1, 2. (a) Xana Yesu a titwa njhani hi Nawu wa Xikwembu? (b) Xana vatsari ni Vafarisi a va wu soholota njhani Nawu?

YESU a a wu rhandza Nawu wa Muxe. A swi hlamarisi sweswo hikuva nawu wolowo a wu huma eka munhu wa nkoka eka Yesu ku nga Yehovha Xikwembu. Ndlela leyi Yesu a wu rhandza ha yona nawu wa Xikwembu yi tsariwe eka Pisalema 40:8, leyi nge: “Ndzi tsakisiwe hi ku endla ku rhandza ka wena, Ni nawu wa wena wu le ndzeni ka swirho swa mina swa le ndzeni.” Yesu u swi kombise hi marito ni hi swiendlo leswaku Nawu wa Xikwembu wu hetisekile, wa vuyerisa naswona hinkwaswo leswi tsariweke eka wona swa hetiseka.—Mat. 5:17-19.

² Yesu u fanele a twe ku vava ngopfu loko vatsari ni Vafarisi va soholota Nawu wa Tata wakwe! Yesu u vule leswi hi ndlela leyi a wu landzelela ha yona nawu, u te: “Hikuva mi nyikela vukhume bya musuzwane ni bya aneta ni bya kumini.” Kambe xihoxo xa vona a ku ri yini? U engetele a ku: “Kambe mi honise timhaka ta ntikelo lowukulu ta Nawu, ku nga vululami, tintswalo ni vutshembeki.” (Mat. 23:23) Ku hambana ni Vafarisi volavo lava a va ti vona va lulame ngopfu, Yesu a wu twisisa Nawu swin’we ni timfanelo leti faneleke ti kombisiwa eka xileriso ha xin’we.

3. Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi?

 ³ Tanihi Vakreste a hi le hansi ka ntwanano wa Nawu. (Rhom. 7:6) Hambiswiritano, Yehovha u hi hlayisele Nawu wolowo eRitweni rakwe ku nga Bibele. Yehovha u lava leswaku hi nga honisi “timhaka ta ntikelo lowukulu” ku nga ku landzela misinya ya milawu eka wona. Hi xikombiso, hi yihi misinya ya milawu leyi hi yi xiyaka eka lunghiselelo ra miti ya vutumbelo? Xihloko lexi hundzeke xi hlamusele leswi hi swi dyondzaka eka magoza lama a ma fanele ma tekiwa hi mudyohi. Kambe eka miti ya vutumbelo hi tlhela hi dyondza hi Yehovha ni ndlela leyi hi nga ti tekelelaka ha yona timfanelo takwe. Hikwalaho, xihloko lexi xi ta hlamula swivutiso swinharhu: Miti ya vutumbelo yi ti kombisa njhani tintswalo ta Yehovha? Yi hi dyondzisa yini hi ndlela leyi a langutaka vutomi ha yona? Yi byi kombisa njhani vululami byakwe? Eka xiyimo ha xin’we vona tindlela leti u nga tekelelaka Tata wa wena wa le tilweni ha tona.—Hlaya Vaefesa 5:1.

4, 5. (a) Miti ya vutumbelo a yi endliwe leswaku swi olova ku ya eka yona hi ndlela yihi naswona hikwalaho ka yini? (b) Xana leswi swi hi dyondzisa yini hi Yehovha?

⁴ A swi olova ku ya eka miti ya tsevu ya vutumbelo. Yehovha u lerise Vaisrayele leswaku va hlawula miti ya vutumbelo yi va ematlhelo ha mambirhi ya Nambu wa Yordani, yinharhu yi va etlhelo lerin’wana kasi leyin’wana yi va eka lerin’wana. Hikwalaho ka yini? Sweswo a swi ta pfuna mudyohi leswaku a kuma vutumbelo hi ku hatlisa. (Tinhl. 35:11-14) Magondzo lama yaka emitini ya vutumbelo a ma fanele ma tshama ma lunghisiwe kahle. (Det. 19:3) Hi ku ya hi ndhavuko wa Vayuda, emagondzweni wolawo a ku vekiwe mimfungho leyi kongomisaka mudyohi ku ya emutini wa vutumbelo. Leswi a ku ri ni miti ya vutumbelo, munhu loyi a dlayeke munhu un’wana hi xihoxo a nga boheki ku balekela etikweni rimbe laha a ta ringeka ku gandzela swikwembu swa mavunwa.

