1-2. Hi ku ya hi 1 Petro 4:7, 8, i yini lexi nga ta hi pfuna hi kota ku langutana ni maxangu?

TANIHI leswi hi hanyaka evugimamusi bya “masiku yo hetelela,” hi ta langutana ni maxangu. (2 Tim. 3:1) Hi xikombiso, endzhaku ka nhlawulo, etikweni rin’wana ra le vupela-dyambu bya Afrika ku pfuke hasahasa leyikulu swinene. Ku tlula tin’hweti ta tsevu, vamakwerhu a va nga koti ku fambafamba hikwalaho ka madzolonga lawa a ma ri kona. I yini lexi endleke va kota ku tiyisela hi nkarhi wolowo wa mangava? Van’wana va kume vutumbelo emakaya ya vamakwerhu lava a va tshama etindhawini leti a ti nga ri na madzolonga. Makwerhu un’wana u te: “Ndzi swi tlangerile swinene ku tikuma ndzi ri ni vanghana va mina hi nkarhi wolowo. A hi khutazana swinene.”

² Loko “nhlomulo lowukulu” wu sungula, hi ta swi tlangela swinene ku va ni vanghana lava va hi rhandzaka. (Nhlav. 7:14) Hikwalaho, hi fanele hi tikarhatela ku tiyisa vunghana bya hina sweswi. (Hlaya 1 Petro 4:7, 8.) Hi nga dyondza swo tala eka leswi humeleleke Yeremiya, u ponile hikwalaho ko pfuniwa hi vanghana vakwe loko muti wa Yerusalema wu ri kusuhi ni ku lovisiwa. * Hi nga n’wi tekelela njhani Yeremiya?

3. (a) I yini lexi a xi ta va xi endle leswaku Yeremiya a tihambanisa ni vanhu van’wana? (b) I yini leswi Yeremiya a swi phofuleleke matsalana wakwe Baruku naswona vuyelo byi ve byihi?

³ Yeremiya u hete malembe yo tlula 40 a ri karhi a tshama ni vanhu lava a va nga tshembekanga, ku katsa ni vaakelani kumbexana  ni maxaka yakwe le ka rikwavo eAnathoti. (Yer. 11:21; 12:6) Kambe a nga tihambanisanga na vona. U byele Baruku matsalana wakwe wo tshembeka ndlela leyi a a titwa ha yona, na hina ha yi tiva. (Yer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Loko Baruku a ri karhi a tsala hi swiendlakalo swo vava leswi humeleleke Yeremiya, rirhandzu ni ndlela leyi a va xiximana ha yona swi ye swi kula.—Yer. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Yehovha u kombele Yeremiya leswaku a endla yini naswona ntirho wolowo wu byi tiyise njhani vunghana bya Yeremiya na Baruku?

⁴ Hi xivindzi, Yeremiya u hete malembe yo tala a ri karhi a lemukisa Vaisrayele hi leswi a swi ta endleka hi muti wa Yerusalema. (Yer. 25:3) Yehovha u tlhele a kombela Yeremiya leswaku a tsala rungula leri a n’wi byelaka rona eka bukunsongwa, leri a ri ta pfuna vanhu leswaku va hundzuka. (Yer. 36:1-4) Loko Yeremiya na Baruku va ri karhi va endla ntirho lowu Xikwembu a xi va nyike wona, lowu kumbexana wu tekeke tin’hweti to hlayanyana, swi le rivaleni leswaku a va khutazana.

5. Baruku u swi kombise njhani leswaku a a ri munghana lonene eka Yeremiya?

⁵ Loko va hetile ku tsala rungula rero eka bukunsongwa, Yeremiya u kombele munghana wakwe Baruku leswaku a ri hlayela vanhu. (Yer. 36:5, 6) Hi xivindzi Baruku u wu endlile ntirho wolowo hambileswi a wu ri ni khombo. A swi kanakanisi leswaku Yeremiya a tsake ngopfu loko a twa leswaku Baruku u ye exivaveni xa tempele kutani a endla leswi a n’wi kombeleke swona. (Yer. 36:8-10) Tihosana ta le Yuda titwe leswi Baruku a swi endleke naswona ti n’wi kombele leswaku a ti hlayela bukunsongwa yoleyo hi rito leri tlakukeke! (Yer. 36:14, 15) Tihosana teto ti byele Hosi Yoyakimi leswi Yeremiya a swi vuleke. Hi musa, ti byele Baruku ti ku: “Famba u ya  tumbela, wena na Yeremiya, leswaku a nga vi kona ni un’we loyi a tivaka laha mi nga kona.” (Yer. 36:16-19) Mayana xitsundzuxo lexinene swonghasi!

