1. Vanhu vo tala va hlamurisa ku yini loko va twa switsundzuxo swa vutlhari swa le Bibeleni? (Swivuriso 1:20, 21)

 EMATIKWENI yo tala swi tolovelekile ku vona vahuweleri va Mfumo lava tsakeke va ri karhi va nyika vanhu lava hundzaka hi ndlela mikandziyiso. Xana na wena u tshama u yi tirhisa ndlela leyi yo chumayela? Loko u tshame u yi tirhisa, a swi kanakanisi leswaku u tshame u ehleketa hi tsalwa ra Swivuriso leri vulavulaka hi vutlhari lebyi huwelelaka vanhu leswaku va twa xitsundzuxo xa byona. (Hlaya Swivuriso 1:20, 21.) Bibele ni mikandziyiso ya hina yi ni “vutlhari bya ntiyiso” ku nga vutlhari bya Yehovha. Vutlhari lebyi hi byona byi pfunaka vanhu leswaku va kota ku kuma vutomi lebyi nga heriki. Ha tsaka swinene loko munhu a teka mikandziyiso ya hina. Kambe a hi vanhu hinkwavo lava yi tekaka. Van’wana a va swi lavi ku twa leswi Bibele yi swi vulaka. Van’wana va hi hleka. Va vona onge Bibele yi hundzeriwe hi nkarhi. Kasi van’wana va xopaxopa leswi Bibele yi swi dyondzisaka mayelana ni milawu ya mahanyelo ni ku vula leswaku lava va yi yingisaka va tiendla van’wamunene. Kambe leswi Yehovha a nga ni rirhandzu, a nga tshiki ku ya emahlweni a nyika vanhu hinkwavo vutlhari. U swi endla njhani sweswo?

2. Hi nga byi kuma kwihi vutlhari bya ntiyiso namuntlha, kambe vanhu vo tala va hlawula ku endla yini?

² Ndlela yin’wana leyi Yehovha a yi tirhisaka leswaku vanhu va twa vutlhari bya ntiyiso, i ku tirhisa Rito rakwe ku nga Bibele. Vanhu vo tala va na yona Bibele. Ku vuriwa yini hi mikandziyiso ya hina leyi humaka eBibeleni? Ha khensa leswi Yehovha a hi katekiseke, ya kumeka hi tindzimi leti tlulaka 1 000. Lava yi yingisaka, ku nga lava yi hlayaka ni ku tlhela va tirhisa leswi va swi hlayeke, va vuyeriwa. Hambiswiritano, vanhu vo tala va hlawula ku ka va nga  byi yingisi vutlhari bya ntiyiso. Loko va lava ku teka swiboho, va titshega hi vutlhari bya vona vini kumbe va lava switsundzuxo eka vanhu van’wana. Mikarhi yin’wana va hi langutela ebodlheleni hileswi hi hlawulaka ku yingisa Bibele. Eka nhlokomhaka leyi, hi ta bula hileswaku hikwalahokayini vanhu va endla tano. Kambe, a hi rhangeni hi kambisisa leswaku hi nga byi kuma njhani vutlhari lebyi humaka eka Yehovha.

3. Xana hi fanele hi endla yini leswaku hi va ni vutlhari?

³ Vutlhari byi nga hlamuseriwa tanihi vuswikoti byo tirhisa leswi hi swi tivaka leswaku hi endla swiboho leswinene. Kambe ku va ni vutlhari bya ntiyiso a swi vuli sweswo ntsena. Bibele yi ri “Ku chava Yehovha i masungulo ya vutlhari, naswona ku twisisa i ku tiva Lowo Kwetsima Ngopfu.” (Swiv. 9:10) Loko hi lava ku endla xiboho xa nkoka, hi fanele hi titshega hi “ku tiva Lowo Kwetsima Ngopfu” ku nga ku endla swilo hi ku ya hi langutelo ra Yehovha. Hi nga endla tano hi ku va hi hlaya Bibele ni ku tlhela hi kambisisa tibuku ta hina leti hi pfunaka ku twisisa Bibele. Loko hi endla tano, hi kombisa leswaku hi ni vutlhari bya ntiyiso.—Swiv. 2:5-7.