⁵ Anakanya hi mhaka leyi: Yehovha loyi a simekeke nawu wa leswaku ku xupuriwa lava dlayaka hi vomu, u tlhele a endla lunghiselelo ra leswaku lava nga dlayangiki hi vomu va tweriwa vusiwana ni ku sirheleriwa! Mukambisisi un’wana u tsale a ku: “Swilo hinkwaswo swi endliwe swi twisiseka swi tlhela swi olova, yoleyo a ku ri ndlela ya Xikwembu yo kombisa vanhu tintswalo.” Yehovha a hi muavanyisi loyi a nga ni tihanyi, loyi a tsakisiwaka hi ku xupula malandza yakwe. Ku ri na sweswo i “Xikwembu lexi fuweke hi tintswalo.”—Efe. 2:4.

6. Xana langutelo ra vafarisi a ri hambana njhani ni tintswalo ta Xikwembu?

⁶ Kambe Vafarisi a va nga tiyimiselanga ku kombisa van’wana musa. Hi xikombiso, hi ku ya ndhavuko wa vona a va nga n’wi rivaleli munhu  loko a endle xidyoho lexi fanaka hi ku phindhaphindha ku tlula kanharhu. Yesu u hlamusele langutelo leri Vafarisi a va ri na rona hi vadyohi, eka xifaniso xa Mufarisi loyi a khongela a ku: “Xikwembu xanga, ndza ku nkhensa hikuva a ndzi fani ni vanhu lavan’wana, vadyeleri, lava nga lulamangiki, vaoswi, kumbe hambi ku ri muluvisi loyi.” kambe muluvisi a ri eku khongeleni a kombela leswaku Xikwembu xi n’wi komba tintswalo. Ha yini Vafarisi a va nga va kombisi van’wana tintswalo? Bibele yi vula leswaku “a va teka [van’wana] va nga ri nchumu.”—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) U nga n’wi tekelela njhani Yehovha loko un’wana a ku dyohela? (b) Ha yini ku rivalela van’wana swi kombisa leswaku wa titsongahata?

⁷ Tekelela Yehovha ku nga ri Vafarisi. Vana ni ntwelavusiwana. (Hlaya Vakolosa 3:13.) Ndlela yin’wana yo endla tano, i ku endla leswaku vanhu van’wana swi va olovela ku ta eka wena va ta kombela ku rivaleriwa. (Luka 17:3, 4) Tivutise: Xana ndza swi kota ku rivalela van’wana hambiloko va ndzi dyohela hi ku phindhaphindha? Xana ndzi tiyimisele ku endla ku rhula ni munhu loyi a ndzi dyoheleke kumbe a ndzi twiseke ku vava?

⁸ Ku rivalela swi kombisa leswaku wa titsongahata. Kambe Vafarisi va tsandzekile ku titsongahata hikuva a va tekela vanhu ehansi. Hambiswiritano, tanihi Vakreste hi fanele hi titsongahata hi “teka van’wana va ri lava tlakukeke” eka hina naswona hi va rivalela. (Filp. 2:3) Xana u ta tekelela Yehovha hi ku titsongahata? Tshama u lunghekele ku rivalela van’wana. U nga hatliseli ku hlundzuka kambe kombisa van’wana tintswalo.—Ekl. 7:8, 9.

