Hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, vatswari va mina va suke eEstonia va ya eJarimani laha ndzi velekiweke kona. Endzhaku ka sweswo, va sungule ku tilunghiselela ku rhurhela eCanada. Yindlu leyi hi fikeke hi tshama eka yona ekusuhi ni le Ottawa, Canada, a ku ri xiyindlwana lexi a ku tshama ni tihuku. A hi ri swisiwana swo hetelela kambe a hi dya matandza loko hi fihlula.

Siku rin’wana, Timbhoni ta Yehovha ti hlayele mhani Nhlavutelo 21:3, 4. Swi n’wi khumbe swinene leswi a swi dyondzeke lerova u kale a rila. Mbewu ya ntiyiso yi sungule ku mila naswona mhani na bava va hatle va endla nhluvuko lerova va khuvuriwa.

Vatswari va mina a va nga xi tivi kahle Xinghezi kambe ntiyiso a wu ri wa nkoka eka vona. Hi Migqivela yo tala, loko bava a chayisa entirhweni endzhaku ko tirha vusiku hinkwabyo tanihi mun’okisi wa nsimbi leyi vuriwaka nickel eSudbury, Ontario, a a teka mina ni ndzisana ya mina ya xisati Sylvia hi ya ensin’wini. Vhiki ni vhiki a hi dyondza Xihondzo xo Rindza tanihi ndyangu. Mhani na bava va ndzi pfunile leswaku ndzi rhandza Xikwembu. Sweswo swi endle leswaku ndzi tinyiketela eka Yehovha hi 1956 ndzi ri ni malembe ya khume. Loko ndzi ehleketa hi ndlela leyi a va n’wi rhandza swinene hayona Yehovha swi ndzi pfune leswaku ndzi ya emahlweni ndzi n’wi tirhela.

Endzhaku ko pasa xikolo xa le henhla, ndzi sungule ku kavanyeteka. Ndzi tibyele leswaku loko ndzo va phayona, a ndzi nge pfuki ndzi ve ni mali leyi ringaneke leswaku ndzi kota ku fikelela milorho ya mina yo famba hi xihahampfhuka ndzi vona matiko. Ndzi kume ntirho exitichini xa le kusuhi tanihi DJ, ku nga ntirho lowu a ndzi wu rhandza. Kambe a ndzi tirha nimadyambu; kutani a ndzi tshamela ku xwa etidyondzweni naswona a ndzi heta nkarhi wo tala ni vanhu lava nga xi rhandziki Xikwembu. Eku heteleleni, ripfalo ra mina leri leteriweke hi Bibele ri ndzi endle leswaku ndzi cinca swo karhi evuton’wini bya mina.

Ndzi rhurhele eOshawa, Ontario. Loko ndzi ri kwalaho ndzi hlangane na Ray Norman, ndzisana yakwe ya xisati Lesli ni maphayona man’wana. Hinkwavo va ndzi endle ndzi titwa ndzi ri ekaya. Loko ndzi vona ndlela leyi a va tsake hayona, swi endle ndzi tlhela ndzi kambisisa swilo leswi a ndzi lava ku swi fikelela evuton’wini. Va ndzi khutaze leswaku ndzi phayona naswona ndzi endle tano hi September 1966. A ndzi tsakile naswona vutomi a byo khuluka kunene. Hambiswiritano, a ka ha ta endleka swilo swo tala leswi nga ta cinca vutomi bya mina ndzi nga swi langutelanga.

Loko ndza ha ri exikolweni xa le henhla, ndzi endle xikombelo xo tirha eBethele ya le Toronto, eCanada. Hi  ku famba ka nkarhi loko se ndzi phayona, ndzi vitaniwile ku ya tirha eBethele malembe ya mune. Kambe a ndzi n’wi rhandza Lesli naswona a ndzi chava leswaku loko ndzo amukela xirhambo lexi, a ndzi nga ha ta pfuka ndzi n’wi vonile. Endzhaku ko tiphofula nkarhi wo leha eka Yehovha hi xikhongelo, ndzi hetelele ndzi amukele xirhambo xo ya tirha eBethele naswona ndzi lele Lesli hi mbilu yo vava.

