. (Swiv. 7:7; 29:11) Nakambe thelevhixini, tifilimi, Inthanete ni social media swi nga kucetela ndlela leyi u ehleketaka ni ku endla swilo hayona. Hikwalaho, u nga byi kuma njhani vuswikoti byo ehleketa? Sungula hi ku dyondza milawu ya le Bibeleni ni ku ehleketa hi ndlela leyi yi ku vuyerisaka hayona. Endzhaku ka sweswo, yi tirhise leswaku yi ku pfuna u endla swiboho leswi nga ta tsakisa Yehovha. (Hlaya Pisalema 119:9.) Loko u lwela ku va ni vuswikoti lebyi bya nkoka, swi ta ku pfuna u va Mukreste loyi a wupfeke. (Swiv. 2:​11, 12; Hev. 5:14) Xiya ndlela leyi vuswikoti byo ehleketa byi nga ku vuyerisaka hayona eka swiyimo swimbirhi: (1) Ndlela leyi u tikhomaka hayona loko u ri ni vamakwerhu va xisati ni (2) loko u endla xiboho xa ndlela leyi u nga ambalaka ni ku tisasekisa hayona.

6. N’wina vamakwerhu va xinuna lava ha riki vantshwa, xana vuswikoti bya ku ehleketa byi ta mi pfuna njhani leswaku mi xixima vamakwerhu va xisati?

⁶ Vuswikoti byo ehleketa byi ta ku pfuna leswaku u xixima vavasati. Hi xikombiso, makwerhu wa xinuna a nga ha tsakela ku lava ku tiva makwerhu wa xisati ku antswa naswona sweswo a swi bihanga. Kambe muntshwa wa xinuna loyi a nga ni vuswikoti bya ku ehleketa, a nge tsali kumbe ku endla swilo leswi nga ta endla makwerhu wa xisati loyi a nga laveki ku tekana na yena a ehleketa leswaku u lava ku rhandzana na yena. (1 Tim. 5:​1, 2) Loko a rhandzana ni makwerhu wa xisati, u ta sirhelela ndhuma yakwe leyinene hi ku ka a nga  tikumi a ri eka xiyimo lexi va nga voxe handle ka loko va ri ni munhu wa vunharhu.—1 Kor. 6:18.

7. Xana vuswikoti bya ku ehleketa byi ta n’wi pfuna njhani makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa loko a hlawula swiambalo ni ku tisasekisa?

⁷ Ndlela yin’wana leyi muntshwa wa xinuna a nga swi kombisaka hayona leswaku u ni vuswikoti byo ehleketa, i ku va a endla xiboho lexinene eka ndlela leyi a ambalaka ni ku tisasekisa hayona. Vo tala lava endlaka ni ku navetisa timpahla ta fexeni, a va n’wi xiximi Yehovha naswona va hlohlotela ku tikhoma ko biha. Ku tikhoma koloko ko biha ku vonaka eka timpahla leti va ti ambalaka to manya kumbe leti endlaka vavanuna va vonaka onge i vavasati. Makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa naswona a lavaka ku va Mukreste loyi a wupfeke, loko a hlawula leswi a nga swi ambalaka u ta kongomisiwa hi milawu ya le Bibeleni ni swikombiso leswinene swa le vandlheni. A nga ha tivutisa leswi: ‘Xana leswi ndzi swi hlawulaka swi kombisa leswaku ndza va xixima vanhu van’wana ni ku va anakanyela? Xana ndlela leyi ndzi ambalaka hayona ya va olovela van’wana ku tshemba leswaku ndzi gandzela Yehovha?’ (1 Kor. 10:​31-33; Tito 2:6) Muntshwa loyi a nga ni vuswikoti bya ku ehleketa a nge xiximiwi hi vamakwerhu ntsena kambe u ta tlhela a xiximiwa ni hi Tata wakwe wa le tilweni.

8. Xana makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa a nga dyondza njhani ku va munhu loyi van’wana va nga tshembelaka eka yena?

