NDZI tsundzuka siku rin’wana ku ri karhi ku ba rimoyana ro titimela eBrookings, eSouth Dakota le U.S.A. A ri ndzi tsundzuxa leswaku xixika xi kwala nyongeni. A ndzi ri ni vamakwerhu vanharhu hi yime ekusuhi ni xidyelo xa swifuwo hi ri karhi hi rhurhumela. A hi yime ekusuhi ni thanga leri a ri tele hi mati yo titimela leri swifuwo a swi nwela eka rona! Inge ndzi mi chumbutela hi ta vutomi bya mina leswaku mi ta twisisa leswi a swi endleka kwalaho.

Ndzi velekiwe hi March 7, 1936 naswona ndzi rikotse eka vana va mune. A hi tshama epurasini leritsongo ra le vuxeni bya South Dakota. Purasi a ri ri ra nkoka evuton’wini bya hina, kambe a ku ri ni swin’wana leswi a swi ri swa nkoka ngopfu. Vatswari va mina va khuvuriwe va va Timbhoni ta Yehovha hi 1934. A va tinyiketele eka Yehovha Tata wa hina wa le tilweni, kutani ku endla ku rhandza ka yena a swi ri swa nkoka swinene ku tlula swilo hinkwaswo. Tata wa mina Clarence, swin’we na papankulu Alfred a va ri malandza ya vandlha (loyi sweswi a vitaniwaka muhlanganisi wa huvo ya vakulu) evandlheni ra le Conde, eSouth Dakota leri a ri ri ni vanhu vatsongo.

A hi ya eminhlanganweni ya vandlha ni ku chumayela swin’we nkarhi ni nkarhi tanihi ndyangu. Vatswari va mina a va ri xikombiso lexinene naswona ndlela leyi va hi leteleke ha yona yi hi pfunile hambileswi a ha ha ri vana. Mina na sesi wa mina Dorothy, hi ve vahuweleri hi ri ni malembe ya tsevu. Hi 1943, ndzi tsarise eka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni lexi a xa ha ku sungula.

Tinhlengeletano a ti ri ta nkoka swinene evuton’wini bya hina. Makwerhu Grant Suiter a a ri xivulavuri lexi endzeke enhlengeletanweni hi 1949 eSioux Falls le South Dakota. Ndza ha yi tsundzuka kahle nkulumo yakwe leyi a yi ku: “Nkarhi Wu Fambe Ku Tlula Ndlela Leyi U Ehleketaka Ha Yona!” Eka  nkulumo yakwe u kandziyise leswaku Vakreste hinkwavo va fanele va chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu hi ku hiseka. Sweswo swi endle leswaku ndzi tinyiketela eka Yehovha. Eka nhlengeletano ya muganga leyi landzeleke ya le Brookings ndzi tikume ndzi yime ekusuhi ni thanga leri swifuwo a swi nwela mati eka rona, hilaha ndzi hlamuseleke hakona eku sunguleni, ndzi rindzele ku khuvuriwa. Hina va mune hi khuvuleriwe eka thanga rero hi November 12, 1949.

Ku sukela kwalaho ndzi tivekele pakani yo phayona. Ndzi sungule hi January 1, 1952, loko ndzi ri ni malembe ya 15. Bibele yi ri: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha,” a ku ri ni vanhu vo tala vo tlhariha endyangwini wa ka hina lava seketeleke xiboho xa mina xo phayona. (Swiv. 13:20) A ndzi phayona swin’we na papankulu Julius loyi a ri ni malembe ya 60. Ku nga khathariseki malembe ya hina a hi tiphina swin’we entirhweni wo chumayela. Ndzi kume vutlhari swin’we ni ntokoto eka yena. Hi ku hatlisa Dorothy na yena u ve phayona.

