1, 2. (a) Ha yini vanhu va le nkarhini wa muapostola Pawulo a va karhatiwa hi vuhlonga naswona a va lava ntshunxeko? (b) Xana Pawulo u vule leswaku i mani loyi a nga nyikaka vanhu ntshunxeko wa ntiyiso?

VANHU va le Rhoma, lava Vakreste vo sungula a va hanya na vona a va tinyungubyisa tanihi vativi va nawu, vululami ni ntshunxeko. Kambe, swilo swo tala leswi Mfumo wa Rhoma a wu tinyungubyisa ha swona a swi endliwa hi mahlonga. Hi nkarhi wun’wana, vaaki va kwalomu ka 30 wa tiphesente a ku ri mahlonga. A swi kanakanisi leswaku, vanhu va xiyimo xa le hansi ku katsa ni Vakreste a va karhatiwa hi vuhlonga naswona a va lava ntshunxeko.

² Mapapila ya muapostola Pawulo a ma ri ni rungula ro tala leri vulavulaka hi ntshunxeko. Hambiswiritano, xikongomelo xa vutirheli byakwe a ku nga ri ku tisa ku cinca eka swa tipolitiki leswi vanhu va le nkarhini wolowo a va swi lava. Ematshan’weni yo lava mpfuno eka mufumi la nga munhu, Pawulo ni Vakreste kulobye va tirhe hi matimba leswaku va pfuna van’wana va tiva mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu ni nkoka wa xitlhavelo xa nkutsulo xa Yesu Kreste. Pawulo u pfune vapfumeri kulobye va tiva loyi a nga va nyikaka ntshunxeko wa ntiyiso. Hi xikombiso, eka papila rakwe ravumbirhi leri a ri ya eka Vakreste va le Korinto u tsale a ku: “Yehovha i Moya; naswona  laha moya wa Yehovha wu nga kona, ku ni ntshunxeko.”—2 Kor. 3:17.

3, 4. (a) I yini leswi endleke leswaku Pawulo a vula marito lama nga eka 2 Vakorinto 3:17? (b) Hi fanele hi endla yini leswaku hi tiphina hi ntshunxeko lowu humaka eka Yehovha?

³ Eku sunguleni ka papila leri a ri tsalele Vakorinto, Pawulo u vulavule hi ku vangama loku Muxe a ri na kona loko a chika eNtshaveni ya Sinayi a suka emahlweni ka ntsumi ya Yehovha. Loko vanhu va vona Muxe, va sungule ku chava kutani Muxe u ti funengete hi nturhu exikandzeni. (Eks. 34:29, 30, 33; 2 Kor. 3:7, 13) Pawulo u tsale a ku: ‘Kambe loko munhu a hundzukela eka Yehovha, nturhu wa susiwa.’ (2 Kor. 3:16) Xana marito ya Pawulo ma vula yini?

⁴ Hilaha hi dyondzeke hakona eka xihloko lexi hundzeke, leswi Yehovha a nga Muvumbi wa swilo hinkwaswo, hi Yena ntsena loyi a nga ni ntshunxeko lowu heleleke lowu nga riki na swipimelo. Hikwalaho, swa twala ku pfumela leswaku laha Yehovha a nga kona ni “laha moya wa Yehovha wu nga kona,” ku ni ntshunxeko. Hambiswiritano, leswaku hi tiphina ni ku tlhela hi vuyeriwa eka ntshunxeko wolowo, hi fanele hi ‘hundzukela eka Yehovha,’ leswi vulaka leswaku hi fanele hi va ni vuxaka na yena. Loko Vaisrayele va ri emananga, va tsandzeke ku vona ndlela leyi Yehovha a a va pfuna ha yona. A va nonon’hwisa timbilu ni mianakanyo ya vona onge hi loko swi funengetiwe hi nturhu, a va anakanya ntsena hi ku tirhisa ntshunxeko lowu a va ha ku wu kuma, tanihi leswi a va ha ku humesiwa evuhlongeni eEgipta.—Hev. 3:8-10.

5. (a) Xana moya wa Yehovha wu tisa ntshunxeko wihi? (b) Hi swi tivisa ku yini leswaku ku khotsiwa a ku nge wu herisi ntshunxeko lowu Yehovha a hi nyikeke wona? (c) Hi swihi swivutiso leswi hi faneleke hi swi hlamula?