4. Hikwalahokayini ku ri Yehovha ntsena loyi a nga hi nyikaka vutlhari bya ntiyiso?

⁴ I Yehovha ntsena loyi a nga hi nyikaka vutlhari bya ntiyiso? (Rhom. 16:27) Hikwalahokayini ku ri yena Xihlovo xa vutlhari? Xo sungula, tanihi Muvumbi, u ni vutivi lebyi nga pimekiki naswona u wu tiva kahle ntumbuluko wakwe. (Ps. 104:24) Xa vumbirhi, hinkwaswo leswi Yehovha a swi endlaka, swi kombisa vutlhari byakwe. (Rhom. 11:33) Xa vunharhu, lava tirhisaka switsundzuxo swa Yehovha mikarhi hinkwayo swa va vuyerisa. (Swiv. 2:10-12) Loko hi lava ku kuma vutlhari bya ntiyiso, hi fanele hi amukela ntiyiso ni ku wu pfumelela loko hi endla swiboho niloko hi lava ku endla swo karhi.

5. Ku endleka yini loko vanhu va ala ku pfumela leswaku i Yehovha ntsena loyi a nga hi nyikaka vutlhari bya ntiyiso?

⁵ Vanhu vo tala lava hi hlanganaka na vona ensin’wini va pfumela leswaku ntumbuluko wu endliwe hi ndlela yo hlamarisa kambe a va pfumeli leswaku ku ni Muvumbi, ematshan’weni ya sweswo va tshemba leswaku swilo hinkwaswo swi lo tiendlekela. Kasi van’wana lava hi hlanganaka na vona va vula leswaku va pfumela eka Xikwembu kambe va teka milawu ya Bibele ku ri ya xi khale naswona va hanya hi ndlela leyi va yi lavaka. Ku ve ni vuyelo byihi? Xana xiyimo laha misaveni xa antswa hileswi vanhu va titshegaka hi vutlhari bya vona ku nga ri bya Xikwembu? Xana va na wona ntsako wa xiviri kumbe ntshembo wo hanya enkarhini lowu taka? Leswi hi swi vonaka namuntlha, swi hi tiyisekisa leswaku leswi Tsalwa leri ri swi vulaka i ntiyiso, ri ri: “A ku na vutlhari, kumbe ku twisisa kumbe ndzayo leswi nga lwaka na Yehovha.” (Swiv. 21:30) Leswi swi endla hi titshega hi Yehovha leswaku a hi nyika vutlhari bya ntiyiso! Lexi twisaka ku vava, vanhu vo tala a va byi lavi vutlhari bya Xikwembu. Hikwalahokayini?

6. Hi ku ya hi Swivuriso 1:22-25, i vamani lava nga byi yingisiki vutlhari bya ntiyiso?

⁶ Vo tala a va byi yingisi vutlhari bya ntiyiso loko “by[i] huwelela exitarateni.” Hi ku ya hi Bibele, ku ni mixaka yinharhu ya vanhu lava alaka vutlhari: ku nga “lava nga riki na ntokoto,” “lava hlekulaka” ni “swiphukuphuku.” (Hlaya Swivuriso 1:22-25.) A hi kambisiseni hi vuenti swilo leswi endleka vanhu va muxaka wo tano va ala vutlhari bya Xikwembu ni ku kambisisa ndlela leyi hina hi nga swi papalataka hayona ku fana na vona.

7. Hikwalahokayini van’wana va lava ku tshama va ri “lava nga riki na ntokoto”?

⁷ “Lava nga riki na ntokoto” hi lava yengekaka  kumbe ku xiseka hi ku olova. (Swiv. 14:15) Mikarhi yo tala hi hlangana ni vanhu vo tano ensin’wini. Hi xikombiso, ehleketa hi vanhu va timiliyoni lava kanganyisiwaka hi vafundhisi kumbe varhangeri va tipolitiki. Van’wana swi va tsema nhlana loko va xiya leswaku vafundhisi ni varhangeri va tipolitiki va va hemberile. Kambe vanhu lava ku vulavuriweke ha vona eka Swivuriso 1:22 va hlawula ku tshamisa xisweswo va nga ri na ntokoto hileswi swi va tsakisaka. (Yer. 5:31) Swa va tsakisa ku titshega hi ku twisisa ka vona vini naswona a va swi lavi ku dyondza leswi Bibele yi swi vulaka kumbe va tihlamulela hikwalaho ka mahanyelo ya vona. Vo tala va titwa ku fana ni wansati un’wana wa le Quebec, eCanada, loyi a yi hisekelaka ngopfu kereke naswona a byeleke Mbhoni yin’wana leyi a yi n’wi endzerile a ku: “Loko ku ve mufundhisi wa hina wa hi hambukisa, hi yena a nga ta tihlamulela ku nga ri hina!” A hi swi lavi ku tekelela vanhu vo tano lava honisaka swilo naswona swi nga va vaviki!—Swiv. 1:32; 27:12.

