1. Leswaku hi va Vakreste lava wupfeke hi fanele hi endla yini?

 SWA hi tsakisa ku vona ndlela leyi n’wana a kulaka hayona. A nga boheki ku endla swo karhi leswaku a kota ku kula. Kambe loko hi lava ku va Vakreste lava wupfeke swi ta lava leswaku hi tikarhata. b (1 Kor. 13:11; Hev. 6:1) Leswaku hi kota ku fikelela sweswo, swi ta lava leswaku hi va ni vuxaka lebyi tiyeke na Yehovha. Nakambe hi lava moya wakwe lowo kwetsima leswaku hi kota ku va ni vumunhu lebyi nga ta n’wi tsakisa, hi va ni vuswikoti byo karhi ni ku lunghiselela vutihlamuleri lebyi hi nga ta va na byona enkarhini lowu taka.—Swiv. 1:5.

2. Hi dyondza yini eka Genesa 1:27 naswona hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

² Yehovha u vumbe vanhu va va wanuna ni wansati. (Hlaya Genesa 1:27.) Swi le rivaleni leswaku wanuna ni wansati va hambanile hi xivumbeko ni hi tindlela tin’wana. Hi xikombiso, Yehovha u endle wanuna ni wansati leswaku va va ni vutihlamuleri byo karhi, kutani va lava vumunhu ni vuswikoti lebyi nga ta va pfuna leswaku va kota ku byi endla kahle vutihlamuleri bya vona. (Gen. 2:18) Eka nhlokomhaka leyi, hi ta kambisisa leswi makwerhu wa xisati loyi a ha riki muntshwa a nga swi endlaka leswaku a va Mukreste wa xisati loyi a wupfeke. Kasi eka leyi landzelaka, hi ta kambisisa leswi nga endliwaka hi vamakwerhu va xinuna lava ha riki vantshwa.

3-4. Xana vamakwerhu va xisati lava ha riki vantshwa va nga swi kuma kwihi swikombiso leswinene swo swi tekelela? (Nakambe vona xifaniso.)

³ Bibele yi vulavula hi vavasati vo tala vo hlamarisa lava a va rhandza ni ku gandzela Yehovha. (Vona nhlokomhaka leyi kumekaka hi xinghezi eka jw.org leyi nge, “Women in the Bible—What Can We Learn From Them?”) Va kombise vumunhu lebyi boxiweke eka tsalwa ra nhlokomhaka ya hina, ku nga ku “endla swilo hi ku ringanisela” ni ku “tshembeka eka swilo hinkwaswo.” Ku engetela kwalaho, vamakwerhu va xisati lava ha riki vantshwa va nga dyondza swo tala eka vamakwerhu va xisati lava nga ni ntokoto evandlheni ra ka vona.

⁴ Vamakwerhu va xisati lava ha riki vantshwa, swi nga va njhani mi xiyisisa vamakwerhu va xisati lava nga swikombiso leswinene leswi mi nga swi tekelelaka? Xiyisisa vumunhu bya vona byo saseka kutani endzhaku u ehleketa hi ndlela leyi u nga byi kombisaka hayona vumunhu lebyi fanaka ni bya vona. Eka tindzimana leti landzelaka, hi ta bula hi vumunhu byinharhu bya nkoka lebyi wansati loyi a wupfeke a faneleke a va na byona.

5. Hikwalahokayini ku titsongahata swi ri swa nkoka eka wansati wa Mukreste loyi a wupfeke?

⁵ Ku titsongahata i vumunhu bya nkoka lebyi Mukreste loyi a wupfeke a faneleke a va na byona. Loko wansati a titsongahata, u ta va ni vuxaka lebyinene na Yehovha swin’we ni vanhu van’wana. (Yak. 4:6) Hi xikombiso, wansati loyi a rhandzaka Yehovha, hi ku titsongahata u hlawula ku seketela vuhloko lebyi simekiweke hi Tata wakwe wa le tilweni. (1 Kor. 11:3) Sweswo swi vonaka eka ku xixima vuhloko bya lava Yehovha a va vekeke leswaku va rhangela evandlheni ni le kaya. c

