1. Xana xinkwa a xi ri xa nkoka ku fikela kwihi emikarhini ya Bibele?

 EMIKARHINI ya Bibele, xinkwa a ku ri swakudya leswi vanhu vo tala va swi dyaka siku ni siku. (Gen. 14:18; Luka 4:4) A xi ri xa nkoka swinene lerova mikarhi yin’wana Bibele yi tirhisa “xinkwa” loko yi vulavula hi swakudya. (Mat. 6:11) Eka masingita mambirhi ya Yesu lama dumeke, u endle swinkwa. (Mat. 16:​9, 10) Hi nga hlaya hi rin’wana ra masingita wolawo eka Yohane ndzima 6. Loko hi ri karhi hi kambisisa ndzima leyi, hi ta vona tidyondzo leti hi nga ti tirhisaka namuntlha.

2. Hi le ka xiyimo xiyi laha a ku laveka swakudya?

² Endzhaku ka loko vaapostola va Yesu va hete ku chumayela, u tsemakanye na vona hi xikepe eLwandle ra Galeliya leswaku va ya wisa. (Mar. 6:​7, 30-32; Luka 9:10) Va fike endhawini leyi nga ekule ni vanhu, leyi vuriwaka Betsayida. Swi nga si ya kwihi, ku fike vanhu va magidi lerova se a ku kala ni vuphelo bya marha. Yesu a nga va papalatanga. Hi musa u va dyondzise hi Mfumo ni ku tlhela a horisa lava vabyaka. Loko ri ya ri pela, vadyondzisiwa a va tivutisa leswaku vanhu lava hinkwavo va ta dya yini. Swi nga endleka van’wana va vona a va nga ri na swakudya naswona a swi ta lava va ya emitini leswaku va ya swi xava. (Mat. 14:15; Yoh. 6:​4, 5) Xana Yesu a a ta endla yini?

SINGITA RA XINKWA

3. Yesu u byele vaapostola vakwe leswaku va endlela vanhu yini? (Nakambe vona xifaniso xa )

³ Yesu u byele vaapostola vakwe a ku: “Va nga fambi; n’wina va nyikeni swakudya.” (Mat. 14:16) Xexo a ku ri xiphiqo hikuva a ku ri ni vavanuna va kwalomu ka 5 000. Loko ku katsiwa vavasati ni vana, swi nga endleka a ku ri ni vanhu va 15 000 lava a va lava ku dya. (Mat. 14:21) Andriya u te: “Hi loyi mufana loyi a nga ni swinkwa swa maxalana swa ntlhanu ni tihlampfi  timbirhi letitsongo. Kambe swi nga endla yini eka vanhu vo tarisa xileswi?” (Yoh. 6:9) Hi ntolovelo swinkwa swa maxalana a swi dyiwa hi swisiwana naswona swihlampfana leswitsongo swi nga endleka a swi cheriwa munyu ni ku omisiwa. Nilokoswiritano, swakudya leswi mufana loyi a a ri na swona, a swi nga ta va ringana vanhu vo tarisa xileswi.

4. Hi nga dyondza yini eka Yohane 6:​11-13? (Nakambe vona swifaniso.)

⁴ Leswi Yesu a a lava ku komba ntshungu malwandla, u wu lerise leswaku wu tshama hi mitlawa ebyanyini. (Mar. 6:​39, 40; hlaya Yohane 6:​11-13.) Endzhaku, Yesu u khongelele xinkwa ni tihlampfi a khensa Tata wakwe. A swi fanela leswaku a khensa Xikwembu lexi ku nga xona Munyiki wa swakudya. Lexi i xitsundzuxo lexinene xa ku va hi tekelela xikombiso xa Yesu, hi ku va hi khongela hi nga si dya hambi hi hexe kumbe hi na van’wana. Endzhaku ka sweswo, Yesu u lerise leswaku vanhu va phameriwa swakudya hiloko va dya va xurha. Swakudya sweswo swi sarile naswona Yesu a a nga lavi leswaku swi cukumetiwa. U lerise leswaku swakudya leswi saleke swi hlengeletiwa leswaku swi ta tlhela swi dyiwa. Yesu u hi vekele xikombiso lexinene loko swi ta eka ku tirhisa swilo swa hina hi vutlhari. Loko u ri mutswari, kambisisa mhaka leyi ya le Bibeleni ni vana va wena ivi mi bula hi swilo leswi mi swi dyondzaka hi xikhongelo, malwandla ni ku hanana.

