Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

1924​—⁠Malembe Ya Dzana Lama Hundzeke

1924​—⁠Malembe Ya Dzana Lama Hundzeke

BULLETIN a ya January 1924 yi te: “Sweswi i nkarhi lowunene tanihi leswi lembe ra ha ku sungulaka leswaku Mukreste un’wana ni un’wana loyi a khuvuriweke . . . a lava tindlela to endla leswi engetelekeke entirhweni wo chumayela.” Eka lembe rolero, Swichudeni swa Bibele swi tirhise xitsundzuxo xexo hi tindlela timbirhi: ku nga ku lava tindlela letintshwa to endla leswi engetelekeke ni ku chumayela hi xivindzi.

VA CHUMAYELA HI KU TIRHISA RHADIYO

Vamakwerhu eBethele va tirhe lembe ni ku tlula va ri karhi va aka xitichi xa WBBR eXihlaleni xa Staten, eDorobeni ra New York. Endzhaku ko tshetsha, va ake kaya lerikulu leri a ku ta tshama vatirhi ni muako lowu a ku ta vekiwa mathulusi. Loko va heta ku aka, vamakwerhu va sungule ku hlanganisa swilo leswi a swi laveka ivi va sungula ku haxa. Kambe a va fanele va hlula mitlhontlho yo hlayanyana.

Vamakwerhu a swi va tikela swinene ku thuma eriyala leyikulu ya xitichi. Eriyala leyi leheke timitara ta 91, a yi fanele yi hayekiwa exikarhi ka timhandzi timbirhi, leyi ha yin’we a yi lehe timitara ta 61. Ro sungula va tsandzekile ku yi hayeka. Hi ku pfuniwa hi Yehovha, vamakwerhu volavo va hetelele va swi kotile. Calvin Prosser loyi a pfuneteke eka projeke yoleyo u te, “Loko a hi lo swi kota ro sungula, a hi ta va hi tibe xifuva kutani hi ku, ‘Hi tingwenya a hi tsandziwi hi nchumu!’” Vamakwerhu va khense Yehovha hileswi va swi endleke kambe a va ha ta langutana ni mitlhontlho yo tala.

Va ri karhi va yimisa timhandzi ta eriyala ya WBBR

Leswi endlelo ra ku haxa eka rhadiyo a ra ha ku sungula, a swi nga olovi ku kuma nhundzu yo aka xitichi. Kutani vamakwerhu va xave muchini wa khale wo haxa wa tiwati ta 500 endhawini ya le kusuhi. Ku ri ni ku va va xava microphone, va tirhise ya foni yinene. Siku rin’wana nivusiku hi February, vamakwerhu va endle xiboho xo ringeta michini leyi hinkwayo. A va fanele va haxa swo karhi, kutani vamakwerhu va yimbelele tinsimu ta Mfumo. Ernest Lowe u tsundzuka mhaka yo hlekisa leyi endlekeke loko vamakwerhu va ri karhi va yimbelela, va foneriwe hi Muavanyisi Rutherford, b loyi a va tweke va ri karhi va yimbelela eka rhadiyo eBrooklyn, loyi a a ri ekule na vona hi tikhilomitara ta kwalomu ka 25.

Makwerhu Rutherford u te: “Tshikani ku hi tinga. Onge mo va swimanga!” Leswi a va khomiwe hi tingana, vamakwerhu va hatle va tima muchini wo haxa kambe a va swi lunghekerile ku endla vuhaxi byo sungula.

Hi ti 24 ta February 1924, loko va ri karhi va haxa ximfumo ro sungula, Makwerhu Rutherford u nyiketele xitichi xa rhadiyo “leswaku xi va pfuna ku endla ntirho lowu Kreste a va nyikeke wona.” U vule leswaku xikongomelo xa xitichi a ku ri “ku pfuna vanhu va twisisa ntiyiso wa Bibele, va twisisa mikarhi leyi hi hanyaka eka yona swi nga ri na mhaka tidyondzo leti va pfumelaka eka tona.”

Eximatsini: Makwerhu Rutherford a ri eka xitudiyo xo sungula

Exineneni: Muchini wo haxa

Vuhaxi byolebyo byo sungula byi humelerile. Eka malembe ya 33 lama landzeleke, xitichi xa WBBR ku ve xona lexi nhlangano wu xi tirhiseke ku haxa minongonoko yo hambanahambana.

TIDYONDZO TA VAFUNDHISI TI PALUXIWA

Hi July 1924, Swichudeni swa Bibele swi ye enhlengeletanweni leyi a yi khomeriwe eColumbus, Ohio. Vapfhumba vo huma ematikweni yo hambanahambana va twe mivulavulo hi tindzimi leti landzelaka: Xiarabu, Xinghezi, Xifurwa, Xijarimani, Xigriki, Xihangari, Xintariyana, Xilithuania, Xipholixi, Xirhaxiya, tindzimi ta le Scandinavia na Xiukraine. Swiyenge swa nongonoko swi haxiwe eka rhadiyo naswona ku endliwe malunghiselelo ya leswaku Phephahungu Ra Ohio State ri vika leswi a swi endleka enhlengeletanweni siku ni siku.

