1. Hakanyingi ku tshinya ku hlamuseriwa njhani eBibeleni?

I YINI lexi u xi ehleketaka loko u twa rito, “ku tshinya”? Kumbexana u hatle u ehleketa hi nxupulo kambe ku ni swo tala leswi katsekaka. Hakanyingi, eBibeleni ndzayo yi hlamuseriwa hi ndlela leyinene naswona mikarhi yin’wana yi fambisana ni vutivi, vutlhari, rirhandzu ni vutomi. (Swiv. 1:2-7; 4:11-13) Sweswo swi endliwa hi leswi Xikwembu xi tshinyaka hi ku susumetiwa hi rirhandzu na hi leswi xi navelaka leswaku hi kuma vutomi lebyi nga heriki. (Hev. 12:6) Hambileswi mikarhi yin’wana ku tshinya kakwe ku nga ha katsaka nxupulo kambe a nga ku endli hi tihanyi. Swi le rivaleni leswaku nhlamuselo ya rito “ku tshinya” yi fambisana ni ku dyondzisa, ku fana ni leswi mutswari a swi endlaka loko a kurisa n’wana loyi a n’wi rhandzaka.

2, 3. Xana ku tshinya ku nga katsa ku dyondzisa ni ku xupula hi ndlela yihi? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

² Anakanya hi xikombiso lexi: Xifanyetana lexi vuriwaka Johnny xitlanga hi bolo endlwini. Mana wa xona u ri: “Johnny, a ku tlangiwi hi bolo endlwini! U nga ha faya swin’wana.” Leswi xi swi bakanyeleke etlhelo leswi mana wa xona a swi vuleke hi ku ya emahlweni xi tlanga hi bolo, xi hetelele xi faye xibya xa vumba xo hoxa swiluva hi xihoxo. Xana mana wa xona a ta xi tshinya njhani? Ku tshinya ka yena ku nga  ha katsa ku dyondzisa ni ku xupula. Loko a ri karhi a dyondzisa Johnny, a nga ha n’wi tsundzuxa leswaku ha yini leswi a swi endleke swi hoxile. U lava ku pfuna xifanyetana xakwe xi twisisa leswaku i vutlhari ku yingisa vatswari ni leswaku milawu ya vona yi fanerile naswona a yi tiki. Leswaku xi xiya nkoka wa marito yakwe a nga ha xi xupula hi ndlela yo karhi. Hi xikombiso, a nga ha xitekela bolo ku ringana nkarhi wo karhi. Sweswo swi nga endla leswaku xifanyetana xi swi tiva leswaku ku nga yingisi swi na switandzhaku.

³ Tanihi swirho swa vandlha ra Vukreste, hi swirho swa ndyangu wa Xikwembu. (1 Tim. 3:15) Hikwalaho, hi xixima mfanelo ya Yehovha yo veka milawu ni ku tlhela a hi tshinya loko hi yi tlula. Ku tlula kwalaho, loko swiendlo swa hina swi va ni vuyelo lebyi nga tsakisiki, ku tshinya kakwe ku ta va ku hi tsundzuxa ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona ku yingisa tata wa hina wa le tilweni. (Gal. 6:7) Xikwembu xa khathala swinene hi hina naswona xi lava leswaku hi tsaka.—1 Pet. 5:6, 7.

4. (a) Yehovha u katekisa ku leteriwa ka muxaka muni? (b) Hi ta kambisisa yini eka xihloko lexi?

⁴ Hi ku nyikela ndzayo leyi humaka eMatsalweni, hi nga pfuna n’wana kumbe xichudeni xa Bibele leswaku xi fikelela pakani yo va mulandzeri wa Kreste. Xitirhisiwa xa hina xa nkoka xo letela i Rito ra Xikwembu leri hi pfunaka leswaku hi kota “ku laya eku lulameni.” Kutani, hi nga kota ku pfuna vana va hina kumbe swichudeni swa Bibele leswaku swi twisisa ni ku ‘hlayisa swilo hinkwaswo leswi Yesu a swi leriseke.’ (2 Tim. 3:16; Mat. 28:19, 20) Yehovha wa ku katekisa ku leteriwa ko tano loku hlomiselaka swichudeni leswaku na swona swi kota ku endla vadyondzisiwa van’wana va Kreste. (Hlaya Tito 2:11-14.) Sweswi a hi kambisiseni tinhlamulo ta swivutiso swinharhu swa nkoka: (1) Xana ndlela leyi Xikwembu xi tshinyaka ha yona yi swi kombisa njhani leswaku xa hi rhandza? (2) Hi nga dyondza yini eka vanhu lava Yehovha a va tshinyeke enkarhini lowu hundzeke? (3) Hi nga n’wi tekelela njhani Yehovha na n’wana wakwe loko hi nyikela ndzayo?

