Paul: A hi nga ha tikoti hi ntsako! A ku ri hi November 1985 loko hi ri endleleni yo ya exiavelweni xa hina xo sungula tanihi varhumiwa eLiberia, eVupeladyambu bya Afrika. Xihahampfhuka lexi a hi ri eka xona xi fike xi yima eSenegal. Anne u te: “Endzhaku ka awara hi ta va hi ri eLiberia!” Hiloko hi twa xitiviso lexi nge: “Vakhandziyi lava yaka eLiberia, chikani. Ku pfuke hoyihoyi etikweni naswona a swi nge he koteki leswaku xihahampfhuka xi fika eLiberia.” Hi tshame masiku ya khume ni varhumiwa eSenegal, hi yingisele mahungu ya le Liberia ya ku dlayeteriwa ka vanhu ni ku twa hi ta milawu leyi vekiweke ya leswaku vanhu vanga fambafambi nimadyambu naswona lava a va nga yi yingisi a va dlayiwa.

Anne: Hi vanhu lava nga ni vuxiyaxiya swinene. Ku sukela loko ndza ha ri ntsongo, a swi tiveka leswaku ndzi munhu wa rhumbyana. Ndza chuha hambiloko ndzi fanele ndzi tsemakanya xitarata xinene! Kambe a hi tiyimiserile ku ya exiavelweni xa hina.

Paul: Mina na Anne hi tswaleriwe endhawini yin’we, evupeladyambu bya Nghilandi. Mikarhi hinkwayo vatswari va mina ni mana wa Anne a va hi khutaza ku phayona naswona hi sungule ku phayona loko hi heta xikolo. Va hi seketerile loko hi hlawula ku va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo. Loko ndzi ri ni malembe ya 19, ndzi ve ni nkateko wo tirha eBethele naswona Anne u ndzi landzerile endzhaku ka mucato wa hina hi 1982.

Anne: A hi swi rhandza ku tirhela eBethele kambe mikarhi hinkwayo a hi lava ku ya tirha laha ku nga ni xilaveko lexikulu. Ku tirha swin’we ni khale ka varhumiwa lava a va ri eBethele, swi endle leswaku hi ya hi swi navela swinene ku ya tirha laha ku nga ni xilaveko lexikulu. Hi khongele hi ku kongoma hi mhaka leyi madyambu man’wana ni man’wana ku ringana malembe manharhu naswona a hi tsakile loko hi kuma xirhambo xo ya eka tlilasi ya vu-79 ya Giliyadi, hi 1985! Hi averiwe ku ya eLiberia, eVupeladyambu bya Afrika.

Paul: Hi khandziye xihahampfhuka xo sungula loko se swi pfumeleleka ku ya eLiberia. Vanhu a va ha chuhile naswona a va nga pfumeleriwi ku fambafamba nimadyambu. Etimakete, loko movha wo endla pongo vanhu a va chuha. A hi hlaya tindzimana ta Pisalema madyambu man’wana ni man’wana leswaku hi nga chuhi. Kambe a hi xi rhandza  swinene xiavelo xa hina. Anne a a ri murhumiwa kasi mina a ndzi tirha eBethele swin’we na John Charuk. a U ndzi letele kahle hileswi a a ri ni ntokoto naswona a a swi twisisa kahle swiyimo swa vamakwerhu.

Anne: Hikwalahokayini hi rhandze tiko ra Liberia hi ku hatlisa? Hikwalaho ka vamakwerhu. A va ri ni rirhandzu ni xinghana naswona a va tshembekile. Hi titwe hi ri ekaya naswona va hundzuke ndyangu wa hina lowuntshwa. Switsundzuxo swa vona swi hi khutazile. Nsimu yona, a yi nandziha. Vanhu va le nsin’wini a swi nga va tsakisi loko hi hatla hi lela. Vanhu a va rhandza ku vulavula hi Bibele eswitarateni. A swi olova ku va joyina eka mabulo ya vona. A hi ri ni tidyondzo to tala ta Bibele lerova a swi tika ku dyondza na vona hinkwavo. Kambe a ku ri nsimu yo tsakisa.

