1-3. Swi vula yini ku tirhela Yehovha hi “mbilu leyi heleleke”? Vula xikombiso.

LESWI hi nga hetisekangiki hi endla swihoxo. Lexi tsakisaka, Yehovha u hi nyike nkutsulo naswona u tiyimisele ku hi rivalela. Kutani loko hi titsongahata naswona hi hundzuka hi nga kombela ku rivaleriwa eka Yehovha. Hi nga tiyiseka leswaku Yehovha a nge hi khomi “hi ku ya hi swidyoho swa hina.” (Ps. 103:10) Hilaha Davhida a byeleke Solomoni hakona, leswaku hi kota ku gandzela Yehovha hilaha a lavaka hakona hi fanele hi “[n’wi] tirhela hi mbilu leyi heleleke.” (1 Tikr. 28:9) Hi nga swi kotisa ku yini tanihi leswi hi nga hetisekangiki?

² Leswaku hi twisisa mhaka leyi, a hi kambisiseni vutomi bya Hosi Asa na Hosi Amaziya. Tihosi leti ta le Yuda ti endle leswi lulameke ematihlweni ya Yehovha kambe Asa u endle tano hi mbilu leyi heleleke. (2 Tikr. 15:16, 17; 25:1, 2; Swiv. 17:3) Tihosi letimbirhi a ti nga hetisekanga naswona ti endle swihoxo. Asa a nga hambukanga etindleleni ta Xikwembu, hikuva u xi tirhele hi “mbilu leyi heleleke.” (1 Tikr. 28:9) Kambe, Amaziya a nga tirhelanga Yehovha  hi mbilu leyi heleleke. Endzhaku ka loko a hlule valala va Xikwembu, u vuye ni swikwembu swa vona kutani a sungula ku swi gandzela.—2 Tikr. 25:11-16.

³ Ku tirhela Xikwembu hi “mbilu leyi heleleke” swi katsa ku tinyiketela hilaha ku heleleke eka xona naswona hilaha ku nga heriki. EBibeleni, rito leri nge, “mbilu” minkarhi yo tala ri vula leswi munhu a nga swona embilwini. Ri katsa ku navela, ku anakanya, ndlela leyi a tikhomaka ha yona, vuswikoti ni tipakani takwe. Kutani munhu loyi a tirhelaka Yehovha hi mbilu leyi heleleke a nga n’wi tirheli hi vukanganyisi. A ngo gandzela Yehovha ku hetisa nawu ntsena. Ku vuriwa yini hi hina? Hambileswi hi nga hetisekangiki, loko hi ya emahlweni hi tinyiketela eka Xikwembu hi ku helela, hi ta va hi xi tirhela hi mbilu leyi hetisekeke.—2 Tikr. 19:9.

4. Hi ta kambisisa yini sweswi?

⁴ Leswaku hi twisisa leswi vulaka swona ku tirhela Xikwembu hi mbilu leyi heleleke, a hi kambisiseni vutomi bya Asa swin’we ni bya tihosi tin’wana ta le Yuda leti tirheleke Xikwembu hi mbilu hinkwayo ku nga Yehoxafati, Hezekiya na Yosiya. Hinkwavo ka vona va endle swihoxo, kambe Yehovha a ha va rhandza. Ha yini Xikwembu xi va teke va ri lava xi tirheleke hi mbilu leyi heleleke naswona hi nga va tekelela njhani?

5. I yini leswi Asa a swi endleke loko a va hosi?

⁵ Asa a a ri hosi ya vunharhu ya le Yuda endzhaku ka loko mfumo wa Israyele wa tinyimba ta khume wu avanile. Loko Asa a va hosi ya Yuda a a tiyimisele ku herisa vukhongeri bya mavunwa swin’we ni ku herisa ku tikhoma ko biha hi timhaka ta masangu emfun’weni wakwe. U tlhele a susa kokwa wakwe wa xisati Maka eka xikhundlha xakwe leswaku “a nga ha vi wansati la xiximiwaka, hikuva mhandzi yo kwetsima a a yi endlele xifaniso xa hava.” (1 Tih. 15:11-13) Nakambe, Asa u byele vanhu vakwe leswaku va “lavisisa Yehovha . . . ni ku endla Nawu ni xileriso.” Swi le rivaleni leswaku Asa u yise vukhongeri bya ntiyiso emahlweni.—2 Tikr. 14:4.

