1-2. (a) Hi xihi xilemukiso lexi Yesu a xi nyikeke vadyondzisiwa vakwe? (b) Hikwalahokayini vadyondzisiwa va baleke va siya Yesu? (Nakambe vona swifaniso.)

 “MBILU ya swi lava kambe nyama yi tsanile.” a (Mat. 26:41b) Hi marito wolawo, Yesu a a swi twisisa leswaku hi vanhu lava endlaka swihoxo. Kambe marito yakwe a ma katsa ni xilemukiso lexi nge: Hi fanele hi tivonela leswaku hi nga titshembi ku tlula mpimo. Eka tiawara ti nga ri tingani Yesu a nga si vula marito lawa, vadyondzisiwa vakwe va tshembise leswaku a va nge n’wi siyi N’wini wa vona. (Mat. 26:35) Xikongomelo xa vona a xi ri lexinene. Kambe a va nga swi xiyi leswaku eka xiyimo xolexo xo tika, swi nga olova leswaku va endla xidyoho. Xisweswo, Yesu u va lemukise a ku: “Tshamani mi rindzile mi ya emahlweni mi khongela leswaku mi nga weli endzingweni.”—Mat. 26:41a.

² Lexi twisaka ku vava, vadyondzisiwa a va swi kotanga ku tshama va rindzile. Loko Yesu a khomiwa, xana va tshame na yena kumbe va hluriwe hi ndzingo ivi va baleka? Hikwalaho ka leswi va nga tshamangiki va xalamukile, va endle leswi va vuleke leswaku a va nge pfuki va swi endlile, va baleke va siya Yesu.—Mat. 26:56.

3. (a) Hikwalahokayini hi fanele hi papalata ku titshemba ku tlula mpimo loko hi lava ku tshama hi tshembekile eka Yehovha? (b) Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

³ A hi fanelanga hi titshemba ku tlula mpimo. I ntiyiso leswaku hi tiyimisele ku nga pfumeleli nchumu xi hi hambanisa na Yehovha. Kambe hi vanhu lava endlaka swihoxo naswona swi nga hi olovela ku wela endzingweni. (Rhom. 5:12; 7:​21-23) Hi xitshuketa  hi nga tikuma hi ri exiyin’weni lexi vonakaka onge ku endla swo biha i swinene. Hi fanele hi yingisa ndzayo ya Yesu ya leswaku hi tshama hi xalamukele ku nga phasiwi hi xidyoho leswaku hi kota ku tshama hi tshembekile eka Yehovha ni N’wana wakwe. Nhlokomhaka leyi yi ta hi pfuna ku endla tano. Xo sungula, hi ta kambisisa leswaku hi le ka swiyimo swihi laha hi faneleke hi tivonela. Endzhaku ka sweswo, hi ta bula hileswaku hi nga tisirhelela njhani eka ndzingo. Xo hetelela, hi ta kambisisa ndlela leyi hi nga tshamaka hi xalamukile hayona.

SWIYIMO LESWI U FANELEKE U TSHAMA U SWI XALAMUKERILE

4-5. Hikwalahokayini hi fanele hi tivonela hambi ku ri eka swidyoho leswitsongo?

⁴ Hambi ku ri swidyoho leswi vonakaka onge i switsongo swi nga tsanisa vuxaka bya hina na Yehovha. Nakambe swi nga hi kucetela ku endla swidyoho leswikulu.