6. Xana Yeremiya na Baruku va angule njhani loko va kanetiwa?

⁶ Hosi Yoyakimi u dye makala loko a twa marito lama tsariweke hi Yeremiya lerova a hisa bukunsongwa a tlhela a lerisa leswaku ku khomiwa Yeremiya na Baruku. Hambiswiritano, Yeremiya a nga khomiwanga hi rhumbyana. U teke bukunsongwa yin’wana a yi nyika Baruku leswaku a tlhela a tsala rungula leri humaka eka Yehovha, Baruku u tsale “marito hinkwawo ya buku leyi Yoyakimi hosi ya Yuda a yi hiseke hi ndzilo.”—Yer. 36:26-28, 32.

7. I yini leswi nga vaka swi endlekile loko Yeremiya na Baruku va ri karhi va tirha swin’we?

⁷ Hakanyingi, vanhu lava xanisekaka swin’we vunghana bya vona bya tiya. Swi le rivaleni leswaku loko Yeremiya na Baruku va ri karhi va ri tsala hi vuntshwa rungula leri hisiweke hi Hosi yo homboloka Yoyakimi, ha un’we wa vona u ye a byi tlangela swinene vumunhu bya munghana wakwe. Xana hi dyondza yini eka vavanuna lavambirhi vo tshembeka?

8. I yini leswi nga endlaka swi hi tikela ku endla xinghana naswona hikwalaho ka yini hi nga fanelanga hi hela matimba?

⁸ Swi nga hi tikela ku phofulela van’wana ndlela leyi hi titwaka ha yona hikwalaho ka leswi hi tshameke hi twisiwa ku vava. (Swiv. 18:19, 24) Kumbexana hi nga ha vona onge a hi na wona nkarhi wo endla xinghana. Nilokoswiritano, hi nga heli matimba. Loko hi lava leswaku vamakwerhu va hi seketela hi nkarhi wa maxangu, hi fanele hi sungula ku va tshemba sweswi hi timbilu ta hina hinkwato. Ku tshemba vamakwerhu swi ta hi pfuna leswaku hi kuma vanghana va ntiyiso.—1 Pet. 1:22.

9. (a) Yesu u swi kombise njhani leswaku wa va tshemba vanghana vakwe? (b) Ku vulavurisana ni van’wana u ntshunxekile swi nga byi tiyisa njhani vunghana bya wena na vona? Vula xikombiso.

⁹ Yesu u kombise leswaku wa va tshemba vanghana vakwe hi ku va byela swilo hinkwaswo. (Yoh. 15:15) Na hina, hi nga n’wi tekelela hi ku va hi byela vanghana va hina swilo leswi hi tsakisaka, swi hi vilerisaka ni leswi hi kwatisaka. Loko u rhiya ndleve loko un’wana a ri karhi a vulavula na wena, u ta swi xiya leswaku ku na swo tala leswi mi fanaka hi swona. Xiya xikombiso xa Cindy, loyi a nga ni malembe ya va-20. U endle xinghana na Marie-Louise loyi a nga phayona leri nga ni malembe ya va-60. Hi Ravumune rin’wana ni rin’wana ni mixo, va tirha swin’we nsimu naswona va bula hi timhaka  to hambanahambana va ntshunxekile. Cindy u ri: “Ndza swi rhandza ku bula ni vanghana va mina hi timhaka ta nkoka hikuva sweswo swi endla ndzi va tiva kahle.” Vunghana bya tiya swinene loko vanghana va vulavurisana kahle va ntshunxekile. Ku fana na Cindy, loko u vulavurisana ni van’wana u ntshunxekile, vunghana bya wena na vona byi ta tiya.

10. Hi ku ya hi Swivuriso 27:17, hi byihi vuyelo lebyi nga vaka kona loko hi tirha swin’we ni Vakrestekulorhi?

¹⁰ Ku fana ni leswi endlekeke eka Yeremiya na Baruku, loko hi tirha swin’we ni Vakrestekulorhi ni ku vona vumunhu bya vona lebyinene, swi endla hi dyondza swo karhi eka vona ni ku tiyisa vunghana bya hina. (Hlaya Swivuriso 27:17.) Hi xikombiso, u titwa njhani loko u ri ensin’wini kutani u twa munghana wa wena a yimela ripfumelo rakwe hi xivindzi kumbe a vulavula hi ku tiyiseka hi Yehovha ni hi swikongomelo swakwe? Swi le rivaleni leswaku u ta ya u n’wi rhandza ngopfu.

