1. Hikwalahokayini vanhu vo tala namuntlha va nga yi tshembi Bibele?

 VANHU vo tala namuntlha a va swi tivi leswaku va nga tshemba mani. Va tivutisa loko vanhu lava va va xiximaka vo fana ni van’watipolitiki, van’wasayense ni van’wamabindzu loko hakunene va ri na mhaka na vona. Nakambe a va ha va tshembi vafundhisi. A swi hlamarisi leswi va kanakanaka Bibele, ku nga buku leyi vafundhisi va vulaka leswaku va kongomisiwa hi yona.

2. Hi ku ya hi Pisalema 119:160, hi fanele hi tiyiseka hi yini?

² Tanihi malandza ya Yehovha, ha tiyiseka leswaku hi yena “Xikwembu xa ntiyiso” naswona mikarhi hinkwayo u hi navelela leswinene. (Ps. 31:5; Esa. 48:17) Ha swi tiva leswaku hi nga tshemba leswi hi swi hlayaka eBibeleni, ku nga leswaku “mongo wa rito ra [Xikwembu] i ntiyiso.” b (Hlaya Pisalema 119:160.) Hi pfumelelana ni leswi xidyondzeki xin’wana xa Bibele xi swi tsaleke, xi te: “A ku na leswi nga mavunwa eka leswi Xikwembu xi swi vuleke kumbe swi nga endleki. Vanhu va Xikwembu va nga tshemba leswi xi swi vulaka hikuva va tshemba Xikwembu lexi swi vuleke.”

3. Hi ta kambisisa yini eka nhlokomhaka leyi?

³ Hi nga va pfuna njhani van’wana leswaku va tshemba Rito ra Xikwembu ku fana na hina? A hi buleni hi swivangelo swinharhu leswi endlaka hi tshemba Bibele. Hi ta kambisisa ndlela leyi  rungula ra yona ri tshembekaka hayona, ku hetiseka ka vuprofeta bya yona ni matimba lama Bibele yi nga na wona yo cinca vutomi bya vanhu.

4. Hikwalahokayini vanhu van’wana va kanakana Bibele?

⁴ Yehovha Xikwembu u tirhise vavanuna vo tshembeka va kwalomu ka 40 ku tsala tibuku ta Bibele. Hambiswiritano, tibuku toleto leti va ti tsaleke a ta ha ri kona namuntlha, ko va ni tikopi ntsena. Leswi swi endla vanhu van’wana va tivutisa loko rungula leri hi ri hlayaka eBibeleni ka ha ri rona leri a ri tsariwe eku sunguleni. Xana u tshame u tivutisa leswaku hi nga tiyiseka njhani leswaku a ri cinciwanga?

5. Matsalwa ya Xiheveru a ma kopiwa njhani? (Vona xifaniso lexi nga eka xifunengeto.)

⁵ Yehovha u byele vanhu vakwe ku endla tikopi leswaku rungula rakwe ri nga lahleki. U lerise tihosi ta Israyele leswaku ti tiendlela tikopi ta Nawu naswona u hlawule Valevhi ku dyondzisa vanhu Nawu wolowo. (Det. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Endzhaku ka loko Vayuda va yisiwe evuhlongeni eBabilona, ntlawa wa vamatsalana lava nga ni vuswikoti wu sungule ku endla tikopi to tala ta Matsalwa ya Xiheveru. (Ezra 7:6) Vavanuna lava a va ri ni vuxiyaxiya. Hi ku famba ka nkarhi, vamatsalana lava va sungule ku hlayela marito ni maletere leswaku va tiyiseka leswaku a ku sali nchumu nileswaku mongo wu nga cinciwi. Nilokoswiritano, leswi munhu a nga munhu, swihoxo swin’wana leswitsongo swi ve kona eBibeleni. Hambiswiritano, ku endliwe tikopi to tala ta rungula rero kutani a swi ta olova ku vona swihoxo sweswo hi ku famba ka nkarhi. Njhani?