⁵ Hambiswiritano, ntshunxeko lowu fambisanaka ni moya wa Yehovha wu tlula ku ntshunxiwa evuhlongeni. Ku hambana ni leswi matshalatshala ya munhu ma nga swi fikelelaka, moya wa Yehovha wu hi ntshunxa evuhlongeni bya xidyoho ni rifu ku katsa ni le ka vuhlonga bya vukhongeri bya mavunwa ni mikhuva ya byona. (Rhom. 6:23; 8:2) Mawaku ntshunxeko wo tano, lowu tsakisaka! Munhu a nga tiphina hi mikateko leyi tisiwaka hi ntshunxeko wolowo hambiloko a ri ekhotsweni kumbe evuhlongeni. (Gen. 39:20-23) Leswi hi swona leswi endlekeke eka Nancy Yuen na Makwerhu Harold King lava tiyiseleke malembe yo tala ekhotsweni hikwalaho ka ripfumelo ra vona. U nga va vona ni ku va twa loko va ri karhi va hlamusela mintokoto ya vona eka Vuhaxi Bya JW. (Languta eka MIMBULAVURISANO NI MINTOKOTO > KU TIYISELA MIRINGO.) Hambiswiritano, hi fanele hi hlamula swivutiso leswi: Hi nga swi kombisa njhani leswaku ha wu tlangela ntshunxeko lowu hi nga na wona? Naswona i yini leswi hi nga swi endlaka leswaku hi wu tirhisa hi vutlhari ntshunxeko lowu hi nga na wona?

6. Xana Vaisrayele va swi kombise njhani leswaku a va wu tlangeli ntshunxeko lowu Yehovha a va nyikeke wona?

⁶ Loko hi vona nkoka wa nyiko leyi durhaka, hi titwa hi lava ku kombisa ku khensa eka loyi a hi nyikeke yona. Vaisrayele va tsandzeke ku kombisa ku tlangela ntshunxeko lowu Yehovha a va nyikeke wona loko a va kutsula evuhlongeni eEgipta. Eka tin’hweti ti nga ri tingani endzhaku ka loko va ntshunxiwe eEgipta, va sungule ku navela swakudya ni swakunwa leswi a va ri na swona eEgipta, kutani va sungula ku gungulela Yehovha hikwalaho ka swakudya leswi a va nyika swona, hambi ku ri navela ku tlhelela eEgipta. Anakanya hi leswi, ‘tinhlampfi, marhakarhaka, makhalavatla, swimbowana, tinyala ni swinyalana,’ a va swi teka swi ri swa nkoka ku tlula ntshunxeko lowu Xikwembu xi va nyikeke wona, wo gandzela Yehovha, Xikwembu xa ntiyiso. Xana swa hlamarisa leswi Yehovha a hlundzukeleke vanhu vakwe? (Tinhl. 11:5, 6, 10; 14:3, 4) Hakunene leyi i dyondzo ya nkoka eka hina!

7. Xana Pawulo u hanye hi ku pfumelelana ni ndzayo yakwe leyi kumekaka eka 2 Vakorinto 6:1 hi ndlela yihi naswona hi nga n’wi tekelela njhani?

 ⁷ Muapostola Pawulo u khutaze Vakreste hinkwavo leswaku va nga tlangi hi ntshunxeko lowu Yehovha a va nyikeke wona hi musa, hi ku tirhisa Yesu Kreste. (Hlaya 2 Vakorinto 6:1.) Anakanya hi Pawulo loyi a kingindziwa hi ripfalo naswona a ri na maxangu hileswi a titwa a ri hlonga ra xidyoho ni rifu. Kambe u tsale leswi hi ntsako: “Ndzi nkhensa Xikwembu ha Yesu Kreste Hosi ya hina!” Ha yini? U byele Vakreste kulobye a ku: “Hikuva nawu wa moya lowu nyikaka vutomi evun’weni na Kreste Yesu wu mi ntshunxile enawini wa xidyoho ni wa rifu.” (Rhom. 7:24, 25; 8:2) Leswaku hi landzela xikombiso xa Pawulo, a hi fanelanga hi swi tekela ehansi leswi Yehovha a hi ntshunxeke evuhlongeni bya xidyoho ni rifu. Hikwalaho ka gandzelo ra nkutsulo, hi nga swi kota ku tirhela Xikwembu hi ripfalo leri baseke ni ku tlhela hi kuma ntsako wa xiviri.—Ps. 40:8.