⁸ Endla van’wana va tshembela eka wena. Muntshwa wa xinuna loyi vanhu van’wana va nga tshembelaka eka yena, u byi endla kahle vutihlamuleri byakwe hinkwabyo. (Luka 16:10) Xiya xikombiso lexinene xa Yesu. A a nga ri loyi a nga khathaliki kumbe ku pfumala vutihlamuleri. Ku ri na sweswo, u byi endle kahle vutihlamuleri lebyi Yehovha a a n’wi nyike byona hambiloko swi tika ku endla tano. A a va rhandza swinene vanhu, ngopfungopfu vadyondzisiwa vakwe naswona hi ku tirhandzela, u nyikele hi vutomi byakwe hikwalaho ka vona. (Yoh. 13:1) Leswaku u tekelela Yesu, u fanele u tirha hi matimba eka xiavelo xin’wana ni xin’wana lexi u nyikiwaka xona. Loko u nga tiyiseki leswaku u nga xi endla njhani, titsongahate ivi u kombela mpfuno eka vamakwerhu lava wupfeke. U nga lolohi eka swiavelo swa wena. (Rhom. 12:11) Ku ri na sweswo, xi endle kahle xiavelo xa wena, u xi “endlela Yehovha, ku nga ri vanhu.” (Kol. 3:23) I ntiyiso leswaku u ta swi endla swihoxo, kutani titsongahate ivi u amukela swihoxo leswi u swi endleke.—Swiv. 11:2.

9. Hikwalahokayini makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa a fanele a va ni vuswikoti lebyi nga n’wi pfunaka?

⁹ Leswaku u va wanuna wa Mukreste loyi a wupfeke, u fanele u dyondza ku va ni vuswikoti lebyi nga ta ku pfuna. Sweswo swi ta ku pfuna leswaku u amukela swiavelo leswi u nga ta nyikiwa swona evandlheni, u kota ku hlayisa ntirho lowu u nga ta wu kuma leswaku u tihlayisa ni ku hlayisa ndyangu wa wena ni ku va ni vuxaka lebyinene ni van’wana. Xiya byin’wana bya vuswikoti lebyi bya nkoka byi nga ri byingani.

10-11. Xana makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa u ta vuyeriwa njhani loko a dyondza ku hlaya ni ku tsala kahle? (Pisalema 1:​1-3) (Nakambe vona xifaniso.)

¹⁰ Dyondza vuswikoti bya ku hlaya ni ku tsala kahle. Bibele yi vula leswaku wanuna loyi a tsakeke  ni loyi a humeleleke, hi loyi a hlayaka Rito ra Xikwembu siku ni siku ni ku anakanyisisa hi rona. (Hlaya Pisalema 1:​1-3.) Loko a hlaya Bibele siku ni siku, swi ta n’wi pfuna leswaku a tiva ndlela leyi Yehovha a ehleketaka hayona, leswi nga ta n’wi pfuna leswaku a ehleketa kahle ni ku tirhisa leswi a swi dyondzaka. (Swiv. 1:​3, 4) Vavanuna lava kotaka ku endla sweswo va laveka evandlheni. Hikwalahokayini?

¹¹ Vamakwerhu va lava mpfuno eka vavanuna lava kotaka ku dyondzisa kahle ni ku kota ku nyikela switsundzuxo leswi humaka eBibeleni. (Tito 1:9) Loko u kota ku hlaya ni ku tsala kahle, u ta lunghiselela mivulavulo ni tinhlamulo leti nga vuyerisaka vamakwerhu ni ku tiyisa ripfumelo ra vona. Nakambe u ta teka tinotsi leti nga ta ku pfuna loko u ri karhi u dyondza ni ku yingisela mivulavulo etinhlengeletanweni ta vandlha, ta muganga ni ta xifundzha. Tinotsi leti ti ta ku pfuna u va ni ripfumelo leri tiyeke ni ku khutaza van’wana.

12. I yini leswi nga ta ku pfuna leswaku u va ni vuswikoti bya ku yingisela ni ku vulavula kahle?

¹² Dyondza vuswikoti byo yingisela ni ku vulavula kahle. Wanuna wa Mukreste u fanele a dyondza ku yingisela ni ku vulavula kahle. Sweswo swi vula leswaku u fanele a yingisela ni ku twisisa ndlela leyi van’wana va titwaka hayona. (Swiv. 20:5) A nga dyondza vuswikoti bya ku twa ndlela leyi rito ra munhu wo karhi ri twarisaka xiswona, ndlela leyi a langutekaka hayona enghoheni ni ndlela leyi a tshukatshukisaka miri hayona. A wu nge pfuki u swi kotile ku tiva sweswo loko u nga tinyiki nkarhi wa ku va ni vanhu van’wana. Loko u tshamela ku heta nkarhi wo tala u ri karhi u burisana ni vanhu hi ku tirhisa switirhisiwa swa elektroniki swo tanihi imeyili kumbe ku tsalelana marungula, swi ta ku tikela ku vulavurisana na vona hi xiviri. Hikwalaho, lava tindlela to vulavurisana na vona hi xiviri.—2 Yoh. 12.