5. Ndzayo leyi humaka eka Yehovha yi swi kombisa hi tindlela tihi leswaku wa hi rhandza?

⁵ Yehovha u susumetiwa hi rirhandzu leswaku a lulamisa, a dyondzisa ni ku hi letela leswaku hi ta tshama erirhandzwini rakwe ni le ndleleni leyi yisaka evuton’wini. (1 Yoh. 4:16) A nga hi khomisi tingana, kumbe a hi endla hi titwa hi nga pfuni nchumu. (Swiv. 12:18) Ematshan’weni ya sweswo, Yehovha u hi endla hi titwa hi xiximeka, u kota ku vona leswinene leswi nga etimbilwini ta hina naswona u xixima ntshunxeko wa hina wo tihlawulela. Xana hi yona ndlela leyi u yi langutaka ha yona ndzayo leyi humaka eka Xikwembu ku nga khathariseki leswaku yi ta hi Rito ra xona, minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni, vatswari lava nga Vakreste kumbe hi vakulu va vandlha? Entiyisweni, vakulu lava ringetaka ku hi lulamisa hi ndlela yo rhula ni ya rirhandzu loko hi teke “goza leri hoxeke” kumbexana hi nga swi xiyanga, va kombisa ndlela leyi Yehovha a hi rhandzaka ha yona.—Gal. 6:1

6. Loko ndzayo yi katsa ku tekeriwa malunghelo, xana sweswo swi kombisa rirhandzu ra Xikwembu hi ndlela yihi?

⁶ Mikarhi yin’wana ku tshinya a swi nge heleli eka marito yo hi lulamisa ntsena. Loko munhu a endle xidyoho lexikulu, a nga ha lahlekeriwa hi malunghelo evandlheni. Hambiloko sweswo swi endleka, ndzayo yo tano yi kombisa ndlela leyi Xikwembu xi hi rhandzaka ha yona. Ku lahlekeriwa hi malunghelo swi nga pfuna munhu leswaku a dzikisa mianakanyo yakwe eka dyondzo ya munhu hi yexe, ku anakanyisisa ni ku khongela. Sweswo swi ta tiyisa vuxaka bya yena na Yehovha. (Ps. 19:7) Hi ku famba ka nkarhi a nga tlhela a kuma malunghelo. Hambi ku ri ku susiwa eku hlanganyeleni, ku kombisa rirhandzu ra Yehovha hikuva ku sirhelela vandlha eka minkucetelo yo biha. (1 Kor. 5:6, 7, 11) Tanihi leswi Xikwembu xi tshinyaka hi ndlela leyi faneleke, lunghiselelo ro susa ri nga endla leswaku mudyohi a vona vukulu  bya xidyoho xakwe kutani a susumeteleka ku hundzuka.—Mint. 3:19.

7. A ku ri mani Xebina naswona u sungula ku va ni mfanelo yihi yo biha?

⁷ Leswaku hi vona nkoka wa ku tshinya, a hi kambisiseni xikombiso xa vanhu vambirhi lava Yehovha a va tshinyeke, ku nga Xebina loyi a hanyeke enkarhini wa ku fuma ka Hosi Hezekiya na Graham makwerhu un’wana wa le nkarhini wa hina. Leswi Xebina a ri mulanguteri loyi a “lawulaka yindlu” kumbexana yindlu ya Hezekiya, a nyikiwe vulawuri byo karhi. (Esa. 22:15) Lexi twisaka ku vava hi leswaku u sungule ku tikukumuxa ni ku tilavela ndhuma. U tlhele a tiendlela sirha ra xiyimo xa le henhla naswona a khandziya “makalichi ya ku vangama”!—Esa. 22:16-18.