6. Vamakwerhu va xisati lava ha riki vantshwa va nga dyondza yini hi ku titsongahata eka Raveka?

⁶ Xiya xikombiso xa Raveka. A a ri wansati wo tlhariha loyi evuton’wini byakwe hinkwabyo a endleke swiboho leswi a swi lava xivindzi naswona a a tiva nkarhi lowunene wo endla swo karhi. (Gen. 24:58; 27:​5-17) Hambiswiritano, a a  ri wansati loyi a xiximaka naswona a landzelaka nkongomiso. (Gen. 24:​17, 18, 65) Loko u titsongahata ku fana na Raveka ni ku tlhela u seketela vuhloko bya lava Yehovha a va vekeke leswaku va rhangela, u ta va xikombiso lexinene ekaya ka n’wina ni le vandlheni.

7. Vamakwerhu va xisati lava ha riki vantshwa va nga n’wi tekelela njhani Estere loko swi ta emhakeni yo ringanisela?

⁷ Vakreste hinkwavo lava wupfeke va fanele va ringanisela. Bibele yi ri, “va tlharihile lava titsongahataka.” (Swiv. 11:2) Estere a a ri nandza wa Xikwembu loyi a tshembekaka ni loyi a ringaniselaka. Ku ringanisela swi n’wi pfunile leswaku a nga tikukumuxi. U yingise xitsundzuxo xa muzala wakwe Mordekayi. (Est. 2:​10, 20, 22) U nga kombisa leswaku wa ringanisela hi ndlela leyi fanaka hi ku kombela switsundzuxo leswinene ni ku tlhela u swi tirhisa.—Tito 2:​3-5.

8. Hi ku ya hi 1 Timotiya 2:​9, 10, xana ku ringanisela swi nga n’wi pfuna njhani makwerhu wa xisati leswaku a endla swiboho swa vutlhari loko swi ta emhakeni ya maambalelo ni ku tisasekisa?

⁸ Estere u kombise ku ringanisela hi ndlela yin’wana. A a ri “phyembye” naswona a nga ringetanga ku tikokela matihlo ya vanhu. (Est. 2:​7, 15) Vavasati lava nga Vakreste va nga dyondza yini eka Estere? Swin’wana leswi va nga swi dyondzaka swi kumeka eka 1 Timotiya 2:​9, 10. (Yi hlaye.) Muapostola Pawulo u lerise vavasati lava nga Vakreste leswaku va ambala hi ndlela leyi kombisaka leswaku va ringanisela naswona va ni mianakanyo leyinene. Marito ya Xigriki lama tirhisiweke laha, ma kombisa leswaku ndlela leyi wansati wa Mukreste a ambalaka hayona a yi ta va leyi xiximekaka naswona a yi ta kombisa leswaku u anakanyela mavonelo kumbe ndlela leyi van’wana va titwaka hayona. Hi ti ba xifuva hi vamakwerhu va xisati lava rhandzekaka naswona va kombisaka leswaku va ringanisela loko swi ta eka maambalelo!

9. Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Abigayele?

⁹ Ku twisisa i byin’wana bya vumunhu lebyi vamakwerhu va xisati lava wupfeke va faneleke va va na byona. I yini ku twisisa? I vuswikoti bya ku tiva leswinene ni leswo biha ivi u hlawula ku endla leswi nga swinene. Xiya xikombiso xa Abigayele. Nuna wakwe u endle xiboho lexi a xi ta endla leswaku ndyangu wakwe hinkwawo wu lovisiwa. Hi ku hatlisa, Abigayele u endle swo karhi. Ku twisisa kakwe ku ponise vutomi bya vanhu vo tala. (1 Sam. 25:​14-23, 32-35) Ku twisisa ku hi pfuna hi tiva nkarhi lowunene wo vulavula ni wo miyela. Ku tlhela ku hi pfuna hi va ni vuxaka lebyinene ni vanhu van’wana naswona a hi va endli va titwa va nga tshunxekanga.—1 Tes. 4:11.

10-11. Xana swi nga va vuyerisa njhani van’wana na wena n’wini loko u dyondza ku hlaya ni ku tsala kahle? (Nakambe vona xifaniso.)