13. I yini swin’wana leswi muntshwa wa xinuna a faneleke a swi dyondza? (1 Timotiya 5:8) (Nakambe vona xifaniso.)

¹³ Dyondza vuswikoti byo tihlayisa. Wanuna loyi a nga Mukreste loyi a wupfeke u fanele a dyondza ku tihlayisa ni ku hlayisa ndyangu wakwe. (Hlaya 1 Timotiya 5:8.) Ematikweni man’wana, vantshwa va xinuna va dyondza mitirho yo karhi eka tata wa vona kumbe eka xaka. Kasi ematikweni man’wana, vavanuna lava ha riki vantshwa va nga dyondzela khoso kumbe ntirho wo karhi va ha ri exikolweni xa le henhla. Swi nga ri na mhaka leswaku u swi endla njhani, swi kahle ku dyondza vuswikoti byo karhi lebyi nga ta ku pfuna leswaku u kuma ntirho. (Mit. 18:​2, 3; 20:34; Efe. 4:28) Vana ni ndhuma ya ku tiveka tanihi munhu loyi a endlaka ntirho kahle kukondza a wu heta. Sweswo swi ta endla swi ku olovela ku kuma ntirho ni ku wu hlayisa. Vumunhu ni vuswikoti lebyi hi buleke hi byona, i bya nkoka eka wanuna loyi a nga Mukreste leswaku a ta byi endla kahle vutihlamuleri bya le nkarhini lowu taka. A hi kambisiseni byin’wana bya vutihlamuleri lebyi.

14. Xana makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa a nga tilunghiselela njhani ku va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo?

¹⁴ Ku va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo. Vo tala va vamakwerhu va xinuna lava nga Vakreste lava wupfeke va nghenele ntirho wa nkarhi hinkwawo va ha ri vatsongo. Ku phayona swi pfuna wanuna loyi a ha riki muntshwa leswaku a dyondza ku tirha ni vanhu vo hambanahambana. Swi tlhela swi n’wi pfuna ku hlayisa mali ni ku yi tirhisa kahle. (Filp. 4:​11-13) Masungulo lamanene eka ntirho wa nkarhi hinkwawo i ku va phayona ra nkarhinyana. Vo tala va va maphayona ya nkarhinyana ku ringana nkarhi wo karhi naswona sweswo swi va pfuna leswaku va va maphayona ya nkarhi hinkwawo. Ku phayona swi ta ku pfulela tindlela to va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo wo tanihi ku va eka ntirho wo aka kumbe ku tirha eBethele.

15-16. I yini leswi nga pfunaka makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa leswaku a fanelekela ku va nandza wa vutirheli kumbe nkulu evandlheni?

¹⁵ Ku va nandza wa vutirheli kumbe nkulu. Vavanuna lava nga Vakreste va fanele va lwela ku fanelekela ku va vakulu va vandlha leswaku va ta tirhela vamakwavo. Bibele yi vula leswaku vavanuna lava lwelaka ku fikelela vutihlamuleri lebyi, va “navela ntirho lowunene.” (1 Tim. 3:1) Loko a nga se fanelekela ku tirha tanihi nkulu, makwerhu u fanele a rhanga a va nandza wa vutirheli. Malandza ya vutirheli ma pfuna vakulu hi tindlela to tala. Hi ku titsongahata, vakulu ni malandza ya vutirheli va pfuna vamakwerhu ni ku katseka hi xitalo entirhweni wo chumayela. Vamakwerhu va xinuna lava ha riki vantshwa, va nga fanelekela ku va malandza ya vutirheli loko va ri exikarhi ka malembe ya 17 na 19. Kasi nandza wa vutirheli loyi a fanelekaka kahle, a nga hlawuriwa ku va nkulu loko a ha ku hlanganisa 20 wa malembe.

¹⁶ Xana u nga swi kota njhani ku va ni vumunhu lebyi nga ta ku pfuna u fikelela vutihlamuleri bya ku va nandza wa vutirheli ni ku va nkulu? Bibele yi hlamusela vumunhu lebyi u faneleke u va na byona. Hambiswiritano, tsundzuka leswaku vumunhu lebyi byi titshege hi ndlela leyi u n’wi rhandzaka hayona Yehovha, ndyangu wa wena swin’we ni vandlha. (1 Tim. 3:​1-13; Tito 1:​6-9; 1 Pet. 5:​2, 3) Hikwalaho, lwela ku byi twisisa kahle vumunhu lebyi. Kombela Yehovha a ku pfuna u byi fikelela. c

17. Xana makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa a nga tilunghiselela njhani leswaku a va nuna ni nhloko ya ndyangu? (Nakambe vona xifaniso.)

