1-2. I swiyimo swa njhani leswi nga endlaka hi rila?

 HINKWERHU hi tshame hi rila. Loko ku endleka nchumu lowu hi tsakisaka hi nga ha xiririka mihloti ya ntsako. Kumbexana u ririle loko ku endleka nchumu wa nkoka kumbe wo hlawuleka eka wena, hi xikombiso, loko ku tswariwa n’wana wa wena, loko u tsundzuka nchumu wo tsakisa lowu ku khumbaka kumbe loko u tlhela u vona munghana wa wena loyi u heteke malembe yo tala u nga n’wi voni.

² Hambiswiritano, mikarhi yo tala hi ririsiwa hi ku vava loku hi ku twaka etimbilwini ta hina. Hi xikombiso, hi nga ha rila loko munhu un’wana a hi twisa ku vava. Hi nga ha rila hileswi hi vabyaka swinene kumbe hikwalaho ka leswi hi loveriweke hi munhu loyi hi n’wi rhandzaka. Eka swiyimo swo tano, hi nga ha titwa ku fana na muprofeta Yeremiya loyi a tweke ku vava loko muti wa Yerusalema wu lovisiwile hi Vababilona. Yeremiya u te: “Ematihlweni ya mina ku khuluka swinambyana swa mati . . . Ndzi tshama ndzi ri karhi ndzi rila.”—Swir. 3:​48, 49.

3. Yehovha u titwa njhani loko a vona malandza yakwe ma xaniseka? (Esaya 63:9)

³ Yehovha wa swi tiva leswaku hi rile kangani hikwalaho ka swiyimo swo tika leswi hi langutaneke na swona. Bibele ya hi tiyisekisa leswaku wa ma tiva maxangu lawa hi langutanaka na wona naswona wa hi twa loko hi kombela ku pfuniwa. (Ps. 34:15) Kambe Yehovha a ngo hi twa ni ku hi vona swi helela kwalaho. Ku fana ni mutswari loyi a nga ni rirhandzu, u twa ku vava loko a hi vona hi rila naswona u tiyimisele ku hi pfuna.—Hlaya Esaya 63:9.

4. Hi ta dyondza hi malandza wahi ma le Bibeleni naswona hi ta dyondza yini hi ndlela leyi Yehovha a ma pfuneke hayona?

 ⁴ ERitweni rakwe, Yehovha u hi byela leswi a swi endlaka loko malandza yakwe ma rila. Hi nga vona xikombiso xa sweswo eka leswi a swi endleke eka Hana, Davhida na Hosi Hezekiya. I yini leswi endleke va rila? Yehovha u va pfune njhani? Xikombiso xa vona xi nga hi chavelela njhani loko hi rila hikwalaho ka gome, hi twisiwe ku vava kumbe hileswi hi heleriweke hi ntshembo?

MIHLOTI LEYI VANGIWAKA HI GOME

5. Xiyimo xa Hana xi n’wi endle a titwa njhani?

⁵ Hana u langutane ni swiphiqo swo hlayanyana leswi endleke a rila. Swin’wana swa swiphiqo sweswo hileswi nuna wakwe a a teke tshengwe naswona nkatikulobye wakwe Penina a a n’wi venga. Xin’wana lexi a xi nyanyisa xiyimo hileswi Hana a a nga ri na n’wana kasi Penina yena a ri ni vana vo hlaya. (1 Sam. 1:​1, 2) Penina a a tshamela ku dyisa Hana mbitsi hileswi a a ri mhika. Loko a ku ri wena u ri eka xiyimo xexo a wu ta titwa njhani? Hana a a twa ku vava lerova “a rila a tlhela a ala ni ku dya” naswona mbilu yakwe “a yi vava ngopfu.”—1 Sam. 1:​6, 7, 10.

