1. I yini leswi vatswari lava nga Vakreste va lavaka ku tiyiseka ha swona, loko vana va vona va nga si khuvuriwa?

“NDZI hete tinh’weti to tala ndzi ri karhi ndzi byela mama na papa leswaku ndzi lava ku khuvuriwa, naswona a va tshamela ku vulavula na mina ha swona. A va lava ku tiyiseka loko ndzi wu twisisa nkoka wa xiboho xa mina. Siku rero leri nga rivalekiki ri fike hi December 31, 1934.” Yoleyo I ndlela leyi Blossom Brandt a swi hlamuseleke ha yona leswi endlekeke loko a endla xiboho xo khuvuriwa. Hilaha ku fanaka, ninamuntlha vatswari lava nga Vakreste va navela ku pfuna vana va vona leswaku va endla swiboho swa vutlhari. Ku hlwela ku khuvuriwa swi nga fanelanga, swi nga ha veka vuxaka bya vona na Xikwembu ekhombyeni. (Yak. 4:17) Hambiswiritano, hi vutlhari vatswari va lava ku tiyiseka leswaku loko vana va vona va nga si khuvuriwa, va swi lungherile ku rhwala vutihlamuleri bya ku va mudyondzisiwa wa Mukreste.

2. (a) I yini lexi vilerisaka valanguteri van’wana va miganga? (b) Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi?

² Valanguteri van’wana va miganga va vilerisiwa hi leswi va hlanganaka  ni vantshwa lava nga si khuvuriwaka lava nga emalembeni ya va 20, lava kuleleke emindyangwini ya Vakreste. Hakanyingi vantshwa lava, va va kona eminhlanganweni ya vandlha naswona va ya ensin’wini. Va ti teka tanihi Timbhoni ta Yehovha. Kambe hi swivangelo swo karhi, va hlwela ku nyiketela vutomi bya vona eka Yehovha ni ku khuvuriwa. Xana swi nga va swi vangiwa hi yini? Eka swiyimo swin’wana, vatswari va khutaza vana va vona leswaku va hlwela ku khuvuriwa. Eka xihloko lexi, hi ta kambisisa swivangelo swa mune leswi siveleke vatswari van’wana ku pfuna vana va vona leswaku va fanelekela ku khuvuriwa.

3. Xana vatswari va Blossom a va vilerisiwa hi yini?

³ Swa twisiseka leswaku vatswari va Blossom lava boxiweke eka ndzimana yo sungula, a va lava ku tiyiseka loko n’wana wa vona a kule ku ringana leswaku a kota ku twisisa nkoka wa ku khuvuriwa. Vatswari va nga swi tiva njhani leswaku n’wana wa vona u swi lunghekerile ku tinyiketela eka Yehovha?

4. Xana xileriso xa Yesu lexi kumekaka eka Matewu 28:19, 20 xi nga va pfuna njhani vatswari loko va ri karhi va dyondzisa vana vona?

⁴ Hlaya Matewu 28:19, 20. Hi laha hi buleke ha kona eka xihloko lexi hundzeke, Bibele a yi boxi leswaku munhu u fanele a khuvuriwa loko a ri ni malembe mangani. Hambiswiritano, vatswari va nga vuyeriwa loko va anakanyisisa hi leswi swi vulaka swona ku va mudyondzisiwa. Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va “endla vadyondzisiwa” eka Matewu 28:19, ri kombisa leswaku munhu u dyondzisa hi xikongomelo xo endla vadyondzisiwa. Mudyondzisiwa i munhu loyi a dyondzeke ni ku tlhela twisisa tidyondzo ta Yesu naswona a tiyimiseleke ku tihlayisa. Hikwalaho, pakani ya vatswari lava nga Vakreste, ku fanele ku va ku dyondzisa vana va vona ku sukela loko va ha ri tincece, hi xikongomelo xo va pfuna leswaku va va vadyondzisiwa va Kreste lava khuvuriweke. Kambe tincece a ti nge fanelekeli ku khuvuriwa. Nilokoswiritano, Bibele yi kombisa leswaku hambi ku ri vana lavatsongo va nga swi kota ku twisisa ni ku rhandza ntiyiso wa Bibele.