6. Asa u endle yini loko masocha ya Vaetiyopiya ma lava ku hlasela tiko rakwe?

⁶ Yehovha u katekise tiko ra Yuda hi ku endla leswaku ku va ni ku rhula eka malembe yo sungula ya khume ya ku fuma ka Asa. Kutani Zara lowa Muetiyopiya u ye eYuda a ri ni masocha ya 1 000 000 swin’we ni makalichi ya 300. (2 Tikr. 14:1, 6, 9, 10) Asa u endle yini? U tshembe Yehovha hi ku helela. (Hlaya 2 Tikronika 14:11.) Xikwembu xi hlamule xikhongelo xa Asa lexi humaka embilwini hi ku endla leswaku a hlula vuthu ra Vaetiyopiya. (2 Tikr. 14:12, 13) Hambileswi tihosi tin’wana a ti nga tshembekanga eka Yehovha, a a ti pfuna ku hlula valala va tona hikwalaho ka vito rakwe. (1 Tih. 20:13, 26-30) Hambiswiritano, Asa u titshege hi Yehovha naswona u hlamule xikhongelo xakwe. Hi ku famba ka nkarhi, Asa u teke xiboho lexi hoxeke. Hi xikombiso, u lave mpfuno eka hosi ya Siriya ku ri ni ku lava mpfuno eka Yehovha. (1 Tih. 15:16-22) Hambiswiritano, loko Yehovha a kambisise mbilu ya Asa u kume leswaku “yi hetisekile eka [yena] emasikwini yakwe hinkwawo.” Hi nga n’wi tekelela njhani Asa loko hi ri karhi hi endla leswinene?—1 Tih. 15:14.

7, 8. U nga n’wi tekelela njhani Asa loko u ri karhi u tirhela Yehovha?

⁷ Hinkwerhu ka hina hi nga kambisisa timbilu ta hina hi vona loko hi tinyiketerile eka Xikwembu hi ku helela. Tivutise, ‘Xana ndzi tiyimisele ku tsakisa Yehovha, ku lwela vugandzeri bya ntiyiso ni ku sirhelela vanhu vakwe eka minkucetelo yo biha?’ Anakanya hi xivindzi  lexi Asa a xi kombiseke hi ku susa Maka, loyi a a ri “wansati la xiximiwaka” etikweni! Minkarhi yin’wana swi nga ha lava leswaku u va ni xivindzi ku fana na Asa. Hi xikombiso, ku vuriwa yini loko xirho xa ndyangu wa wena kumbe munghana wa wena lonkulu loyi a endleke xidyoho a ala ku hundzuka kutani a susiwa evandlheni? Xana u ta namba u tshika ku tihlanganisa na yena? Xana mbilu ya wena yi ta ku susumetela ku endla yini?

⁸ Ku fana na Asa, u nga kombisa leswaku u ni mbilu leyi hetisekeke hi ku titshega hi Xikwembu loko u langutane ni nkaneto, hambi ku ri lowu vonakaka onge u nge swi koti ku wu tiyisela. U nga ha hlekuriwa exikolweni hileswi u nga Mbhoni ya Yehovha. Kumbexana vatirhikuloni va ku hlekula hileswi u tekaka masiku yo wisa leswaku u ma tirhisela ku endla mitirho ya Mfumo kumbe hileswi u nga tirhiki nkarhi lowu engetelekeke. Loko u ri eswiyin’weni sweswo, khongela eka Xikwembu hilaha Asa a endleke hakona. Vana ni xivindzi u titshega hi Yehovha, u hambeta u endla leswi nga swinene. Tsundzuka leswaku Xikwembu xi tiyise Asa ni ku n’wi pfuna naswona xi ta endla tano ni le ka wena.

9. Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi rhandza Yehovha hi mbilu leyi heleleke loko hi chumayela?