⁵ Hinkwerhu ha ringeka ku endla xidyoho. Kambe hi ni ku tsana ko hambana, van’wana va nga ha ringeka ku endla xidyoho lexikulu, ku tikhoma ku biha hi ndlela yo karhi kumbe va kanganyisiwa hi ndlela leyi misava leyi yi ehleketaka hayona. Hi xikombiso, un’wana a nga ha lwisana ni ndzingo wa ku tikhoma ku biha hi swa masangu. Un’wana a nga ha va a lwisana ni ndzingo wa ku tikhoma hi ndlela leyi nga basangiki wa ku fana ni ku tikhomakhoma swirho swa rimbewu leswaku a enerisa ku navela kakwe ka timhaka ta masangu (masturbation) kumbe ku hlalela phonografi. Kasi un’wana a nga ha va a lwisana ni ndzingo wa ku chava vanhu, ku va ni ximbilwambilwana, ku tikukumuxa kumbe swin’wana. Yakobo u te, “un’wana ni un’wana u ringiwa hi ku kokiwa ni ku wongiwa hi leswi a swi navelaka.”—Yak. 1:14.

6. I yini leswi hi faneleke hi swi tekela enhlokweni?

⁶ Xana wa swi tiva swilo leswi talaka ku ku ringa? A hi vutlhari ku honisa ku tsana loku hi nga na kona kumbe hi tibyela leswaku hi tingwenya lerova a hi nge pfuki hi endle xidyoho. (1 Yoh. 1:8) Phela Pawulo u vula leswaku hambi ku ri “lava kongomisiwaka hi moya wa Xikwembu” va nga phasiwa hi ndzingo loko va nga tivoneli. (Gal. 6:1) A hi fanelanga hi tixisa kambe hi fanele hi xiya swilo leswi lavaka hi koka masokisi eka swona.—2 Kor. 13:5.

7. Hi le ka swilo swihi laha hi faneleke hi tikarhatela ku antswisa? Kombisa.

⁷ Xana hi fanele hi endla yini loko se hi xiye swilo leswi hi ringaka swinene? Hi fanele hi tikarhatela ku lwisana na swona. Hi xikombiso, emikarhini ya Bibele ndhawu leyi a yi hlaseriwa  hi ku olova emutini a ku ri tigede ta wona. Kutani tigede hi tona leti a ti rindziwa swinene. Hilaha ku fanaka, hi fanele hi tikarhatela ku antswisa eka swilo leswi hi tivaka leswaku hi ni ku tsana eka swona.—1 Kor. 9:27.

NDLELA YO LWISANA NI NDZINGO NI XIDYOHO

8-9. Jaha leri hlamuseriweke eka Swivuriso ndzima 7 a ri ta va ri swi papalate njhani ku endla xidyoho lexikulu? (Swivuriso 7:​8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Hi nga wu papalata njhani ndzingo ni xidyoho? Xiya leswi hi nga swi dyondzaka eka jaha leri ku vulavuriweke ha rona eka Swivuriso ndzima 7. Ri etlele ni wansati wa nghwavava. Ndzimana 22 yi hi byela leswaku jaha leri ri ye eka yena “hi xitshuketa.” Kambe hilaha tindzimana leti hundzeke ti kombiseke hakona, ri rhange ri endla swo karhi leswi hakatsongotsongo swi endleke ri dyoha.

⁹ I yini leswi endleke ri dyoha? Xo sungula, nimadyambu ‘ri hundze ekusuhi ni xitarata xa wansati wa nghwavava.’ Kutani ri ya endlwini ya yena. (Hlaya Swivuriso 7:​8, 9.) Endzhaku ko vona wansati yoloye, a ri balekanga. Ematshan’weni ya sweswo, ri pfumele leswaku a ri tswontswa ri tlhela ri yingisela loko a ri byela hi magandzelo ya ku kombela ku rhula lawa a ma nyikeleke, kumbexana u endle sweswo hi xikongomelo xa leswaku jaha ri nga n’wi teki a ri munhu wo biha. (Hlaya Swivuriso 7:​13, 14, 21.) Loko a ri nga endlanga swilo leswi hinkwaswo swa vuphunta, a ri ta va ri papalate ndzingo ni ku endla xidyoho.

