1, 2. (a) Hi swihi swiphiqo leswi vanhu vo tala va langutanaka na swona namuntlha naswona ku va ni vuyelo byihi? (b) Hi wihi ntshembo lowu kumekaka eka Esaya 41:10, 13?

MAKWERHU wa xisati loyi a nga phayona ra nkarhi hinkwawo loyi nuna wakwe a nga nkulu, u ri: “Hambileswi ndzi nga ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu, ndzi ni malembe yo tala ndzi karhatiwa hi ntshikilelo. Wu endla ndzi nga etleli, wu ndzi vangela switlhavi, wu endla ndzi khoma van’wana hi ndlela yo biha naswona minkarhi yin’wana wu endla ndzi titwa ndzi hele matimba.”

² Xana wa yi twisisa ndlela leyi makwerhu loyi a titwaka ha yona? Lexi twisaka ku vava, emisaveni leyi yo homboloka ya Sathana hi langutana ni swiphiqo swo tala leswi endlaka hi vilela ni ku hela matimba. Ku fana ni ntambhu leyi boheleriweke eka xikepe leyi endlaka leswaku xi nga fambi, ku vilela swi nga endla leswaku hi hela matimba. (Swiv. 12:25) I yini leswi nga endlaka u titwa hi ndlela yoleyo? Kumbexana u feriwe hi munhu loyi u n’wi rhandzaka, u le ku vabyeni, u ringeta ku khathalela ndyangu wa wena hambileswi ikhonomi yi weke kumbe u langutane ni nkaneto. Hi ku famba ka nkarhi u nga hela matimba. Swi nga tlhela swi ku endla u heleriwa hi ntsako. Kambe u nga tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta ku pfuna.—Hlaya Esaya 41:10, 13.

3, 4. (a) Rito “mavoko” eBibeleni ri kombetela eka yini? (b) I yini lexi nga endlaka leswaku hi hela matimba?

 ³ Minkarhi yo tala Bibele yi tirhisa swirho swa miri wa munhu ku fanekisela swiendlo kumbe nchumu wo karhi. Hi xikombiso, rito leri nge voko ri tirhisiwe minkarhi yo hlayanyana eBibeleni. Ku tiyisa mavoko ya van’wana swi nga ha vula ku va khutaza, ku va tiyisa ni ku va nyika matimba. (1 Sam. 23:16; Ezra 1:6) Swi nga tlhela swi vula ku va ni langutelo lerinene hi vumundzuku.

⁴ Ku va mavoko ya munhu yo fanekisela ma hele matimba, minkarhi yin’wana swi nga ha kombetela eka munhu loyi a tshovekeke mbilu kumbe ku heleriwa hi ntshembo. (2 Tikr. 15:7; Hev. 12:12) Swi tolovelekile leswaku munhu loyi a nga eka xiyimo xo tano a hela matimba. Loko u tshikilelekile kumbe u karhele kumbexana u vona onge a wa ha ri na vuxaka lebyinene na Yehovha, sweswo swi nga ku endla u hela matimba kambe u nga xi kuma kwihi xikhutazo? U nga khutazeka njhani ni ku tiyisiwa leswaku u tiyisela ni ku va ni ntsako?

5. (a) Hi fanele hi endla yini loko hi langutana ni swiphiqo naswona i yini leswi hi faneleke hi swi tsundzuka? (b) I yini leswi hi nga ta swi kambisisa?

⁵ Hlaya Sofaniya 3:16, 17. Ematshan’weni yo va hi chava kumbe hi hela matimba, leswi hi ndlela yo fanekisela swi nga fanaka ni ku va mavoko ya hina ma hela matimba, Yehovha Tata wa hina loyi a nga ni rirhandzu u hi byela leswaku hi ‘lahlela ku vilela hinkwako ka hina eka yena.’ (1 Pet. 5:7) Hi nga tsundzuka leswi Xikwembu xi swi byeleke Vaisrayele leswaku ‘voko ra xona ra matimba a ri komanga ngopfu lerova ri nga tsandzeka ku ponisa’ malandza ya xona yo tshembeka. (Esa. 59:1) Hi ta kambisisa swikombiso swinharhu swa le Bibeleni, leswi kombisaka ndlela leyi Yehovha a tiyisaka vanhu vakwe ha yona ku nga khathariseki swiphiqo leswi va langutanaka na swona. Xiya ndlela leyi swikombiso leswi swi nga ku tiyisaka ha yona.