⁹ Malandza ya Xikwembu ma lava ku pfuna van’wana. Asa u yise vugandzeri bya ntiyiso emahlweni. Na hina hi pfuna van’wana ku “lavisisa Yehovha.” Yehovha wa tsaka loko a vona hi vulavula ni vaakelani ni van’wana hi yena, hi endla tano hileswi hi n’wi rhandzaka ni leswi hi lavaka leswaku vanhu van’wana va kuma vutomi lebyi nga heriki!

10, 11. U nga n’wi tekelela njhani Yehoxafati?

¹⁰ Yehoxafati n’wana wa Asa u “[hambete] a famba endleleni ya Asa tata wakwe.” (2 Tikr. 20:31, 32) Njhani? Ku fana ni tata wakwe, Yehoxafati u khutaze vanhu ku lavisisa Yehovha. U endle tano hi ku hlela tsima ro dyondzisa “buku ya nawu wa Yehovha.” (2 Tikr. 17:7-10) U tlhele a ya emfun’weni wa le n’walungwini wa Israyele ku ya fika endhawini ya tintshava ya Efrayimi, leswaku “a va vuyisela eka Yehovha.” (2 Tikr. 19:4) Yehoxafati u ve hosi ‘leyi laveke Yehovha hi mbilu ya yona hinkwayo.’—2 Tikr. 22:9.

¹¹ Hinkwerhu hi nga pfuneta entirhweni wo chumayela lowu Yehovha a wu kongomisaka namuntlha. Xana u tivekele pakani ya ku dyondzisa van’wana Rito ra Xikwembu nkarhi ni nkarhi ni ku ringeta ku khumba timbilu ta vona leswaku va xi tirhela? Hi ku katekisiwa hi Xikwembu ni ku endla matshalatshala u nga swi kota ku sungula dyondzo ya Bibele. U nga khongelela ku va ni dyondzo ya Bibele. Xana u tiyimisele ku dyondza na munhu Bibele hambi swi vula leswaku u fanele u tirhisa nkarhi wa wena wo wisa? Nakambe tanihi leswi Yehoxafati a yeke e-Efrayimi ku ya pfuna vanhu leswaku va tlhelela evugandzerini bya ntiyiso, na hina hi nga pfuna lava holeke leswaku va tlhela va va ni vuxaka lebyinene na Yehovha. Ku engetela kwalaho, vakulu va hlela ku endzela lava susiweke kambe lava swi nga ha endlekaka va hundzukile leswaku va ya va pfuna.

12, 13. (a) Yehoxafati u endle yini loko a ri exiyin’weni xo tika? (b) Ha yini hi fanele hi tekelela xikombiso xa Yehoxafati?

¹² Ku fana ni tata wakwe Asa, Yehoxafati u tshame a tshembekile eka Xikwembu hambiloko valala vakwe va n’wi xungeta. (Hlaya 2 Tikronika 20:2-4.) Yehoxafati u sungule ku chava! Kambe a a tiyimisele “ku lava Yehovha.” Loko a khongela, u titsongahatile kutani a pfumela leswaku vanhu vakwe a va na “matimba emahlweni ka ntshungu lowu lowukulu” nileswaku yena ni vanhu vakwe a va ha tivi ta vona.  U tshembe Yehovha hi ku helela kutani a ku: “Mahlo ya hina ma le ka wena.”—2 Tikr. 20:12.

¹³ Minkarhi yin’wana na hina hi nga ha tikuma hi nga ha tivi ta hina kumbe hi sungula ku chava ku fana na Yehoxafati. (2 Kor. 4:8, 9) Kambe tsundzuka leswaku Yehoxafati u vule leswaku yena ni vanhu vakwe va tsanile loko a khongela erivaleni. (2 Tikr. 20:5) Tinhloko ta mindyangu ti nga tekelela xikombiso xa Yehoxafati hi ku titshega hi Yehovha leswaku a ti kongomisa ni ku ti tiyisa leswaku ti kota ku langutana ni swiphiqo. Swi nga ku khomisi tingana ku kombela mpfuno eka Yehovha swirho leswin’wana swa ndyangu swi ri karhi swi ku twa. Swi ta swi xiya leswaku u tshemba Yehovha. Yehovha u pfune Yehoxafati naswona u ta ku pfuna na wena.

14, 15. Hezekiya u swi kombise njhani leswaku a a tshemba Xikwembu hi ku helela?