8. I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi kuma ntokoto?

⁸ Ku ni xivangelo lexinene lexi endlaka Bibele yi hi khutaza leswaku hi nga tshami hi nga ri ni ntokoto kambe hi va “lava kuleke hi ku helela eku twisiseni ka [hina].” (1 Kor. 14:20) Hi kuma ntokoto lowunene loko hi tirhisa milawu ya Bibele evuton’wini bya hina. Hakatsongotsongo hi tivonela hi ya hina ndlela leyi milawu yoleyo yi hi pfunaka hayona hi papalata swiphiqo ni ku endla swiboho swa vutlhari. Hi endla kahle loko hi kambisisa swiboho leswi se hi swi endleke. Loko ku ri se i khale hi ri karhi hi dyondza Bibele ni ku ya etinhlengeletanweni ta vandlha, hi nga ha tivutisa leswaku hikwalahokayini hi nga si tinyiketela eka Yehovha ni ku khuvuriwa. Loko hi khuvuriwile, xana ha antswisa tanihi vachumayeri ni vadyondzisi va mahungu lamanene? Xana swiboho leswi hi swi endlaka swa kombisa leswaku hi kongomisiwa hi milawu ya Bibele? Xana swa tikomba leswaku hi Vakreste loko hi tirhisana ni van’wana? Loko hi xiya leswaku ku ni laha hi faneleke hi antswisa kona, i swa nkoka ku yingisa switsundzuxo swa Yehovha leswi “tlharihisa[ka] la nga riki na ntokoto.”—Ps. 19:7.

9. Xana “lava hlekulaka” va swi kombisa njhani leswaku va ala vutlhari?

⁹ Muxaka wa vumbirhi wa vanhu lava alaka vutlhari bya Xikwembu i ‘vahlekuri.’ Mikarhi yin’wana hi hlangana ni vanhu vo tano loko hi chumayela. Va swi rhandza ku hleka van’wana. (Ps. 123:4) Bibele yi hi lemukisile leswaku emasikwini yo hetelela vahlekuri va ta va va lo vuya! (2 Pet. 3:3, 4) Ku fana ni vakon’wana va Lota loyi a a lulamile, namuntlha vanhu van’wana a va na mhaka ni swilemukiso swa Xikwembu. (Gen. 19:14) Vo tala va hleka vanhu lava hanyaka hi milawu ya Bibele. Vahlekuri va endla tano hileswi va kuceteriwaka hi “ku navela ka vona.” (Yuda 7, 17, 18) Ndlela leyi Bibele yi va hlamuselaka hayona vahlekuri, yo va bhee, vagwinehi ni van’wana lava lwisanaka na Yehovha!

10. Hilaha swi kombisiweke hakona eka Pisalema 1:1, hi nga endla njhani leswaku hi papalata ku fana ni vahlekuri?

¹⁰ Hi nga endla njhani leswaku hi nga fani ni vahlekuri? Ndlela yin’wana i ku papalata ku ti toloveta ni vanhu lava rhandzaka ku solasola swilo. (Hlaya Pisalema 1:1.) Leswi swi vula leswaku a hi yingisi kumbe hi hlaya swilo swa vagwinehi. Ha swi xiya leswaku loko hi nga tivoneli, swi nga hi olovela ku va ni moya wo solasola ni ku sungula ku ka hi nga ha n’wi tshembi Yehovha ku katsa ni nkongomiso lowu a hi nyikaka wona hi ku tirhisa nhlangano wakwe. Leswaku hi papalata moya wo tano, hi nga ha tivutisa leswi: ‘Xana ndzi tshamela ku solasola loko hi kuma nkongomiso kumbe nhlamuselo leyintshwa? Xana ndzi ni ntolovelo wo xopaxopa swihoxo swa lava rhangelaka?’ Loko hi hatla hi ku yi thyaa, mikhuva yo tano, Yehovha u ta tsaka ha hina.—Swiv. 3:34, 35.