Paul: Hi 1989, endzhaku ka loko xiyimo xi sungule ku antswa ku ringana malembe ya mune, ku endleke nchumu lowu tsemaka nhlana, ku tlhekeke nyimpi ya xin’wanamanana. Masocha lawa a ma lwisana ni mfumo, ma sungule ku lawula ndhawu ya le kusuhi ni le Bethele, hi ti 2 ta July 1990. Ku ringana tin’hweti tinharhu, a hi nga koti ku bula kumbe ku hlangana ni van’wana ku katsa ni mindyangu ya hina ni vamakwerhu entsindza wa misava hinkwayo. A ku ri hasahasa, swakudya a swi kayivela naswona vavasati a va pfinyiwa. Swilo swi ye emahlweni swi tika ku ringana malembe ya 14 naswona tiko hinkwaro ri khumbekile.

Anne: Swirho swa tinxaka tin’wana a swi lwa ni ku dlaya vanhu va tinxaka tin’wana. Masocha lama hlomeke swi nyawula ni ku ambala swiambalo swo chavisa, a ma fambafamba eswitarateni ni ku tlhela ma phanga nhundzu emiakweni hinkwayo. Eka man’wana, ku dlaya vanhu a swi fana ni ku dlaya tihuku. Etindhawini leti vanhu a va hundza hi kona, mitsumbu a yi ri tindhundhuma naswona yin’wana a yi ri ekusuhi ni le Bethele. Timbhoni to tshembeka ti dlayiwile ku katsa ni varhumiwa vambirhi.

Timbhoni ti veke vutomi bya tona ekhombyeni hi ku tumbeta Timbhoni leti a ti hlotiwa ni ku dlayiwa. Varhumiwa ni lava tirhaka eBethele na vona va endle hilaha ku fanaka. EBethele, Timbhoni tin’wana leti balekeke emakaya a ti etlela emakamareni ya le hansi kasi tin’wana a ti tshama na hina emakamareni ya le henhla. Ekamareni ra hina a hi tshama ni ndyangu lowu nga ni swirho swa nkombo.

Paul: Siku ni siku masocha a ma ringeta ku nghena leswaku ma vona loko hi nga tumbetanga vanhu. A hi ri ni varindzi va mune: vambirhi a va languta hi le fasitereni kasi vambirhi a va yima egedeni. Loko varindzi vambirhi lava yimeke egedeni va yisa mavoko emahlweni, a swi vula leswaku a ku na khombo. Kambe loko va yisa mavoko endzhaku, a swi  vula leswaku masocha lama teke a ma ri ni khombo kutani varindzi lava yimeke hi le fasitereni a va hatla va tumbeta vamakwerhu.

Anne: Endzhaku ka mavhiki yo tala, ntlawa wun’wana wa masocha wu nghene hi nkani. Mina ni makwerhu wa xisati hi ti gogele ekamareni ro hlambela laha a ku ri ni wadiropo leyi nga ni ndhawu yitsongo yo tumbela eka yona. Makwerhu wa xisati u nghene a tumbela kwalaho. Masocha ma ndzi landze ekamareni ra le henhla ma hlome hi swibamu. Ma be nyangwa ma nghena. Paul u ma byele a ku, “Nsati wa mina wa ha ri exihambukelweni.” Loko ndzi ri karhi ndzi gogela makwerhu wa xisati, ku ve ni pongo naswona swi ndzi tekele nkarhi ku tlherisela swilo ematshan’weni ya swona kutani ndzi sungule ku rhurhumela. A ndzi ta ri pfula njhani rivanti leri? Ndzi khongele hi mbilu ndzi kombela Yehovha a ndzi pfuna. Kutani ndzi pfule rivanti naswona hi ndlela yo karhi ndzi kote ku va xeweta ndzi rhurile. Rin’wana ra masocha ri ndzi dlidlimbetile ri kongoma ewadiropeni ivi ri fika ri pfula ri hangalasela swilo. A ri nga tshembi leswaku a ri kumi nchumu. Rona ni masocha laman’wana, ma seche makamara laman’wana ni le henhla ka lwangu. Nilokoswiritano, a ma kumanga nchumu.