¹⁴ Hezekiya a a lava ku tiveka tanihi hosi leyi ‘hambeteke yi namarhela Yehovha.’ Ku hambana ni tata wa Yehoxafati loyi a a gandzela Yehovha, tata wa Hezekiya a a gandzela swifaniso kutani Hezekiya a fanele a lwisana ni nkucetelo wolowo wo biha. U “[suse] tindhawu leti tlakukeke, a tshovelela tinsika to kwetsima, a tsema mhandzi yo kwetsima, a pfotlosela nyoka ya koporo leyi Muxe a yi endleke,” leyi vanhu a va yi gandzela. A a tinyiketele eka Yehovha hilaha ku heleleke hikuva “u ye emahlweni a hlayisa swileriso . . . leswi Yehovha a swi leriseke Muxe.”—2 Tih. 18:1-6.

¹⁵ Hambileswi tiko ra Asiriya, leri hi nkarhi wolowo a ku ri mfumo wa misava hinkwayo ri hlaseleke muti wa Yuda ni ku xungeta ku herisa muti wa Yerusalema, Hezekiya u tshembe Yehovha hi mbilu yakwe hinkwayo. Hosi ya Asiriya Senakeribi, u tlhontlhe Yehovha ni ku ringeta ku chavisa Hezekiya leswaku a tinyikela eka yena. Hambiswiritano, loko Hezekiya a khongela u kombise leswaku a a tshemba leswaku Yehovha u ta va ponisa. (Hlaya Esaya 37:15-20.) Xikwembu xi hlamule xikhongelo xakwe hi ku rhumela ntsumi leyi dlayeke masocha ya Vaasiriya ya 185 000.—Esa. 37:36, 37.

16, 17. U nga n’wi tekelela njhani Hezekiya loko u tirhela Xikwembu?

¹⁶ Hi ku famba ka nkarhi Hezekiya u sungule ku vabya swinene. U kombele Yehovha leswaku a tsundzuka ndlela leyi a tshembekeke ha yona eka Yena. (Hlaya 2 Tihosi 20:1-3.) Ha swi tiva leswaku Matsalwa ma vula leswaku sweswi Xikwembu a xa ha horisi vanhu hi singita kumbe ku va lehisela vutomi. Hambiswiritano, ku fana na Hezekiya na hina hi nga khongela eka Yehovha hi ku: ‘Ndzi fambe emahlweni ka wena hi ntiyiso ni hi mbilu leyi heleleke.’ Xana wa tshemba leswaku Yehovha u ta ku seketela loko u vabya?—Ps. 41:3.

¹⁷ Loko hi anakanyisisa hi xikombiso xa Hezekiya, hi nga vona swi fanerile leswaku hi tshika nchumu wo karhi lowu kavanyetaka vuxaka bya hina na Xikwembu kumbe lowu endlaka leswaku hi nga ha byi rhandzi swinene vugandzeri bya ntiyiso. I ntiyiso leswaku a hi lavi ku tekelela vanhu lava nga gandzeriki Yehovha, lava tirhisaka tindhawu to endla xinghana eka Internet ku gandzela vanhu van’wana. I ntiyiso leswaku Vakreste van’wana va nga ha ti tirhisa ku vulavurisana ni swirho swa ndyangu swin’we ni vanghana va vona. Kambe vanhu vo tala lava nga gandzeriki Yehovha va ti tirhisa swinene tindhawu teto, va landzela vanhu lava nga va tiviki. Kumbexana va heta nkarhi wo tala va langute swifaniso kumbe va hlaya hi vanhu volavo. Swi ni  khombo ku heta nkarhi wo tala eka swona. Mukreste a nga ha sungula ku tikukumuxa loko vanhu vo tala va tsakela swifaniso, rungula ni tivhidiyo leti a ti hoxaka eka tindhawu to endla xinghana kumbe a khunguvanyeka loko vanhu va nga ha n’wi landzeli. Xana u anakanya leswaku loko muapostola Pawulo kumbe Akhwila na Prisila a va hanya enkarhini wa hina a va ta heta nkarhi wo tala va ri karhi va hoxa swifaniso, kumbe va landzela vanhu lava nga riki Timbhoni? Hi hlaya leswaku Pawulo ‘a a khomeke ngopfu hi rito.’ Nakambe Prisila na Akhwila va tirhise nkarhi wa vona ku “hlamusela ndlela ya Xikwembu hilaha ku lulameke” eka van’wana. (Mint. 18:4, 5, 26) Hi fanele hi tivutisa leswi: ‘Xana ndzi papalata ku gandzela vanhu kumbe ndzi heta nkarhi wo tala eka swilo leswi nga pfuniki nchumu?’—Hlaya Vaefesa 5:15, 16.