6, 7. Hi yihi dyondzo ya nkoka leyi hi nga yi dyondzaka eka ndlela leyi Vaisrayele va hluleke Vaamaleke ha yona?

⁶ Endzhaku ka loko Vaisrayele va ntshunxiwe aEgipta hi singita Vaamaleke va va hlaserile. Hi ku landzela nkongomiso wa Muxe, Yoxuwa loyi a a ri ni xivindzi u rhangele Vaisrayele enyimpini. Loko nyimpi yi ri karhi yi hisa, Muxe u teke Aroni na Huru a famba na vona exintshabyanini lexi a xi ri ekusuhi, laha a va ta kota ku yi vona kahle ndhawu leyi a ku lweriwa eka yona. Xana vavanuna lavanharhu va suke endhawini leyi a ku lweriwa eka yona hileswi a va chava? Doo!

⁷ Muxe u endle rhengu ro karhi leri endleke leswaku va hlula. U tlakuse mavoko yakwe ehenhla a khome nhonga ya Xikwembu. Hi ku va a endla tano, Yehovha u tiyise mavoko ya Vaisrayele leswaku va vonaka va ri ni matimba eka Vaamaleke. Hambiswiritano, loko mavoko yakwe ma sungula ku karhala ivi a ma yisa ehansi, Vaamaleke va sungule ku hlula. Hi ku hatlisa, Aroni na Huru “va teka ribye va ri veka ehansi ka [Muxe] a tshama ehenhla ka rona; Aroni na Huru va seketela mavoko yakwe, un’wana a ri eka tlhelo leri kasi lowun’wana a ri eka tlhelo lerin’wana, lerova mavoko yakwe ma yima ma tiya ku fikela loko dyambu ri pela.” Voko ra matimba ra Xikwembu ri pfune Vaisrayele leswaku va hlula enyimpini.—Eks. 17:8-13.

8. (a) Xana Asa u endle yini loko Vaetiyopiya va xungeta tiko ra Yuda? (b) Hi nga xi tekelela njhani xikombiso xa Asa xo titshega hi Xikwembu?

⁸ Enkarhini wa Hosi Asa Yehovha u kombise leswaku voko ra yena a ri komanga. Ku ni tinyimpi to tala leti boxiwaka eBibeleni. Kambe Zara lowa Muetiyopiya a a ri ni vuthu lerikulu ku tlula hinkwavo. A a ri ni masocha ya 1 000 000 lama nga ni ntokoto. Vaetiyopiya a va tlula vuthu ra Asa hi nhlayo leyi phindhiweke kambirhi. Anakanya ndlela leyi Asa a swi ta n’wi olovela ha yona ku chava ni ku tshikileleka ni ku lahla  thawula. Ku ri na sweswo, Asa u kombele mpfuno eka Yehovha hi ku hatlisa. Hi ku ya hi lava tivaka nyimpi, a swi nga ta koteka ku hlula Vaetiyopiya, kambe “eka Xikwembu swilo hinkwaswo swa koteka.” (Mat. 19:26) Xikwembu xi kombise matimba ya xona hi ku “hlula Vaetiyopiya emahlweni ka Asa,” loyi “mbilu [yakwe] a yi hetisekile eka Yehovha emasikwini yakwe hinkwawo.”—2 Tikr. 14:8-13; 1 Tih. 15:14.