10. Namuntlha munhu a nga endla swihoxo swo fana ni swa jaha leri ku vulavuriwaka ha rona eka Swivuriso hi ndlela yihi?

¹⁰ Rungula ra Solomoni ri kombisa leswi nga endlekelaka mugandzeri un’wana ni un’wana wa Yehovha. A nga ha endla xidyoho lexikulu ivi endzhaku a vona onge swilo hinkwaswo swi endleke “hi xitshuketa.” Kumbe a nga ha vula a ku, “swi lo tiendlekela.” Kambe loko kahlekahle a ehleketa hileswi endlekeke, a nga ha swi xiya leswaku u endle swiboho swa vuphukuphuku leswi n’wi kuceteleke ku dyoha. Swi nga endleka swiboho sweswo a swi katsa vanghana vo biha, vuhungasi lebyi nga riki byinene, ti-website kumbe tindhawu leti a ti endzeleke kambe ti nga riki tinene eka Mukreste. Kumbexana a a tshike na ku khongela, ku hlaya Bibele, ku ya etidyondzweni kumbe ku chumayela. Ku fana ni jaha leri ku vulavuriwaka ha rona eka Swivuriso, u endle xidyoho lexikulu hikwalaho ka swiboho swo biha swo tala leswi a swi endleke.

11. Hi fanele hi papalata yini leswaku hi nga weli endzingweni?

¹¹ Hi dyondza yini? A hi fanelanga hi papalata xidyoho ntsena kambe ni swilo leswi nga ta hi endla hi dyoha. Solomoni u vulavule hi mhaka yoleyo ya nkoka endzhaku ka loko a hlamusele mhaka ya jaha ni wansati wa nghwavava. Loko a vulavula hi wansati yoloye u te: “Mi nga yi etindleleni takwe.” (Swiv. 7:25) U tlhele a vula leswi hi wansati yoloye: “Fambela ekule na yena; u nga tshineli ekusuhi ni nyangwa ya yindlu yakwe.” (Swiv. 5:​3, 8) Leswaku hi tisirhelela eka xidyoho, hi fanele hi papalata swiyimo leswi nga ta hi endla hi dyoha. b Leswi swi katsa ku papalata swiyimo swo karhi kumbe swilo leswi nga hoxangiki eka Vakreste kambe hi swi tivaka leswaku swi nga hi hoxa endzingweni.—Mat. 5:​29, 30.

12. Yobo a a tiyimisele ku endla yini naswona sweswo swi n’wi pfune njhani leswaku a nga ringiwi? (Yobo 31:1)

¹² Leswaku hi papalata swiyimo leswi nga ta endla hi dyoha, hi fanele hi tshama hi xalamukile mikarhi hinkwayo. Yobo na yena u endle  tano. U “endle ntwanano ni matihlo ya[kwe]” leswaku a nge pfuki a langute wansati un’wana lerova a n’wi navela. (Hlaya Yobo 31:1.) Ku namarhela ntwanano wolowo a swi ta n’wi sirhelela leswaku a nga endli vuoswi. Na hina hi fanele hi tiyimisela ku papalata nchumu wun’wana ni wun’wana lowu nga ta endla hi wela endzingweni.

13. Hikwalahokayini hi fanele hi tivonela eka leswi hi swi ehleketaka? (Nakambe vona swifaniso.)

¹³ Hi fanele hi tlhela hi tivonela eka leswi hi swi ehleketaka. (Eks. 20:17) Van’wana va tshemba leswaku a swi bihanga ku ehleketa hi swilo leswi humeke endleleni ntsena loko va nga swi endli. Kambe swi hoxile ku ehleketa tano. Loko munhu a tshamela ku ehleketa hi swilo leswi hoxeke u ta ya a swi navela swinene ku swi endla. Kahlekahle, u tivitanela ndzingo lowu a nga ta boheka ku lwisana na wona. I ntiyiso leswaku swilo leswi nga riki swinene swo titela emiehleketweni ya hina. Loko sweswo swi endleka, hi fanele hi hatla hi swi bakanya ivi hi ehleketa hi swilo leswinene. Loko hi endla tano, ha tisirhelela leswaku hi nga endli xidyoho lexikulu hikuva a hi yi pfumeleli miehleketo yo biha yi dzima timitsu.—Filp. 4:8; Kol. 3:2; Yak. 1:​13-15.