¹⁰ Wansati wa Mukreste u fanele a dyondza vuswikoti byo karhi. Vuswikoti lebyi nhwanyana a byi dyondzaka a ha ri ntsongo, byi ta n’wi vuyerisa  vutomi byakwe hinkwabyo. Xiya swikombiso leswi landzelaka swi nga ri swingani.

¹¹ Dyondza vuswikoti bya ku hlaya ni ku tsala kahle. Eka mindhavuko yin’wana, ku hlaya ni ku tsala swi tekiwa ku ri vuswikoti lebyi nga riki bya nkoka eka wansati leswaku a byi dyondza. Kambe i swa nkoka leswaku Vakreste hinkwavo va dyondza ku hlaya ni ku tsala. d (1 Tim. 4:13) Kutani hambiloko swi tika, yana emahlweni u dyondza ku hlaya ni ku tsala kahle. Sweswo swi ta ku vuyerisa njhani? Vuswikoti byebyo byi ta ku pfuna leswaku u kuma ntirho ni ku tlhela u wu hlayisa. Nakambe byi ta endla swi ku olovela ku dyondza Bibele ni ku yi dyondzisa van’wana. Xa nkoka swinene, swi ta ku pfuna u hlaya Rito ra Xikwembu ni ku anakanyisisa ha rona, leswi nga ta endla u tshinela swinene eka Yehovha.—Yox. 1:8; 1 Tim. 4:15.

12. Xana Swivuriso 31:26 yi nga ku pfuna njhani leswaku u va ni vuswikoti bya ku yingisela ni ku vulavula kahle?

¹² Dyondza vuswikoti bya ku yingisela ni ku vulavula kahle. Vakreste va fanele va dyondza ku yingisela ni ku vulavula kahle. Emhakeni leyi, Yakobo u hi nyike xitsundzuxo lexi xa kahle, u te: “Munhu un’wana ni un’wana u fanele a hatla ku yingisa, a hlwela ku vulavula.” (Yak. 1:19) Loko u yingisela hi vurhon’wana loko van’wana va vulavula, u kombisa leswaku u va ‘twela vusiwana.’ (1 Pet. 3:8) Loko u nga tiyiseki leswaku wa swi twisisa leswi munhu a swi vulaka kumbe ndlela leyi a titwaka hayona, vutisa swivutiso hi ndlela ya vutlhari. Kutani u tinyika nkarhi wo anakanyisisa u nga se vula swo karhi. (Swiv. 15:28) Tivutise: ‘Xana leswi ndzi lavaka ku swi vula i ntiyiso naswona swa aka? Xana swi kombisa xichavo ni musa?’ Dyondza eka vamakwerhu va xisati lava wupfeke lava nga ni vuswikoti byo vulavula kahle ni ku yingisela. (Hlaya Swivuriso 31:26.) Xiya ndlela leyi va vulavulaka hayona. Loko u endla tano, swi ta ku olovela ku kondletela ku rhula ni van’wana ni ku va vanghana va vona.

13. U nga dyondza njhani ku khathalela kaya? (Nakambe vona xifaniso.)

¹³ Dyondza ku hlayisa kaya ra wena. Etindhawini to tala, vavasati hi vona va endlaka mitirho yo tala ya le kaya. Mhani wa wena kumbe makwerhu un’wana wa xisati loyi a nga ni vuswikoti, va nga ku pfuna leswaku u dyondza vuswikoti lebyi. Makwerhu wa xisati loyi a vuriwaka Cindy u ri: “Yin’wana ya tinyiko ta risima leti manana a ndzi nyikeke tona, i ku ndzi dyondzisa ntsako lowu tisiwaka hi ku tirha hi matimba. Vuswikoti byebyo lebyi katsaka ku sweka, ku basisa, ku rhunga ni ku tirhisa mali hi vutlhari, byi ndzi pfunile leswaku ndzi tihlayisa ni ku endla swo tala entirhweni wa Yehovha. Manana u tlhele a ndzi dyondzisa ku va ni malwandla naswona sweswo swi ndzi pfunile leswaku ndzi hlangana ni vamakwerhu lava nga swikombiso leswinene leswi ndzi nga swi tekelelaka.” (Swiv. 31:​15, 21, 22) Wansati wa migingiriko loyi a nga ni malwandla naswona a dyondzeke ku khathalela kaya rakwe, u va nkateko ekaya ka vona ni le vandlheni.—Swiv. 31:​13, 17, 27; Mit. 16:15.

