Xiendlakalo xexo xo chavisa xi cince vutomi bya mina hikuva ndzi sungule ku lava ku tiva Muvumbi. Ndzi nga si mi hlamusela leswi endlekeke hi vusiku byebyo byo chavisa, inge ndzi mi chumbutela leswi ndzi humeleke loko ndza ha ri ntsongo leswi endleke ndzi lava ku tiva Xikwembu.

Ndzi velekiwe hi 1937 eGuesnain, ku nga doroba leri taleriweke hi timayini ra le n’walungwini wa Furwa. Bava a a tirha emayini ya malahla naswona u ndzi dyondzise leswaku i swa nkoka ku gingiriteka entirhweni. Ndzi tlhele ndzi dyondza ku khoma vanhu ku ringana eka yena hikuva u teke goza ro yimela vatirhi va le mayini lava a va tirha ku vava kambe a va nga khomiwi kahle. U kale a joyina ni mitlawa leyi yimelaka timfanelo ta vatirhi, a tlhela a pfuxa toyitoyi. Nakambe, a a zondha vukanganyisi lebyi a byi endliwa hi vafundhisi. Vo tala va vona a va tshama etindhawini ta manyunyu kambe a va dyelela vatirhi va le mayini lava a va koka exilogweni. Ndlela leyi a zondhe mahanyelo ya vafundhisi hayona yi endle leswaku a nga ndzi dyondzisi nchumu hi ta vukhongeri. Mina na yena a hi kalanga hi vulavula hi Xikwembu ni siku ni rin’we.

 Na mina loko ndzi kula a ndzi kwata ngopfu loko ndzi vona vanhu va nga khomiwi kahle. Sweswo a swi katsa xihlawuhlawu lexi vanhu van’wana a va ri na xona eka vahlapfa lava a va tshama eFurwa. A ndzi tlanga bolo ni vana va vahlapfa naswona a ndzi tiphina loko ndzi ri na vona. Phela manana a a huma ePoland, ku nga ri eFurwa. A ndzi lava leswaku vanhu va tinxaka tin’wana ni vanhu va le Furwa va khomiwa ku ringana.

Hi 1957, mfumo wu ndzi yise evusocheni. Hi yona mhaka leyi ndzi tikumeke ndzi ri etintshaveni ta le Algeria hi vusiku lebyiya byo chavisa lebyi ndzi vulavuleke ha byona. Endzhaku ko huwelela ndzi ku: “Xikwembu! Oho, Xikwembu!” Loko ndzi tlakusa mahlo, ndzi te hefu, loko ndzi vona mbhongolo ya nhova, ku nga ri socha ra valala! Hambiswiritano, xiendlakalo xexo ni nyimpi hi yoxe, swi endle leswaku ndzi ehleketisisa hi xikongomelo xa vutomi. Hikwalahokayini hi ri laha? Xana Xikwembu xi ni mhaka na hina? Xana hi ta kala hi ku kuma ku rhula?

Hi ku famba ka nkarhi, loko ndzi teke masiku yo wisa leswaku ndzi ya vona vatswari ekaya, ndzi hlangane ni Mbhoni ya Yehovha. Yi ndzi nyike kopi ya La Sainte Bible, ku nga Bibele ya Xifurwa ya Khatoliki, ndzi sungule ku yi hlaya loko ndzi tlhelele eAlgeria. Mhaka leyi fikeke yi ndzi ba thavathava, hi leyi kumekaka eka Nhlavutelo 21:3, 4, leyi nge: “Tabernakela ya Xikwembu yi le xikarhi ka vanhu . . . Kutani xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri nkosi, ku rila ni switlhavi a swi nge he vi kona. Swilo swo sungula swi hundzile.” * A ndzo sungula ku twa marito lawa. Ndzi tivutisile, ‘Xana i ntiyiso leswi ndzi swi twaka?’ Phela hi nkarhi wolowo, a ndzi nga tivi nchumu hi Xikwembu ni Bibele.