¹⁷ Ku va nuna ni nhloko ya ndyangu. Hilaha Yesu a vuleke hakona, vavanuna van’wana lava nga Vakreste lava wupfeke a va byi ngheneli vukati. (Mat. 19:12) Hambiswiritano, loko u hlawula ku nghenela vukati, u ta va ni vutihlamuleri lebyi  engetelekeke byo va nuna ni nhloko ya ndyangu. (1 Kor. 11:3) Yehovha u langutele leswaku wanuna a rhandza nsati wakwe ni ku khathalela swilaveko swakwe, a va munghana lonene eka yena ni ku n’wi pfuna leswaku a va ni vuxaka lebyinene na Yehovha. (Efe. 5:​28, 29) Leswi nga ku pfunaka leswaku u va nuna wa kahle, i vumunhu ni vuswikoti lebyi hi buleke ha byona eka nhlokomhaka leyi, byo tanihi ku va ni vuswikoti byo ehleketa, ku va loyi u xiximaka vavasati ni ku va munhu loyi vanhu va nga tshembelaka eka yena. Sweswo swi ta ku pfuna u lunghekela ku byi endla kahle vutihlamuleri bya wena byo va wanuna ni nhloko ya ndyangu.

18. Xana makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa a nga tilunghiselela njhani leswaku a va tatana?

¹⁸ Ku va tatana. Endzhaku ko nghenela vukati u nga ha va tatana. I yini leswi u nga swi dyondzaka eka Yehovha hi ku va tatana lonene? U nga dyondza swo tala. (Efe. 6:4) Yehovha u byele N’wana wakwe Yesu erivaleni leswaku wa n’wi rhandza ni ku n’wi amukela. (Mat. 3:17) Loko u va tatana, tiyiseka leswaku nkarhi ni nkarhi u byela vana va wena leswaku wa va rhandza. Mikarhi hinkwayo va bumabumeli eka swilo swa kahle leswi va swi endlaka. Vatatana lava tekelelaka xikombiso lexinene xa Yehovha, va pfuna vana va vona ku va vavanuna kumbe vavasati lava wupfeke va Vakreste. U nga sungula sweswi ku lunghekela vutihlamuleri lebyi, hi ku va loyi hi ndlela ya rirhandzu u khathalaka hi un’wana ni un’wana endyangwini wa ka n’wina ni le vandlheni ni ku dyondza ku va byela leswaku wa va rhandza naswona i va nkoka eka wena. (Yoh. 15:9) Leswi swi ta ku pfuna leswaku u byi endla kahle vutihlamuleri bya le nkarhini lowu taka byo tanihi ku va nuna ni tatana. Enkarhini wa sweswi, u ta va phuphu ya risima eka Yehovha ni ku va mpfuno lowukulu endyangwini wa wena ni le vandlheni.

19-20. I yini leswi nga pfunaka makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa leswaku a va Mukreste loyi a wupfeke? (Vona xifaniso lexi nga eka xifunengeto.)

¹⁹ Vamakwerhu va xinuna lava ha riki vantshwa, ku va wanuna loyi a wupfeke a swi to pfuketana swi ti endlekela. U fanele u hlawula swikombiso leswinene leswi u nga swi tekelelaka, u va ni vuswikoti bya ku ehleketa, u va munhu loyi vanhu va nga tshembelaka eka yena, u va ni vuswikoti lebyi nga ku pfunaka evuton’wini ni ku tilunghiselela vutihlamuleri bya le nkarhini lowu taka.

²⁰ Loko u ehleketa hi swilo hinkwaswo leswi u faneleke u tirhela eka swona, u nga ha vona onge swi nga ku tikela. Kambe u nga swi kota ku swi fikelela. Tsundzuka leswaku Yehovha u tiyimisele ku ku pfuna. (Esa. 41:​10, 13) Vamakwerhu evandlheni na vona va tiyimisele ku ku pfuna. Loko u va wanuna wa Mukreste loyi a wupfeke loyi Yehovha a lavaka leswaku u va yena, u ta tiphina hi vutomi. Ha mi rhandza swinene n’wina vamakwerhu va xinuna lava ha riki vantshwa! Onge Yehovha a nga mi katekisa swinene loko enkarhini wa sweswi mi tikarhatela ku wa mi pfuka leswaku mi va Vakreste lava wupfeke.—Swiv. 22:4.