Loko ndza ha ri muntshwa, vatswari va mina a va amukela valanguteri va miganga swin’we ni vasati va vona ekaya. Jesse na Lynn va ka Cantwell i vatekani van’wana lava ndzi pfuneke swinene. Va hoxe xandla swinene leswaku va ndzi khutaza ku teka vuphayona. Rirhandzu leri va ndzi kombeke rona ri ndzi pfunile leswaku ndzi lava ku tirhela Xikwembu. Loko va endzele mavandlha ya le kusuhi minkarhi yin’wana a va ndzi rhamba leswaku ndzi famba na vona ensin’wini. Sweswo a swi ndzi tsakisa naswona a swi ndzi khutaza swinene!

Bud Miller ni nsati wakwe Joan va ve valanguteri va muganga lava landzeleke evandlheni ra hina. Hi nkarhi wolowo a ndzi ri ni malembe ya 18 naswona a ndzi fanele ndzi ya eka komiti leyi a yi endla xiboho xa leswaku i mani loyi a faneleke ku ya evusocheni. Komiti ya laha a ndzi tshama kona a yi lava ndzi endla ntirho lowu a wu lwisana ni xileriso xa Yesu xo va hi nga katseki enyimpini ni le ka tipolitiki. A ndzi lava ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. (Yoh. 15:19) Ndzi endle xikombelo eka komiti yoleyo xa leswaku va ndzi teka tanihi hi mutirheli wa Xikwembu.

Swi ndzi khutazile swinene leswi Makwerhu Miller a fambeke na mina loko ndzi ya eku tengeni. A a nga ri na tingana naswona a nga chavisiwi hi vanhu. Ku va ndzi fambe na yena swi ndzi tiyise nhlana. Endzhaku ka sweswo, hi 1954 eku heleni ka ximumu komiti yi ndzi tsarise tanihi mutirheli wa Xikwembu.  Sweswo swi endle leswaku ndzi kota ku endla swo tala entirhweni wa Yehovha.

Swi nga si ya kwihi ndzi kume xirhambo xo ya tirha eBethele, laha hi nkarhi wolowo a yi vitaniwa Watchtower Farm eStaten Island le New York. Ndzi ve ni lunghelo ro tirha kwalaho ku ringana malembe ya kwalomu ka manharhu. Sweswo swi endle leswaku ndzi va ni nkarhi wo tsakisa swinene hikuva ndzi tirhe ni vanhu vo tala vo tlhariha.

Hi nkarhi wolowo eBethele ya le Staten Island a ku ri ni xitichi xa rhadiyo xa WBBR. Xi tirhisiwe hi Timbhoni ta Yehovha ku sukela hi 1924 ku fikela hi 1957. A ko va ni vamakwerhu va 15 ku ya eka 20 ntsena lava a va tirha eBethele. Vo tala va hina a ha ha ri vatsongo naswona a hi nga ri na ntokoto. Kambe a hi tirha na Makwerhu Eldon Woodworth la kuleke, naswona a a ri mutotiwa. Makwerhu loyi u kombise vutlhari loko hi ri karhi hi tirha swin’we. Ndlela leyi a hi rhandza ha yona tanihi tatana a yi khutaza swinene. Loko hi pfa hi tlulana milenge, Makwerhu Woodworth a ku: “Swa hlamarisa hakunene leswi Xikwembu xi kotaka ku swi endla hi ku tirhisa vanhu lava nga hetisekangiki.”

Hi ve ni lunghelo ro tlhela hi tirha na Makwerhu Frederick W. Franz. Vutlhari byakwe swin’we ni vutivi lebyi a ri na byona hi Matsalwa swi hi khutazile naswona a a hi rhandza hinkwerhu ka hina. Harry a ku ri yena loyi a hi swekela, naswona a hi n’wi vitana hi xivongo xa ka Peterson hikuva a swi hi tikela ku n’wi vitana hi xivongo xakwe xa ntiyiso xa ka Papargyropoulos. Na yena a ri un’wana wa vatotiwa naswona a wu hisekela swinene ntirho wo chumayela. Makwerhu Peterson a a endla ntirho wakwe wa le Bethele hi ndlela leyinene ngopfu naswona a rhandza ntirho wo chumayela swinene. A a fambisa timagazini ta madzana n’hweti ni n’hweti. Nakambe a ma tiva swinene Matsalwa naswona a hlamula swivutiso swa le Bibeleni leswi a hi n’wi vutisa swona.