Ndzi tirhe eka ndzawulo ya le Bethele yo hlantswa naswona hi ku famba ka nkarhi ndzi ve matsalana. Hi nkarhi wolowo, Lesli u ve phayona ro hlawuleka eGatineau, Quebec. A ndzi tala ku tivutisa leswaku a a endla yini niloko ndzi endle xiboho lexinene. Kutani ku endleke nchumu wun’wana wo tsakisa evuton’wini bya mina ndzi nga wu langutelanga. Ray, buti wa Lesli u rhambiwe ku ta tirha eBethele. A hi tshama swin’we! Sweswo swi ndzi pfune leswaku ndzi kota ku tlhela ndzi va munghana wa Lesli. Hi cate hi siku ro hetelela ndzi ri eka xiavelo xa mina xa le Bethele xa malembe ya mune hi ti 27 ta February 1971.

Mina na Lesli hi averiwe ku ya tirha ni vandlha ra Xifurwa eQuebec. Endzhaku ka malembe ma nga ri mangani, ndzi hlamarile loko ndzi nyikiwa xiavelo xo va mulanguteri wa muganga ndzi ri ni malembe ya 28. A ndzi titwa ndza ha ri ntsongo naswona ndzi nga faneleki kambe marito ya Yeremiya 1:7, 8 ma ndzi khutazile. Hambiswiritano, Lesli u weriwe hi tinghozi to hlayanyana ta movha naswona a swi n’wi tikela ku etlela. Kutani a hi ta swi kotisa ku yini ku hetisisa xiavelo lexi a hi nyikiwe xona? Nilokoswiritano, Lesli u te, “Loko Yehovha a hi rhamba leswaku hi endla swo karhi, a hi swi endle.” Hi amukele xiavelo xexo naswona hi tiphine hi ku va eka xona malembe ya 17.

A ndzi tshama ndzi ri ni swo tala swo swi endla tanihi mulanguteri wa muganga kutani mikarhi yin’wana a ndzi nga wu kumi ni nkarhi wo va na Lesli. A ndzi fanele ndzi dyondza dyondzo yin’wana. Hi Musumbhunuku wun’wana nimixo, ku gongondze munhu enyangweni wa hina. Loko hi pfula a hi kumanga munhu kambe hi kume basikiti ya pikiniki leyi a yi ri ni xo andlala, mihandzu, chizi, xinkwa, vhinyo, tinghilazi ni xiphephana lexi nga riki na vito lexi a ku tsariwe leswi eka xona, “Teka nsati wa wena mi ya bela hi moya.” Siku rero a ri xe kahle. Hambiswiritano, ndzi hlamusele Lesli leswaku ndzi fanele ndzi lunghiselela mivulavulo kutani a ndzi nge swi koti ku famba. U swi twisisile kambe mbilu yakwe a yi vava. Loko ndzi tshamile edeskeni ra mina, ripfalo ra mina ri sungule ku ndzi karhata. Ndzi ehlekete hi Vaefesa 5:25, 28. Ndzi tibyele leswaku ndzimana leyi ya Bibele a ku ri ndlela ya Yehovha yo ndzi tsundzuxa leswaku ndzi ehleketelela ndlela leyi nsati wa mina a titwaka hayona. Endzhaku ko khongela, ndzi byele Lesli ndzi ku: “A hi fambe,” ku nga leswi n’wi tsakiseke. Hi chayele hi ya endhawini yo xonga ekusuhi ni nambu, hi fike hi ndlalela naswona hi tiphinile swinene. Ndzi tlhele ndzi kota ku lunghiselela mivulavulo ya mina.

