1. Ku ta humelela yini loko u phikizana ni vanhu van’wana?

EMISAVENI leyi, vanhu va lava ku vonaka va antswa ku tlula van’wana naswona a va na mhaka nileswaku swiendlo swa vona swi va khumba njhani van’wana. Hi xikombiso, n’wamabindzu a nga endla swilo leswi nga vavisaka van’wana hileswi a lavaka ku humelela ku va tlula. Mutlangi a nga vavisa mutlangi un’wana hi vomu leswaku a ta kota ku hlula. Xichudeni xi nga kopela hileswi xi lavaka ku tlula swichudeni kuloni leswaku xi ta ya eyunivhesiti yo duma. Tanihi Vakreste, ha swi tiva leswaku moya wo tano wu bihile swinene naswona i “mitirho ya nyama.” (Gal. 5:19-21) Xana swa koteka leswaku makwerhu evandlheni a tikuma a phikizana ni vamakwerhu van’wana kumbe a hlohlotela moya wa ku phikizana a nga swi xiyi? Hi fanele hi anakanyisisa hi xivutiso xexo hikuva moya wo phikizana wu nga onha vun’we lebyi nga kona evandlheni.

2. Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

² Eka nhlokomhaka leyi, hi ta bula hi mikhuva yo biha leyi nga endlaka hi pfuxa moya wo phikizana ni vamakwerhu. Hi ta tlhela hi bula hi swikombiso swa vavanuna ni vavasati vo tshembeka lava papalateke moya wo phikizana. Xo sungula, a hi kambisiseni xikongomelo xa hina xo endla swilo.

3. Hi swihi swivutiso leswi hi faneleke hi tivutisa swona?

³ I swa nkoka ku kambisisa xikongomelo xa hina nkarhi na nkarhi. Hi nga ha tivutisa leswi: ‘Xana ndzi titwa ndzi antswa  ku tlula van’wana hi ku tiringanisa na vona? Xana ndzi tirha hi matimba evandlheni leswaku ndzi vonaka ndzi antswa ku tlula van’wana? Kumbe ndzi lava ku nyika Yehovha hinkwaswo leswi ndzi swi kotaka?’ Hikwalahokayini hi fanele hi tivutisa swivutiso leswi? Twana leswi Rito ra Xikwembu ri swi vulaka.

4. Hikwalahokayini hi fanele hi papalata ku tiringanisa ni van’wana hilaha swi boxiweke hakona eka Vagalatiya 6:3, 4?

⁴ Bibele yi hi khutaza ku papalata ku tiringanisa ni van’wana. (Hlaya Vagalatiya 6:3, 4.) Hikwalahokayini? Xivangelo xin’wana hileswaku loko hi vona onge hi endla swilo kahle ku tlula vamakwerhu van’wana, hi nga sungula ku tikurisa. Nakambe loko hi tiringanisa ni van’wana ivi hi kuma leswaku va hi tlula hi nga hela matimba. Kambe hinkwaswo ka swona a hi vutlhari. (Rhom. 12:3) Makwerhu un’wana waxisati loyi a tshamaka eGreece loyi a vuriwaka Katerina, * u ri: “A ndzi rhandza ku tiringanisa ni van’wana lava a ndzi vona va saseke ku ndzi tlula, lava a va ri ni vuswikoti byo dyondzisa ensin’wini ni lava a va kota ku endla xinghana. Sweswo swi ndzi endle ndzi titwa ndzi nga pfuni nchumu.” Hi fanele hi tsundzuka leswaku Yehovha u hi kokele eka yena ku nga ri hileswi hi nga saseka, hi nga ni vuswikoti byo vulavula kumbe hileswi hi rhandziwaka hi vanhu kambe hileswi hi tiyimiseleke ku n’wi rhandza ni ku yingisa N’wana wakwe.—Yoh. 6:44; 1 Kor. 1:26-31.

5. U dyondza yini eka ntokoto wa makwerhu loyi a vuriwaka Hyun?

⁵ Xivutiso xin’wana lexi hi nga tivutisaka xona hi lexi nge: ‘Xana ndzi tiviwa ndzi ri munhu wo kondletela ku rhula, kumbe ndzi tshama ndzi ri laha ku nga ni timholovo?’ Twana ntokoto wa makwerhu loyi a vuriwaka Hyun loyi a tshamaka eDzongeni wa Korea. Nkarhi wun’wana a nga va tsakeli vamakwerhu lava tirhaka mitirho yin’wana evandlheni. U ri: “A ndzi xopaxopa vamakwerhu lava naswona mikarhi yo tala a ndzi solasola leswi va swi vulaka.” Ku endleke yini? U ri: “Sweswo swi endle leswaku ku nga vi na vun’we evandlheni.” Van’wana va vanghana vakwe va n’wi pfunile leswaku a cinca vumunhu byakwe. U cincile naswona sweswi se i nkulu. Loko hi vona onge hi ni mukhuva wo phikizana hi fanele hi teka goza.