6. Hana u endle yini leswaku a chaveleleka?

⁶ I yini leswi chaveleleke Hana? Nchumu wun’wana lowu n’wi pfuneke hileswi a yeke etabernakeleni, leyi a yi ri ntsindza wa vugandzeri bya ntiyiso. Loko a ri kwalaho, kumbexana a yime ekusuhi ni nyangwa wo nghena exivaveni xa tabernakela, “[u sungule] ku khongela Yehovha a ri karhi a rila swinene.” U kombele Yehovha a ku: “Vona maxangu ya nandza wa wena, u ndzi tsundzuka.” (1 Sam. 1:10b, 11) Hana u khongerile a phofulela Yehovha ndlela leyi a a titwa hayona. A swi kanakanisi leswaku Yehovha na yena u twe ku vava loko a vona mihloti ya n’wana loyi wa yena wa risima!

7. Hana u chaveleleke njhani endzhaku ko phofulela Yehovha ta le mbilwini?

⁷ Xana Hana u titwe njhani endzhaku ka loko a phofulele Yehovha ta le mbilwini hi xikhongelo ni loko Muprista Lonkulu Eli a n’wi tiyisekisile? Bibele yi ri: “Hana a famba a ya dya naswona a a nga ha ri na gome.” (1 Sam. 1:​17, 18) Hambileswi a ku nga si cinca nchumu eka xiyimo xa yena, Hana u titwe a rhuliwe ndzhwalo. U chululele Yehovha leswi a swi n’wi dyisa mbitsi. Yehovha u vone ku xaniseka ka yena, a twa xirilo xakwe naswona hi ku famba ka nkarhi u n’wi katekisile hi ku va a tika.—1 Sam. 1:​19, 20; 2:21.

8-9. Hi ku ya hi Vaheveru 10:​24, 25 hikwalahokayini hi fanele hi endla hinkwaswo leswaku hi va kona etinhlengeletanweni ta vandlha? (Nakambe vona xifaniso.)

⁸ Leswi hi swi dyondzaka. Xana u langutane ni xiyimo xo tika lexi ku endlaka u rila hileswi u nga ni gome? Kumbexana u ni gome hileswi u loveriweke hi xaka kumbe munghana. Swi tolovelekile ku titwa u lava ku va wexe loko u  ri eka xiyimo xo tano. Kambe ku fana ni leswi Hana a chavelelekeke ni ku khutazeka hileswi a yeke etabernakeleni, na wena u nga chaveleleka loko u ya etinhlengeletanweni ta vandlha hambiloko u titwa u nga swi lavi. (Hlaya Vaheveru 10:​24, 25.) Loko hi yingisela Matsalwa lama hlayiwaka etidyondzweni, Yehovha u ta hi pfuna hi tshika ku ehleketa hi maxangu ya hina kutani hi ehleketa hi swilo leswi hi tiyisaka. Sweswo swi ta hi pfuna hi lawula ndlela leyi hi titwaka hayona hambiloko xiyimo xa hina xi nga hatli xi cinca.

⁹ Loko hi ri etidyondzweni, hi tiphina hi xinghana ni vamakwerhu lava nga ni ntwelavusiwana naswona marito ya vona ya rirhandzu ma nga hi pfuna hi titwa hi antswa. (1 Tes. 5:​11, 14) Twana ntokoto wa makwerhu la nga phayona ro hlawuleka naswona a loveriweke hi nsati. U te: “Ni sweswi ndza ha n’wi rila nkatanga. Mikarhi yin’wana ndzi tikuma ndzi tshame ndzexe ndzi ri karhi ndzi rila. Kambe loko ndzi ya etidyondzweni ndza chaveleleka swinene. Vamakwerhu va ndzi khongotela loko va vulavula na mina hi ndlela ya musa. Hambiloko ndzo suka ekaya ndzi karhatekile kumbe ndzi vilela, loko ndzi fika etidyondzweni ndzi titwa ndzi antswa.” Yehovha a nga tirhisa vamakwerhu leswaku va hi pfuna loko hi ri etidyondzweni.

