Xana A Wu Swi Tiva?

TLANGA

Xana A Wu Swi Tiva?

Xana a swi endleka enkarhini wa khale leswaku munhu a fika a haxa mfava ensin’wini ya munhu un’wana?

Tluka leri ra Buku ya nawu wa Rhoma leyi tsariweke hi Mufumi Justinian hi 1468, i rin’wana ra tirhekhodo to tala leti vulavulaka hi timhaka ta milawu ya le nkarhini wa khale

EKA Matewu 13:24-26, ku tshahiwa marito ya Yesu lama nge: “Mfumo wa matilo wu fana ni munhu la haxeke mbewu leyinene ensin’wini yakwe. Loko vanhu va ha etlele, nala wakwe a ta kutani a haxa mfava exikarhi ka koroni, kutani a suka. Loko khava ri rhumbuka, ri tswala, ku humelele ni mfava.” Vatsari vo hambanahambana va kanakana loko mhaka leyi yi endlekile kambe tibuku ta khale ta nawu wa Varhoma ti vula leswaku swi nga endleka swi endlekile.

Xihlamusela marito xin’wana xa Bibele xi vula leswaku “ku haxa mfava ensin’wini ya munhu un’wana hi xikongomelo xo rihisela . . . a ku ri nandzu hi ku ya hi nawu wa Rhoma. Mhaka ya leswaku a ku ri ni nawu lowu swi kombisa leswaku a swi endleka.” Mukambisisi wa ta nawu Alastair Kerr u hlamusela leswaku hi 533 C.E., Mufumi wa Murhoma Justinian u kandziyise buku ya nawu wa Rhoma lowu vuriwaka Digest. Naswona eka yona a ku tshahiwe marito ya vativi va nawu wa Rhoma ku sukela kwalomu ka 100 ku ya eka 250 C.E. Hi ku ya hi (Digest, 9.2.27.14), un’wana wa vativi volavo Ulpian u vulavule hi mhaka leyi endlekeke hi va 200 C.E. Munhu un’wana u haxe mfava ensin’wini ya munhu un’wana kutani hikwalaho ka sweswo swimilana swakwe swi file. Buku leyi ya nawu yi vula leswaku tanihi leswi a ku ri ni nawu lowu lwisanaka ni mhaka leyi, n’wini wa nsimu a kota ku koxa ndziho eka munhu la byaleke mfava leswaku a n’wi hakela leswi a lahlekeriweke ha swona.

Khale timhaka to fana ni leti a ti endleka eMfun’weni wa Rhoma leswi kombisaka leswaku mhaka leyi Yesu a vulavuleke ha yona a yi endleka.

Xana mfumo wa Rhoma a wu nyike valawuri va Vayuda lava a va lawula Yudiya enkarhini wa vaapostola ntshunxeko wo tanihi kwihi?

HI NKARHI wolowo, muti wa Yudiya a wu lawuriwa hi Varhoma lava a va yimeriwa hi ndhunankulu leyi a ri ni ntlawa wa masocha. Ndhunankulu leyi a yi khathala ntsena hi ku hlengeletiwa ka xibalo xa mfumo wa Rhoma ni ku endla leswaku ku va ni ku rhula ni ku hleleka. Mfumo wa Rhoma a wu lwisana ni vanhu lava a va lwisana ni nawu wa tiko ni ku xupula lava a va endla leswaku ku nga vi ni ku rhula. Hakanyingi, Varhoma a va tshika valawuri lava nga Vayuda exifundzheni ha xin’we leswaku va lawula vanhu lava nga ehansi ka vona.

Huvo ya Sanedri ya Vayuda yi ri eku tengeni

Huvo ya Sanedri a ku ri huvo leyikulu ya Vayuda naswona a yi lawula hi ku landza nawu wa Xiyuda. Hambiswiritano, a ku ri ni tihuvo letitsongo eYudiya. Milandzu ya le tikweni ni milandzu ya vugevenga kumbexana a yi tengiwa etihubyeni leti handle ko va yi yisiwa eka vafumi va le Rhoma. Kambe tihuvo leti a ti nga pfumeleriwi ku avanyisa milandzu leyi a yi ta endla leswaku swigevenga swi dlayiwa kambe yoleyo a ku ri milandzu leyi a yi avanyisiwa ntsena hi Varhoma. Mhaka leyi a yi tiveka ngopfu, a ku ri ya loko swirho swa Sanedri swi kanetane na Stefano kutani swi n’wi khandla hi maribye kukondza a fa.—Mint. 6:8-15; 7:54-60.

Huvo ya Sanedri ya Vayuda a yi ri ni vulawuri byo tala. Emil Schürer la nga mukambisisi u te: “Hambileswi huvo ya Sanedri a yi ri ni vulawuri byo tala, Varhoma a va nghenelela ni ku yi tenga hi voxe milandzu leyi va vonaka onge yi xungeta mfumo.” Xin’wana xa xikombiso xa mhaka leyi, hiloko Klawudiyo Lisiya, ndhunankulu ya nyimpi a khotse muapostola Pawulo, loyi a ri Murhoma.—Mint. 23:26-30.