6. Hi ku ya hi Vagalatiya 5:26, hi yihi mikhuva yo biha leyi nga endlaka leswaku ku va na moya wo phikizana?

⁶ Hlaya Vagalatiya 5:26. Hi yihi mikhuva yo biha leyi nga endlaka leswaku ku va ni ku phikizana? Wo sungula i ku tikukumuxa. Munhu la tikukumuxaka wa tivona naswona a nga na mhaka ni vanhu van’wana. Mukhuva wun’wana i mavondzo. Munhu la nga ni mavondzo a ngo vondzoka swilo swa van’wana ntsena kambe u lava ni ku va tekela swona. Hakunene, mavondzo i muxaka wun’wana wa rivengo. A hi swi lavi nikatsongo ku va ni mikhuva leyi yo biha.

7. Xana khombo ra ku tikukumuxa ni mavondzo ri nga fanisiwa na yini?

⁷ Mikhuva ya ku tikukumuxa ni mavondzo yi nga fanisiwa ni mafurha ya xihahampfhuka lama thyakeke. Xi nga kota ku suka, kambe thyaka leri nga eka mafurha, ri nga pfala tiphayiphi ivi swi endla leswaku njhini yi nga vi na matimba kutani xi wa. Hilaha ku fanaka, munhu a nga tirhela Yehovha nkarhi wo leha. Kambe loko a tikukumuxa ni ku va ni mavondzo, u ta wa. (Swiv. 16:18) A nga ha tshika ku tirhela Yehovha naswona u ta tivavisa ni ku tlhela a vavisa van’wana. Kambe hi nga endla yini leswaku hi papalata ku tikukumuxa ni mavondzo?

8. Hi nga ku hlula njhani ku tikukumuxa?

 ⁸ Hi nga hlula ku tikukumuxa loko hi xi tekela enhlokweni xitsundzuxo xa Pawulo lexi a xi tsaleleke Vafilipiya, u te: “Mi nga endli nchumu hi ku kanetana kumbe hi ku tikurisa, kambe hi ku titsongahata mi teka van’wana va ri lava tlakukeke eka n’wina.” (Filp. 2:3) Loko hi teka van’wana va ri lava tlakukeke eka hina a hi nge phikizani ni lava nga ni vutshila kumbe vuswikoti byo hi tlula. Ku ri na sweswo, hi ta tsaka na vona. Sweswo i swa nkoka swinene ngopfungopfu loko va tirhisa vuswikoti bya vona leswaku va dzunisa Yehovha. Nakambe loko vamakwerhu lava, va landzela xitsundzuxo xa Pawulo va ta languta leswinene eka hina. Sweswo swi ta endla leswaku ku va ni ku rhula evandlheni.

9. Hi nga ma papalata njhani mavondzo?

⁹ Hi nga papalata mavondzo hi ku va ni moya wo titsongahata, ku nga ku tiva leswi hi tsandzekaka ku swi endla. Loko hi titsongahata, a hi nge lavi ku komba van’wana leswaku hi ni vuswikoti kumbe vutshila byo va tlula. Ku ri na sweswo, hi ta languta leswi hi nga swi dyondzaka eka vona. Hi xikombiso, a hi nge makwerhu u nyikela mivulavulo ya kahle. Hi nga ha n’wi vutisa leswaku u yi lunghiselela njhani. Loko makwerhu waxisati a kota ku sweka, hi nga n’wi vutisa leswaku hi nga antswisa kwihi. Naswona loko muntshwa la nga Mukreste swi n’wi tikela ku endla xinghana, a nga kombela xitsundzuxo eka loyi a nga ni vuswikoti byo endla xinghana. Loko hi endla tano, a hi nge vi na mavondzo naswona hi ta antswisa vuswikoti bya hina.