8. Xana Yehovha u n’wi tshinye njhani Xebina naswona vuyelo byi ve byihi?

⁸ Leswi Xebina a tilavela ndhuma, Xikwembu xi n’wi ‘hlongorile exikhundlheni xakwe’ kutani xi n’wi siva hi Eliyakimi. (Esa. 22:19-21) Sweswo swi endleke hi nkarhi lowu Senakeribi Hosi ya Asiriya a lava ku hlasela Yerusalema. Hi ku famba ka nkarhi, hosi yoleyo yi rhumele tindhuna ta yona leti tlakukeke eYerusalema swin’we ni vuthu lerikulu leswaku yi tshikilela Vayuda ni ku chavisa Hezekiya leswaku a ta tinyikela. (2 Tih. 18:17-25) Eliyakimi u rhumeriwe leswaku a ya vulavula ni tindhuna teto kambe a nga ri yexe. A ri ni van’wana vambirhi naswona un’wana eka vona a ku ri Xebina loyi se a ri matsalana. Xana leswi a swi kombisi swona leswaku Xebina a nga hlundzukanga kumbe ku va ni xikhomela kambe ematshan’weni ya sweswo, u titsongahatile a amukela xikhundlha xa le hansi ka lexi a ri na xona? Loko swi ri tano, hi nga dyondza yini eka rungula leri? A hi kambisiseni swilo swinharhu leswi hi nga swi dyondzaka.

9-11. (a) Hi tihi tidyondzo ta nkoka leti hi nga ti dyondzaka eka xikombiso xa Xebina? (b) Ndlela leyi Yehovha a khomeke Xebina ha yona yi ku khutaza njhani?

⁹ Xo sungula, Xebina u lahlekeriwe hi xikhundlha xakwe. Xikombiso xakwe i xilemukiso xa leswaku “ku tinyungubyisa ku le kusuhi ni ku wa, ni moya lowu titlakusaka wu le kusuhi ni ku khunguvanyeka.” (Swiv. 16:18) Loko u ri ni malunghelo evandlheni kumbexana u ri munhu la tivekaka enhlengeletanweni, xana u ta tikarhatela ku tshama u titsongahatile? Xana u ta yisa ku dzuneka eka Yehovha hikwalaho ka nyiko yin’wana ni yin’wana leyi u nga na yona kumbe hikwalaho ka leswi u koteke ku swi fikelela? (1 Kor. 4:7) Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Ndzi byela un’wana ni un’wana kwalaho exikarhi ka n’wina leswaku a nga tiehleketeleli ku tlula mpimo lowu a faneleke ku tiehleketelela ha wona; kambe a a ehlekete hi xikongomelo xo va ni mianakanyo leyi hlutekeke.”—Rhom. 12:3.

 ¹⁰ Xa vumbirhi, loko Yehovha a tshinya Xebina a kombisa leswaku wa ha ri na ntshembo wa leswaku u ta hundzuka. (Swiv. 3:11, 12) Yoleyo i dyondzo leyinene eka lava va lahlekeriweke hi malunghelo evandlheni ra Xikwembu namuntlha! Ematshan’weni yo khunguvanyeka ni ku va ni xikhomela, onge va nga ya emahlweni va tirhela Xikwembu hilaha va nga kotaka ha kona eka xiyimo lexi va nga eka xona naswona va languta ndzayo tanihi vumbhoni bya leswaku Yehovha wa va rhandza. Tsundzuka, Tata wa hina u ta hi katekisa loko hi titsongahata eka yena. (Hlaya 1 Petro 5:6, 7.) Ndlela ya rirhandzu leyi Xikwembu xi hi tshinyaka ha yona, i ndlela leyi xi hi vumbaka ha yona, hikwalaho onge hi nga fana ni vumba byo olova emavokweni ya xona.

¹¹ Xa vunharhu, ndlela leyi Yehovha a khomeke Xebina ha yona yi dyondzisa lava nga ni vutihlamuleri byo nyikela ndzayo, vo tanihi vatswari ni vakulu evandlheni. Va nga dyondza yini? Hambileswi ndzayo ya Yehovha yi kombisaka leswaku wa xi venga xidyoho kambe yi tlhela yi kombisa leswaku wa khathala hi munhu la dyoheke. Loko u ri mutswari kumbe nkulu, xana u ta tekelela Yehovha hi ku venga leswo biha ni ku languta leswinene eka n’wana wa wena kumbe eka mugandzeri kulorhi loko u nyikela ndzayo?—Yudha 22, 23.