14. U dyondze yini eka ntokoto wa Crystal naswona u fanele u tshama u ri karhi u tsundzuka yini?

 ¹⁴ Dyondza ku tiendlela swilo. I swa nkoka leswaku Vakreste hinkwavo va dyondza ku tiendlela swilo swo karhi. (Filp. 4:11) Makwerhu wa xisati loyi a vuriwaka Crystal, u ri: “Vatswari va mina a va katseka eka ku hlawula tidyondzo ta mina exikolweni xa le henhla, leti hi ku famba ka nkarhi a ti ta ndzi pfuna evuton’wini bya mina. Tatana u ringanyete leswaku ndzi hlawula dyondzo leyi a yi ta ndzi pfuna leswaku ndzi hlayisa ni ku rhekhoda mali ya khamphani (accounting) naswona sweswo swi ndzi pfunile swinene.” Ku engetela eka vuswikoti lebyi lavekaka leswaku u kuma ntirho, ringeta ku dyondza ku hlayisa mali ni ku yi tirhisa hi vutlhari. (Swiv. 31:​16, 18) Loko u dyondza ku eneriseka hi swilo switsongo leswi u nga na swona ni ku papalata ku xava swilo swo durha, swi ta ku pfuna leswaku u endla swo tala entirhweni wa Yehovha.—1 Tim. 6:8.

15-16. Hikwalahokayini vamakwerhu va xisati lava nga tekiwangiki va ri va nkoka? (Marka 10:​29, 30)

¹⁵ Loko u dyondza vumunhu lebyi tsakisaka Yehovha ni vuswikoti byo karhi lebyi u nga byi tirhisaka, swi ta ku pfuna eka swiboho leswi u nga ta swi teka enkarhini lowu taka. Xiya swikombiso swi nga ri swingani swa leswi u nga swi endlaka.

¹⁶ U nga endla xiboho xa ku nga hatliseli ku nghenela vukati. Hilaha Yesu a vuleke hakona, vavasati van’wana va nga hlawula ku nga ngheneli vukati hambileswi sweswo swi nga khutaziweki eka ndhavuko wa vona. (Mat. 19:​10-12) Van’wana va nga ha tshama va nga tekiwi hikwalaho ka swivangelo swin’wana. Tiyiseka leswaku Yehovha na Yesu a va va languteli ehansi Vakreste lava nga nghenelangiki vukati. Emisaveni hinkwayo, vamakwerhu va xisati lava nga nghenelangiki vukati i swikombiso leswinene evandlheni. Leswi va rhandzaka ni ku khathala hi un’wana ni un’wana, va va vamakwenu ni vamanana eka vo tala.—Hlaya Marka 10:​29, 30; 1 Tim. 5:2.

17. Xana makwerhu wa xisati loyi a ha riki muntshwa a nga tilunghiselela njhani sweswi ku va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo?

¹⁷ U nga va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo. Emisaveni hinkwayo, vavasati lava nga Vakreste va endla ntirho lowukulu entirhweni wo chumayela. (Ps. 68:11) Xana u nga swi kota ku kunguhata sweswi ku va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo? U nga ha tirha tanihi phayona, u va eka ntirho wo aka kumbe ku tirha eBethele. Khongela hi leswi u swi lavaka. Burisana ni lava va swi fikeleleke ivi u vona leswi languteriweke eka wena leswaku u va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo. Kutani u kunguhata leswi nga ku pfunaka leswaku u swi fikelela. Ku va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo swi ta ku  pfulela tindlela to tala to tsakisa entirhweni wa Yehovha.