Endzhaku ka loko ndzi hete vusocha hi 1959, ndzi hlangane na François, loyi a a ri Mbhoni naswona u ndzi dyondzise swo tala hi Bibele. Hi xikombiso, u pfule Bibele a ndzi komba leswaku Xikwembu xi ni vito, ku nga Yehovha. (Ps. 83:18) U tlhele a ndzi hlamusela leswaku Yehovha u ta endla leswaku laha misaveni ku va ni vululami, u ta yi hundzula yi va paradeyisi ni ku endla leswi tsariweke eka Nhlavutelo 21:3, 4.

Leswi a ndzi swi dyondza a swi twisiseka naswona swi ndzi khumbe mbilu. Ku sukela kwalaho, ndzi va kwatele ngopfu vafundhisi naswona a ndzi lava ku va tlhontlha ndzi va byela leswaku va dyondzisa swilo leswi nga riki kona eBibeleni! Kambe swi tikomba onge moya wa bava wo lwela vululami a wa ha ndzi nghenile naswona a ndzi hatla ndzi hela mbilu. A ndzi lava ku teka goza hi ku hatlisa!

François ni munghana wa mina lontshwa loyi a ri Mbhoni va ndzi pfunile leswaku ndzi ehlisa moya. Va ndzi byele leswaku ntirho wa hina Vakreste a hi ku avanyisa kambe i ku pfuna van’wana leswaku va va ni ntshembo hi ku va chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Wolowo i ntirho lowu a wu endliwa hi Yesu naswona u wu siyele valandzeri vakwe. (Mat. 24:14; Luka 4:43) Ndzi tlhele ndzi dyondza ku vulavurisana ni vanhu hi ndlela ya xichavo hambiloko ndzi nga pfumelelani na tona tidyondzo leti va pfumelaka eka tona. Bibele yi ri: “Nandza wa Hosi a nga fanelanga a lwa kambe u fanele a olova eka hinkwavo.”—2 Tim. 2:24.

Ndzi hundzukile kutani hi 1959, ndzi khuvuriwile enhlengeletanweni ya muganga leswaku ndzi va  Mbhoni ya Yehovha. Enhlengeletanweni ya kona, ndzi hlangane na makwerhu wa xisati Angèle, u ndzi koke rinoko swinene. Ndzi sungule ku endzela vandlha leri a ri eka rona kutani hi 1960 hi tekanile. Angèle, i wansati exikarhi ka vavasati naswona eka mina i nyiko ya risima leyi humaka eka Yehovha.—Swiv. 19:14.

Ndzi dyondze swilo swo tala swa nkoka eka vamakwerhu vo tlhariha naswona va nga ni ntokoto. Xin’wana xa nkoka ngopfu lexi ndzi xi dyondzeke hi lexi: Leswaku hi kota ku endla ntirho wun’wana ni wun’wana wo tika lowu hi nyikiwaka wona, hi fanele hi titsongahata hi tlhela hi tirhisa xitsundzuxo xa vutlhari lexi nga eka Swivuriso 15:22, lexi nge: “Laha ku nga ni vatsundzuxi vo tala swilo swa humelela.”

Ndzi sungule ku vona ntiyiso wa marito lawa lama huhuteriweke hi 1964. Hi lembe rero, ndzi komberiwe ku va mulanguteri wa muganga, ndzi endzela mavandlha ni ku tiyisa vamakwerhu ni ku va pfuna va tiyisa vuxaka bya vona na Yehovha. Hi nkarhi wolowo, a ndzi ri ni malembe ya 27 naswona a ndzi nga ri na ntokoto. Hikwalaho, ndzi endle swihoxo swo tala. Kambe ndzi dyondzile eka swihoxo leswi ndzi swi endleke. Kambe xa nkoka swinene, ndzi dyondze swo tala eka “vatsundzuxi” lava nga ni ntokoto.

Ndzi tsundzuka xihoxo xin’wana lexi ndzi xi endleke loko ndza ha ku sungula ku va mulanguteri wa muganga. Endzhaku ka loko ndzi endzele vandlha rin’wana eParis, makwerhu un’wana loyi a nga ni ntokoto u kombele ku vulavula na mina exihundleni. Ndzi n’wi hlamule ndzi ku, “swi lulamile.”

U ndzi vutise a ku, “Louis, xana loko dokodela a endza ekaya, u lava ku vona vamani?”

Ndzi te, “U lava ku vona swigulana.”

