1. Hi nga byi kuma njhani vutlhari naswona byi ta hi pfuna njhani?

YEHOVHA i Munyiki wa vutlhari naswona u avela van’wana vutlhari byakwe hi mbilu yo basa. Yakobo 1:5 yi ri: “Loko mani na mani eka n’wina a kayivela vutlhari, a a hambete a kombela eka Xikwembu, hikuva xi nyika hinkwavo hi mbilu yo basa, handle ka ku sandza.” Ndlela yin’wana leyi hi nga kumaka vutlhari bya Xikwembu ha yona i ku yingisa ndzayo. Naswona vutlhari byebyo byi nga hi sirhelela eka mahanyelo yo biha ni le ka swilo leswi nga onhaka vuxaka bya hina ni Xikwembu. (Swiv. 2:10-12) Hikwalaho, a hi “tihlayiseni erirhandzwini ra Xikwembu . . . hi ri ni xikongomelo xa vutomi lebyi nga heriki.”—Yudha 21.

2. I yini lexi nga endlaka leswaku hi yi tlangela swinene ndzayo leyi humaka eka Xikwembu?

² Hambiswiritano, mboyamelo wa hina wo endla swo biha, ndlela leyi hi kurisiweke ha yona ni swin’wana, swi endla swi hi tikela ku yingisa ndzayo kumbe ku yi languta hi tihlo lerinene. Hi ta yi tlangela ngopfu ndzayo loko hi vona vuyelo bya kona, lebyi hi tiyisekisaka leswaku Xikwembu xa hi rhandza. Swivuriso 3:11, 12 yi ri: “Oho n’wananga, u nga yi bakanyi ndzayo ya Yehovha, . . .hikuva loyi Yehovha a n’wi rhandzaka wa n’wi tshinya.” Hikwalaho, hi nga tshuki hi rivala leswaku Yehovha u hi navelela leswinene. (Hlaya Vaheveru 12:5-11.) Leswi Xikwembu xi hi tivaka kahle, mikarhi hinkwayo xi hi tshinya loko swi fanerile  ni hi mpimo lowu faneleke. Sweswi a hi kambisiseni swiyenge swa mune swa ndzayo: (1) ku tikhoma, (2) ndzayo ya vatswari, (3) ndzayo leyi humaka evandlheni ra Vukreste, (4) na nchumu wun’wana lowu vavaka swinene ku tlula vuyelo bya xinkarhana lebyi tisiwaka hi ku tshinyiwa.

3. Xana n’wana a nga dyondza ku tikhoma hi ndlela yihi? Kombisa.

³ Ku tikhoma swi katsa vuswikoti byo lawula mahanyelo ni miehleketo ya hina. A hi tswariwi hi ri ni vuswikoti bya ku tikhoma. Hi fanele hi swi dyondza. Hi xikombiso, loko n’wana a dyondza ku fambisa bayisikiri, hakanyingi mutswari u n’wi khomela yona leswaku yi nga wi. Kambe loko n’wana a ya a kota ku yi lawula, hi vukheta mutswari u pfa a n’wi tshika swa xinkarhana a ri yexe. U n’wi tshika hi ku helela loko n’wana se a kota ku yi lawula kahle bayisikiri. Hi laha ku fanaka, loko vatswari va letela vana va vona “hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha,” hi ku phindhaphindha ni hi ku lehisa mbilu, va pfuna vana leswaku va tlhariha ni ku dyondza ku tikhoma.—Efe. 6:4.

4, 5. (a) Ha yini ku tikhoma ku ri xiphemu xa nkoka xa “vumunhu lebyintshwa”? (b) Ha yini hi nga fanelanga hi hela matimba hambiloko hi “wa ka nkombo” hi ndlela yo fanekisela?

⁴ Leswi swa tirha ni le ka lava va dyondzaka hi Yehovha loko se va kurile. I ntiyiso leswaku va nga ha va va dyondze ku tikhoma eka swilo swo karhi. Hambiswiritano, loko swi ta eka timhaka ta Xikwembu, va va va nge si wupfa. Kambe va ta ya emahlweni va kula loko va dyondza ku ambala “vumunhu lebyintshwa” lebyi fanaka ni bya Kreste. (Efe. 4:23, 24) Ku tikhoma i xiphemu xa nkoka xa ku kula koloko. Hikuva swi hi dyondzisa “leswaku hi hambana ni ku nga xiximi Xikwembu ni ku navela ka misava, ni ku hanya hi mianakanyo yo hluteka ni ku lulama ni ku tinyiketela loku nga ni vukwembu exikarhi ka mafambiselo lawa ya swilo ya sweswi.”—Tito 2:12.