14. I yini swin’wana leswi nga ta hi pfuna leswaku hi nga phasiwi hi ndzingo?

¹⁴ Hi fanele hi endla yini swin’wana leswaku hi nga phasiwi hi ndzingo? Hi fanele hi tiyiseka leswaku loko hi yingisa milawu ya Yehovha, mikarhi hinkwayo hi ta vuyeriwa. Mikarhi yin’wana swi nga hi tikela ku endla miehleketo ya hina ni ku navela ka hina swi fambisana ni ku rhandza ka Xikwembu kambe loko hi tikarhatela ku endla tano, hi ta tsaka.

15. Loko hi tikarhatela ku va ni ku navela lokunene swi ta hi pfuna njhani leswaku hi tisirhelela eka ndzingo?

¹⁵ Hi fanele hi tikarhatela ku navela leswinene. Loko hi dyondza ku ‘venga leswo biha, hi rhandza leswinene’ hi ta tiyimisela ku endla leswinene naswona hi ta papalata swiyimo leswi nga ta endla hi dyoha. (Amo. 5:15) Loko hi ri ni ku navela lokunene hi ta kota ku hlula ndzingo loko hi langutana ni xiyimo lexi a hi nga xi rindzelanga kumbe lexi a hi nga ta kota ku xi sivela.

16. Ku tshama hi khomekile hi ku endla swilo swa Xikwembu swi nga hi pfuna njhani leswaku hi tshama hi xalamukile? (Nakambe vona swifaniso.)

 ¹⁶ Hi nga endla yini leswaku hi va ni ku navela lokunene? Loko hi tshama hi khomekile hi ku endla swilo leswi hi pfunaka hi n’wi rhandza swinene Yehovha, hi ta navela ku endla leswinene. Loko hi ri etidyondzweni kumbe hi ri ensin’wini, a hi ringeki hi ku olova ku endla swo biha. Ku ri na sweswo, hi ya hi swi navela swinene ku tsakisa Yehovha. (Mat. 28:​19, 20; Hev. 10:​24, 25) Loko hi hlaya ni ku anakanyisisa hi Rito ra Xikwembu, hi ta ya hi swi rhandza ku endla leswinene ivi hi venga leswo biha. (Yox. 1:8; Ps. 1:​2, 3; 119:​97, 101) Tsundzuka, Yesu u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Mi ya emahlweni mi khongela leswaku mi nga weli endzingweni.” (Mat. 26:41) Loko hi khongela eka Tata wa hina wa le tilweni, hi n’wi nyika nkarhi wa leswaku a hi pfuna naswona hi ta ya hi tiyimisela ku n’wi tsakisa.—Yak. 4:8.

TSHAMA U XALAMUKILE

17. I ku tsana kwihi loku a ku tshamela ku karhata Petro?

¹⁷ Hi nga swi kota ku yi thyaa, mikhuva yin’wana leyi nga riki yinene. Kambe swi nga hi tikela ku tshika yin’wana. Ehleketa hi leswi endlekeleke muapostola Petro. Leswi a a chava vanhu, u landzule Yesu kanharhu. (Mat. 26:​69-75) Swi vonake onge Petro a a swi kotile ku tshika ku chava vanhu hileswi a koteke ku chumayela emahlweni ka Sanedri. (Mit. 5:​27-29) Hambiswiritano, endzhaku ka malembe yo karhi u tshike ku dya ni Vakreste lava a va nga ri Vayuda “hi ku chava va ntlawa lowu yimbeke.” (Gal. 2:​11, 12) Ku chava vanhu lokuya ku tlhele ku vuya. Kumbexana a a nga ku hlulanga hi ku helela.