18. Hikwalahokayini makwerhu wa xisati a fanele a hlawula nuna hi vutlhari? (Nakambe vona xifaniso.)

¹⁸ U nga ha hlawula ku nghenela vukati. Vumunhu ni vuswikoti lebyi hi buleke ha byona, byi ta ku pfuna leswaku u va wansati lonene. Loko ku ri hileswaku u lava ku nghenela vukati, u fanele u hlawula munghana wa vukati hi vutlhari. Xolexo i xiboho xin’wana xa nkoka swinene lexi u faneleke u xi endla. Tsundzuka, u ta va ehansi ka vuhloko bya wanuna loyi u n’wi hlawuleke. (Rhom. 7:2; Efe. 5:​23, 33) Hikwalaho, tivutise: ‘Xana i Mukreste loyi a wupfeke? Xana u rhangisa Yehovha evuton’wini byakwe? Xana u endla swiboho swa vutlhari? Xana wa swi amukela swihoxo swakwe? Xana wa va xixima vavasati? Xana u na byona vuswikoti byo ndzi pfuna ndzi va ni vuxaka lebyinene na Yehovha, ku ndzi hlayisa ni ku va munghana lonene eka mina? Xana u byi tamela kahle vutihlamuleri byakwe? Hi xikombiso, hi swihi swiavelo leswi a nga na swona evandlheni naswona u swi endla njhani?’ (Luka 16:10; 1 Tim. 5:8) I ntiyiso leswaku loko u lava ku kuma wanuna lonene, na wena u fanele u va nsati lonene.

19. Hikwalahokayini wansati a fanele a tsaka ku vitaniwa “mupfuni” wa nuna wakwe?

¹⁹ Bibele yi vula leswaku wansati lonene i “mupfuni” wa nuna wakwe ni “loyi a n’wi fanelaka kahle.” (Gen. 2:18) Xana sweswo swi endla leswaku wansati a languteriwa ehansi? Nikatsongo! Ntirho lowu wansati a wu endlaka wa ku va mupfuni, wu n’wi endla leswaku a xiximiwa. Entiyisweni, Bibele yi hlamusela Yehovha tanihi “mupfuni.” (Ps. 54:4; Hev. 13:6) Wansati u va mupfuni wa ntiyiso loko a seketela nuna wakwe ni ku n’wi pfuna leswaku swiboho leswi khumbanga ndyangu wa vona swi endliwa. Rirhandzu rakwe eka Yehovha ri endla leswaku a wa a pfuka eku endleni ka leswaku vanhu va vona vumunhu lebyinene bya nuna wakwe. (Swiv. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:11) U nga sungula sweswi ku tilunghiselela ku va nsati wa munhu enkarhini lowu taka hi ku tiyisa ndlela leyi u n’wi rhandzaka hayona Yehovha ni hi ku va mupfuni eka van’wana ekaya ni le vandlheni.

20. I yini leswi manana lonene a nga swi endlelaka ndyangu wakwe?

²⁰ U nga ha va manana. Endzhaku ko nghenela vukati, wena ni nuna wa wena mi nga ha va ni vana. (Ps. 127:3) Hikwalaho, swi kahle ku ehleketa hi leswi lavekaka leswaku u va manana lonene. Vumunhu ni vuswikoti lebyi hi buleke ha byona eka nhlokomhaka leyi, byi ta ku pfuna leswaku u va wansati ni manana lonene. Rirhandzu, musa ni ku lehisa mbilu ka wena, swi ta endla leswaku u pfuna ndyangu wa wena leswaku wu tsaka naswona vana va wena va ta titwa va sirhelelekile.—Swiv. 24:3.

21. Xana hi titwa njhani hi vamakwerhu va xisati naswona hikwalahokayini? (Vona xifaniso lexi nga eka xifunengeto.)

²¹ Ha mi rhandza swinene n’wina vamakwerhu va xisati eka swilo hinkwaswo leswinene leswi mi swi endlelaka Yehovha ni vanhu vakwe. (Hev. 6:10) Mi tirha hi matimba leswaku mi va ni vumunhu lebyi nga ta endla leswaku n’wina ni van’wana mi tsaka ni ku tlhela mi tilunghiselela vutihlamuleri bya le nkarhini lowu taka. Mi va risima swinene enhlanganweni wa Yehovha!