6. Xana swihoxo leswi nga eka tikopi ta Bibele a swi ta kumiwa njhani?

⁶ Swidyondzeki swa manguva lawa swi ni ndlela leyinene yo kuma swihoxo leswi endliweke hi vakopi va rungula ra Bibele. Hi lexi xikombiso: A hi nge ku hlawuriwe vavanuna va 100 leswaku va kopa rungula ro karhi hi voko. Un’wana wa vona u endla xihoxo lexitsongo loko a ri karhi a kopa. Ndlela yin’wana yo kuma xihoxo lexi a xi tsaleke i ku ringanisa leswi a swi tsaleke ni swa van’wana. Hilaha ku fanaka, hi ku ringanisa tibuku ta Bibele, swidyondzeki swi kota ku kuma swihoxo leswi matsalana a nga ha vaka a swi endlile.

7. Vamatsalana vo tala va Bibele a va tshembeke ku fikela kwihi loko va endla ntirho wa vona?

⁷ Lava a va kopa tibuku ta Bibele va kulule va n’watseka leswaku mongo wu nga cinci. Xiya xikombiso lexi kombisaka mhaka leyi. Buku ya khale leyi heleleke ya Matsalwa ya Xiheveru yi tsariwe hi va-1008 kumbe hi va-1009 C.E. Yi vitaniwa Leningrad Codex. Hambiswiritano, sweswinyana ku kumeke tibuku ta Bibele ni swiphemu swa yona swo hlayanyana leswi hundzaka Leningrad Codex hi malembe ya kwalomu ka 1 000. Munhu a nga ha ehleketa leswaku endzhaku ko kopa ni ku kopisisa tibuku teto eka malembe ya 1 000, rungula leri nga eka Leningrad Codex a ri ta hambana swinene ni leri nga eka tibuku teto ta khale. Kambe a swi tano. Swidyondzeki leswi kambisiseke tibuku toleto ta khale swi kume leswaku hambileswi ku nga ni ku hambana kutsongo ka matsalelo, mongo wa rungula ra Bibele a wu cinciwanga.

8. Hi kwihi ku hambana exikarhi ka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ni tikopi ta tibuku ta khale?

⁸ Vakreste vo sungula na vona va tiendlele tikopi ku fana ni vamatsalana va Matsalwa ya Xiheveru. Va tiendlele tikopi ta tibuku ta 27 hi vukheta ta Matsalwa ya Xigriki, leti a va ti tirhisa etinhlengeletanweni ni loko va chumayela. Endzhaku ko ringanisa tibuku leti poneke ta Matsalwa ya Xigriki ni tibuku tin’wana leti tsariweke hi nkarhi wun’we, xidyondzeki xin’wana xi te: “Namuntlha ku ni tibuku to tala ta [Matsalwa ya Xigriki], . . . ku tlula tibuku  letin’wana.” Buku ya Anatomy of the New Testament yi ri: “Munhu a nga tiyiseka leswaku leswi hi swi hlayaka eka vuhundzuluxeri bya Tibibele ta manguva lawa [ta Matsalwa ya Xigriki] ka ha ri swona leswi a swi tsariwe hi vatsari va khale.”

9. Hi ku ya hi Esaya 40:8, i yini leswi nga ntiyiso mayelana ni rungula ra Bibele?

⁹ Matshalatshala lama endliweke hi vamatsalana vo tala eka malembe lawa hinkwawo loko va ri karhi va kopa rungula ra Bibele, ma pfunile leswaku Bibele leyi hi yi hlayaka ni ku dyondza namuntlha yi va ni rungula ra ntiyiso. c A swi kanakanisi leswaku i Yehovha loyi a endleke leswaku rungula rakwe leri ri tsaleriweke vanhu ri nga lahleki naswona ri nga cinciwi. (Hlaya Esaya 40:8.) I ntiyiso leswaku van’wana va nga ha vula leswaku ku va rungula ra Bibele ri hlayisekile a swi vuli swona leswaku ri huhuteriwe hi Xikwembu. Sweswi a hi kambisiseni vumbhoni byin’wana lebyi kombisaka leswaku Bibele yi huhuteriwe hi Xikwembu.