10. Hi nga n’wi tekelela njhani Hana loko hi twa ku vava embilwini?

¹⁰ Hana u tlhele a chaveleleka hi ku va a khongela a phofulela Yehovha ta le mbilwini. Na wena u nga tiyiseka leswaku u ta ku yingisela loko u “lahlela ku vilela ka [we]na hinkwako eka [Yehovha.]” (1 Pet. 5:7) Makwerhu wa xisati loyi nuna wakwe a dlayiweke hi swigevenga u ri: “A ndzi twa onge mbilu ya mina yi tlhaviwile naswona ku vava loku a ndzi ku twa a ku nga ta pfuka ku herile. Ku khongela eka Yehovha Tata wa mina wa le tilweni la nga ni rirhandzu swi ndzi chavelerile swi tlhela swi ndzi tiyisa. Mikarhi yin’wana a ndzi nga swi tivi nileswaku ndzi khongela ndzi ku yini kambe u ndzi twisisile. Loko ndzi hlangahlanganile a ndzi khongela ndzi kombela Yehovha a ndzi nyika ku rhula. Endzhaku ka sweswo ndzi titwe ndzi ri ni ku rhula ni matimba ya ku ya emahlweni.” Loko u rilela Yehovha, u twa ku vava naswona wa yi twisisa ndlela leyi u titwaka hayona. Yehovha u ta ku thova ni ku ku nyika ku rhula hambiloko swilo leswi ku dyisaka mbitsi swa ha ri kona. (Ps. 94:19; Filp. 4:​6, 7) Nakambe u ta ku katekisa hileswi u tiyiselaka.—Hev. 11:6.

MIHLOTI LEYI VANGIWAKA HI KU TWISIWA KU VAVA

11. Xana swiyimo swo tika leswi Davhida a langutaneke na swona swi n’wi endle a titwa njhani?

¹¹ Davhida evuton’wini byakwe u langutane ni swiyimo swo tika leswi endleke a rila. A a vengiwa naswona hambi ku ri vanhu lava a a va tshemba va n’wi xengile. (1 Sam. 19:​10, 11; 2 Sam. 15:​10-14, 30) Hi nkarhi wo tika swinene evuton’wini bya yena u tsale a ku: “Ndzi konye kukondza ndzi hela matimba; ndzi tsakamise mubedo wa mina hi mihloti vusiku hinkwabyo; sofa ra mina ro dabudabu hikwalaho ko rila.” Hikwalahokayini Davhida a titwe hi ndlela yoleyo? U te: “Hikwalaho ka hinkwavo lava ndzi xanisaka.” (Ps. 6:​6, 7) Davhida u twe ku vava swinene a kala a rila hikwalaho ka swiendlo swa van’wana leswi n’wi twiseke ku vava.

12. Hilaha swi hlamuseriweke hakona eka Pisalema 56:​8, i yini leswi Davhida a a tiyiseka ha swona?

¹² Davhida a a tiyiseka leswaku Yehovha wa n’wi rhandza hambiloko a langutana ni maxangu. U tsale a ku: “Yehovha u ta twa xirilo xa mina.” (Ps. 6:8) Siku rin’wana, Davhida u  vule marito lama khumbaka mbilu lama kumekaka eka Pisalema 56:8. (Yi hlaye.) Marito wolawo ma endla hi yi vona kahle ndlela leyi Yehovha a khathalaka hayona. Eka Davhida a swi fana ni loko Yehovha a hlengeleta mihloti yakwe eguleni kumbe a yi tsala ebukwini. Davhida a a tiyiseka leswaku Yehovha wa ku vona ku vava loku a ku twaka naswona a nga ku rivali. Davhida a a tiyiseka leswaku Tata wakwe wa le tilweni loyi a nga ni rirhandzu wa ma vona maxangu yakwe ni ndlela leyi ma endlaka a titwa hayona.