9. Yehovha u va kombise njhani Vaisrayele leswaku vutomi bya kwetsima?

⁹ Xikongomelo xa miti ya vutumbelo a ku ri ku sirhelela Vaisrayele leswaku va nga vi ni nandzu wa ngati. (Det. 19:10) Yehovha u rhandza vutomi naswona u venga “mavoko lama halataka ngati leyi nga riki na nandzu.” (Swiv. 6:16, 17) Hambileswi Xikwembu xi kwetsimaka naswona xi nga ni vululami, a xi nga wu honisi nandzu wa munhu loyi a nga dlayangiki hi vomu. I ntiyiso leswaku munhu loyi a dlayeke hi xihoxo a kombiwa tintswalo. Hambiswiritano, a a fanele a hlamusela nandzu wakwe eka vakulukumba, loko ku kumeke leswaku u dlaye hi xihoxo a fanele a ya tshama emutini wa vutumbelo kukondza muprista lonkulu a fa. Mikarhi yin’wana a swi vula leswaku munhu a a ta heta vutomi byakwe a ri emutini wa vutumbelo. Vuyelo lebyi byo vava a byi endla leswaku Vaisrayele va xiya ndlela leyi vutomi byi kwetsimaka ha yona. Ku kombisa leswaku va xixima Munyiki wa Vutomi, a va fanele va papalata swiendlo hinkwaswo leswi a swi ta veka vutomi bya van’wana ekhombyeni.

10. Hi ku ya hi leswi Yesu a swi vuleke, xana vatsari ni Vafarisi va swi kombise njhani leswaku a va khathali hi vutomi?

¹⁰ Yehovha a a nga fani ni vatsari ni Vafarisi lava a va nga khathali hi vutomi. Njhani? Yesu u va byele leswi: “Hikuva mi teke xilotlelo xa vutivi; n’wina a mi nghenanga, naswona lava nghenaka mi va siverile!” (Luka 11:52) A va fanele va pfuna van’wana leswaku va twisisa Rito ra Xikwembu  ni ku va pfuna leswaku va famba egondzweni leri yaka evuton’wini lebyi nga heriki. Ematshan’weni ya sweswo va hambukise vanhu eka “Murhangeri Lonkulu wa vutomi” ku nga Yesu Kreste, va va kongomisa egondzweni leri yaka endzovisweni. (Mint. 3:15) Ku tikukumuxa ni vutianakanyi ka vatsari ni vafarisi ku endle leswaku vanga khathali nikatsongo hi vutomi ni swilaveko swa van’wana. Hakunene a va ri ni tihanyi naswona a va pfumala tintswalo!

11. (a) Muapostola Pawulo u swi kombise njhani leswaku u languta vutomi hilaha Xikwembu xi byi langutaka hakona? (b) I yini leswi nga ta hi pfuna leswaku hi va ni langutelo leri muapostola Pawulo a ri na rona hi nsimu?

¹¹ Hi nga ri papalata njhani langutelo ra vatsari ni Vafarisi ivi hi tekelela Yehovha? Hi fanele hi tlangela nyiko ya vutomi hi tlhela hi yi xixima. Muapostola Pawulo u swi endlile sweswo hi ku chumayela hi ku hiseka. Hikwalaho ka sweswo, Pawulo u te: “Ndzi basile engatini ya vanhu hinkwavo.” (Hlaya Mintirho 20:26, 27.) Hambiswiritano, Pawulo a a nga chumayeli hileswi a titwa nandzu kumbe leswaku a hetisisa nawu. Ku ri na sweswo, a a rhandza vanhu naswona a teka vutomi bya vona byi ri bya nkoka. (1 Kor. 9:19-23) Hilaha ku fanaka, hi fanele hi tikarhatela ku hlakulela ku va ni langutelo leri fanaka ni ra Xikwembu hi vutomi. Yehovha ‘u navela leswaku vanhu hinkwavo va hundzuka.’ (2 Pet. 3:9) Xana na wena u navela tano? U ta kuma leswaku ku hlakulela ku va ni tintswalo swi ta ku khutaza leswaku u hisekela ntirho wa nsimu ni ku tirha u tsakile.