18. Ku nga endleka yini hi mikhuva yin’wana leyi a swi vonaka onge hi yi hlurile?

¹⁸ Na hina hi nga tikuma hi ri eka xiyimo lexi fanaka. Njhani? Mukhuva wo karhi wo biha lowu hi ehleketaka leswaku hi wu tshikile wu nga tlhela wu vuya wu ta hi ringa. Hi xikombiso, makwerhu un’wana u vula leswi: “Ndzi tshike ku hlalela phonografi malembe ya khume naswona a ndzi tiyiseka leswaku ndzi wu hlurile mukhuva wolowo. Kambe a swi nga ri tano, wu tlhele wu vuya wu ndzi karhata.” Lexi  tsakisaka a nga wanga mapa. U xiye leswaku siku ni siku a a ta boheka ku lwisana ni mukhuva lowu, kumbexana vutomi byakwe hinkwabyo eka misava leyi yo homboloka. Hi ku pfuniwa hi nsati wakwe ni vakulu evandlheni, u kote ku lwisana ni mukhuva wolowo.

19. Hi nga lwisana njhani ni mikhuva yo biha leyi tshamelaka ku vuyavuya?

¹⁹ Hi nga lwisana njhani ni mikhuva yo biha leyi tshamelaka ku hi karhata? Hi fanele ku endla leswi Yesu a hi byeleke ku swi endla, u te: “Tshamani mi rindzile.” Hambi ku ri hi mikarhi leyi u vonaka onge a ku na nchumu lowu nga ku hlulaka, yana emahlweni u papalata swiyimo leswi nga ku hoxaka endzingweni. (1 Kor. 10:12) U nga tshiki ku endla swilo leswi ku pfuneke ku lwisana ni miringo yoleyo. Swivuriso 28:14 yi ri: “Wa tsaka munhu la tshamaka a rindzile.”—2 Pet. 3:14.

VUYELO BYA KU TSHAMA HI RINDZILE

20-21. (a) Hi ta tiphina hi mikateko yihi loko hi ya emahlweni hi lwisana ni ndzingo? (b) I yini leswi Yehovha a nga ta hi endlela swona loko hi tlanga ndzima ya hina? (2 Vakorinto 4:7)

²⁰ Ha tiyiseka leswaku loko hi tshama hi xalamukele miringo, mikarhi hinkwayo hi ta vuyeriwa. Loko hi dyoha, hi nga ha “tiphina hi xidyoho swa nkarhinyana” kambe ku hanya hi ndlela leyi Yehovha a lavaka hi hanya hayona swi ta endla hi tsaka swinene. (Hev. 11:25; Ps. 19:8) Leswi i ntiyiso hikuva Yehovha u hi vumbele ku hanya hi ku ya hi milawu yakwe. (Gen. 1:27) Kutani hi ta tiphina hi ku va ni ripfalo leri baseke hi tlhela hi fanelekela ku kuma vutomi lebyi nga heriki.—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Yuda 20, 21.

²¹ I ntiyiso leswaku “nyama yi tsanile.” Kambe leswi a swi vuli swona leswaku a hi nge koti ku endla nchumu ku lwisana ni ku tsana ka hina. Yehovha u tshama a lunghekele ku hi nyika matimba lawa hi ma lavaka. (Hlaya 2 Vakorinto 4:7.) Hambiswiritano, tsundzuka leswaku Xikwembu xi hi nyika matimba lama tlulaka lama tolovelekeke. I vutihlamuleri bya hina ku tirha hi matimba leswaku hi lwisana ni ndzingo siku rin’wana ni rin’wana. Loko hi tlanga ndzima ya hina, hi nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta hlamula swikhongelo swa hina loko hi kombela matimba lama engetelekeke. (1 Kor. 10:13) Hi ku pfuniwa hi Yehovha, hi nga swi kota ku lwisana ni ndzingo.