8, 9. (a) Hi xihi xilemukiso lexi muapostola Petro a xi nyikeleke mayelana ni ku tirhisa ntshunxeko wa hina? (b) Hi wahi makhombo lawa hi langutaneke na wona namuntlha?

⁸ Ku engetela eka ku kombisa ku tlangela, hi fanele hi tlhela hi tivonela leswaku hi nga wu tirhisi hi ndlela yo biha ntshunxeko wa risima lowu hi nga na wona. Muapostola Petro u hi lemukise leswaku a hi fanelanga hi tirhisa ntshunxeko wa hina tanihi xisirhelelo xo endla swo biha. (Hlaya 1 Petro 2:16.) Xana xilemukiso lexi, a xi hi tsundzuxi leswi humeleleke Vaisrayele emananga? Phela sweswi, hi hina lava langutaneke na khombo lerikulu ku tlula vona. Sathana ni misava yakwe va tirhisa swilo leswi kokaka mahlo loko swi ta eka maambalelo ni ku tilunghisa, swakudya ni swakunwa, vuhungasi ni mintlangu ni swin’wana swo tala. Hakanyingi vanavetisi vo tlhariha va tirhisa vanhu vo saseka, leswaku va wonga vanhu va titwa va boheka ku va ni swilo swo tala, leswi kahlekahle va nga swi laviki. Hakunene, swa olova ku wela entlhan’wini wolowo ni ku tirhisa ntshunxeko wa hina hi ndlela yo biha!

⁹ Ndzayo ya Petro yi tlhela yi tirha ni le ka swiyimo swin’wana swa nkoka swinene evuton’wini, swo tanihi ku hlawula dyondzo ni ntirho. Hi xikombiso, vantshwa vo tala exikolweni namuntlha va tikarhatela ku pasela ehenhla leswaku va ta fanelekela ku ya nghena eyunivhesiti. Va endliwa va tshemba leswaku dyondzo yo tano yi ta va pfuna leswaku va kuma mintirho ya xiyimo xa le henhla leyi holelaka mali yo tala, naswona va kombiwa tinhlayo leti kombisaka ku hambana lokukulu exikarhi ka muholo wa lava humaka eyunivhesiti ni wa lava nga yangiki. Vantshwa va nga ha vona sweswo swi naveleka tanihi leswi va langutaneke ni ku endla swiboho leswi nga ta khumba vutomi bya vona hinkwabyo. I yini leswi vantshwa swin’we ni vatswari va faneleke ku swi tsundzuka?

10. I yini leswi hi faneleke hi swi tsundzuka loko hi ri karhi hi tirhisa ntshunxeko wa hina ku tiendlela swiboho?

¹⁰ Vanhu van’wana va nga vula leswaku leswi timhaka leti ku nga swiboho swa munhu hi yexe, va fanele va va ni ntshunxeko wo hlawula ku endla leswi va swi lavaka, ntsena loko ripfalo ra vona ri va pfumelela. Kumbexana va tsundzuka marito lawa Pawulo a ma tsaleleke Vakreste va le Korinto mayelana ni swakudya, lama nge: “Hikuva ha yini ntshunxeko wa mina wu fanele ku avanyisiwa hi ripfalo ra munhu un’wana?” (1 Kor. 10:29) Hambileswi ku nga ntiyiso leswaku hi ni ntshunxeko wo tiendlela swiboho eka dyondzo ni ntirho, kambe hi fanele hi tsundzuka leswaku, ntshunxeko wa hina wu ni swipimelo ni leswaku swiboho hinkwaswo leswi hi swi endlaka swi ni switandzhaku. Hikwalaho ka xivangelo xexo, loko Pawulo a nga si vula marito lama nga laha henhla, u rhange hi ku vula marito lawa: “Swilo hinkwaswo swa pfumeleriwa; kambe a hi swilo hinkwaswo leswi pfunaka. Swilo hinkwaswo swa pfumeleriwa; kambe a hi swilo hinkwaswo leswi akaka.” (1 Kor. 10:23) Sweswo swi hi pfuna hi vona leswaku ku ni swilo swa nkoka swinene leswi hi faneleke hi anakanyisisa ha swona ku tlula swilo leswi hi swi tsakelaka, loko swi ta emhakeni yo tirhisa ntshunxeko wa hina eka swiyimo hinkwaswo swa vutomi.