11. Xana “swiphukuphuku” swi yi teka njhani milawu ya Yehovha ya mahanyelo?

 ¹¹ Muxaka wa vunharhu wa vanhu lava alaka vutlhari i “swiphukuphuku.” I swiphukuphuku hikuva va ala ku hanya hi milawu ya Xikwembu ya mahanyelo. Va endla leswi va vonaka swi ri swinene eka vona. (Swiv. 12:15) Vanhu vo tano, va fularhela Yehovha Xihlovo xa vutlhari. (Ps. 53:1) Loko hi hlangana na vona ensin’wini, mikarhi yo tala va hi sapatela hileswi hi xiximaka milawu ya Bibele. Kambe a va koti ku hi endlela nchumu wo antswa. Bibele yi ri: “Xiphukuphuku a xi na byona vutlhari bya ntiyiso; a xi na swo swi vula egedeni ya muti.” (Swiv. 24:7) Swiphukuphuku a swi tlharihanga naswona a swi na swo swi vula. A swi hlamarisi leswi Yehovha a hi lemukisaka leswaku hi “hambana ni xiphukuphuku.”—Swiv. 14:7.

12. I yini leswi nga ta hi pfuna leswaku hi nga fani ni swiphukuphuku?

¹² Ku hambana ni lava va vengaka switsundzuxo swa Xikwembu, hina ha ti rhandza tindlela ta Xikwembu ku katsa ni milawu ya xona ya mahanyelo. Rirhandzu rolero ri ta ya ri kula loko hi pimanisa vuyelo lebyi va ka kona loko hi yingisa ni loko hi nga yingisi. Xiya swiphiqo leswi vanhu va tivangelaka swona hileswi hi vuphukuphuku va alaka ku yingisa switsundzuxo swa Yehovha swa vutlhari. Nakambe xiya ndlela leyi vutomi bya wena byi antswaka hayona hileswi u yingisaka Xikwembu.—Ps. 32:8, 10.

13. Xana Yehovha wa hi sindzisa leswaku hi yingisa switsundzuxo swakwe swa vutlhari?

¹³ Yehovha a nga byi tumbetelanga munhu vutlhari byakwe kambe a nga hi sindzisi leswaku hi byi amukela. Hambiswiritano, u hi byela vuyelo lebyi nga ta kumiwa hi lava nga yingisiki vutlhari byakwe. (Swiv. 1:29-32) Lava hlawulaka ku nga n’wi yingisi Yehovha, va ta “langutana ni vuyelo bya ndlela ya vona.” Hi ku famba ka nkarhi, vutomi lebyi va byi hanyaka byi ta va vangela maxangu, swiphiqo ni ku hetelela va lovisiwile. Hi hala tlhelo, lava yingisaka switsundzuxo swa Yehovha swa vutlhari ni ku tlhela va swi tirhisa va tshembisiwa leswi: “Loyi a ndzi yingisaka u ta tshama a sirhelelekile a nge karhatiwi hi ku chava khombo.”—Swiv. 1:33.

14-15. Hi dyondza yini eka Swivuriso 4:23?

¹⁴ Mikarhi hinkwayo ha vuyeriwa loko hi tirhisa vutlhari bya Xikwembu. Hilaha hi buleke hakona, Yehovha a nga byi tumbetelanga munhu vutlhari byakwe. Hi xikombiso, ebukwini ya Swivuriso u hi nyike switsundzuxo leswi nga hundzeriwiki hi nkarhi, leswi endlaka leswaku swilo swi hi fambela kahle evuton’wini loko hi swi tirhisa. A hi kambisiseni swikombiso swa mune ntsena leswi vulavulaka hi switsundzuxo swo tano swa vutlhari.

¹⁵ Sirhelela mbilu ya wena yo fanekisela. Bibele yi ri: “Hlayisa mbilu ya wena ku tlula swilo hinkwaswo leswi u swi hlayisaka, hikuva swihlovo swa vutomi swi le ka yona.” (Swiv. 4:23) Ehleketa hileswi hi swi endlaka leswaku hi sirhelela timbilu ta hina ta xiviri. Hi fanele hi dya swakudya leswi nga ni rihanyo lerinene, hi endla vutiolori  ni ku papalata mikhuva yo biha. Hi endla leswi fanaka leswaku hi sirhelela timbilu ta hina to fanekisela. Siku ni siku hi tiwundla hi Rito ra Xikwembu. Ha lunghiselela, hi va kona, ni ku tlhela hi hlamula etinhlengeletanweni ta vandlha ta Vukreste. Ha gingiriteka entirhweni wo chumayela hi ku va nkarhi ni nkarhi hi endla leswi hi nga swi kotaka. Hi papalata mikhuva yo biha leyi nga onhaka miehleketo ya hina yo fana ni vuhungasi lebyi thyakeke ni vanghana vo biha.