5, 6. (a) Ndlela leyi Bibele yi n’wi hlamuselaka ha yona Timotiya, yi hi byela yini mayelana ni ku khuvuriwa kakwe? (b) Xana vatswari lava nga ni vuxiyaxiya va nga va pfuna njhani vana va vona?

⁵ Timotiya a ri mudyondzisiwa loyi a a rhandza ntiyiso ku sukela a ha ri ntsongo. Muapostola Pawulo u vule leswaku Timotiya u dyondze ntiyiso wa matsalwa a ha ri ricece. Hambileswi Timotiya a kuleleke endyangwini lowu a wu ri ni vukhongeri lebyi nga faniki, mana wakwe wa Muyuda ni kokwa wakwe va n’wi pfunile leswaku a rhandza matsalwa hilaha vayuda a va ma twisisa hakona. Hikwalaho, u ve ni ripfumelo leri tiyeke. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Loko Timotiya a ri ni malembe ya kwalomu ka 20, a ri mudyondzisiwa la nga Mukreste loyi a fanelekela ku kuma malunghelo yo hlawuleka evandlheni.—Mint. 16:1-3.

⁶ Entiyisweni, vana a va fani naswona a va kombisi ku wupfa hi nkarhi wun’we. Van’wana va hatla va wupfa ni ku kula emianakanyweni va ha ri vatsongo kutani va lava ku khuvuriwa. Kasi van’wana va va va nga swi lunghekelanga ku khuvuriwa ku kondza va kulanyana. Hikwalaho, vatswari lava nga na vuxiyaxiya a va nge va sindzisi vana va vona leswaku va khuvuriwa. Ematshan’wini ya sweswo, va pfuna n’wana un’wana ni un’wana leswaku a va ni vuxaka na Yehovha hi ku landza ndlela leyi a kulaka ni ku endla nhluvuko ha yona. Vatswari va tsaka loko n’wana wa vona a ma tekela enhlokweni marito lama nga eka Swivuriso 27:11. (Hlaya.) Hambiswiritano, a va fanelanga va rivala pakani ya vona, ku nga ku pfuna vana va vona leswaku va va vadyondzisiwa lava nga Vakreste. Loko vatswari va ri karhi va anakanyisisa hi sweswo, va fanele va tivutisa leswi, ‘Xana n’wana wa mina u ni vutivi lebyi  ringaneke leswaku a tinyiketela eka Xikwembu ni ku khuvuriwa?’

7. Xana munhu loyi a lavaka ku khuvuriwa u fanele a rhanga a tiva Bibele hinkwayo? Hlamusela.

⁷ Tanihi vadyondzisi ekaya, vatswari va lava leswaku vana va vona va va ni vutivi lebyi ringaneke lebyi nga ta va susumetela leswaku va tinyiketela. Nilokoswiritano, a swi vuli swona leswaku munhu u fanele a tiva Bibele hinkwayo leswaku a ta fanelekela ku tinyiketela eka Xikwembu ni ku khuvuriwa. Endzhaku ka loko va khuvuriwile, vadyondzisiwa hinkwavo va fanele va ya emahlweni va kuma vutivi lebyi engetelekeke. (Hlaya Vakolosa 1:9, 10.) Kutani, ku laveka vutivi byo tanihi hi kwihi munhu a nga si khuvuriwa?

8, 9. Hi nga dyondza yini eka rungula ra Pawulo ni mulanguteri wa khotso?