5. Vanhu a va lava ku endla yini endzhaku ko vona masingita ya Yesu kambe yena u endle yini?

⁵ Vanhu a va tsakisa hi ndlela leyi Yesu a a dyondzisa hayona ni masingita lawa a ma  endla. Leswi a va swi tiva leswaku Muxe u tshembise leswaku Xikwembu a xi ta rhumela muprofeta wo hlawuleka, va nga ha va va tivutisile va ku, ‘Xana Yesu a nga va a ri yena?’ (Det. 18:​15-18) Loko swi ri tano, swi nga va swi vonake onge a a ta va mufumi lonene, loyi kumbexana a ta kota ku endlela tiko hinkwaro swakudya. Hikwalaho ka sweswo, vanhu a va lava “ku n’wi khoma va n’wi endla hosi.” (Yoh. 6:​14, 15) Loko Yesu a a lo pfumelela sweswo, a a ta va a katsekile eka tipolitiki ta Vayuda lava a va fumiwa hi Varhoma. Xana u katsekile eka swa tipolitiki? Doo! Hi hlaya leswaku Yesu ‘u suke a ya entshaveni.’ Hambileswi vanhu a va n’wi sindzisa, a nga pfumelanga ku nghenelela eka swa tipolitiki. U hi vekele xikombiso lexinene hakunene!

6. Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi lava ku tekelela xikombiso xa Yesu? (Nakambe vona xifaniso.)

⁶ I ntiyiso leswaku vanhu a va nge hi kombeli ku hi andzisa xinkwa; hi horisa lava vabyaka hi singita kumbe va hi endla hosi. Kambe va nga hi kucetela leswaku hi katseka eka swa tipolitiki hi ku vhota kumbe hi ku va hi seketela munhu loyi va vonaka onge u ta antswisa xiyimo. Hambiswiritano, Yesu u hi vekele xikombiso lexinene. U arile ku katseka eka timhaka ta tipolitiki naswona endzhaku u te: “Mfumo wa mina a hi xiphemu xa misava leyi.” (Yoh. 17:14; 18:36) Namuntlha Vakreste va endla kahle loko va tekelela ndlela leyi Yesu a a ehleketa ni ku endla swilo hayona. Hi seketela, hi chumayela ni ku khongelela Mfumo wakwe. (Mat. 6:10) A hi tlheleni hi bula hi  singita ra Yesu ro endla xinkwa ni ku tlhela hi kambisisa tidyondzo tin’wana leti hi ti kumaka eka rona.

“NHLAMUSELO YA SINGITA RA SWINKWA”

7. Xana Yesu u endle yini naswona vaapostola vakwe va angule njhani? (Yohane 6:​16-20)

⁷ Endzhaku ka loko Yesu a phamele ntshungu, u byele vaapostola leswaku va tlhelela eKapernawume hi xikepe kambe yena u ye etintshaveni hi leswi a a nga lavi leswaku ntshungu wu n’wi endla hosi. (Hlaya Yohane 6:​16-20.) Loko vadyondzisiwa va ri karhi va famba hi xikepe, ku ve ni xidzedze lexi endleke leswaku ku va ni moya wa matimba ni magandlati. Yesu u fambe ehenhla ka mati a ya eka vona. U byele muapostola Petro leswaku na yena a famba ehenhla ka mati. (Mat. 14:​22-31) Loko Yesu a ri endzeni ka xikepe, xidzedze xi yimile. Hi ku hlamala, vadyondzisiwa va te: “Hakunene u N’wana wa Xikwembu.” a (Mat. 14:33) Nilokoswiritano, a va nga swi voni leswaku singita leri ni leri a ri endleleke ntshungu ma fambisana njhani. Marka u vule leswi: “[Vaapostola] va hlamala swinene, hikuva a va nga yi twisisanga nhlamuselo ya singita ra swinkwa, a va nga twisisi nchumu.” (Mar. 6:​50-52) Va tsandzeke ku twisisa matimba lawa Yehovha a ma nyikeke Yesu yo endla masingita. Endzhaku ka sweswo, Yesu u tlhele a vulavula hi singita ra xinkwa ni leswi hi swi dyondzaka eka rona.

8-9. Hikwalahokayini ntshungu wu lavane na Yesu? (Yohane 6:​26, 27)

⁸ Ntshungu lowu Yesu a wu phameleke a wu rhangisa ngopfu swakudya ni leswi wu swi navelaka. Wu swi kombise njhani? Hi siku leri landzelaka, wu xiye leswaku Yesu ni vaapostola vakwe va fambile. Ntshungu wu fambe hi swikepe leswi a swi huma eTiberiyo wu ya eKapernawume leswaku wu ya lava Yesu. (Yoh. 6:​22-24) Xana wu fambe wu n’wi lava hileswi a wu lava ku twa swo tala hi Mfumo? Doo! A wu lava Yesu a wu nyika xinkwa xin’wana. Hi swi tiva njhani sweswo?