Hi nkarhi wolowo, Bethele ya le Staten Island a yi endla mihandzu ni matsavu ya le xikoteleni. Hi lembe a ku endliwa tilitara ta 45 000 ta mihandzu ni matsavu ya le xikoteleni. Ndzi ve ni lunghelo ro tirha na Etta Huth makwerhu wa xisati wo tlhariha. A a ri ni vutihlamuleri byo endla tirhisipi leti a hi ti tirhisa ku endla matsavu ni mihandzu ya le xikoteleni. Hi nkarhi wa ku endla ntirho lowu, vamakwerhu va xisati va le kusuhi a va ta va ta pfuneta naswona Etta  a hlela ntirho wa vona. Hambileswi Etta a a ri ni vutihlamuleri lebyikulu byo endla ntirho lowu, a a tiyimisele ku veka xikombiso lexinene xo xixima vamakwerhu lava a va rhangela. A ndzi n’wi teka a ri xikombiso lexinene xa ku titsongahatela vunhloko lebyi vekiweke hi Xikwembu.

Angela Romano a a ri un’wana wa vamakwerhu va xisati lava ha riki vantshwa lava a va te eku pfuneni hi ntirho lowu. Etta hi yena loyi a n’wi dyondzeleke ntiyiso. Nakambe loko ndza ha ri eBethele, ndzi hlangane ni makwerhu un’wana wa xisati wo tlhariha loyi sweswi ndzi nga ni malembe ya 58 ndzi ri karhi ndzi tirha na yena. Mina na Angie hi tekane hi April 1958, naswona hi tiphine hi ku tirhela Yehovha hi tindlela to hambanahambana swin’we. Eka malembe lawa, ndlela leyi Angie a kombiseke ku tshembeka ha yona eka Yehovha yi tiyise vukati bya hina. Ndza swi tiva leswaku ndzi nga n’wi tshemba hambi ko humelela yini na yini.

Loko switirhisiwa swa rhadiyo swa WBBR swa le rhavini ra le Staten Island swi xavisiwa hi 1957 ndzi tirhe erhavini ra le Brooklyn swa xinkarhana. Kutani loko mina na Angie hi tekana ndzi sukile eBethele, ivi hi phayona malembe manharhu eStaten Island. Nakambe ndzi tirhe eka vanhu lava xitichi xa hina a xi xaviseriwe vona kambe se a xi vitaniwa WPOW.

Mina na Angie a hi tiyimisele ku hanya vutomi byo olova leswaku hi lunghekela ku ya kun’wana ni kun’wana laha ku nga ni xilaveko. Hikwalaho ka sweswo, hi 1961 hi amukele xiavelo xo va maphayona yo hlawuleka eFalls City le Nebraska. Hi ku hatlisa hi rhambiwe ku ya eka Xikolo xa Vutirheli bya Mfumo lexi a xi teka n’hweti eSouth Lansing le New York. Hi tiphine hi ku dyondza naswona a hi anakanya leswaku leswi hi swi dyondzeke a hi fanele hi ya swi tirhisa eNebraska. Kutani hi hlamarile loko hi kuma xiavelo lexintshwa xo va varhumiwa eCambodia! Leri i tiko ro saseka ra le Dzongavuxa wa le Asia naswona loko hi ri kwalaho hi vone ni ku twa swilo leswintshwa. Nakambe hi tlhele hi dya swakudya leswi a hi nga swi tivi. A hi swi langutele hi mahlongati ku chumayela mahungu lamanene kwalaho.

Hambiswiritano, xiyimo xa tipolitiki xa kwalaho xi cincile kutani a hi fanele hi rhurhela eDzongeni wa Vietnam. Lexi twisaka ku vava, ku nga si hela malembe mambirhi ndzi ve ni xiphiqo xa rihanyo kutani hi boheke ku tlhelela ekaya. A ndzi lava nkarhi wo hlakarhela kambe loko se ndzi hlakarherile ndzi tlhele ndzi sungula ku phayona.