⁸ Vatswari va nga dyondza swo karhi eka ndyangu wun’wana wa lembe xidzana ro sungula. (Mint. 16:25-33) Loko Pawulo a ri eka riendzo rakwe ra vumbirhi ra vurhumiwa, u endzele eFilipiya kwalomu ka 50 C.E. Loko a ri kwalaho, yena na Silasi va hoxiwe ekhotsweni hikwalaho ka swihehlo swa mavunwa. Hi vusiku byebyo, ku ve ni ku tsekatseka ka misava loku ninginiseke khotso kutani ku pfuleka minyangwa hinkwayo ya khotso. Leswi mulanguteri wa khotso a anakanya leswaku vabohiwa hinkwavo va balekile, a lava ku tidlaya loko Pawulo a n’wi huwelela. Kutani Pawulo na Silasi va kote ku nyikela vumbhoni eka mulanguteri wa khotso ni ndyangu wakwe. Ku kombisa leswaku ndyangu lowu a wu wu tlangela ntiyiso lowu a wu ri karhi wu wu dyondza malunghana na Yesu, wu susumeteleke ku teka goza rihi? Wu khuvuriwile handle ko hlwela. Hi nga dyondza yini eka rungula leri?

⁹ Swi nga ha endleka leswaku mulanguteri wa khotso a ri socha ra Murhoma leri humeke penceni. A a nga ma tivi Matsalwa. Leswaku a ta va ni vutivi lebyi tiyeke bya Matsalwa, a fanele a dyondza tidyondzo ta xisekelo ta Bibele, a twisisa leswi swi vulaka swona ku va nandza wa Xikwembu ni ku tiyimisela ku yingisa tidyondzo ta Yesu. Swi nga si ya kwihi, vutivi lebyi a byi kumeke bya Matsalwa ni ndlela leyi a byi tlangela ha yona, swi n’wi susumetele leswaku a khuvuriwa. Handle ko kanakana, endzhaku ka loko a khuvuriwile u ye emahlweni a nghenisa vutivi. Hi ku tirhisa xikombiso lexi, u nga endla yini loko n’wana wa wena a kombisa ku twisisa tidyondzo ta xisekelo ta Matsalwa naswona a twisisa nkoka wa ku tinyiketela ni ku khuvuriwa? N’wina vatswari lava nga Vakreste mi nga vona swi fanerile leswaku n’wana wa n’wina a ya eka vakulu va ya n’wi kambela ku vona loko a fanelekela ku khuvuriwa. * Ku fana ni vadyondzisiwa van’wana lava khuvuriweke, u ta ya emahlweni a engetela vutivi hi xikongomelo xa Yehovha vutomi byakwe hinkwabyo.—Rhom. 11:33, 34.

10, 11. (a) I yini leswi vatswari van’wana va vonaka swi fanerile? (b) I yini lexi vatswari va faneleke va karhateka ngopfu ha xona?

¹⁰ Vatswari van’wana va vona swi fanerile leswaku vana va vona va hlwela ku khuvuriwa leswaku va ta rhanga va kuma dyondzo leyi tlakukeke ni ku kuma ntirho lowu holelaka. Hambiloko sweswo va swi endla hi xikongomelo lexinene kambe xana swi ta pfuna vana va vona leswaku va va ni vumundzuku lebyinene? Xa nkoka swinene, xana swi fambisana ni matsalwa? Xana Rito ra Yehovha ri hi khutaza leswaku hi endla yini hi vutomi bya hina?—Hlaya Eklesiasta 12:1.