13. Loko van’wana va hi twisa ku vava i yini leswi swi nga hi chavelelaka? (Nakambe vona xifaniso.)

¹³ Leswi hi swi dyondzaka. Xana u le ku tweni ka ku vava hileswi munhu wo karhi a ku twiseke ku vava kumbe hileswi munhu loyi u n’wi tshembaka a ku xengeke? Kumbexana u dya mbitsi hileswi u tshikaneke ni munhu loyi a wu rhandzana na yena, vukati bya wena byi hele u nga swi langutelanga kumbe munhu loyi u n’wi rhandzaka u tshike ku tirhela Yehovha. Makwerhu loyi nsati wakwe a endleke vuoswi a tlhela a n’wi tshika u ri: “A ndzi nga swi tshembi leswi endlekeke. Ndzi titwe ndzi nga pfuni nchumu, ndzi hlundzukile ni ku hela matimba.” Loko u xengiwile kumbe u hetiwe matimba, tiyiseka leswaku Yehovha a nge pfuki a ku lahlile. Makwerhu luya u te: “Ndzi xiye leswaku hambiloko vuxaka bya hina ni van’wana byo hela, Yehovha i Ribye ra hina. A nge tshiki ku hi seketela hambiloko ko endleka yini. A nge va tshiki lava tshembekeke eka yena.” (Ps. 37:28) Tshama u ri karhi u swi tsundzuka leswaku Yehovha u ku rhandza ku tlula ndlela leyi vanhu va ku rhandzaka hayona. Hambileswi ku xengiwa swi vavaka, sweswo a swi nge endli leswaku Yehovha a tshika ku khathala hi wena. (Rhom. 8:​38, 39) Mhaka hi leyi: Swi nga ri na mhaka leswaku vanhu va ku khoma njhani, Tata wa wena wa le tilweni wa ku rhandza.

14. Xana Pisalema 34:18 yi hi tiyisekisa yini?

¹⁴ Loko hi xengiwile, hi nga chaveleriwa hi marito ya Davhida lama nga eka Pisalema 34:18. (Yi hlaye.) Buku yin’wana ya tinhlamuselo ta marito ya Bibele yi vula leswaku lava “tshovekeke timbilu” ku nga ha vuriwa “lava nga ha tsakisiwiki hi nchumu.” Xana Yehovha u va pfuna njhani vanhu lava titwaka hi ndlela yoleyo hikwalaho ka leswi va twisiweke ku vava? Ku fana ni mutswari wa rirhandzu loyi a tlakulaka ni ku khongotela n’wana loyi a twaka ku vava, Yehovha “u le kusuhi” na hina naswona u tiyimisele ku hi pfuna ni ku hi twela vusiwana loko vanhu va hi xengile. U lunghekele ku chavelela ni ku thova timbilu ta hina leti tshovekeke. U hi nyike swilo  swo tala leswi hi nga langutelaka ku swi endla enkarhini lowu taka leswi hi pfunaka hi kota ku tiyisela miringo sweswi.—Esa. 65:17.

MIHLOTI LEYI VANGIWAKA HI KU HELERIWA HI NTSHEMBO

15. Hezekiya u langutane ni xiyimo xihi lexi endleke a rila?

¹⁵ Loko Hosi Hezekiya wa le Yuda a ri ni malembe ya 39, u khomiwe hi vuvabyi lebyi nga tshungulekiki. Yehovha u rhume muprofeta Esaya leswaku a ya byela Hezekiya ku vuvabyi byakwe a byi ta n’wi dlaya. (2 Tih. 20:1) A swi vonaka swi herile hi Hezekiya. Mahungu wolawo yo vava ma endle leswaku Hezekiya a rila hi xiviti. U khongele eka Yehovha hi mbilu hinkwayo.—2 Tih. 20:​2, 3.

16. Yehovha u xi hlamule njhani xikombelo xa Hezekiya lexi khumbaka mbilu?

¹⁶ Loko Yehovha a twa xirilo xa Hezekiya u n’wi twele vusiwana kutani a ku eka yena: “Xikhongelo xa wena ndzi xi twile. Ndzi yi vonile ni mihloti ya wena. Kutani ndza ku hanyisa.” Hi ku tirhisa Esaya, Yehovha u n’wi kombe tintswalo kutani a n’wi tshembisa ku n’wi lehisela vutomi ni ku ponisa muti wa Yerusalema eka Vaasiriya.—2 Tih. 20:​4-6.