9. (a) I yini lexi tsandzekeke ku sivela Nehemiya ku pfuxeta makhumbi ya Yerusalema? (b) Xikwembu xi xi hlamule njhani xikhongelo xa Nehemiya?

⁹ Anakanya ndlela leyi Nehemiya a titweke ha yona loko a ya eYerusalema. Muti lowu a wu nga sirhelelekanga naswona Vayuda lava a ri na vona a va hele matimba. Hikwalaho ka nxungeto wa vanhu lava a va lava ku yimisa ntirho wo pfuxeta makhumbi ya muti wa Yerusalema, Vayuda va hele matimba naswona a va lava ku tshika. Xana Nehemiya u pfumelele xiyimo xexo leswaku xi n’wi endla a khondla mavoko ni ku hela matimba ku fana ni Vayuda lavan’wana? Doo! Nehemiya a a titshege hi Yehovha hi xikhongelo ku fana na Muxe, Asa ni malandza man’wana ya Yehovha yo tshembeka. Niloko a ri eka xiyimo lexi u khongerile. Hambiloko, Vayuda va ri eka xiyimo lexi laha kumbexana a va vona onge a ku na ndlela yo huma, Yehovha u hlamule xikhongelo xa Nehemiya lexi humaka embilwini. Xikwembu xi tirhise ‘matimba lamakulu’ ni ‘voko ra matimba’ ku tiyisa mavoko ya Vayuda. (Hlaya Nehemiya 1:10; 2:17-20; 6:9.) Xana wa tshemba leswaku Yehovha u tirhisa ‘matimba yakwe lamakulu’ ni ‘voko rakwe ra matimba’ ku tiyisa malandza yakwe namuntlha?

10, 11. (a) Sathana u ringeta njhani ku endla leswaku mavoko ya hina ma hela matimba? (b) Yehovha u tirhisa yini ku hi tiyisa ni ku hi nyika matimba? (c) U vuyeriwa njhani eka dyondzo ni ndzetelo lowu hi wu kumaka enhlengeletanweni ya Yehovha?

¹⁰ Hi nga tiyiseka leswaku Diyavulosi a nge tshiki ku endla matshalatshala yo hi sivela ku endla mintirho ya Vukreste. U tirhisa mavun’wa ni minxungeto leyi humaka eka mimfumo, vafundhisi ni vagwinehi. Hi xihi xikongomelo xa yena? U lava leswaku mavoko ya hina ma hela matimba leswaku hi nga yi emahlweni ni ntirho wa hina wo chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. Hambiswiritano, Yehovha u tiyimisele ku hi nyika matimba hi ku tirhisa moya lowo kwetsima. (1 Tikr. 29:12) I swa nkoka ku va hi kombela moya lowo kwetsima leswaku hi ta langutana ni miringo leyi Sathana ni misava yakwe yo homboloka yi hi tiselaka yona. (Ps. 18:39; 1 Kor. 10:13) Nakambe, ha tsaka swinene leswi hi nga ni Rito ra Xikwembu, leri veke kona hikwalaho ka moya lowo kwetsima. Anakanya hi swakudya swa moya leswi humaka eBibeleni leswi hi swi kumaka n’hweti ni n’hweti. Marito ya Zakariya 8:9, 13 (yi hlaye) ma vuriwe hi nkarhi lowu a ku pfuxetiwa tempele ya le Yerusalema naswona ma nga hi pfuna namuntlha.

¹¹ Ha tiyisiwa hi tidyondzo leti hi ti kumaka eminhlanganweni ya Vukreste, etinhlengeletanweni ni le swikolweni leswi kongomisiwaka hi Xikwembu. Tidyondzo toleto ti nga hi pfuna leswaku hi va ni xikongomelo lexinene, hi tivekela tipakani ta moya ni ku endla swiavelo swa hina. (Ps. 119:32) Xana wa swi hisekela ku kuma tidyondzo toleto leti nga ta ku tiyisa?