Paul: Hi hete tin’hweti hi sika hi ndlala. Kambe a swi nga kayiveli swakudya leswi humaka eRitweni ra Xikwembu. A hi fihlula hi vugandzeri bya nimixo bya le Bethele naswona a hi yi tlangela ndlela leyi a byi hi tiyisa hayona.

Loko a hi lo heleriwa hi swakudya ni mati lerova swi boha leswaku hina ni van’wana hi humela ehandle, lava a va tumberile a va ta va va dlayiwile. Mikarhi yin’wana, nkarhi ni ndlela leyi Yehovha a a hi nyika swilo leswi a hi swi lava, a yi vonaka ku ri singita. Yehovha u hi khathalerile ni ku hi pfuna hi tshama hi rhurile.

Loko vanhu va ya va heleriwa hi ntshembo, ntiyiso a wu ya wu hi tiyisa. Vamakwerhu a va tshamela ku baleka leswaku va ponisa vutomi bya vona kambe ripfumelo ra vona ri tshame ri tiyile. Van’wana va vule leswaku nyimpi yoleyo “a yi va lunghiselela ku langutana ni nhlomulo lowukulu.” Vakulu ni vamakwerhu va xinuna lava ha riki vantshwa lava nga ni xivindzi, va endle hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va pfuna vamakwerhu. Vamakwerhu lava balekeke a va pfunana, va chumayela etindhawini leti va balekeleke eka tona ni ku khoma tidyondzo eTiholweni ta Mfumo leti va tiendleleke tona ekhwatini. Tidyondzo ti va pfunile vamakwerhu naswona ku chumayela swi endle leswaku va kota ku tiyisela. Loko hi va nyika swilo swa mphalalo, swi hi khumbile loko vamakwerhu va kombela tibege ta nsimu, ku ri ni ku kombela swiambalo. Vanhu lava a va heleriwe hi ntsako ni ku khomiwa hi ku chava, va yingisele mahungu lamanene. Va hlamarisiwe hi ndlela leyi Timbhoni a ti tsake hayona ni ku va ni langutelo lerinene naswona hi tona leti a ti voninga hi nkarhi wolowo wa munyama. (Mat. 5:​14-16) Ndlela leyi vamakwerhu a va hiseka hayona, yi endle leswaku masocha man’wana lawa a ma ri ni tihanyi ma va vamakwerhu.

Paul: Mikarhi yin’wana a hi fanele ku suka etikweni, hi fambe kanharhu swa xinkarhana, kasi kambirhi lembe hinkwaro. Makwerhu un’wana wa xisati wa murhumiwa, u yi hlamusele kahle ndlela leyi a hi titwa hayona loko a ku: “EGiliyadi hi dyondzisiwe ku rhandza xiavelo xa hina hi timbilu ta hina hinkwato naswona hi endle tano. Kutani swi hi hlomule timbilu ku siya vamakwerhu eka swiyimo swo fana ni leswi!” Lexi tsakisaka, hambiloko hi nga ha ri eLiberia a hi kota ku pfuna nsimu ya kwalaho hi ri ematikweni ya le kusuhi.

Anne: Hi May 1996, hi fambe hi ri mune hi movha wa rhavi lowu a wu rhwale tirhekhodo ta nkoka ta rhavi. A hi lava ku ya endhawini leyi hlayisekeke leyi a swi teka tikhilomitara ta 16 ku ya kona. Ndhawu leyi a hi ri eka yona yi hlaseriwile. Masocha lawa a ma hlundzukile ma duvule ehenhla kutani ma hi yimisa, ma chiche hina vanharhu ivi ma famba na Paul hi movha. Hi sale hi yime kwalaho, hi nga tivi ta hina. Hiloko Paul a ku humelele, mombo wakwe wu lo pyii hi ngati. Leswi a hi pfilunganyekile, a hi ehleketa leswaku u duvuriwile kambe hi xiye leswaku loko a swi ri tano, a a nga ta kota ku famba. Socha rin’wana ri n’wi himile loko ri n’wi humesa emovheni. Hi te hefu, loko hi xiya leswaku a a lo vaviseka katsongo.