U te: “U be kona. Kambe ndzi xiye leswaku u heta nkarhi wo tala ni vamakwerhu lava nga ni vuxaka bya kahle na Yehovha, vo tanihi mulanguteri wa vandlha. Laha vandlheni ku ni vamakwerhu vo tala lava tsaneke, lavantshwa ni lava nga ni tingana. Va ta tsaka ngopfu loko wo tinyika nkarhi wo va na vona kumbe u va endzela emakaya u ya tiphina na vona hi swakudya.”

Xitsundzuxo lexi makwerhu yoloye a ndzi nyikeke xona, a xi ri xa nkoka ngopfu naswona ndzi xi tekele enhlokweni. Yi ndzi khumbe mbilu ndlela leyi a a ti rhandza hayona tinyimpfu ta Yehovha. Hi ku titsongahata, ndzi nambe ndzi sungula ku tirhisa xitsundzuxo lexi a ndzi nyikeke xona. Ndzi khensa Yehovha hikwalaho ka vamakwerhu vo fana ni lava.

Hi 1969 ni hi 1973, ndzi komberiwe ku langutela Ndzawulo Ya Swakudya eka tinhlengeletano timbirhi  ta matiko leti a ti khomeriwe eColombes, edorobeni ra Paris. Eka nhlengeletano ya 1973, a ku ri ni vanhu va kwalomu ka 60 000, lava a va fanele va phakeriwa swakudya ku ringana masiku ya ntlhanu! A ndzi nga swi tivi leswaku hi ta khoma kwihi hi tshika kwihi. Swivuriso 15:22, leyi vulavulaka hi ku kuma switsundzuxo eka van’wana, yi tlhele yi ndzi pfuna ni le mhakeni leyi. Ndzi kombele switsundzuxo eka vamakwerhu lava a va ri ni ntokoto loko swi ta emhakeni yo langutela swakudya. Van’wana va vona a va ri vaxavisi va nyama, vabyari va matsavu, vasweki ni vaxavi va swakudya. Hi vumbe nyandza yin’we, hi dodombisana ni ndlopfu hi kala hi yi hlula!

Hi 1973, mina ni nghamu ya mina hi komberiwe ku ya tirha eBethele ya le Furwa. Ntirho wa mina wo sungula wa le Bethele, a wu tika swinene. A ndzi fanele ndzi endla matshalatshala ya leswaku vamakwerhu eCameroon, ku nga tiko leri kumekaka eAfrika, va kuma mikandziyiso hambileswi ntirho wa hina a wu yirisiwile etikweni rero exikarhi ka 1970 na 1993. Ni kwala, a ri ndzi xele kambirhi! Mulanguteri wa rhavi ra le Furwa, loko a xiya leswaku ndzi karhatekile, u ndzi khutazile, a ku: “Vamakwerhu eCameroon va rindze mikandziyiso hi mahlongati. A hi va rhumeleni!” Hi swi kotile ku va rhumela mikandziyiso.

Ndzi teke maendzo yo hlayanyana ndzi endzela matiko lama akelaneke ni tiko ra Cameroon leswaku ndzi ya vulavurisana ni vakulu va le Cameroon. Vamakwerhu volavo vo tlhariha naswona a va ri ni xivindzi, va ndzi pfunile leswaku ndzi kuma tindlela to rhumela mikandziyiso nkarhi ni nkarhi eCameroon. Yehovha u ma katekisile matshalatshala ya hina. Ku ringana malembe ya 20, vanhu vakwe eCameroon a va kalanga va kayela ni nkandziyiso ni wun’we wa Xihondzo xo Rindza ni nkandziyiso lowu a wu huma n’hweti ni n’hweti lowu a wu vuriwa Our Kingdom Service.

Loko mina na Angèle hi sungula ku rhandzana, ndzi nambe ndzi swi vona leswaku hakunene Angèle u rhandza Yehovha. Sweswo swi vonake kahle niloko se hi tekanile. Hi madyambu ya siku leri hi cateke ha  rona, u kombele leswaku loko ndzi khongela, ndzi byela Yehovha hi ku navela ka hina ko lava ku n’wi tirhela hilaha hi nga kotaka hakona. Yehovha u xi hlamurile xikhongelo xexo.