10. Vula xikombiso xa vuprofeta lebyi hetisekeke lexi kombisaka leswaku leswi vuriwaka hi 2 Petro 1:21 i ntiyiso. (Vona swifaniso.)

¹⁰ Bibele yi ni vuprofeta byo tala lebyi hetisekeke, byin’wana bya vuprofeta byolebyo byi endleke endzhaku ka malembe ya madzana byi tsariwile. Matimu ma kombisa leswaku vuprofeta lebyi byi endlekile. Leswi a swi hi hlamarisi hikuva ha swi tiva leswaku Mutsari wa vuprofeta bya Bibele i Yehovha. (Hlaya 2 Petro 1:21.) Ehleketa hi vuprofeta lebyi vulavulaka hi ku lovisiwa ka muti wa khale wa Babilona. Exikarhi ka va-778 na 732 B.C.E, muprofeta Esaya u huhuteriwe ku profeta leswaku muti lowukulu wa Babilona a wu ta tekiwa. U tlhele a boxa ni vito ra munhu loyi a nga ta wu hlula, ku nga Korexe ni ku profeta ndlela leyi a a ta wu teka hayona muti wolowo. (Esa. 44:27–45:2) Esaya u tlhele a profeta leswaku muti wa Babilona a wu ta hetelela wu lovisiwile naswona a ku nga ha ta tshamiwa eka wona. (Esa. 13:19, 20) Sweswo hi swona leswi endlekeke. Muti wa Babilona wu lovisiwe hi Vameda ni Vaperesiya hi 539 B.C.E., naswona muti lowu, lowu tshameke  wu va muti lowukulu sweswi i rhumbi.—Vona vhidiyo leyi nge, Bibele Yi Profete Hi Ku Lovisiwa Ka Babilona eka buku leyi nge, Tiphine Hi Vutomi Hilaha Ku Nga Heriki! eka dyondzo 03, yinhla ya vuntlhanu leyi kumekaka eka switirhisiwa swa elektroniki.

11. Hlamusela ndlela leyi Daniyele 2:41-43 yi hetisekaka hayona namuntlha.

¹¹ Vuprofeta bya Bibele a byi lo hetiseka khale ntsena; ninamuntlha bya ha hetiseka. Hi xikombiso, ehleketa hi ku hetiseka loku hlamarisaka ka vuprofeta bya Daniyele mayelana ni Mfumo wa Misava wa Manghezi ni Maamerika. (Hlaya Daniyele 2:41-43.) Vuprofeta byebyo byi vule leswaku mfumo lowu wa misava lowu hlanganeke a wu ta va ni “matimbanyana” ku fana ni nsimbi wu tlhela wu va lowu nga ‘tiyangiki’ ku fana ni vumba. Sweswo swi ve erivaleni leswaku i ntiyiso. Britain na Amerika ma kombise leswaku ma ni matimba ku fana ni nsimbi hi ku hlula eka Tinyimpi ta Misava timbirhi naswona loko swi ta eka swa tinyimpi ma ni matimba swinene. Kambe mifumo leyi a yi swi koti ku lawula hilaha ku heleleke hikwalaho ka leswi vaakatiko va yona va lwisanaka na yona hi ku tirhisa mihlangano yo yimela vatirhi, matsima yo lwela malunghelo ya vanhu ni tshunxeko wa vona. Sweswinyana mutivi un’wana wa swa tipolitiki u te: “A ku na tiko ra xidemokrati namuntlha leri avaneke eka swa tipolitiki ku fana ni tiko ra United States.” Loko swi ta eka xiphemu lexin’wana xa mfumo lowu wa misava ku nga Britain, na xona xi avanile emalembeni ya sweswinyana hileswi ku nga twananiwiki mayelana ni leswaku i matiko wahi lama tiko ra Britain ri faneleke ri tirhisana na wona eka Nhlangano wa Matiko ya le Yuropa. Ku avana loku ku endle leswaku swi nga koteki leswaku Mfumo wa Misava wa Manghezi ni Maamerika wu lawula hilaha ku heleleke.