10. Hi swihi swiphiqo leswi Gidiyoni a langutaneke na swona?

¹⁰ Ehleketa leswi humeleleke exikarhi ka Gidiyoni, loyi a ri wa rixaka ra Manase ni vavanuna lava a va ri va rixaka ra Efrayimi. Yehovha u pfune Gidiyoni ni vavanuna vakwe va 300 leswaku va hlula enyimpini naswona a va ta va va tibume hi swona. Vavanuna va Efrayimi va hlangane na Gidiyoni ku nga ri leswaku va ta n’wi bumabumela kambe leswaku va ta n’wi holovisa. A va tikukumuxa hileswi Gidiyoni a nga va  rhambangiki leswaku va ya lwa ni valala va Xikwembu. A va karhateka ngopfu hileswaku vanhu va fanele va xixima rixaka ra ka vona. Kambe va rivala nchumu wa nkoka swinene ku nga leswaku Gidiyoni u endle leswaku vito ra Yehovha ri xiximiwa ni ku sirhelela vanhu Vakwe.—Vaav. 8:1.

11. Gidiyoni u va hlamule njhani vavanuna va Efrayimi?

¹¹ Hi ku titsongahata Gidiyoni u byele vavanuna lava a ku: “Xana leswi ndzi swi endleke swo va yini loko swi ringanisiwa ni leswi n’wina mi swi endleke? Kutani a va tsundzuxa ndlela leyi Yehovha a va pfuneke hayona ku endla swilo leswikulu. Hikwalaho ka sweswo vavanuna lava “a va ha n’wi karihelanga.” (Vaav. 8:2, 3) Gidiyoni a a tiyimisele ku titsongahata leswaku a kondletela ku rhula exikarhi ka vanhu va Xikwembu.

12. Hi dyondza yini eka xikombiso xa Vaefrayimi ni xa Gidiyoni?

¹² Hi dyondza yini emhakeni leyi? Eka Vaefrayimi hi dyondza leswaku a hi fanelanga hi karhateka ngopfu hi hina vini kambe hi fanele hi karhateka hi ku vangamisa Yehovha. Tinhloko ta mindyangu ni vakulu va nga dyondza swo karhi eka Gidiyoni. Loko munhu a khunguvanyisiwe hileswi hi swi endleke, hi fanele hi ringeta ku twisisa ndlela leyi a titwaka hayona. Hi nga bumabumela munhu loko a endle leswinene. Kambe loko a endle xihoxo, swi lava hi titsongahata loko hi vulavula na yena. Kambe ku rhula i ka nkoka ngopfu ku tlula ku va hi tikukumuxa.

13. Hi xihi xiphiqo lexi Hana a a ri na xona naswona u xi hlule njhani?

¹³ Nakambe ehleketa hi Hana. A a tekane ni Mulevhi loyi a vuriwaka Elkana, loyi a a n’wi rhandza swinene. Kambe Elkana a ri na nsati un’wana ku nga Penina. A a rhandza ngopfu Hana ku tlula Penina; Hambiswiritano “Penina a a ri ni vana, kambe Hana a a nga ri na vana.” Hikwalaho ka sweswo “Penina a a tshamela ku n’wi dyisa mbitsi leswaku a n’wi hlundzukisa.” Hana u endle yini? U hlundzuke ngopfu. Naswona “a rila a tlhela a ala ni ku dya.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Kambe a ku kona laha Bibele yi vuleke leswaku Hana u ringete ku tirihisela hi ndlela yo karhi eka Penina. Kurinasweswo, u tiphofule eka Yehovha naswona a a tshemba leswaku Yehovha u ta swi lulamisa. Xana Penina u cince ndlela leyi a a n’wi teka hayona Hana? Bibele a yi swi boxi. Kambe ha swi tiva leswaku Hana u tlhele a va ni ku rhula. “A a nga ha ri na gome.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Hi dyondza yini eka Hana?

¹⁴ Hi dyondza yini eka Hana? Loko munhu a ringeta ku phikizana na wena hi ndlela yo karhi, tsundzuka leswaku u nga swi kota ku lawula xiyimo xexo. A wu fanelanga u pfumela ku ngheniwa hi moya wa ku phikizana. Ematshan’weni yo rihisela, ringeta ku endla ku rhula ni munhu yoloye. (Rhom. 12:17-21) Hambiloko a nga cinci, u ta va ni ku rhula ni ntsako.