12. Ha yini vuhlayiseki byi ri bya nkoka eka malandza ya Xikwembu?

¹² Hi ta va hi kombisa leswaku hi ni langutelo leri fanaka ni ra Yehovha hi vutomi loko hi rhangisa vuhlayiseki. Hi fanele hi chayela ni ku tirha hi ndlela leyi hlayisekeke, loko hi aka, loko hi lunghisa ni loko hi ya etindhawini ta vugandzeri. U nga rhangisi mali kumbe ntirho ku tlula vuhlayiseki. Xikwembu xa hina xi lulamile naswona mikarhi hinkwayo xi endla leswinene. Hi lava ku xi tekelela. Vakulu va fanele va rhangisa vuhlayiseki bya vona ni bya van’wana. (Swiv. 22:3) Loko nkulu a ku tsundzuxa hi ta swiletelo swa vuhlayiseki n’wi yingise. (Gal. 6:1) Languta vutomi hilaha Yehovha a byi langutaka hakona ‘leswaku u nga vi na nandzu wa ngati.’

13, 14. Xana vakulukumba va le Israyele a va byi kombisa njhani vululami bya Xikwembu?

¹³ Yehovha u lerise vakulukumba va le Israyele leswaku va tekelela vululami bya yena lebyikulu. Vakulukumba a va fanele va sungula va lavisisa ntiyiso. Nakambe a va fanele va kambisisa xikongomelo xa mudlayi, ndlela leyi a angulaka ha yona ni leswi a nga tshama a swi endla leswaku va vona loko swi fanerile ku n’wi komba tintswalo. Leswaku va kombisa vululami bya Xikwembu a va fanele va kambisisa loko “a a n’wi vengile” niloko ‘a a n’wi tumbelerile.’ (Hlaya Tinhlayo 35:20-24.) Loko va kambisisa vumbhoni bya van’wana, a ku fanele ku va bya timbhoni timbirhi leti seketelaka nandzu wa ku va a dlaye hi vomu.—Tinhl. 35:30.

¹⁴ Endzhaku ka loko vakulukumba va lavisise ntiyiso a va fanele va kambisisa xikongomelo xa munhu la dlayeke ku nga ri ntsena nandzu wakwe. A va lava vutlhari ni vuswikoti byo kambisisa mhaka yoleyo. Ku tlula kwalaho a va lava moya lowo kwetsima wa Yehovha, leswaku wu va pfuna leswaku va kombisa timfanelo takwe ku nga vutlhari, tintswalo ni vululami.—Eks. 34:6, 7.

15. Kombisa ku hambana eka ndlela leyi Yesu a languta vadyohi ha yona ni ya vafarisi.

¹⁵ Vafarisi a va languta leswi mudyohi a swi endleke ematshan’weni yo lavisisa leswi nga embilwini yakwe. Loko Vafarisi va vone Yesu a ri karhi a dya swakudya ekaya ka Matewu, va vutise vadyondzisiwa vakwe va ku: “Ha yini mudyondzisi wa n’wina a dya ni valuvisi ni vadyohi?” Yesu u va hlamule a ku: “Vanhu lava hanyeke a va lavi n’anga, kambe yi laviwa hi lava va vabyaka. Kutani, fambani, mi ya dyondza nhlamuselo ya marito lawa, ‘Ndzi lava tintswalo, ku nga ri xitlhavelo.’  Hikuva ndzi tele ku ta vitana vadyohi, ku nga ri vanhu lava lulameke.” (Mat. 9:9-13) Xana sweswo swi vula leswaku Yesu a yimelela vadyohi? Nikatsongo. Rungula leri Yesu a ri chumayela vanhu a ri vula leswaku va fanele va hundzuka eswidyohweni swa vona. (Mat. 4:17) Nilokoswiritano, Yesu u swi xiyile leswaku van’wana va “valuvisi ni vadyohi” a va lava ku hundzuka. A va nga tanga hi leswi a vo lava swakudya ntsena ekaya ka Matewu. Kambe vo tala va vona a “va sungula ku n’wi landzela.” (Mar. 2:15) Lexi twisaka ku vava, Vafarisi va tsandzeke ku vona leswi Yesu a a swi vona eka vanhu lava. Ku hambana ni Xikwembu xa tintswalo ni vululami lexi a va vula leswaku va xi gandzela, Vafarisi a va vitana vanhu vadyohi va tlhela va va byela leswaku Xikwembu a xi va rhandzi.