16. Hikwalahokayini Swivuriso 23:4, 5 yi pfuna namuntlha?

¹⁶ Eneriseka hileswi u nga na swona. Bibele yi hi tsundzuxa leswi: “U nga tikarhateli ku kuma rifuwo. . . . Loko u ri languta, a ri kona, hikuva ri ta humesa timpapa ku fana ni gama ri haha ri ya ehenhla.” (Swiv. 23:4, 5) Rifuwo leri munhu a nga ri kumaka emisaveni leyi ri nga hela nkarhi wun’wana ni wun’wana. Hambiswiritano swigwili na swisiwana swi tikarhatela ku kuma mali yo tala. Hi yona mhaka mikarhi yo tala va endlaka swilo leswi onhaka ndhuma ya vona, vuxaka lebyi va nga na byona ni vanhu van’wana hambi ku ri rihanyo ra vona. (Swiv. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Kasi hi hala tlhelo, vutlhari byi hi pfuna leswaku hi nga karhateki ngopfu hi ku lava mali yo tala. Vonelo ro tano ri hi pfuna leswaku hi nga vi na makwanga, hi eneriseka ni ku tlhela hi tsaka.—Ekl. 7:12.

17. Hi nga swi kotisa ku yini ku va ni “ririmi ra lavo tlhariha” hilaha swi boxiweke hakona eka Swivuriso 12:18?

¹⁷ Ehleketisisa u nga si vulavula. Loko hi nga ri na vuxiyaxiya, hi nga ha vavisa van’wana hi leswi hi swi vulaka. Bibele yi ri: “Marito lama vuriwaka handle ko anakanyisisa ma tlhava ku fana ni banga, kambe ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.” (Swiv. 12:18) Hi ta tshama hi ri ni vuxaka lebyinene ni van’wana loko hi papalata ku hleva van’wana hikwalaho ka swihoxo swa vona. (Swiv. 20:19) Leswaku hi nga vavisi van’wana hi marito ya hina kambe hi va aka, hi fanele hi hlaya Rito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi. (Luka 6:45) Loko hi anakanyisisa hi leswi Bibele yi swi vulaka, marito ya hina ma ta fana ni “xihlovo xa vutlhari” lexi phyuphyisaka van’wana.—Swiv. 18:4.

18. Loko hi tirhisa Swivuriso 24:6, swi nga hi pfuna njhani leswaku hi humelela entirhweni wo chumayela?

¹⁸ Yingisa nkongomiso. Bibele yi nyikela xitsundzuxo  lexi pfunaka lexi nge: “U ta lwa nyimpi ya wena hi nkongomiso wa vutlhari, laha ku nga ni vatsundzuxi vo tala swi famba kahle.” (Swiv. 24:6) Xiya ndlela leyi ku tirhisa ndzimana leyi swi hi pfunaka hayona leswaku hi va vachumayeri ni vadyondzisi lavanene. Ematshan’weni yo chumayela hi ku tirhisa tindlela ta hina, hi yingisa swiringanyeto leswi hi nyikiweke swona. Hi kuma nkongomiso wa vutlhari etinhlengeletanweni ta hina ta Vukreste, laha vatsundzuxi lava nga ni ntokoto va nyikelaka mivulavulo leyi humaka eBibeleni ni ku tlhela va hi letela. Ku engetela kwalaho, nhlangano wa Yehovha wu hi nyika mikandziyiso ni tivhidiyo leti pfunaka vanhu leswaku va twisisa Bibele. Xana u swi tirhisa kahle swilo leswi nhlangano wu hi nyikaka swona?

19. Xana u titwa njhani hi vutlhari lebyi Yehovha a hi nyikaka byona? (Swivuriso 3:13-18)

¹⁹ Hlaya Swivuriso 3:13-18. Ha swi tlangela leswi Rito ra Xikwembu ri nga ni switsundzuxo leswi pfunaka! A hi ta va vamani handle ka rona? Eka nhlokomhaka leyi, hi bule hi swin’wana swa swikombiso swa vutlhari leswi tirhaka leswi kumekaka ebukwini ya Swivuriso. I ntiyiso leswaku Yehovha u hi nyike switsundzuxo swo tala swa vutlhari leswi kumekaka eMatsalweni. Mikarhi hinkwayo, a hi tiyimiseleni ku endla swilo hi ku kongomisiwa hi vutlhari bya Yehovha. Eka hina, a hi ya nkoka ndlela leyi misava yi byi tekaka hayona vutlhari bya Yehovha naswona ha tiyiseka leswaku “lava khomelelaka swi tiya eka [vutlhari] va ta vuriwa lava tsakeke.”