¹¹ I swa nkoka ku tsundzuka leswaku misava  leyi ni swilo hinkwaswo leswi nga eka yona, swi lwisana ni ku rhandza ka Yehovha ni ndlela leyi a anakanyaka ha yona. (Yak. 4:7, 8; 1 Yoh. 2:15-17; 5:19) N’wana la nga ni vuxaka lebyi tiyeke na Yehovha u ta kota ku lwisana na Sathana ni misava yakwe yo biha. Loko vatswari va rhangisa dyondzo ni mitirho leyi holelaka, vana va nga anakanya leswaku swilo leswi nga laha misaveni i swa nkoka ku tlula vuxaka bya vona na Yehovha. Xana va kona vatswari lava nga Vakreste lava nga ni rirhandzu lava nga tsakelaka leswaku n’wana wa vona a dyondzisiwa hi misava leyi leswaku i yini lexi nga n’wi tiselaka ntsako? Ntiyiso hi leswaku, hi kuma ntsako wa xiviri ntsena loko hi rhangisa Yehovha evuton’wini bya hina.—Hlaya Pisalema 1:2, 3.

12. Ha yini vatswari van’wana a va lava leswaku vana vona va hlwela ku khuvuriwa?

¹² Loko manana un’wana loyi a nga Mukreste a hlamusela xivangelo lexi n’wi endleke a sivela n’wana wakwe ku khuvuriwa u te: “Swi ndzi khomisa tingana ku vula leswaku xivangelo lexikulu a ku ri lunghiselelo ro susa vadyohi.” Ku fana na manana yoloye, vatswari van’wana va vona swi ri swinene loko vana na vona va hlwela ku khuvuriwa kukondza va kula ni ku tshika mikhuva ya vuhlangi. (Gen. 8:21; Swiv. 22:15) Va nga ha gimeta hi ku vula leswaku, ‘Loko ntsena n’wana wa mina a nga khuvuriwanga a nge susiwi.’ Ha yini leswi ku ri ku tixisa?—Yak. 1:22.

13. Xana ku hlwela ku khuvuriwa swi nga endla leswaku munhu a nga tihlamuleli eka Yehovha? Hlamusela.

¹³ Swi le rivaleni leswaku vatswari lava nga Vakreste, a va nge swi lavi leswaku vana va vona va khuvuriwa va nga si kota ku tiendlela xiboho xo tinyiketela. Hambiswiritano, swi ta va swi hoxile loko va ehleketa leswaku loko n’wana wa vona a nga khuvuriwanga, a nge tihlamuleli eka Yehovha. Hikwalaho ka yini? Leswaku munhu a tihlamulela eka Yehovha a swi titsheganga hi ku khuvuriwa. Ematshan’weni ya sweswo, n’wana u ta tihlamulela eka Xikwembu loko a tiva leswinene ni leswo biha. (Hlaya Yakobo 4:17.) Ematshan’weni yo sivela vana ku khuvuriwi, vatswari vo tlhariha va tikarhatela ku va vekela xikombiso lexinene. Va lava ku dyondzisa vana va vona ku sukela loko va ha ri tincece leswaku va rhandza milawu ya Yehovha leyi tlakukeke ya mahanyelo. (Luka 6:40) Rirhandzu ro tano ri nga sirhelela n’wana wa wena ni ku n’wi susumetela leswaku a namarhela tindlela ta Yehovha to lulama.—Esa. 35:8.

14. Xana vakulu va nga va pfuna njhani vatswari loko va ri karhi va endla matshalatshala yo pfuna vana va vona leswaku va fanelekela ku khuvuriwa?

¹⁴ Tanihi varisi, vakulu va vandlha va nga pfuna vatswari eka matshalatshala ya vona, hi ku vulavula kahle hi tipakani to tirhela Yehovha. Makwerhu un’wana wa xisati loyi a phayoneke malembe yo tlula 70 u tsundzuka nkoka wa bulo leri a veke na rona na Makwerhu Charles T. Russell loko a ri na malembe ya tsevu. Loko a hlamusela u ri: “U bule na mina ku ringana 15 wa timinete mayelana ni tipakani ta mina entirhweni wa Yehovha.” Entiyisweni, marito lamanene ni xikhutazo swi nga va ni nkucetelo lowukulu. (Swiv. 25:11) Vakulu va nga tlhela va katsa vatswari ni vana eka mitirho leyi endliwaka eHolweni ya Mfumo, va nga ha avela vantshwa mitirho hi ku ya hi malembe ni vuswikoti bya vona.