11. Xana hi ntshunxiwe hi xikongomelo xihi?

¹¹ Eka xilemukiso xa yena mayelana ni ku tirhisa ntshunxeko hi ndlela yo biha, Petro u tlhele a boxa ni xikongomelo xa wona. U hi khutaze leswaku hi tirhisa ntshunxeko wa hina “tanihi mahlonga ya Xikwembu.” Hikwalaho, Yehovha hi ku tirhisa Yesu, u hi ntshunxe eka nawu wa xidyoho ni rifu hi xikongomelo xa leswaku hi ta hanya vutomi bya ku tinyiketela “tanihi mahlonga ya Xikwembu.”

12. I xikombiso xihi lexi Nowa ni ndyangu wakwe va hi vekeleke xona?

¹² Nchumu wa nkoka lowu nga ta hi pfuna leswaku hi papalata ku tirhisa ntshunxeko wa hina hi ndlela yo biha ni ku tlhela hi papalata ku va mahlonga ya misava leyi ni ku navela ka yona, i ku tshama hi khomekile hi mintirho ya Xikwembu. (Gal. 5:16) Xiya xikombiso xa mupatriyaka Nowa ni ndyangu wakwe. Va hanye hi nkarhi lowu a ku tele madzolonga ni ku tikhoma ko biha. Kambe, a va phasiwanga hi ku navela ni swiendlo swa vanhu va le nkarhini wa vona. Xana va swi kotise ku yini sweswo? Va hlawule ku tshama va khomekile hi mintirho hinkwayo leyi Yehovha a va nyikeke yona leyi katsaka ku aka ngalava, ku hlengeleta swakudya swa vona ni swa swiharhi ni ku lemukisa vanhu. “Kutani Nowa a endla hinkwaswo hilaha Xikwembu xi n’wi leriseke hakona. U endle tano.” (Gen. 6:22) Ku ve ni vuyelo byihi? Nowa ni ndyangu wakwe va ponile loko ku herisiwa vanhu vo homboloka.—Hev. 11:7.

13. Hi wihi ntirho lowu Yesu a a nyikiwe wona lowu a nga tlhela a wu hundzisela eka valandzeri vakwe?

¹³ Xana Yehovha u hi lerise leswaku hi endla yini namuntlha? Leswi hi nga vadyondzisiwa va Yesu, hi xi tiva kahle xileriso lexi humaka eka Xikwembu. (Hlaya Luka 4:18, 19.) Namuntlha, vanhu vo tala va ha pfariwe mahlo hi xikwembu xa misava leyi naswona va ha ri evuhlongeni bya vukhongeri, bya ikhonomi ni bya ntshamisano. (2 Kor. 4:4) Hi ni lunghelo ro landzela xikombiso xa Yesu xo pfuna vanhu leswaku va tiva ni ku gandzela Yehovha, Xikwembu lexi nyikaka ntshunxeko. (Mat. 28:19, 20) Wolowo a hi ntirho wo olova naswona wu ni mintlhontlho yo tala. Ematikweni man’wana, vanhu vo tala a va ha ri na rirhandzu. Xivutiso lexi un’wana ni un’wana a  faneleke a tivutisa xona hi lexi nge: ‘Xana ndzi nga tirhisa ntshunxeko wa mina leswaku ndzi hlanganyela hi xitalo entirhweni wa Mfumo?’

14, 15. Xana vanhu va Yehovha va angula njhani eka ntirho wo chumayela? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

¹⁴ Swa khutaza ku xiya leswaku vanhu vo tala va swi lemuka leswaku nkarhi lowu saleke i wutsongo kutani va cince swiyimo swa vona leswaku va ta kota ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. (1 Kor. 9:19, 23) Van’wana va tirhela emavandlheni ya ka vona kasi van’wana va rhurhele laha ku nga ni xilaveko lexikulu. Swiviko swi kombisa leswaku eka malembe ya ntlhanu lama hundzeke, nhlayo ya maphayona ya nkarhi hinkwawo yi engeteleke ku ya fika eka 1 100 000 emisaveni hinkwayo, leswi vulaka leswaku ku engeteleke maphayona ya nkarhi hinkwawo lama tlulaka kotara ya miliyoni. Mawaku vuyelo lebyi hlamarisaka bya vanhu lava tirhisaka ntshunxeko hi vutlhari leswaku va tirhela Yehovha!—Ps. 110:3.