12. Hi fanele hi endla yini leswaku hi tshama hi tiyile hi tlhelo ra moya?

¹² Yehovha u pfune Vaisrayele leswaku va hlula Vaamaleke ni Vaetiyopiya naswona u nyike Nehemiya ni vanhu lava a ri na vona matimba leswaku va heta ntirho wo pfuxeta makhumbi. Hilaha ku fanaka Xikwembu xi ta hi nyika matimba leswaku hi lwisana ni nkaneto, ndzingo wo hetiwa matimba hi vanhu lava nga tsakeriki ni ku vilela leswaku hi endla ntirho wo chumayela. (1 Pet. 5:10) Nilokoswiritano, a hi langutelanga  leswaku Yehovha a endla swilo leswi hinkwaswo hi singita. Ku ri na sweswo, hi fanele hi tikarhata. Sweswo swi katsa ku hlaya Rito ra Xikwembu siku ni siku, ku lunghiselela ni ku tlhela hi va kona eminhlanganweni vhiki ni vhiki, hi endla dyondzo ya munhu hi yexe swin’we ni vugandzeri bya ndyangu ni ku va minkarhi hinkwayo hi khongela eka Yehovha. Hi nga tshuki hi pfumelela swilo kumbe mintirho yin’wana yi kavanyeta ndlela leyi Yehovha a yi tirhisaka leswaku a hi tiyisa ni ku hi khutaza. Loko u xiya leswaku ku ni laha u faneleke u antswisa kona, kombela Xikwembu leswaku xi ku pfuna. Kutani xiya ndlela leyi moya wakwe wu ‘tirhaka ha yona endzeni ka wena leswaku u va ni matimba ya ku rhandza ni ku endla.’ (Filp. 2:13.) I yini leswi u nga swi endlaka leswaku u tiyisa mavoko ya van’wana?

13, 14. (a) Makwerhu un’wana u tiyisiwe njhani endzhaku ka rifu ra nsati wakwe? (b) Hi nga tiyisa van’wana hi tindlela tihi?

¹³ Emisaveni hinkwayo Yehovha u hi nyike vamakwerhu lava khathalaka hi hina leswaku va hi khutaza. Tsundzuka leswi muapostola Pawulo a swi tsaleke loko a ku: “Ololoxani mavoko lama lelemelaka ni matsolo lama gudlagudlaka, naswona hambetani mi endlela milenge ya n’wina magondzo yo lulama.” (Hev. 12:12, 13) Vo tala enkarhini wakwe va tiyisiwile hi ndlela yoleyo. Ninamuntlha swa ha ri tano. Endzhaku ka loko makwerhu un’wana a feriwe hi nsati ni ku tlhela a langutana ni swiphiqo swin’wana u te: “Ndzi dyondze leswaku a hi tihlawuleli leswaku hi lava ku langutana ni miringo yihi, hambi ku ri nkarhi lowu yi hi welaka ha wona. Xikhongelo ni dyondzo ya munhu hi yexe hi swona leswi ndzi pfuneke leswaku ndzi tiyisela. Ndzi tlhele ndzi chaveleleka hikwalaho ko seketeriwa hi vamakwerhu evandlheni. Ndzi xiye ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona ku va ni vuxaka lebyinene na Yehovha ku nga si va ni swiphiqo.”

¹⁴ Loko nyimpi yi hisa Aroni na Huru va tshege mavoko ya Muxe. Hilaha ku fanaka na hina hi nga lava tindlela leti hi nga seketelaka ni ku pfuna van’wana ha tona. Hi nga pfuna vamani? Vamakwerhu lava langutanaka ni swiphiqo swa ku dyuhala, swiphiqo swa rihanyo, lava xanisiwaka hi mindyangu ya vona, lava nga ni xivundza kumbe lava feriweke hi vanhu lava va rhandzaka. Hi nga tlhela hi tiyisa vantshwa lava langutanaka ni nkucetelo wa ku tikhoma hi ndlela yo biha kumbe lava khutaziwaka ku hlongorisa rifuwo ra misava leyi. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) Lava tindlela to kombisa van’wana leswaku wa khathala ha vona eHolweni ya Mfumo, ensin’wini, loko u dya na vona kumbe loko u bula na vona hi riqingho.