15. Hi tihi tindlela tin’wana leti van’wana evandlheni va nga khutazaka vantshwa ha tona?

¹⁵ Swirho hinkwaswo evandlheni swi nga pfuna vantshwa hi ku kombisa leswaku swa khathala hi vona. Sweswo swi katsa ku xiya matshalatshala lawa va ma endlaka leswaku va tiyisa vuxaka bya vona na Yehovha. Xana muntshwa u nyikele nhlamulo leyi humaka embilwini, leyi lunghiseleriweke kahle kumbe u nyikele nkulumo  eminhlanganweni ya le xikarhi ka vhiki? Xana u hlule ndzingo lowu ringeke ku tshembeka kakwe kumbe u nyikele vumbhoni exikolweni? Kutani, hatla u n’wi bumabumela. Ha yini u nga buli na muntshwa loko minhlangano yi nga si sungula kumbe endzhaku ka yona ku kombisa leswaku wa khathala hi yena? Hi ndlela leyi ni tin’wana, vantshwa va ta swi xiya leswaku i xiphemu xa ‘nhlengeletano leyikulu.’—Ps. 35:18.

16, 17. (a) Xana ku khuvuriwa swi fambisana njhani ni vumundzuku bya munhu? (b) Hi wihi ntsako lowu vatswari lava nga Vakreste va nga wu kumaka? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

¹⁶ Ku kurisa n’wana hi “ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha” i lunghelo lerikulu eka vatswari lava nga Vakreste. (Efe. 6:4; Ps. 127:3) Ku hambana ni vana eka rixaka ra khale ra Vaisrayele, vana va vatswari lava nga Vakreste a va tswariwi va ri xiphemu xa vanhu lava tinyiketeleke eka Yehovha. Ku tlula kwalaho, ku rhandza Xikwembu ni ntiyiso a swi kumiwi tanihi hi ndzhaka. Ku sukela loko n’wana a tswariwa, vatswari va fanele va tivekela pakani yo n’wi endla mudyondzisiwa, va pfuna n’wana wa vona leswaku a fanelekela ku tinyiketela ni ku khuvuriwa tanihi nandza wa Yehovha. I yini lexi nga xa nkoka swinene? I ku tinyiketela ka un’wana ni un’wana, ku khuvuriwa ni ku tirhela Xikwembu hi ku tshembeka leswi nga ta endla leswaku a fungheriwa ku ponisiwa hi nkarhi wa nhlomulo lowukulu.—Mat. 24:13.

¹⁷ Loko Blossom Brandt a endle xiboho xo lava ku khuvuriwa, vatswari vakwe lava chavaka Xikwembu a va lava ku tiyiseka loko n’wana wa vona a swi lunghekerile ku teka xiboho xexo, lexi nga xa nkoka swinene evuton’wini byakwe. Endzhaku ka loko va tiyisekile, va seketele xiboho xakwe. Tata wakwe u endle nchumu lowu nga rivalekiki eka vusiku byo hetelela a nga si khuvuriwa. Loko Blossom a hlamusela u ri: “U hi rhambe hinkwerhu ka hina leswaku hi nkhinsama kutani a khongela. U byele Yehovha leswaku u tsake ngopfu hi xiboho xa xinhwanyetana xakwe xo lava ku nyiketela vutomi bya xona eka Yena.” Endzhaku ka malembe yo tlula 60, Blossom u te: “Ndza tiyiseka leswaku a ndzi nge pfuki ndzi byi rivarile vusiku byebyo!” Onge n’wina vatswari mi nga kuma ntsako ni ku eneriseka leswi tisiwaka hi ku vona vana va n’wina va tinyiketela ni ku khuvuriwa tanihi hi malandza ya Yehovha.