18, 19. U nga tsakela ku tekelela Yosiya hi tindlela tihi?

¹⁸ Hosi Yosiya loyi a nga ntukuluxinguwe wa Hezekiya, na yena u ye emahlweni a hlayisa swileriso swa Yehovha “hi mbilu ya [yena] hinkwayo.” (2 Tikr. 34:31) Loko a ha ri ntsongo u “[sungule] ku lava Xikwembu xa Davhida,” naswona loko a ri ni malembe ya 20 u sungule ku susa swifaniso swa hava eYuda. (Hlaya 2 Tikronika 34:1-3.) Yosiya u hisekele ku tsakisa Xikwembu ku tlula tihosi to tala ta le Yuda. Nakambe loko Nawu wa Muxe wu kumekile naswona wu hlayeriwe Yosiya u endle ku rhandza ka Xikwembu hi ku helela. Nakambe u byele van’wana leswaku va tirhela Yehovha. Hikwalaho ka sweswo, vanhu “a va tshikanga ku landzela Yehovha” hi nkarhi wa ku fuma ka Yosiya.—2 Tikr. 34:27, 33.

¹⁹ Ku fana na Yosiya, vantshwa va fanele va sungula ku lava Yehovha ku sukela va ha ri vatsongo. Hosi Manase loyi a hundzukeke a nga ha va a dyondzise Yosiya hi musa wa Xikwembu. Vantshwa, vanani vanghana va vamakwerhu vo tshembeka lava kuleke endyangwini wa ka n’wina ni le vandlheni ni ku dyondza ndlela leyi Yehovha a va seketeleke ha yona. Nakambe, tsundzukani leswaku ku dyondza Matsalwa hi swona leswi khumbeke mbilu ya Yosiya naswona swi endle leswaku a teka goza. Loko mi hlaya Rito ra Xikwembu swi ta endla leswaku mi ya mi tsaka ni ku tiyisa vuxaka bya n’wina ni Xikwembu, hambi ku ri ku endla leswaku mi lava ku pfuna van’wana ku lava Xikwembu. (Hlaya 2 Tikronika 34:18, 19.) Ku hlaya Bibele swi nga mi pfuna ku xiya laha mi faneleke mi antswisa kona loko mi ri karhi mi tirhela Xikwembu. Loko mi swi xiyile, antswisani ku fana na Yosiya.

20, 21. (a) I yini leswi tihosi ta mune leti hi buleke ha tona ti fanaka ha swona? (b) Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi landzelaka?

²⁰ Xana u vona swi vuyerisa ku kambisisa ndlela leyi tihosi ta mune ta le Yuda leti hi buleke ha tona ti tirheleke Yehovha hi mbilu leyi heleleke ha yona? A ti hisekela ku endla ku rhandza ka Xikwembu naswona a ti tiyimisele ku endla tano hilaha ku heleleke. Ti ye emahlweni ti endla ku rhandza ka Xikwembu. Ti endle tano hambiloko ti langutane ni swiyimo swo tika. Kambe xa nkoka ngopfu, a ti tirhela Yehovha swi suka embilwini.

²¹ Hilaha hi nga ta dyondza hakona eka xihloko lexi landzelaka, tihosi leti hi buleke ha tona ti endle swihoxo. Kambe, loko Mukambisisi wa timbilu a ti kambisisa, u vone timbilu ta tona ti hetisekile eka yena. Na hina a hi hetisekanga. Loko Yehovha a hi kambisisa, xana u vona hi n’wi tirhela hi mbilu leyi hetisekeke? A hi kambisiseni mhaka leyi exihlokweni lexi landzelaka.