A hi tiphina hi xiavelo xa hina tanihi mulanguteri wa muganga naswona a hi endzela mavandlha yo tala ku suka eBritish Columbia ku ya eNewfoundland. Norho wa mina wa ku famba ndzi vona matiko se a wu endleka.  Ndzi tshame ndzi ehleketa hi ku ya eXikolweni xa Giliyadi kambe a ndzi nga swi naveli ku ya etikweni rimbe tanihi murhumiwa. A ndzi teka varhumiwa ku ri vanhu vo hlawuleka naswona a ndzi vona ndzi nga faneleki ku va murhumiwa. Phela a ndzi chava leswaku hi nga ha rhumeriwa etikweni ro karhi eAfrika leri nga ni vuvabyi byo karhi ni nyimpi. A ndzi tsakile laha a ndzi ri kona.

Hi 1992, Timbhoni ta Yehovha se a ti kota ku tlhela ti chumayela ti tshunxekile ematikweni lawa a ma ri xiphemu xa Soviet Union. Kutani vamakwerhu va hi vutisile loko hi ta swi tsakela ku rhurhela eEstonia hi ri varhumiwa. A hi nga swi langutelanga kambe hi khongele hi swona. Hi tlhele hi ehleketa hi leswi, ‘Loko Yehovha a hi rhamba leswaku hi endla swo karhi, a hi swi endle.’ Hi amukele xiavelo xexo naswona a ndzi tichavelela hi leswi, ‘Ntsena loko hi nga yi eAfrika.’

Hi hatle hi sungula ku dyondza Xiestonia. Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani hi ri kwalaho, vamakwerhu va ndzi kombele leswaku ndzi va mulanguteri wa muganga. A hi endzela mitlawa ni mavandlha ya 46 eEstonia, Latvia na Lithuania ku katsa ni xifundzha xa Kaliningrad eRhaxiya. Sweswo a swi vula leswaku a hi fanele hi dyondza Xilatvia, Xilithuania na Xirhaxiya. A swi nga olovi. Nilokoswiritano, vamakwerhu va khumbiwe hi matshalatshala lawa a hi ma endla naswona va hi pfunile ku dyondza tindzimi leti. Hi 1999, eEstonia ku ve ni rhavi naswona ndzi hlawuriwe ku va xirho xa komiti ya rhavi ku katsa na Toomas Edur, Lembit Reile na Tommi Kauko.

Hi tive vamakwerhu vo tala lava hlongoriweke ematikweni ya vona va yisiwa eSiberia. Hambileswi a va khomiwe ku biha ejele naswona va hambanisiweke ni mindyangu ya vona, va tshame va ri ni langutelo lerinene. A va tsakile naswona a va hisekela ntirho wo chumayela. Xikombiso xa vona xi hi dyondzise leswaku hi nga swi kota ku tiyisela ni ku tshama hi tsakile hambiloko xiyimo xi tika.

Loko malembe ma ri karhi ma famba naswona hi ri ni masiku matsongo yo wisa, Lesli u sungule ku titwa a karhele swinene. A hi nga swi xiyi leswaku a a titwa hi ndlela yoleyo hileswi a a ri ni vuvabyi lebyi karharisaka miri lebyi vuriwaka fibromyalgia. Se a hi vona swi ri swa nkoka ku tlhelela eCanada. Loko hi rhambiwa ku ya exikolweni xa rhavi ePatterson, New York, U.S.A., a ndzi nga tshembi leswaku hi ta swi kota ku ya. Hambiswiritano, endzhaku ko khongela swinene hi amukele xirhambo xo ya. Yehovha u xi katekisile xiboho xexo. Loko hi ri exikolweni lexi, eku heteleleni Lesli u kume vutshunguri lebyi a a byi lava. Hikwalaho ka sweswo, se a hi kota ku endla mitirho ya ntolovelo.

Hi madyambu man’wana hi 2008 loko hi ri eEstonia, ndzi foneriwe hi vamakwerhu ku suka entsindza wa misava hinkwayo va ndzi vutisa loko hi ta swi kota ku amukela xiavelo xo ya eCongo. A ndzi lo gabaa, ngopfungopfu hileswi a ndzi fanele ndzi va hlamula hi xamundzuku wa kona. Ndzi miyele hi mhaka leyi hileswi a ndzi swi tiva leswaku loko Lesli o swi tiva, a nge byi phahi vusiku byebyo. Kambe hi mina ndzi nga byi phahangiki, ndzi khongele eka Yehovha hileswi a swi ndzi vilerisa hi ku ya eAfrika.