Nhlengeletano ya 1924 eColumbus, Ohio

Hi Ravumune ra ti 24 ta July, vanhu vo tlula 5 000 lava a va ri enhlengeletanweni va ye ensin’wini. Va fambise tibuku ta kwalomu ka 30 000 va tlhela va sungula tidyondzo ta Bibele ta magidi. Xihondzo xo Rindza xi vule leswaku siku leri a ku ri “siku ro tsakisa ra nhlengeletano.”

Nchumu wa nkoka lowu endlekeke enhlengeletanweni hi Ravuntlhanu wa ti 25 ta July, hiloko Makwerhu Rutherford a hlaya xitiviso lexi a soleke vafundhisi swinene. Eka xitiviso xolexo, u vule leswaku van’watipotiki, vafundhisi ni van’wamabindzu “va sivela vanhu ku dyondza ntiyiso hi Mfumo wa Xikwembu lowu xi nga ta wu tirhisa ku katekisa vanhu.” Nakambe u vule leswaku vavanuna lava va hoxisile hikuva va seketela Nhlangano wa Matiko ni ku vula leswaku i ndlela leyi Xikwembu xi fumaka misava hayona. Swichudeni swa Bibele a swi fanele swi va ni xivindzi xo byela vanhu rungula leri.

Loko Xihondzo xo Rindza xi katsakanya ndlela leyi nhlengeletano yoleyo yi va vuyeriseke hayona vanhu, xi te: “Vuthu leri, leritsongo ra Hosi leri hlengeletaneke eNhlengeletanweni ya le Columbus ri fambe ri tiyisiwile eripfumelweni . . . , naswona a ri ri ni xivindzi xo chumayela hambiloko ri kanetiwa.” Leo Claus loyi na yena a yeke enhlengeletanweni u te: “Hi suke enhlengeletanweni hi ri ni nkhinkhi wo byela vanhu rungula leri.”

Xiphephana xa Ecclesiastics Indicted

Hi October, Swichudeni swa Bibele swi sungule ku fambisa swiphephana swa timiliyoni leswi nge, Ecclesiastics Indicted leswi a swi tamele rungula leri Makwerhu Rutherford a vulavuleke ha rona. Exidorobanini xa Cleveland eOklahoma, Frank Johnson u kote ku fambisa swiphephana hi timinete ta 20 a nga si landziwa hi vamakwerhu van’wana. U boheke ku tumbela hileswi a a laviwa hi vavanuna va le dorobeni lava a va hlundzukisiwe hi ntirho wo chumayela lowu a a wu endla. Makwerhu Johnson u fike a tumbela ekerekeni leyi a yi ri ekusuhi. Leswi a ku nga ri na munhu, u fike a siya swiphephana swoleswo eBibeleni ya mufundhisi ni le henhla ka switulu. U hatle a huma ekerekeni yoleyo. Leswi a ka ha ri na nkarhi, u ye eka tikereke tin’wana timbirhi a endla leswi fanaka.

Frank u hatle a tlhelela endhawini leyi a va ta n’wi kuma kona. U tumbele laha ku cheriwaka kona petirolo a langute vavanuna lava a va n’wi sale endzhaku. Va fike va hundza hi movha va nga n’wi voni. Loko va fambile, vamakwerhu van’wana lava a va chumayela endhawini ya le kusuhi, va fike va n’wi teka hi movha kutani va famba.

Un’wana wa vamakwerhu volavo u te: “Loko hi ri karhi hi famba edorobeni rolero, hi hundze tikereke tinharhu. Eka kereke ha yin’we, a ku yime vanhu va kwalomu ka 50 ehandle. Van’wana va vona a va ri eku hlayeni ka swiphephana swoleswo, kasi van’wana a va swi yisa eka mufundhisi leswaku a swi vona. A ku sele katsongo hi kumiwile! Kambe hi khense Yehovha Xikwembu xa hina loyi a hi sirheleleke ni ku hi nyika vutlhari byo balekela valala lava a va lwisana ni ntirho wa hina.”

SWICHUDENI SWA BIBELE SWI CHUMAYELE HI XIVINDZI EMATIKWENI MAN’WANA

Józef Krett

EMatikweni man’wana, Swichudeni swa Bibele na swona swi chumayele hi xivindzi. En’walungwini wa Furwa, Józef Krett u chumayele vahlapfa lava tirhaka emayini vo huma ePoland. U averiwe ku nyikela mbulavulo lowu nge, “Vafi Va Ta Pfuxiwa Ku Nga Ri Khale.” Loko vaakatiko va doroba rolero va nyikiwa swirhambo, mufundhisi wa kwalaho u va byele leswaku va nga yi. Vanhu a va n’wi yingisanga. Vanhu vo tlula 5 000 va yingisele mbulavulo wolowo ku katsa na yena mufundhisi! Makwerhu Krett u kombele mufundhisi leswaku a yimelela tidyondzo leti a pfumelaka eka tona kambe u arile. Makwerhu Krett u fambise mikandziyiso hinkwayo naswona u swi xiyile leswaku vanhu a va ri ni torha ro twa Rito ra Xikwembu.—Amo. 8:11.