12-14. (a) Xana van’wana va angula njhani loko va nyikiwa ndzayo leyi humaka eka Xikwembu? (b) Xana Rito ra Xikwembu ri n’wi pfune njhani makwerhu un’wana leswaku a lulamisa langutelo rakwe naswona ku ve ni vuyelo byihi?

¹² Lexi twisaka ku vava, van’wana endzhaku ka loko va nyikiwe ndzayo va tsandzeke ku vona xikongomelo xa yona kutani va tihambanisa ni Xikwembu ni vanhu va xona. (Hev. 3:12, 13) Kambe xana sweswo swi vula leswaku a va nge he pfuneki? Anakanya hi Graham, loyi a nga tshama a susiwa a tlhela a vuyiseriwa hi ku famba ka nkarhi kutani endzhakunyana a hola. Endzhaku ka malembe, u kombele nkulu loyi a kombisa leswaku wa khathala hi yena leswaku a dyondza Bibele na yena.

¹³ Loko nkulu yoloye a hlamusela u ri: “Graham a a tikukumuxa. A xopaxopa vakulu lava a va tamele nandzu wakwe. Kutani loko hi ri karhi hi dyondza, hi kambisise matsalwa lama vulavulaka hi ku tikukumuxa ni vuyelo bya kona byo biha. Graham u sungule ku tivona kahle exivonini xa Rito ra Xikwembu naswona a nga swi rhandzi leswi a swi voneke. Ku ve ni vuyelo lebyi tsakisaka! Endzhaku ko xiya leswaku a a pfariwe mahlo hi “ntsandza”, ku nga ku tikukumuxa ni leswaku a ri ni xiphiqo xo xopaxopa swihoxo, u sungule ku endla nhluvuko. U sungule ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste mikarhi hinkwayo, ku dyondza Rito ra Xikwembu hi ku hiseka ni ku khongela nkarhi ni nkarhi. U tlhele a sungula ku byarha vutihlamuleri byakwe byo dyondzisa ndyangu wakwe hi Yehovha, leswi tsakiseke nsati ni vana vakwe.”—Luka 6:41, 42; Yak. 1:23-25.

¹⁴ Nkulu u engeta a ku: “Siku rin’wana Graham u ndzi byele mhaka leyi ndzi khumbeke mbilu. U te: ‘I khale ndzi ri entiyisweni naswona ndzi tshame ndzi va phayona. Kambe hi kona sweswi ndzi nga vulaka hi ku tiyiseka leswaku, ndza n’wi rhandza Yehovha.’ Swi nga si ya kwihi, u komberiwe ku fambisa xikurisa marito eHolweni ya Mfumo, ku nga lunghelo leri a ri tlangeleke swinene. Xikombiso xakwe xi ndzi dyondzise leswaku loko munhu a ti tsongahata eka Xikwembu hi ku amukela ndzayo, u ta kuma mikateko yo tala.

15. Xana hi fanele hi endla yini leswaku hi nyikela ndzayo hi laha ku humelelaka?

¹⁵ Leswaku hi ta va vadyondzisi lavanene, hi fanele hi rhanga hi va swichudeni leswinene. (1 Tim. 4:15, 16) Hilaha ku fanaka, lava nga ni vutihlamuleri lebyi humaka eka Xikwembu byo nyikela ndzayo, va fanele va ya emahlweni va landzela nkongomiso lowu humaka eka Yehovha. Loko va endla tano, va ta xiximiwa naswona va ta va ni ntshunxeko wo vulavula loko va letela kumbe va lulamisa van’wana. Xiya xikombiso xa Yesu.

16. Hi nga dyondza yini eka Yesu mayelana ni ndlela leyinene yo dyondzisa ni yo nyikela ndzayo?

 ¹⁶ Mikarhi hinkwayo Yesu a yingisa Tata wakwe, hambiloko mikarhi yin’wana a swi nga n’wi oloveli ku endla tano. (Mat. 26:39) Naswona a yisa ku dzuneka eka Tata wakwe hikwalaho ka tidyondzo ni vutlhari byakwe. (Yoh. 5:19, 30) Leswi Yesu a titsongahata ni ku yingisa, vanhu va timbilu letinene va kokeleke eka yena, leswi endleke leswaku a va mudyondzisi la nga ni tintswalo ni nsovo. (Hlaya Matewu 11:29.) Marito yakwe ya musa ma tiyise lava hi ndlela yo fanekisela a va fana ni rihlanga leri khinyekeke kumbe rivoni ra pharafini leri ketimelaka leri lavaka ku tima. (Mat. 12:20) Hambiloko a ringiwa, a nga tshikanga ku va ni musa ni rirhandzu. Sweswo swi vonake eka ndlela leyi a lulamiseke vaapostola vakwe lava kombiseke vutianakanyi ni ku tikukumuxa.—Mar. 9:33-37; Luka 22:24-27.