15. Marito lama khutazaka ma nga va khumba njhani vamakwerhu?

¹⁵ Endzhaku ka loko Asa a hlule hi ndlela leyi hlamarisaka, muprofeta Azariya u n’wi khutazile yena swin’we ni vanhu vakwe hi marito lama nge: “Vanani ni xivindzi naswona mi nga tshiki mavoko ya n’wina ma lelemela, hikuva ku ni hakelo ya xiendlo xa n’wina.” (2 Tikr. 15:7) Leswi swi pfune Asa leswaku a endla mindzulamiso yo tala leswaku a vuyetela vugandzeri lebyi tengeke. Hilaha ku fanaka, marito ya wena lama khutazaka ma nga va khumba swinene van’wana. U nga va pfuna leswaku va ya emahlweni va tirhela Yehovha. (Swiv. 15:23) Loko u ri eminhlanganweni, u nga yi tekeli ehansi ndlela leyi u nga khutazaka van’wana ha yona hi ku yimisa voko ni ku nyikela tinhlamulo leti khutazaka.

16. Ku fana na Nehemiya, vakulu va nga ma tiyisa njhani mavoko ya vamakwerhu evandlheni? Vula swikombiso swa ndlela leyi vamakwerhu va ku pfuneke ha yona.

¹⁶ Hi ku pfuniwa hi Yehovha, mavoko ya Nehemiya ni lava a ri na vona ma tiyisiwile leswaku va endla ntirho wo pfuxeta makhumbi ya muti wa Yerusalema. Kutani va hete ntirho wolowo  hi masiku ya 52 ntsena! (Neh. 2:18; 6:15, 16) Nehemiya a a ngo va mulanguteri wa ntirho ntsena. Na yena u wu endlile ntirho lowu wo pfuxeta. (Neh. 5:16) Hilaha ku fanaka, vakulu vo tala va tekelela Nehemiya hi ku pfuneta eka matsima yo aka kumbe va basisa ni ku khathalela Holo ya Mfumo. Loko vakulu va tirha ni vahuweleri ensin’wini ni ku endla maendzo ya vurisi, va va va tiyisa mavoko ya lava tsaneke ni lava tshikilelekeke.—Hlaya Esaya 35:3, 4.

17, 18. Loko hi ri ni swiphiqo kumbe hi tshikilelekile, i yini lexi hi nga tiyisekaka ha xona?

¹⁷ Ku tirha ni vamakwerhu swi endla leswaku hi va ni vun’we. Nakambe swi endla leswaku hi va ni vuxaka lebyi tiyeke na vona ni ku endla leswaku hi yi langutela hi mahlongati mikateko leyi taka ya Mfumo wa Xikwembu. Loko hi tiyisa mavoko ya van’wana, hi va pfuna leswaku va lwisana ni ku hela matimba ni ku va ni langutelo lerinene. Nakambe va ta va ni ntshembo hi vumundzuku. Ku tlula kwalaho, loko hi pfuna van’wana hi tindlela leti, swi hi pfuna leswaku hi tshama hi ri ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu ni ku langutela vumundzuku hi mahlongati.

¹⁸ Ku xiya tindlela leti Yehovha a seketeleke ni ku pfuna malandza yakwe yo tshembeka ha tona enkarhini lowu hundzeke swi tiyisa ripfumelo ni ntshembo wa hina namuntlha. Loko u ri ni swiphiqo, “mavoko ya wena ma nga tshuki ma lelemela”! Ku ri na sweswo, khongela eka Yehovha, kutani u pfumelela voko ra yena ra matimba leswaku ri ku tiyisa ni ku ku kongomisa kukondza u kuma mikateko ya Mfumo.—Ps. 73:23, 24.