15. Apolosi na Pawulo a va fana hi yini?

 ¹⁵ Xo hetelela, a hi kambisiseni leswi hi nga swi dyondzaka eka Apolosi na Pawulo. Vavanuna lava a va ma tiva kahle Matsalwa. A va dumile naswona a va ri vadyondzisi lavanene. Hinkwavo va tirhe ngopfu eku endleni ka vadyondzisiwa. Kambe a va nga vondzokani.

16. U nga n’wi hlamusela njhani Apolosi?

¹⁶ Apolosi a a ‘velekeriwe eAleksandriya’ laha hi nkarhi wolowo a ku ri ndhawu leyi vanhu a va ya eka yona leswaku va ya dyondza. A a ri xivulavuri naswona “a a ma tiva kahle Matsalwa.” (Mit. 18:24) Loko Apolosi a ha ri eKorinto, van’wana evandlheni a va n’wi rhandza swinene ku tlula ndlela leyi a va va rhandza hayona vamakwerhu van’wana, ku katsa na Pawulo. (1 Kor. 1:12, 13) Xana Apolosi u pfumelele sweswo swi vanga ku avana? Ha tshemba leswaku a nga endlanga tano. Endzhaku ka nkarhinyana Apolosi a suke eKorinto, Pawulo u n’wi kombele leswaku a tlhelela. (1 Kor. 16:12) Pawulo a a ta va a nga n’wi kombelanga loko a a vone onge Apolosi u vanga ku avana evandlheni. Swi le rivaleni leswaku Apolosi a tirhisa tinyiko takwe hi ndlela leyinene ku nga ku chumayela mahungu lamanene ni ku tiyisa vamakwerhu. Hi nga tiyiseka leswaku Apolosi a a titsongahata. Hi xikombiso, a ku kona laha Bibele yi kombisaka leswaku u khunguvanyekile loko Akhwila na Prisila va n’wi “hlamusela kahle ndlela ya Xikwembu.”—Mit. 18:24-28.

17. Pawulo u ku kondletele njhani ku rhula?

¹⁷ Muapostola Pawulo a a yi tiva kahle mitirho leyinene leyi Apolosi a yi endleke. Kambe a nga vileli hileswaku vanhu va ta teka Apolosi a antswa ku n’wi tlula. Ku titsongahata ka Pawulo ni ku anakanyela kakwe ku vonaka eka ndzayo leyi a yi nyikeke vandlha ra le Korinto.  A nga swi rhandzi loko vanhu va ku: “Mina ndzi wa Pawulo,” kambe u yise ku dzuneka eka Yehovha ni le ka Yesu Kreste.—1 Kor. 3:3-6.

18. Hi ku ya hi 1 Vakorinto 4:6, 7, hi dyondza yini eka xikombiso xa Apolosi na Pawulo?

¹⁸ Hi dyondza yini eka xikombiso xa Apolosi na Pawulo? Hi nga ha tirhela Yehovha hi matimba ni ku tlhela hi pfuna van’wana leswaku va khuvuriwa. Kambe mikarhi hinkwayo hi fanele hi tsundzuka leswaku hi kota ku endla tano hi ku pfuniwa hi Yehovha. Hi dyondza mhaka yin’wana eka xikombiso xa Apolosi na Pawulo, loko hi ri na vutihlamuleri lebyikulu evandlheni hi nga endla swo tala leswaku hi kondletela ku rhula. Ha tsaka swinene loko vavanuna lava hlawuriweke evandlheni va kondletela ku rhula ni vun’we. Va endla tano hi ku nyikela switsundzuxo leswi humaka eBibeleni. A va ringeti ku tiendla onge i va nkoka kambe va pfuna van’wana evandlheni leswaku va yingisa Yesu ni ku landzela xikombiso xakwe.—Hlaya 1 Vakorinto 4:6, 7.

19. Hinkwerhu hi fanele hi endla yini? (Vona bokisi leri nge, “ Papalata Moya Wa Ku Phikizana.”)

¹⁹ Xikwembu xi nyike un’wana ni un’wana vuswikoti ni vutshila byo karhi. Hi nga tirhisa nyiko yoleyo ku “pfuna van’wana.” (1 Pet. 4:10) Hi nga vona onge leswi hi swi endlaka a swi pfuni nchumu. Kambe tsundzuka leswaku ritiho rin’we a ri nusi hove. Onge hinkwerhu hi nga tirha hi matimba leswaku hi tsuvula moya wa ku phikizana. A hi tiyimiseleni ku endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi kondletela ku rhula ni vun’we evandlheni.—Efe. 4:3.