⁹ Xiya leswi endlekeke loko ntshungu wu kuma Yesu ekusuhi na Kapernawume. Yesu u vule leswaku ntshungu lowu a wu n’wi lavela swakudya. U vule leswaku wu ‘dye swinkwa wu xurha’ ku nga “swakudya leswi bolaka.” Ematshan’wini yo lava swakudya leswi bolaka, u wu khutaze leswaku wu tirhela “swakudya leswi nyikaka vutomi lebyi nga heriki.” (Hlaya Yohane 6:​26, 27.) Yesu u vule leswaku Tata wakwe a ta wu nyika swakudya swoleswo. Swi nga endleka ntshungu wu hlamarile loko wu twa leswaku swakudya swi nga endla wu kuma vutomi lebyi nga heriki! I swakudya swa njhani leswi a swi ta endla wu kuma vutomi lebyi nga heriki naswona a wu ta byi kuma njhani?

10. Vanhu a va fanele va endla yini leswaku va “kuma vutomi lebyi nga heriki”?

¹⁰ Vayuda a va lava ku tiva leswi va faneleke va swi endla leswaku va fanelekela ku kuma swakudya swoleswo. Kumbexana a va ehleketa hi “mitirho” leyi boxiweke eka Nawu wa Muxe. Hambiswiritano, Yesu u va byele a ku: “Xikwembu xi lava leswaku mi va ni ripfumelo eka loyi xi n’wi rhumeke.” (Yoh. 6:​28, 29) Leswaku hi “kuma vutomi lebyi nga heriki,” hi fanele hi kombisa ripfumelo eka loyi a rhumiweke hi Xikwembu. Kahlekahle leswi hi leswi Yesu a vulavuleke haswona. (Yoh. 3:​16-18, 36) U tlhele a vula swin’wana leswi a swi laveka leswaku hi kuma vutomi lebyi nga heriki.—Yoh. 17:3.

11. Xana Vayuda va swi kombise njhani leswaku xa nkoka eka vona a ku ri swakudya? (Pisalema 78:​24, 25)

 ¹¹ Vayuda volavo a va ti tshembanga tidyondzo ta Yesu leti a ti vulavula hi ku va ni ripfumelo eka yena. Va n’wi vutise va ku: “Hi rihi singita leri u nga ta hi komba rona leswaku hi ta tshemba?” (Yoh. 6:30) Va vule leswaku emikarhini ya Muxe, vakokwa wa vona va kume manna, leyi nga fanisiwaka ni xinkwa. (Neh. 9:15; hlaya Pisalema 78:​24, 25.) Swi le rivaleni leswaku nchumu lowu a wu ri wa nkoka eka vona a ku ri swakudya. A va kalanga va n’wi kombela Yesu leswaku a va basisela mhaka yoleyo endzhaku ka loko a ta va a vulavule hi “xinkwa xa ntiyiso lexi humaka etilweni,” lexi a xi fana ni manna yo huma etilweni. (Yoh. 6:32) Swakudya a swi ri swa nkoka eka vona lerova a va wu tekelanga enhlokweni ntiyiso lowu Yesu a a va byela wona. Hi dyondza yini eka mhaka leyi?

LESWI FANELEKE SWI VA SWA NKOKA EKA HINA

12. Yesu u swi kombise njhani leswaku i yini leswi nga swa nkoka swinene?

¹² Hi leyi dyondzo ya nkoka leyi hi yi kumaka eka Yohane ndzima 6. Xa nkoka eka hina ku fanele ku va vuxaka bya hina na Yehovha. Yesu u hlamusele ndlela leyi swi nga swa nkoka hayona sweswo loko a ala ku ringiwa hi Sathana. (Mat. 4:​3, 4) Eka Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni, u kandziyise ndlela leyi swi nga swa nkoka hayona ku va ni vuxaka ni Xikwembu. (Mat. 5:3) Hikwalaho, hi nga ha tivutisa leswi, ‘Xana ndlela leyi ndzi hanyaka hayona yi kombisa leswaku ndzi rhangisa vuxaka bya mina na Yehovha kumbe swin’wana?’

13. (a) Hikwalahokayini swi nga bihanga ku tiphina hi swakudya? (b) I xilemukiso xihi lexi hi faneleke hi xi tekela enhlokweni? (1 Vakorinto 10:​6, 7, 11)