11-12. Vula xikombiso lexi kombisaka leswaku ku tirha swin’we nsimu swi nga hi pfuna hi kota ku tiyisa vunghana bya hina?

¹¹ Xiya swikombiso swimbirhi leswi kombisaka leswaku ku tirha swin’we ensin’wini swi tiyisa vunghana. Adeline loyi a nga ni malembe ya 23, u kombele munghana wakwe Candice leswaku va ya chumayela ensin’wini leyi nga tirhiwiki nkarhi na nkarhi. Adeline u ri: “A hi lava ku chumayela hi tinghitsi ni ku tiphina hi nsimu. Ha vumbirhi bya hina a hi lava ku khutaziwa.” Xana ku tirha swin’we ensin’wini swi va pfune njhani? Adeline u ri: “Loko hi vuya ensin’wini, a hi bula hi ndlela leyi hi titweke ha yona ni leswi hi khutazeke loko hi ri karhi hi burisana ni vanhu ni hi ndlela leyi hi swi voneke ha yona leswaku Yehovha hi yena loyi a hi kongomisa loko hi ri karhi hi chumayela. Hi ve ni bulo ra kahle ngopfu naswona hi ye hi tivana ku antswa.”

¹² Laïla na Marianne, vamakwerhu lava nga tekiwangiki va le Furwa, va ye edorobeni ra Bangui, ku nga ntsindza wa tiko ra Central African Republic, leswaku va ya chumayela ku  ringana mavhiki ya ntlhanu. Laïla u ri: “Mina na Marianne a hi pfa hi nga voni swilo hi tihlo rin’we kambe ku vulavurisana kahle ni rirhandzu swi tiyise vunghana bya hina. Ndlela leyi Marianne a kota ku fambisana ni swiyimo ha yona, a rhandza vanhu ni ku hisekela ntirho wa nsimu, swi endle leswaku ndzi ya ndzi n’wi xixima swinene.” A swi kali swi lava u rhurhela etikweni rimbe leswaku u ta tiyisa vunghana bya wena. Nkarhi ni nkarhi loko u tirha nsimu ni makwerhu wo karhi, u ni nkarhi lowunene wo n’wi tiva kahle ni wa ku tiyisa vunghana bya n’wina.

13. Hi wihi ntlhontlho lowu hi nga langutanaka na wona loko hi tirha ni vanghana va hina?

¹³ Mikarhi yin’wana loko hi tirha ni vanghana va hina, a hi voni swilo leswinene ntsena leswi va swi endlaka kambe hi vona ni swihoxo swa vona. I yini lexi nga hi pfunaka emhakeni leyi? Tlhela u xiya xikombiso xa Yeremiya. I yini leswi n’wi pfuneke a dzikisa mianakanyo yakwe eka swilo leswinene leswi van’wana a va swi endla ematshan’weni yo va xopaxopa swihoxo?

14. I yini leswi Yeremiya a swi dyondzeke hi Yehovha naswona sweswo swi n’wi pfune njhani?

¹⁴ Yeremiya u tsale buku leyi vitaniwaka hi vito rakwe naswona swi tikomba onge hi yena loyi a tsaleke tibuku ta Bibele ta Tihosi to Sungula ni ta Vumbirhi. Ntirho wolowo wu endle a xiya leswaku Yehovha u ni tintswalo eka vanhu lava nga hetisekangiki. Hi xikombiso, a swi tiva leswaku endzhaku ka loko Hosi Akabu a hundzukile, Yehovha u n’wi sirhelerile eka khombo leri a ri ta wela ndyangu wakwe. (1 Tih. 21:27-29) Nakambe, Yeremiya a a swi tiva leswaku swiendlo swa Manase a swi bihe ngopfu eka Yehovha ku tlula swiendlo swa Akabu. Nilokoswiritano, Yehovha u rivalele Manase hileswi a hundzukeke. (2 Tih. 21:16, 17; 2 Tikr. 33:10-13) Rungula rero, hi rona leri pfuneke Yeremiya a tekelela ku lehisa mbilu ni tintswalo ta Xikwembu loko a ri karhi a tirhisana ni vanghana vakwe.—Ps. 103:8, 9.