Hi siku leri landzeleke loko ndzi byela Lesli, hi tibyele leswi: “Yehovha u hi rhamba eAfrika. Hi swi tiva njhani leswaku a hi nge swi koti ku tiphina hi ku tirhela kona  loko hi nga ringeti?” Endzhaku ko heta malembe ya 16 hi ri Estonia, hi khandziye xihahampfhuka hi ya eKinshasa, Congo. Rhavi ra kwalaho a ri ri ni ntanga wo xonga naswona a ri rhurile. Xin’wana xa swilo swo sungula leswi Lesli a fikeke a swi veka ekamareni ra hina, i khadi leri a ri hlayiseke ku sukela loko hi suka eCanada. Eka rona a ku tsariwe leswi, “Tsaka laha u nga kona.” Endzhaku ko hlangana ni vamakwerhu, ku fambisa tidyondzo ta Bibele ni ku tiphina hi ku va varhumiwa, hi ye hi tsaka loko hi ri karhi hi tirhela Yehovha. Hi ku famba ka nkarhi, hi ve ni njombo yo endla maendzo ya rhavi ematikweni ya 13 ya le Afrika. Sweswo swi endle leswaku hi kota ku dyondza ni ku tiva vanhu vo hambanahambana vo tsakisa. Ku chava loku a ndzi ri na kona ku herile naswona hi khense Yehovha hileswi a hi rhumeleke eAfrika.

Loko hi ri eCongo, hi dyondze ku dya swakudya swo tanihi switsotswana, ku nga swakudya leswi a ndzi nga ehleketi leswaku hi nga swi dya. Kambe loko hi vona vamakwerhu va tiphina hi swona, hi swi ringetile naswona hi swi rhandzile.

Evuxeni bya tiko a ku ri ni ntlawa wa vanhu lava a va hlasela vaakatiko ni ku vavisa vavasati ni vana kutani hi kote ku ya etindhawini teto hi ya phalala vamakwerhu ni ku va tiyisa. Vamakwerhu vo tala a va ri evuswetini. Nilokoswiritano, hi khumbiwe timbilu loko hi vona ndlela leyi va nga ni ntshembo lowu tiyeke wa leswaku vafi va ta pfuxiwa, ndlela leyi va rhandzaka Yehovha hayona ni ku tshembeka ka vona eka nhlangano wakwe. Xikombiso xa vona xi endle leswaku hi anakanyisisa hileswaku hikwalahokayini hi tirhela Yehovha nileswaku hi tiyisa ripfumelo ra hina eka yena. Vamakwerhu van’wana a va lahlekeriwe hi makaya ya vona ni masimu. Sweswo swi ndzi dyondzise leswaku rifuwo ri nga hatla ri hela ni ndlela leyi swi nga swa nkoka hayona ku va ni vuxaka na Yehovha. Hambileswi vamakwerhu a va koka exilogweni, a va nga gunguli. Langutelo ra vona lerinene ri hi pfunile leswaku hi langutana ni swiphiqo swa hina ni swa rihanyo hi xivindzi.

Ku tlhele ku endleka swin’wana hi nga swi langutelanga. Hi komberiwe ku rhurhela erhavini ra le Hong Kong. A hi nga si tshama hi tivona hi tshama eAsia! Kambe endzhaku ko vona ndlela leyi Yehovha a hi pfuneke hayona eka swiavelo swa hina hinkwaswo, hi amukele xirhambo. Hi 2013, hi tengatengise mihloti loko hi lela vanghana va hina lava rhandzekaka ni khontinete yo xonga ya Afrika hi ya endhawini leyi hi nga swi tiviki leswaku yi hi khomele yini.