¹³ Swi fanerile leswaku hi khongelela ku kuma swilo leswi hi swi lavaka ni ku tlhela hi tiphina haswona. (Luka 11:3) Ku tirha hi matimba leswaku hi kota ku “dya ni ku nwa” swi endla hi tsaka naswona i nyiko leyi “huma[ka] eka Xikwembu xa ntiyiso.” (Ekl. 2:24; 8:15; Yak. 1:17) Kambe a hi fanelanga hi rhangisa rifuwo. Muapostola Pawulo u kandziyise mhaka leyi loko a tsalela Vakreste lava a va hanya enkarhini lowu muti wa Yerusalema ni tempele a swi ri kusuhi ni ku lovisiwa. U vulavule hi swilo leswi tshameke swi endlekela Vaisrayele ku katsa ni leswi endlekeke ekusuhi ni Ntshava ya Sinayi. U lemukise Vakreste leswaku “[va] nga naveli swilo swo biha tanihi leswi [Vaisrayele] va swi naveleke.” (Hlaya 1 Vakorinto 10:​6, 7, 11.) Vaisrayele va pfumelele ku navela ka vona ka swakudya ku endla leswaku lunghiselelo ra Yehovha leri a va endleleke rona hi singita ri hundzuka ‘nchumu wo biha.’ (Tinhl. 11:​4-6, 31-34) Loko va ta va va gandzele rhole ra nsuku, Vaisrayele va kombise leswaku nchumu lowu a wu ri wa nkoka eka vona a ku ri ku dya, ku nwa ni ku tiphina ku ri na ku va va gandzela Yehovha. (Eks. 32:​4-6) Pawulo u vule leswaku mahanyelo ya Vaisrayele volavo a ku ri xilemukiso eka Vakreste lava a va hanya enkarhini lowu muti wa Yerusalema ni tempele a swi ta lovisiwa hi 70 C.E. Sweswi hi hanya enkarhini lowu misava leyi yo homboloka yi nga ta lovisiwa ku nga ri khale kutani hi endla kahle loko hi xi tekela enhlokweni xitsundzuxo xa Pawulo.

14. Hi nga langutela ku tiphina hi yini emisaveni leyintshwa loko swi ta eka swakudya?

¹⁴ Loko Yesu a vulavula hi “xinkwa xa hina,” a a vulavula hi nkarhi lowu ku rhandza ka Xikwembu ku nga ta endleka “emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona ematilweni.” (Mat. 6:​9-11) I yini leswi u ehleketaka haswona loko u twa sweswo? Bibele yi vula leswaku Xikwembu xi nyike vanhu nyiko yo tiphina hi swakudya  swo nandziha. Esaya 25:​6-8 yi kombisa leswaku ku ta va ni swakudya swo tala leswinene leswi hi nga ta tiphina haswona loko ku fuma Mfumo wa Yehovha. Pisalema 72:16 yi ri: “Ku ta va ni ndzalo ya mavele emisaveni; ma ta va ma tele ni le henhla ka tintshava.” Xana u swi langutele emahlweni ku tirhisa man’wana ya mavele wolawo leswaku u sweka swakudya leswi u swi rhandzaka kumbe u ringeta tindlela letintshwa ta maswekelo? Ku engetela kwalaho, u nga ha tiphina hi ku dya mihandzu ya madiriva leyi u yi byaleke. (Esa. 65:​21, 22) Vanhu hinkwavo va ta tiphina hi swilo leswi ku katsa na wena.

15. I yini leswi lava pfuxiweke va nga ta dyondza haswona? (Yohane 6:35)

¹⁵ Hlaya Yohane 6:35. Ku ta endleka yini hi vanhu lava dyeke tihlampfi ni swinkwa leswi Yesu a swi endleke? Loko vanhu va pfuxiwa enkarhini lowu taka, u nga ha hlangana ni van’wana va vona. Hambiloko enkarhini lowu nga hundza a va nga ri na ripfumelo, va nga ha pfuxiwa. (Yoh. 5:​28, 29) Vanhu vo tano swi ta lava va dyondza leswi Yesu a a vula swona loko a ku: “Hi mina xinkwa xa vutomi. Loyi a taka eka mina a nge pfuki a khomiwe hi ndlala.” Swi ta lava va va ni ripfumelo eka gandzelo ra nkutsulo ra Yesu ni ku tlhela va pfumela leswaku u va ferile. Hi nkarhi wolowo ku ta va ni lunghiselelo ro dyondzisa lava pfuxiweke hi Yehovha ku katsa ni vana lava nga ta tswariwa. Hi ta tiphina hi ku katseka eka lunghiselelo rero ro dyondzisa! Ku pfuna van’wana va va ni vuxaka na Yehovha swi ta hi tisela ntsako lowukulu ku tlula ku dya swakudya swo nandziha.

16. Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi landzelaka?

¹⁶ Hi lo bula hi xiphemu xo karhi xa Yohane ndzima 6 kambe Yesu a ha ri ni swo tala swo swi dyondzisa vanhu hi “vutomi lebyi nga heriki.” Vayuda a va fanele va yi tekela enhlokweni dyondzo yoleyo naswona sweswo swi tano ni le ka hina namuntlha. Eka nhlokomhaka leyi landzelaka hi ta ya emahlweni hi bula hi Yohane ndzima 6.