Ekusuhi a ku ri ni movha lowu a wu lo mphaa, hi vanhu lava a va chuhile. A hi kotanga ku nghena kutani hi fambe hi wu khomelerile hi le handle. Loko movha wu suka, muchayeri u kandziye mafurha lerova a ku sale katsongo hi pfuke ehansi. Hi n’wi kombele leswaku a yima kambe leswi a a chuhise xiswona a nga hi twangi. Hambiswiritano, hi fike hi chuhile naswona hi karhele hi ku khomelela.

Paul: Hi fike hi lo pyii hi ritshuri, swiambalo swi handzukerile naswona hi tivutisile leswaku hi pone njhani. Hi etlele kwalaho enhoveni ekusuhi ni xihahampfhuka lexi hlakatiweke hi maqulu lexi hi siku leri landzeleke xi hi yiseke eSierra Leone. A hi tsakile leswaku ha ha hanya kambe a hi karhatekile hi vamakwerhu.

Anne: Hi fike hi hlayisekile eBethele leyi nga eSierra Leone, eFreetown naswona vamakwerhu va hi khathalerile. Kambe swilo swo chavisa leswi ndzi swi voneke eLiberia swi sungule ku vuya emiehleketweni. Ninhlikanhi ndzi sungule ku chava ni ku va ni nkelunkelu naswona swilo hinkwaswo a swi vonaka swi nga ri swa xiviri. Nivusiku a ndzi ta pfuka ndzi lo dabudabu hi nyuku naswona ndzi rhurhumela ndzi twa onge ku ta endleka swilo swo biha. A swi ndzi tikela ku hefemula. Paul u ndzi vukarhile ni ku khongela na mina. Hi yimbelele tinsimu ta Mfumo kukondza ndzi tshika ku rhurhumela. A ndzi twa onge ndzo hlangana nhloko naswona a ndzi nge he swi koti ku tirha tanihi murhumiwa.

A ndzi nge swi rivali leswi endlekeke endzhaku ka sweswo. Hi vhiki rero hi kume timagazini timbirhi. Wun’we a ku ri Xalamuka! ya Xinghezi ya June 8, 1996. A yi ri ni nhlokomhaka leyi nge, “Leswi Nga Ku Pfunaka Loko U Karhatiwa Hi Ku Chava.” Sweswi se a ndzi swi twisisa leswi a swi endleka hi mina. Magazini wa vumbirhi a ku ri Xihondzo xo Rindza xa May 15, 1996, lexi a xi ri ni nhlokomhaka leyi nge, “Xana Va Ma Kuma Kwihi Matimba?” Eka Xihondzo xo Rindza xolexo a ku ri ni xifaniso xa phaphatani leri vavisekeke. Nhlokomhaka yoleyo yi hlamusele leswaku ku fana ni phaphatani leri yaka emahlweni ri dya ni ku haha hambiloko ri vavisekile, na hina hi nga swi kota ku ya emahlweni hi pfuna van’wana hi ku pfuniwa hi moya wa Yehovha hambiloko hi twisiwe ku vava. Leswi a ku ri swakudya leswi humaka eka Yehovha hi nkarhi lowu faneleke. (Mat. 24:45) Ku endla ndzavisiso ni ku hlengeleta tinhlokomhaka leti vulavulaka hi ku chava, swi ndzi pfunile. Hi ku famba ka nkarhi ku chava loku a ndzi ri na kona ku sungule ku hunguteka.

Paul: A hi tsake swinene loko hi tlhelela eLiberia. Eku heleni ka lembe ra 2004, se a hi ri ni malembe ya kwalomu ka 20 hi ri exiavelweni xa hina. Nyimpi a yi herile. A ku endliwe malunghiselelo yo aka erhavini. Hi xitshuketa hi komberiwe ku amukela xiavelo lexintshwa.