U tlhele a ndzi pfuna leswaku ndzi tshemba Yehovha hi mbilu ya mina hinkwayo. Hi xikombiso, hi 1973 loko hi komberiwa ku ya tirha eBethele, a ndzi kanakana hileswi a ndzi rhandza ntirho wa ku va mulanguteri wa muganga. Kambe Angèle, u ndzi tsundzuxe a ku, tsundzuka leswaku hi tinyiketele eka Yehovha. Xana a hi fanelanga hi endla xin’wana ni xin’wana lexi nhlangano wakwe wu hi kombelaka xona? (Hev. 13:17) Loko ku ri xibamu, xi nambe xi bela etindleveni! Hi longe swa hina hi kongoma eBethele. Ku sukela loko ndzi n’wi tekile, switsundzuxo swa vutlhari leswi nsati wa mina a ndzi nyikeke swona, matikhomelo yakwe ni ndlela leyi a rhandzaka Yehovha hayona, swi tiyise vukati bya hina ni ku ndzi pfuna ndzi teka swiboho leswinene.

Hambileswi se hi dyuhaleke, Angèle wa ha ya emahlweni a ndzi seketela ni ku va nsati wa swivuriso. Hi xikombiso, leswaku hi ta kota ku vuyeriwa eka swikolo swa nhlangano, leswi swo tala swa swona swi khomiwaka hi Xinghezi, mina na Angèle hi sungule ku tikarhatela ku dyondza ririmi rero. Hi ye evandlheni ra Xinghezi hambileswi se a hi ri eka malembe ya va-70. Leswi ndzi nga Xirho xa Rhavi ra le Furwa, a ndzi nga ri na nkarhi kahle wo dyondza ririmi lerintshwa hikuva a ndzi tshama ndzi khomekile. Hambiswiritano, mina ni nsati hi khomisanile. Ni sweswi hi nga emalembeni ya va-80, ha ha ya emahlweni hi lunghiselela leswi hi nga ta swi dyondza etinhlengeletanweni ta vandlha, hi Xinghezi ni Xifurwa. Ha tikarhata swinene leswaku hi va kona evandlheni ni le nsin’wini nkarhi ni nkarhi. Yehovha u ma katekisile matshalatshala ya hina yo dyondza Xinghezi.

Nkateko wun’wana lowu hi wu kumeke, hi wu kume hi 2017. Mina ni nghamu hi komberiwe ku ya eXikolweni xa Swirho swa Komiti ya Rhavi ni Vasati va Swona, lexi a xi khomeriwe eNtsindza wa Dyondzo wa Watchtower ePatterson le New York.

Hakunene, Yehovha i Muleteri Lonkulu. (Esa. 30:20) Hikwalaho, a swi hlamarisi leswi vanhu vakwe, va kumaka dyondzo ya xiyimo xa le henhla, swi nga ri na mhaka leswaku se va dyuharile kumbe va ha ri vantshwa! (Det. 4:5-8) Ndzi swi vonile leswaku loko vantshwa va yingisa Yehovha ni vamakwerhu lava nga ni ntokoto, swi ta va pfuna va teka swiboho leswinene ni ku va ni vuxaka lebyinene na Yehovha loko se va kurile. Swivuriso 9:9, yi ri: “Letela munhu wo tlhariha, u ta ya a tlhariha ngopfu. Dyondzisa munhu wo lulama, yena u ta engetela vutivi byakwe.”

Mikarhi yin’wana, ndzi pfa ndzi ri tsundzuka siku leriya a ndzi ri etintshaveni ta le Algeria, hi vusiku lebyiya byo chavisa kwalomu ka malembe ya 60 lama hundzeke. Hi vusiku byebyo, a ndzi nga swi tivi leswaku ndzi ta tiphina hi ndlela leyi hi vutomi. Ndzi dyondze swilo swo tala eka van’wana! Yehovha u hi katekisile swinene mina ni nghamu ya mina Angèle. Hikwalaho, hi tiyimisele ku ya emahlweni hi dyondza eka Tata wa hina wa le tilweni ni le ka vamakwerhu vo tlhariha naswona va nga ni ntokoto lava rhandzaka Yehovha.