Claude Brown

EAfrika, Claude Brown u chumayele mahungu lamanene eGold Coast, laha sweswi ku nga Ghana. Mivulavulo yakwe ni mikandziyiso leyi a yi fambiseke swi pfune leswaku vanhu va hatla va tiva ntiyiso etikweni rolero. John Blankson loyi a a dyondzela ku endla mirhi yo tshungula, u yingisele yin’wana ya mivulavulo ya Makwerhu Brown. U hatle a swi xiya leswaku u kume ntiyiso. John u ri: “Ntiyiso wu ndzi tsakisile naswona a ndzi wu byela vanhu exikolweni lexi a ndzi ri eka xona.”

John Blankson

Siku rin’wana John u ye ekerekeni ya Anglican a ya vutisela mufundhisi hi dyondzo ya Vunharhu bya Tilo, leyi yena se a yi twisisa kahle leswaku a yi nga humi ematsalweni. Mufundhisi u n’wi cacile ivi a n’wi holovela a ku: “A wu Mukreste; u rhumiwe hi Diyavulosi. Huma laha!”

Loko John a fika ekaya, u tsalele mufundhisi papila a n’wi kombela leswaku a ta a ta yimelela dyondzo yakwe ya Vunharhu bya Tilo laha vanhu a va hlengeletane kona. Mufundhisi u hlamule hi ku byela John leswaku a ya ehofisini ya nhloko ya xikolo lexi a a dyondza eka xona, laha mudyondzisi a n’wi vutiseke loko hakunene a tsalele mufundhisi papila.

John u hlamule a ku: “Ina Nkulukumba, ndzi n’wi tsalerile.”

Mudyondzisi u lerise John leswaku a tsalela mufundhisi a kombela ku rivaleriwa. Kutani John u tsale a ku:

“Nkulukumba, mudyondzisi wa mina u ndzi byele leswaku ndzi ku tsalela papila ndzi kombela ku rivaleriwa naswona ndzi tiyimisele ku endla tano loko ntsena wo pfumela leswaku u dyondzisa tidyondzo ta mavunwa.”

Hi ku hlamala, mudyondzisi u vutise a ku: “Blankson, xana leswi hi swona u lavaka ku swi tsala?”

U te: “Ina Nkulukumba. A ndzi na swin’wana swo swi tsala.”

Mudyondzisi u te: “U ta hlongoriwa exikolweni. Hikwalahokayini u delela mufundhisi wa kereke ya mfumo kambe u langutela leswaku u nga hlongoriwi exikolweni xa mfumo?”

John u te: “Kambe Nkulukumba, . . . loko u hi dyondzisa tidyondzo to karhi kutani ku va ni leswi hi nga swi twisisiki, xana a hi ku vutisi swivutiso?”

U te: “Ina, ma ndzi vutisa.”

John u te: “Nkulukumba, na mina ndzi fela ku vutisa. Mufundhisi a a hi dyondzisa Bibele hiloko ndzi n’wi vutisa. Loko a tsandzeka ku hlamula xivutiso, hikwalahokayini ndzi fanele ndzi kombela ku rivaleriwa eka yena?”

Blankson a nga hlongoriwanga naswona a nga kombelanga ku rivaleriwa.

VA TIYIMISELA KU ENDLA NTIRHO LOWU ENGETELEKEKE

Xihondzo xo Rindza xi katsakanye ntirho lowu endliweke lembe rero hi ku vula xi ku: “Hakunene hi pfumelelana ni marito ya Davhida lama nge: ‘U ta ndzi nyika matimba yo lwa nyimpi.’ (Ps. 18:39) Ku ve lembe leri khutazaka swinene hikuva hi vone ndlela leyi Hosi yi hi pfuneke hayona . . . Malandza ya yona lama tinyiketeleke . . . ma chumayele ma tsakile.”

Loko lembe ri ya eku heleni, vamakwerhu va kunguhate ku aka xitichi xin’wana xa rhadiyo. Va sungule ku aka ekusuhi ni le Chicago. Xitichi lexi, lexintshwa xi thyiwe vito leri nge, RITO. Hi ku tirhisa muchini wo haxa wa tiwati ta 5 000, xitichi lexi a xi kota ku haxa rungula ra Mfumo ku ya fika ni le kule swinene hambi ku ri en’walungwini wa Canada.

Hi 1925, Yehovha u pfune vamakwerhu leswaku va yi twisisa kahle Nhlavutelo ndzima 12. Van’wana a swi ta va khunguvanyisa leswi. Kambe vo tala a va tsakile ku swi twisisa kahle leswi endlekeke etilweni ni ndlela leyi swi va khumbeke hayona vanhu va Xikwembu emisaveni.

a Sweswi i Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela—Xibukwana Xa Nhlengeletano.

b J. F. Rutherford, loyi a a rhangela Swichudeni swa Bibele hi nkarhi wolowo, a a tiviwa tanihi Muavanyisi Rutherford. Loko a nga si ya eBethele, u ve muavanyisi wo hlawuleka ko hlayanyana eEighth Judicial Circuit Court of Missouri.