¹⁵ I yini lexi pfuneke vamakwerhu lava leswaku va tirhisa ntshunxeko wa vona hi vutlhari? Anakanya hi John na Judith, lava eka malembe ya 30 lama hundzeke, va tirheleke eka matiko yo hambanahambana. Va tsundzuka leswaku loko Xikolo xa Ntirho wa Vuphayona xi sungula hi 1977, a xi kandziyisa nkoka wo rhurhela laha ku nga ni xilaveko lexikulu. Leswaku va ta kota ku fikelela pakani leyi, John u vule leswaku a tshamela ku cinca mintirho leswaku va ta tolovela ku hanya hi mali leyitsongo. Eku heteleleni loko va fike etikweni rimbe, va kume leswaku ku khongela eka Yehovha ni ku titshega hi yena swi va pfune leswaku va hlula swiphiqo swo tanihi ku dyondza ririmi lerintshwa, ku tolovela ndhavuko ni ku tiyisela maxelo yo tika. Xana malembe lawa va ma heteke va endla ntirho wolowo ma va khumbe njhani? John u ri: “A ndzi khomeke hi ntirho lowunene ngopfu ku tlula hinkwayo leyi ndzi tshameke ndzi yi endla. Yehovha u ve wa xiviri eka mina, ku fana na tatana la nga ni rirhandzu. Sweswi se ndzi swi twisisa ku antswa leswi tsalwa ra Yakobo 4:8 ri swi vulaka loko ri ku: ‘Tshinelani eka Xikwembu, kutani xi ta tshinela eka n’wina.’ A ndzi swi tiva leswaku ndzi kume leswi a ndzi ri karhi ndzi swi lava, ku nga ku hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo.”

16. Xana vanhu va magidi lava nga ni swiyimo swo hambanahambana, va wu tirhise njhani ntshunxeko wa vona hi vutlhari?

¹⁶ Ku hambana na John na Judith, van’wana swiyimo swa vona swi va pfumelela ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo ku ringana nkarhi wo karhi ntsena. Nilokoswiritano, vo tala va tinyiketela hi ku tirhandzela eka ntirho wo aka tindhawu ta vugandzeri emisaveni hinkwayo. Hi xikombiso, loko ku akiwa ntsindza wa misava hinkwayo eWarwick le New York, vamakwerhu va kwalomu ka 27 000 va tinyiketele ku ya tirha, kwalomu ka mavhiki mambirhi ku ya eka lembe kumbe ku tlula. Vo tala va vona va titsone swo karhi leswaku va ya pfuneta. Mawaku xikombiso lexinene lexi va hi vekeleke xona xo tirhisa ntshunxeko lowu va nyikiweke hi Xikwembu leswaku va dzunisa ni ku tirhela Yehovha, Xikwembu lexi nyikaka ntshunxeko!

17. Hi byihi vumundzuku lebyinene lebyi languteriweke hi lava wu tirhisaka hi vutlhari ntshunxeko lowu Xikwembu xi va nyikeke wona?

¹⁷ Ha tsaka leswi hi tivaka Yehovha ni leswi hi tiphinaka hi ntshunxeko lowu hi wu kumaka evugandzerini bya ntiyiso. Onge swiboho swa hina swi nga kombisa leswaku ha wu tlangela ntshunxeko wolowo. Ematshan’weni yo tirhisa ntshunxeko wa hina hi ndlela yo biha, a hi tirhiseni tindlela leti hi pfulekelaka leswaku hi tirhela Yehovha hilaha hi nga kotaka hakona. Loko hi endla tano, hi nga langutela ku tiphina hi mikateko leyi Yehovha a hi tshembiseke yona loko marito ya vuprofeta lebyi ma hetiseka: “Ntumbuluko hi woxe na wona wu ta ntshunxiwa evuhlongeni bya ku onhaka kutani wu va ni ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu.”—Rhom. 8:21.