12. Vuprofeta bya Bibele byi hi tiyisekisa yini?

¹² Vuprofeta byo tala bya Bibele lebyi se byi hetisekeke, byi endla hi tiyiseka leswaku switshembiso swa Xikwembu leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka swi ta hetiseka. Hi titwa ku fana ni mupisalema loyi a khongeleke eka Yehovha a ku: “Ndzi navela ku ponisiwa hi wena, hikuva ndzi tshemba rito ra wena.” (Ps. 119:81) EBibeleni Yehovha u hi nyike “vumundzuku lebyi [hi] byi languteleke.” (Yer. 29:11) Ntshembo lowu hi nga na wona mayelana ni leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka, a wu titsheganga hi vanhu kambe hi Yehovha. Onge hi nga ya emahlweni hi tshemba Rito ra Xikwembu hi ku dyondza vuprofeta bya Bibele.

13. Hi ku ya hi Pisalema 119:66, 138, hi xihi xivangelo xin’wana lexi endlaka hi tshemba Bibele?

¹³ Leswaku hi kuma xivangelo xin’wana lexi endlaka hi tshemba Bibele, kambisisa vuyelo lebyinene lebyi vanhu va byi kumaka loko va yingisa switsundzuxo swa yona. (Hlaya Pisalema 119:66, 138.) Hi xikombiso, vatekani lava a va ri ekusuhi ni ku dlaya vukati sweswi va tshame swin’we naswona va tsakile. Vana va vona va kulela endyangwini wa Vakreste lowu nga ni rirhandzu naswona va titwa va sirhelelekile ni ku rhandziwa.—Efe. 5:22-29.

14. Hlamusela ntokoto lowu kombisaka leswaku loko vanhu va hanya hi ntiyiso wa le Bibeleni vutomi bya vona byi va kahle.

¹⁴ Hambi ku ri swigevenga leswi nga ni khombo swinene swi hundzuke vanhu vanene hi ku va swi tirhisa xitsundzuxo xa le Bibeleni xa vutlhari. Xiya ndlela leyi Bibele yi xi pfuneke hayona xivochwa lexi vuriwaka Jack. d A a ri xigevenga lexi nga ni madzolonga naswona a a dume tanihi xin’wana xa swivochwa lexi nga ni khombo swinene eka leswi gweveriweke rifu.  Kambe siku rin’wana u ve kona loko ku fambisiwa dyondzo ya Bibele. Musa lowu a kombiweke wona hi vamakwerhu lava a va fambisa dyondzo wu n’wi khumbe swinene lerova na yena u sungule ku dyondza. Loko a ri karhi a tirhisa ntiyiso wa le Bibeleni evuton’wini byakwe, mahanyelo yakwe ni vumunhu byakwe swi sungule ku cinca a va munhu lonene. Hi ku famba ka nkarhi, Jack u faneleke ku va muhuweleri la nga khuvuriwangiki naswona u hetelele a khuvuriwile. U chumayele swivochwa swin’wana hi ku hiseka a swi byela hi Mfumo wa Xikwembu ni ku pfuna mune wa swona leswaku swi dyondza ntiyiso. Loko ku fika siku leri Jack a a ta dlayiwa ha rona, se a hundzukile. Un’wana wa magqweta yakwe u te: “Jack a ka ha ri yena munhu loyi ndzi n’wi tiveke eka malembe ya 20 lama hundzeke. Tidyondzo ta Timbhoni ta Yehovha ti cince vutomi byakwe.” Hambileswi Jack a dlayiweke, xikombiso xakwe xi swi veka erivaleni leswaku hi nga ri tshemba Rito ra Xikwembu nileswaku ri ni matimba yo hundzula vutomi bya vanhu.—Esa. 11:6-9.