Hi March 1965 ndzi averiwe ku va mulanguteri wa muganga. Mina na Angie hi tiphinile hi ku endzela mavandlha swin’we ni ku lunghiselela tinhlengeletano ni ku endla mitirho yin’wana enhlengeletanweni ku ringana malembe ya 33. Tinhlengeletano a ti ndzi khutaza swinene naswona a swi ndzi tsakisa ku pfuneta ku ti lunghiselela. Hi tirhe malembe yo hlayanyana eDorobeni ra New York, naswona tinhlengeletano to tala a ti khomeriwa eXitediyamu xa Yankee.

Hilaha swi nga hakona eka vamakwerhu vo tala lava nga eka ntirho wa nkarhi hinkwawo, mina na Angie hi averiwe swiavelo swo hambanahambana eka malembe lawa yo tala. Hi xikombiso, hi 1995, ndzi komberiwe ku dyondzisa eXikolweni xa Ndzetelo wa Vutirheli. Endzhaku ka malembe manharhu, hi rhambiwe ku ya tirha eBethele. A swi tsakisa swinene  ku tlhelela laha ndzi sunguleke ntirho wa nkarhi hinkwawo wo hlawuleka kona eka malembe yo tlula 40 lama hundzeke. Ku ringana nkarhi wo karhi, ndzi tirhe eka Ndzawulo ya Ntirho naswona ndzi tlhele ndzi va muleteri eka swikolo swo hlayanyana. Hi 2007 Huvo leyi Fumaka yi simeke Ndzawulo ya Swikolo swa Vutirheli bya le Tilweni leswaku yi langutela swikolo swa le Bethele naswona ndzi ve ni lunghelo ro va mulanguteri wa yona ku ringana malembe yo hlayanyana.

Emalembeni ya sweswinyana ku ve ni ku cinca ko hlayanyana loku endliweke eka swikolo leswi. Hi 2008 ku sunguriwe Xikolo xa Vakulu va Vandlha. Eka malembe mambirhi lama landzeleke, ku leteriwe vakulu va 12 000 ePatterson swin’we ni le Bethele ya le Brooklyn. Nisweswi Xikolo lexi xa ha ya emahlweni etindhawini to hambanahambana. Hi 2010 Xikolo xa Ndzetelo wa Vutirheli xi cinciwe vito xi va Xikolo xa Bibele xa Vamakwerhu lava nga Tekangiki naswona ku tlhele ku sunguriwa Xikolo Xa Bibele Xa Mimpatswa Leyi Nga Vakreste.

Ku sukela hi lembe ra ntirho ra 2015, swikolo leswimbirhi swi hlanganisiwile swi va Xikolo xa Vachumayeri va Mfumo, laha ku nga yaka vatekani swin’we ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava nga nghenelangiki vukati. Vamakwerhu vo tala emisaveni hinkwayo a va tsakile ku twa leswaku xikolo lexi xi ta va kona emarhavini yo tala. Swa tsakisa ku vona swikolo leswi swi ya swi engeteleka naswona ndza tsaka hileswi ndzi hlanganeke ni vamakwerhu vo tala lava tiyimiseleke ku kuma ndzetelo lowu.

Loko ndzi languta endzhaku loko ndzi nga si khuvuriwa ku ta fikela sweswi, ndzi khensa Yehovha hi vanhu vo tlhariha lava ndzi pfuneke leswaku ndzi ya emahlweni ndzi n’wi tirhela. A hi nga ringani hi malembe naswona mindhavuko ya hina a yi nga fani. Kambe a va ri vanhu lava a va tinyiketerile eka Yehovha. Naswona a va kombisa ndlela leyi va rhandzaka Yehovha ha yona hi swiendlo. Enhlengeletanweni ya Yehovha ku ni vamakwerhu vo tala vo tlhariha lava hi nga endlaka xinghana na vona. Ndzi endle tano naswona swi ndzi vuyerisile hakunene.