Leswi swi hi tikerile swinene. A hi va rhandza swinene vamakwerhu va le Liberia naswona a hi nga swi lavi ku famba hi va siya. Loko hi siya maxaka ya hina hi ya eGiliyadi, hi swi vonile leswaku ku titshega hi Yehovha swi tisa mikateko kutani hi xi amukerile  xiavelo xexo lexintshwa. Hi yisiwe etikweni rin’wana ra le kusuhi ku nga Ghana.

Anne: Hi ririle loko hi suka eLiberia. Hi hlamarile loko makwerhu un’wana la dyuhaleke la vuriwaka Frank a ku: “Mi fanele mi rivala hi hina!” Kutani u te: “Ndza swi tiva leswaku a mi nge hi rivali kambe mi fanele mi rhandza xiavelo xa n’wina lexintshwa hi mbilu hinkwayo. Xi huma eka Yehovha kutani mi fanele mi khathalela vamakwerhu va kwalaho.” Leswi swi hi pfunile leswaku hi ya etikweni leri vo tala va nga hi tiviki naswona na hina hi nga va tiviki.

Paul: Hambiswiritano, a swi hi tekelanga nkarhi ku rhandza vamakwerhu va le Ghana. A ku ri ni Timbhoni to tala etikweni rero. Hi dyondze swo tala eka ripfumelo ni ndlela leyi vamakwerhu va tiyiseleke hayona. Endzhaku ko tirha malembe ya 13 eGhana, hi kume xiavelo lexintshwa. Hi komberiwe ku ya tirha erhavini ra le Vuxeni bya Afrika eKenya. Hambileswi a hi va tsundzuka swinene vanghana lava hi va kumeke eswiavelweni swa hina leswi hundzeke, hi ku hatlisa hi swi kotile ku kuma vanghana eka vamakwerhu vo tshembeka eKenya. Ku fana ni le Ghana na le Liberia, ku ni xilaveko lexikulu xo chumayela laha Kenya.

Anne: Evuton’wini bya mina, ndzi langutane ni swiyimo swo tika, mikarhi yin’wana a ndzi chava ni ku rhurhumela. Swiyimo swo tika swi nga endla leswaku hi tshikileleka emirini ni le mianakanyweni. Yehovha a nge hi sirheleli hi singita eka swiyimo leswi. Loko ndzi twa mpfumawulo wa swibamu ndzi khomiwa hi rhumbyana naswona a ndzi koti ku endla nchumu. Kambe ndzi dyondze ku titshega hi mpfuno lowu Yehovha a hi nyikaka wona leswaku a hi tiyisa ku katsa ni mpfuno wa vamakwerhu. Naswona ndzi xiye leswaku loko hi dyondza, hi khongela hi ya etidyondzweni ni ku ya ensin’wini, Yehovha u ta hi pfuna leswaku hi tshama exiavelweni xa hina.

Paul: Mikarhi yin’wana, van’wana va hi vutisa va ku, “Xana ma xi rhandza xiavelo xa n’wina?” Matiko ma nga va ma sasekile kambe ku nga ha va ni nkitsikitsi kumbe makhombo. Kambe i yini lexi hi xi rhandzaka ngopfu ku tlula tiko? I vamakwerhu va risima lava nga ndyangu wa hina. Hambileswi hi humaka eka mindyangu ni tindhawu to hambana, hi ehleketa ni ku titwa hi ndlela leyi fanaka hi Yehovha. A hi ehleketa leswaku hi rhumeriwe ku ya khutaza vamakwerhu kambe ntiyiso wa mhaka hileswaku, hi vona va hi tiyiseke.

Nkarhi ni karhi loko hi kuma xiavelo lexintshwa, hi vona singita ra manguva lawa ku nga rirhandzu ra vamakwerhu. Loko ntsena hi ri xiphemu xa vandlha, hi ni ndyangu ni kaya. Ha tiyiseka leswaku loko hi ya emahlweni hi titshega hi Yehovha, u ta hi nyika matimba yo tiyisela hinkwaswo.—Filp. 4:13.