16. I yini leswi komiti ya vuavanyisi yi faneleke yi ti karhatela ku swi twisisa?

¹⁶ Ninamuntlha vakulu va fanele va tekelela Yehovha, hikuva “u rhandza vululami.” (Ps. 37:28) Va fanele va sungula va lavisisa hi vukheta ku vona loko makwerhu a dyohile hakunene. Loko ku kumeka leswaku u dyohile, nandzu wolowo wu fanele wu tameriwa hi ku ya Matsalwa. (Det. 13:12-14) Loko vakulu va ri eka komiti ya vuavanyisi va fanele va va ni vuxiyaxiya leswaku va vona loko mudyohi a hundzukile hakunene. A hi mikarhi hinkwayo swi olovaka ku vona loko munhu a hundzukile kumbe a nga hundzukanga. Ku hundzuka swi katsa ndlela leyi mudyohi a langutaka xidyoho xakwe ha yona ni leswi nga embilwini yakwe. (Nhlav. 3:3) Mudyohi u fanele a hundzuka leswaku a kombisiwa tintswalo. *

17, 18. Vakulu va nga swi vona njhani loko mudyohi a hundzukile hakunene? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

¹⁷ Ku hambana na Yehovha na Yesu vakulu a vange swi koti ku vona leswi nga embilwini ya munhu. Loko u ri nkulu, i yini lexi nga ku pfunaka leswaku u vona loko mudyohi a hundzukile hakunene? Xo sungula khongela u kombela ku twisisa ni vutlhari. (1 Tih. 3:9) Xa vumbirhi, hlaya Rito ra Xikwembu ni minkandziyiso leyi humaka eka hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha leswaku swi ku pfuka u kota ku hambanisa loko munhu a hundzukile kumbe a nga hundzukanga. (2 Kor. 7:10, 11) Vona ndlela leyi Matsalwa ma va hlamuselaka ha yona lava hundzukeke ni lava nga hundzukangiki. Xana Bibele yi yi hlamusela njhani ndlela leyi va ti twaka ha yona, langutelo ra vona ni mahanyelo ya vona?

¹⁸ Xo hetelela, kambisisa loko mudyohi a hundzukile ku nga ri leswi a swi endleke. Anakanyisisa hi xikongomelo xa mudyohi swin’we ni ku tsana kakwe. Bibele yi profete leswi loko yi vulavula hi Yesu nhloko ya vandlha: “A nge avanyisi hi ku ya hi leswi a swi vonaka ematihlweni ya yena, kumbe a tshinya hi ku ya hi leswi twiwaka hi tindleve takwe ntsena. Kutani u ta avanyisa swisiwana hi ku tshembeka, naswona u ta tshinya hi vunene ku pfuna lavo rhula emisaveni.” (Esa. 11:3, 4) N’wina vakulu Yesu u mi hlawurile leswaku mi risa vandlha rakwe naswona u ta mi pfuna leswaku mi avanyisa hilaha a avanyisaka hakona. (Mat. 18:18-20) Ha tsaka leswi hi nga ni vakulu lava tikarhatelaka ku endla tano! Ha ma tlangela matshalatshala ya vona yo kombisa tintswalo ni vululami emavandlheni!

19. I dyondzo yihi leyi u yi kumeke eka miti ya vutumbelo leyi u tiyimiseleke ku yi tirhisa?

¹⁹ Nawu wa Muxe wu kombise ‘vutivi ni ntiyiso’ wa Yehovha swin’we ni milawu yakwe yo lulama. (Rhom. 2:20) Hi xikombiso, miti ya vutumbelo yi dyondzisa vakulu ku ‘avanyisani hi vululami ni ntiyiso’ naswona yi tlhela yi dyondzisa hinkwerhu ku ‘hanyisana hi musa wa rirhandzu ni hi tintswalo.’ (Zak. 7:9) Hina a ha ha ri ehansi ka Nawu wa Muxe. Kambe leswi Yehovha a nga cinciki, timfanelo takwe to tanihi musa ni tintswalo ta ha ri ta nkoka eka yena. Hakunene i lunghelo ku gandzela Xikwembu lexi hi endliweke hi xifaniso xa xona naswona hi nga kotaka ku tekelela timfanelo ta xona ni ku kuma vutumbelo eka xona!