15. Ku va vanhu va Yehovha va tirhisa ntiyiso wa le Bibeleni swi endla va hambana njhani ni vanhu van’wana? (Vona xifaniso.)

¹⁵ Vanhu va Yehovha va ni vun’we hileswi va hanyaka hi ntiyiso wa le Bibeleni. (Yoh. 13:35; 1 Kor. 1:10) Ku rhula ni vun’we lebyi hi nga na byona swa xiyeka swinene hikuva vanhu vo tala namuntlha a va na vun’we hikwalaho ka tipolitiki, rixaka ni swikhundlha swa vona. Jean loyi a ha riki jaha u khumbeke swinene loko a vona vun’we lebyi vanhu va Yehovha va nga na byona. U kulele etikweni rin’wana ra laha Afrika. Loko ku va ni nyimpi ya xin’wanamanana u joyine vusocha kambe hi ku famba ka nkarhi u balekele etikweni ra le kusuhi. Loko a ri kwalaho u hlangane ni Timbhoni ta Yehovha. Jean u ri: “Ndzi dyondze leswaku valandzeri lava nga evukhongerini bya ntiyiso a va katseki eka tipolitiki, va ni vun’we naswona va rhandzana.” U tlhele a ku: “A ndzi tinyiketele ku lwela tiko. Kambe loko ndzi dyondza ntiyiso wa le Bibeleni, ndzi susumeteleke ku tinyiketela eka Yehovha.” Jean u hundzuke hi ku helela.  Ematshan’weni ya leswaku a lwa ni vanhu va mindhavuko yin’wana, sweswi u va chumayela ntiyiso wa le Bibeleni lowu endlaka va va ni vun’we. Mhaka ya leswaku xitsundzuxo xa le Bibeleni xi pfuna vanhu va mindhavuko yo hambanahambana i vumbhoni lebyikulu lebyi kombisaka leswaku hi nga ri tshemba Rito ra Xikwembu.

16. Hikwalahokayini swi ri swa nkoka leswaku hi ya hi ri tshemba Rito ra Xikwembu?

¹⁶ Loko misava leyi yi ya yi nyanya ku biha, ndlela leyi hi tshembaka ntiyiso hayona yi ta ringiwa. Vanhu va nga ha ringeta ku hi endla hi kanakana loko rungula leri nga eBibeleni ku ri ntiyiso kumbe loko namuntlha Yehovha a hlawule nandza wo tshembeka ni wo tlhariha leswaku a kongomisa vagandzeri vakwe. Kambe loko hi nga kanakani leswaku mikarhi hinkwayo Rito ra Yehovha i ntiyiso, a hi nge yi pfumeleli mihlaselo yoleyo yi hi tsanisa ripfumelo. Hi ta ‘endla xiboho xo yingisa milawu ya Yehovha hilaha ku nga heriki, kukondza hi fa.’ (Ps. 119:112) A hi “nge khomiwi hi tingana” ku byela van’wana ntiyiso ni ku va khutaza leswaku va hanya hi wona. (Ps. 119:46) Hi ta kota ku tiyisela swiyimo swo tika swinene hambi ku ri ku xanisiwa hi “nga heli mbilu naswona [hi] tsakile.”—Kol. 1:11; Ps. 119:143, 157.

17. Ndzimana ya hina ya lembe yi ta hi tsundzuxa yini?

¹⁷ Hi ba mandla hi vuyelela leswi Yehovha a hi paluxeleke ntiyiso! Ntiyiso wolowo wa hi tiyisa, wu endla hi swi tiva leswaku hi hanyela yini naswona wa hi kongomisa emisaveni leyi nga le ku kayakayeni naswona yi pfilunganyekeke. Wu hi nyika ntshembo wa leswaku hi ta va ni vumundzuku lebyinene loko ku fuma Mfumo wa Xikwembu. Onge ndzimana ya hina ya lembe ya 2023 yi nga hi pfuna leswaku hi ya hi khorwiseka leswaku Rito ra Xikwembu ku nga mongo wa rona i ntiyiso!—Ps. 119:160.