17. Yehovha u hi pfuna njhani loko hi khomiwe hi mavabyi lama nga tshungulekiki? (Pisalema 41:3) (Nakambe vona xifaniso.)

¹⁷ Leswi hi swi dyondzaka. Xana u le ku vabyeni naswona swi vonaka ku nga ha ri na ntshembo? Khongela, u rilela Yehovha ni ku tlhela u n’wi byela ndlela leyi u titwaka hayona. Bibele yi hi tiyisekisa leswaku “Tatana la nga ni tintswalo letikulu tlhelo Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo” xi ta hi chavelela emaxangwini ya hina hinkwawo. (2 Kor. 1:​3, 4) Namuntlha a hi langutelanga leswaku Yehovha a herisa swiphiqo swa hina hinkwaswo kambe hi nga titshega hi yena leswaku a hi pfuna. (Hlaya Pisalema 41:3.) Hi ku tirhisa moya wakwe wo kwetsima, Yehovha a nga hi nyika matimba, vutlhari ni ku rhula leswaku hi kota ku tiyisela. (Swiv. 18:14; Filp. 4:13) U tlhela a hi tiyisa hi ku tirhisa xitshembiso xa le Bibeleni xa leswaku mavabyi hinkwawo ma ta herisiwa.—Esa. 33:24.

18. Hi rihi tsalwa leri ku chaveleleke loko u ri exiyin’weni xo tika swinene? (Vona bokisi leri nge, “ Matsalwa Lama Hi Chavelelaka Loko Hi Ri Eku Rileni.”)

¹⁸ Marito ya Yehovha ma n’wi chavelerile Hezekiya. Na hina ri nga hi chavelela Rito ra Xikwembu. EBibeleni Yehovha u endle leswaku ku tsariwa marito lama hi chavelelaka loko hi ri emaxangwini. (Rhom. 15:4) Loko Makwerhu wa xisati wa le Vupeladyambu bya Afrika a byeriwa leswaku u ni khensa, u rile ko tala. U ri: “Tsalwa leri ndzi chavelelaka swinene i Esaya 26:3. Hambileswi mikarhi yo tala hi nga kotiki ku lawula swiyimo swa hina, tsalwa leri ra ndzi tiyisekisa leswaku Yehovha u ta ndzi nyika ku rhula loku hi pfunaka hi tiyisela miringo.” Xana ku ni tsalwa leri ku  chaveleleke loko u ri exiyin’weni xo tika swinene kumbexana hambi ku ri lexi endleke u heleriwa hi ntshembo?

19. Hi langutele yini enkarhini lowu taka?

¹⁹ Hi hanya emasikwini yo hetelela naswona hi langutele leswaku swilo leswi endlaka hi rila swi ya swi nyanya. Kambe hilaha hi swi voneke hakona eka xikombiso xa Hana, Davhida na Hosi Hezekiya, Yehovha wa swi vona loko hi rila naswona swi n’wi twisa ku vava. Mihloti ya hina i ya risima eka yena. Hikwalaho loko hi ri emaxangwini, hi lava ku n’wi chululela ta le mbilwini hi xikhongelo. Hi fanele hi tshama hi ri ekusuhi ni vamakwerhu evandlheni. Onge hi nga ya emahlweni hi chaveleriwa hi marito ya le Bibeleni lama thovaka mbilu. Hi nga tiyiseka leswaku loko hi tshembeka, Yehovha u ta hi katekisa. Mikateko yoleyo yi katsa xitshembiso xo tsakisa xa leswaku ku nga ri khale Yehovha u ta sula mihloti hinkwayo leyi vangiwaka hi gome, ku twisiwa ku vava ni ku heleriwa hi ntshembo. (Nhlav. 21:4) Enkarhini wolowo hi ta rila mihloti ya ntsako ntsena.