17. Hi tihi timfanelo letinene leti vakulu lava risaka ntlhambi wa Xikwembu va faneleke va va na tona?

¹⁷ Hinkwavo lava nga ni vutihlamuleri byo nyikela ndzayo ya le Matsalweni, va ta va kombisa vutlhari loko va tekelela xikombiso xa Kreste. Entiyisweni, loko va endla tano va ta va va kombisa leswaku va navela ku kongomisiwa hi Xikwembu ni n’wana wa xona. Muapostola Petro u tsale a ku: “Risani ntlhambi wa Xikwembu lowu khathaleriwaka hi n’wina, ku nga ri hi ku sindzisiwa, kambe hi ku swi rhandza; ku nga ri hi ku rhandza mpindzulo wa vukanganyisi, kambe hi mapfundza; ku nga ri ku tikisela lava nga ndzhaka ya Xikwembu, kambe mi va swikombiso entlhambini.” (1 Pet. 5:2-4) Vakulu lava titsongahataka hi ku swi rhandza eka Yehovha ni le ka Kreste, la nga nhloko ya vandlha, va ta vuyeriwa, swin’we ni lava nga ehansi ka nkhathalelo wa vona.—Esa. 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) I yini leswi Yehovha a swi languteleke eka vatswari? (b) Xana Xikwembu xi va pfuna njhani vatswari leswaku va hetisisa vutihlamuleri bya vona?

¹⁸ Misinya ya milawu leyi fanaka ya tirha ni le ndyangwini. Tinhloko ta mindyangu ti byeriwa leswi: “Mi nga karhati vana va n’wina, kambe hambetani mi va kurisa hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Efe. 6:4) Xana mhaka leyi i ya nkoka ku fikela kwihi? Swivuriso 19:18 yi kombisa leswaku ku tshinya n’wana wa wena swi nga vula vutomi kumbe rifu. Entiyisweni, vatswari lava nga va tshinyiki vana va vona va ta tihlamulela eka Yehovha! (1 Sam. 3:12-14) Nilokoswiritano, Yehovha u nyika vatswari vutlhari ni matimba lawa va ma lavaka loko va n’wi kombela hi xikhongelo naswona va titshega hi nkongomiso wa Rito rakwe ni moya lowo kwetsima.—Hlaya Yakobo 1:5.

19, 20. (a) Hi yihi mikateko leyi hi yi kumaka loko hi amukela ndzayo leyi humaka eka Xikwembu? (b) Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi landzelaka?

¹⁹ Hi ta kuma mikateko yo tala loko hi amukela ndzayo leyi humaka eka Xikwembu niloko hi tekelela Yehovha na Yesu loko hi tshinya van’wana. Yin’wana ya yona hileswaku, hi ta va ni ku rhula emindyangwini ni le mavandlheni ya hina. Hi ta tlhela hi titwa hi rhandziwa, hi ri va nkoka ni ku titwa hi sirhelelekile, ku nga xikombiso xa mikateko leyi hi nga ta yi kuma enkarhini lowu taka. (Ps. 72:7) Entiyisweni, a hi hundzeleti loko hi vula leswaku ndlela leyi Yehovha a hi tshinyaka ha yona, yi hi dyondzisa ndlela yo hanya swin’we hilaha ku nga heriki hi ku rhula ni vun’we tanihi ndyangu lowu nga ni tatana la nga ni rirhandzu. (Hlaya Esaya 11:9.) Loko hi languta ndzayo leyi humaka eka Xikwembu hi ndlela yoleyo, hi ta yi tlangela tanihi leswi yi nga vumbhoni lebyinene bya leswaku Yehovha u hi rhandza ngopfu.

²⁰ Eka xihloko lexi landzelaka, hi ta kambisisa tindlela tin’wana to tshinya, endyangwini ni le vandlheni. Hi ta tlhela hi bula hi ku tikhoma ni swin’wana leswi nga vaka ni vuyelo byo biha swinene ku tlula ku vava ka nkarhinyana loku nga ha tisiwaka hi ku tshinyiwa.