15. Yeremiya u ku tekelele njhani ku lehisa mbilu ka Yehovha loko Baruku a kavanyeteka entirhweni wakwe?

¹⁵ Xiya ndlela leyi Yeremiya a pfuneke Baruku ha yona hi nkarhi lowu a kavanyeteka entirhweni wakwe. Ematshan’weni yo va Yeremiya a helela munghana wakwe mbilu, hi musa u n’wi pfunile hi ku tirhisa rungula leri a ri huma eka Xikwembu. (Yer. 45:1-5) Hi dyondza yini emhakeni leyi?

16. Hi ku ya hi Swivuriso 17:9, hi fanele hi endla yini leswaku hi tiyisa vunghana bya hina?

¹⁶ Ha swi tiva leswaku vamakwerhu a va hetisekanga. Hikwalaho, loko hi endla xinghana na vona, hi nga khondli mavoko a hi tikarhateleni ku tiyisa vunghana byebyo. Loko vanghana va hina va endla swihoxo, a hi va tsundzuxeni hi ku tirhisa Rito ra Xikwembu. (Ps. 141:5) Loko va hi khunguvanyisa, a hi va rivaleleni. Loko hi va rivalerile, hi nga ha vulavuli hi swona swihoxo sweswo. (Hlaya Swivuriso 17:9.) I swa nkoka swinene ku languta swilo leswinene eka vamakwerhu ematshan’weni yo va xopaxopa swihoxo, ngopfungopfu emikarhini leyi ya mangava! Loko hi endla tano, vunghana bya hina na vona byi ta tiya naswona hi ta va lava hi nkarhi wa nhlomulo lowukulu.

17. Yeremiya u swi kombise njhani leswaku a ri munghana wa ntiyiso hi nkarhi wa maxangu?

¹⁷ Muprofeta Yeremiya u tikombise a ri munghana wa ntiyiso hi nkarhi wa maxangu. Hi xikombiso, loko mutirhi wa le hubyeni Ebedi-meleke a ponise Yeremiya exihlobyeni xa ndzhope, Ebedi-meleke a a chava leswaku tihosana ti ta n’wi dlaya. Loko Yeremiya a twa  sweswo, a nga khondlanga mavoko a tibyela leswaku munghana wakwe u ta swi kota ku langutana ni xiyimo. Hambileswi a ri ejele, u tikarhatile swinene leswaku a byela munghana wakwe Ebedi-meleke switshembiso leswi chavelelaka leswi humaka eka Yehovha.—Yer. 38:7-13; 39:15-18.

18. Hi ku ya hi Swivuriso 17:17, hi fanele hi endla yini loko vanghana va hina va langutana ni maxangu?

¹⁸ Namuntlha, vamakwerhu va langutana ni mintlhontlho yo hambanahambana. Hi xikombiso, vo tala va weriwa hi timhangu ta ntumbuluko kumbe leti vangiwaka hi vanhu. Loko sweswo swi endleka, van’wana va hina hi nga swi kota ku rhurhela vamakwerhu volavo. Van’wana va nga va pfuna hi swa timali. Kambe hinkwerhu hi nga swi kota ku kombela Yehovha a va pfuna. Loko makwerhu wo karhi a ri ni gome, swi nga endleka hi nga swi tivi leswi hi nga swi vulaka kumbe ku swi endla. Kambe hinkwerhu hi nga pfuna. Hi xikombiso, hi nga tinyika nkarhi wo va ni vanghana va hina. Hi nga rhiya ndleve loko va vulavula. Hi nga va hlayela tsalwa leri chavelelaka leri hi ri rhandzaka. (Esa. 50:4) Xa nkoka swinene, i ku seketela vanghana va wena hi nkarhi wa maxangu.—Hlaya Swivuriso 17:17.

19. Ku tiyisa vunghana bya hina sweswi swi ta hi pfuna njhani enkarhini lowu taka?

¹⁹ Hi fanele hi tiyimisela ku tiyisa vunghana bya hina ni vamakwerhu sweswi. Hikwalaho ka yini? Hikuva valala va hina va ta lava ku hi hambanisa hi ku tirhisa mavunwa. Va ta ringeta ku endla leswaku hi banana hi rhanga ro hisa. Kambe matshalatshala ya vona ku to va nyuku wa mbyana. A va nge swi koti ku hi hambanisa. A xi kona ni xin’we lexi va nga ta xi endla lexi nga herisaka vunghana bya hina. Vunghana bya hina byi ta tshama hilaha ku nga heriki!