 A ku ri ku cinca lokukulu loko hi ya tshama eHong Kong hikuva a ku ri doroba lerikulu leri nga lo mphaa, hi vanhu vo huma emisaveni hinkwayo. A swi tika ku dyondza Xichayina. Vamakwerhu va hi amukele hi mandla mambirhi naswona a hi swi rhandza swakudya swa kona. Ntirho a wu ya wu tala erhavini kambe ku xava ndhawu a swi ya swi durha swinene. Hikwalaho, hi vutlhari Huvo leyi Fumaka yi endle xiboho xo xavisa tindhawu to tala ta rhavi. Endzhaku ka sweswo, hi rhurhele eSouth Korea hi 2015 laha hi yeke emahlweni ni swiavelo swa hina. A hi fanele hi dyondza ririmi rin’wana ro tika naswona hambileswi hi nga kotiki ku ri vulavula kahle, vamakwerhu a va hi khutaza loko va hi byela leswaku hi le ku antswiseni loko hi vulavula Xikorea.

Mikarhi yin’wana swa tika ku endla vanghana lavantshwa kambe hi xiye leswaku loko hi rhanga hi kombisa vamakwerhu malwandla, hi hatla hi va tolovela. Hi swi vonile leswaku hambileswi vamakwerhu va nga faniki, ku ni nchumu wo karhi lowu va fanaka ha wona nileswaku Yehovha u hi vumbe hi kota ku rhandza vanhu van’wana naswona hi nga swi kota ku rhandza vamakwerhu vo tala.—2 Kor. 6:11.

Hi swi vonile leswaku i swa nkoka ku languta vanhu hilaha Yehovha a va langutaka hakona ni ku xiya vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Yehovha wa hi rhandza ni ku hi kongomisa. Loko hi hele matimba kumbe loko hi vona onge van’wana a va hi amukeli, hi tlhela hi hlaya makhadi kumbe mapapila lama khutazaka lama humaka eka vanghana va hina. Hi yi vonile ndlela leyi Yehovha a swi hlamuleke hayona swikhongelo swa hina, a hi tiyisekisa ndlela leyi a hi rhandzaka hayona ni ku hi nyika matimba.

Eka malembe lawa hinkwawo, mina na Lesli hi dyondze leswaku i swa nkoka ku tinyika nkarhi wo va swin’we hambiloko hi ri ni swo tala swo swi endla. Hi tlhele hi dyondza leswaku swi kahle ku hleka loko hi endla swihoxo loko hi ri karhi hi dyondza ririmi lerintshwa. Madyambu man’wana ni man’wana, hi ringeta ku lava nchumu lowu hi tiphineke ha wona ivi hi khensa Yehovha hikwalaho ka wona.

Entiyisweni a ndzi vona onge a ndzi nge pfuki ndzi ve murhumiwa kumbe ndzi kota ku rhurhela ematikweni man’wana. Nilokoswiritano, ndzi tiphinile hi ku dyondza ndlela leyi swilo hinkwaswo swi kotekaka hayona loko Yehovha a hi seketela. Ndzi ehleketa hi marito ya muprofeta Yeremiya loko a ku: “Yehovha, u ndzi khorwisile.” (Yer. 20:7) Yehovha u hi endlele swilo swo tala leswinene leswi a hi nga swi langutelanga ni ku tlhela a hi katekisa hi ndlela leyikulu hambi ku ri ku tlhela a hetisisa norho wa mina wo va ndzi famba hi xihahampfhuka. Hi endzele tindhawu to tala ku tlula na leti a ndzi lorha ha tona loko ndza ha ri xifanyetana, hi endla maendzo ya rhavi eka tikhontinete ta ntlhanu. Ndzi khensa ndlela leyi Lesli a ndzi seketeleke hayona eka swiavelo hinkwaswo leswi hi swi kumeke.

Hi tshamela ku titsundzuxa leswaku hikwalahokayini hi endla leswi hi swi endlaka nileswaku hi endlela mani. Mikateko leyi hi tiphinaka hayona namuntlha ko va nantswo wa leswi hi nga ta tiphina ha swona hilaha ku nga heriki loko Yehovha a ‘pfula voko ra yena a enerisa ku navela ka swivumbiwa hinkwaswo leswi hanyaka.’—Ps. 145:16.