⁵ Hambiswiritano, hinkwerhu hi voyamele eku dyoheni. (Ekl. 7:20) Nilokoswiritano, loko hi wa a swi vuli swona leswaku hi tsandzekile kumbe leswaku a hi nge pfuki hi swi kotile ku tikhoma. Swivuriso 24:16 yi ri: “Hikuva lowo lulama a nga ha wa ka nkombo, kunene u ta pfuka.” I yini lexi nga ta n’wi pfuna? A nge pfuniwi hi matimba ya yena kambe hi moya wa Xikwembu. (Hlaya Vafilipiya 4:13.) Mihandzu ya moya wolowo, yi katsa ku tikhoma.

6. Hi nga yi antswisa njhani ndlela leyi hi dyondzaka rito ra Xikwembu ha yona? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁶ Swin’wana leswi nga hi pfunaka ku hlakulela ku tikhoma i ku khongela swi huma embilwini, ku dyondza Bibele ni ku anakanyisisa. Kambe a hi nge swa ku tikela ku dyondza Rito ra Xikwembu. Kumbe u tibyela leswaku swa tibuku a hi swa wena. Hambiswiritano, u nga rivali leswaku Yehovha u ta ku pfuna loko u n’wi pfumelela. A nga ku pfuna leswaku u ‘hlakulela ku navela’ Rito rakwe. (1 Pet. 2:2) Xo sungula, khongela eka Yehovha leswaku a ku pfuna u tikhoma u kota ku kuma nkarhi wo dyondza Rito rakwe. Kutani, hanya hi ku pfumelelana ni swikhongelo swa wena, kumbexana u tinyika nkarhi wutsongo wo dyondza. Hi ku famba ka nkarhi ku dyondza swi ta ku olovela swi tlhela swi ku tsakisa! Hakunene u ta yi tsakela mikarhi leyi u nga ta yi heta u ri karhi u anakanyisisa hi mianakanyo ya risima ya Yehovha.—1 Tim. 4:15.

7. Ku tikhoma ku nga hi pfuna njhani leswaku hi fikelela tipakani ta ntirho wa Xikwembu?

⁷ Ku tikhoma swi hi pfuna leswaku hi fikelela tipakani ta ntirho wa Xikwembu. Anakanya hi xikombiso xa wanuna loyi a nga ni ndyangu, loyi a twa onge ku hiseka ka yena ku ya ku hola. Leswi mhaka leyi a yi nga n’wi dyisi byi rhelela, u tivekele pakani yo va phayona ra nkarhi hinkwawo kutani a sungula ku hlaya swihloko leswi vulavulaka hi vuphayona eka timagazini ta hina. Sweswo, ku katsa ni xikhongelo swi tiyise ripfumelo rakwe ni vuxaka byakwe na Yehovha. U tlhele a hlela ku va phayona ra nkarhinyana loko swiyimo swi n’wi  pfumelela. Vuyelo byi ve byihi? Ku nga khathariseki swihinga, u dzikise mianakanyo ya yena eka pakani yo va phayona ra nkarhi hinkwawo naswona eku heteleleni u yi fikelerile.

8-10. I yini lexi nga pfunaka vatswari lava nga Vakreste leswaku va kurisela vana va vona entiyisweni? Kombisa.

⁸ Vatswari lava nga Vakreste va ni lunghelo ra risima ro kurisa vana va vona “hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Efe. 6:4) Sweswo a hi matlangwana, ngopfungopfu eminkarhini ya hina. (2 Tim. 3:1-5) I ntiyiso leswaku vana va tswariwa va nga swi koti ku hambanisa leswinene ni leswi hoxeke. Va tswariwa va ri ni nyiko ya ripfalo kambe ri fanele ri leteriwa kumbe ri tshinyiwa. (Rhom. 2:14, 15) Buku yin’wana ya tinhlamuselo ta Bibele yi vula leswaku rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va ku “tshinya” ri nga ha vula ku “kurisa n’wana leswaku a va ni vutihlamuleri.”

⁹ Hakanyingi vana lava tshinyiwaka hi rirhandzu va titwa va sirhelelekile. Va dyondza leswaku ntshunxeko wu ni swipimelo ni leswaku swiboho ni ndlela leyi u tikhomaka ha yona swi na vuyelo lebyinene kumbe byo biha. Kutani i swa nkoka swinene leswaku vatswari lava nga Vakreste va lava nkongomiso eka Yehovha. U nga rivali leswaku tindlela to dyondzisa ta hambana hi ku ya hi mindhavuko naswona ta cinca hi ku famba ka nkarhi. Loko vatswari va yingisa Xikwembu, a swi kali swi lava va mbambela hikuva ku kurisa vana hi ndlela leyi humelelaka a swi titsheganga hi ntokoto wa munhu kumbe mianakanyo ya munhu.

¹⁰ Hi xikombiso, anakanya hi Nowa. Loko Yehovha a n’wi byela leswaku a aka ngalava, Nowa a nga titsheganga hi ntokoto wa yena. Phela a nga si tshama a aka ngalava. Kutani a fanele a titshega hi Yehovha naswona “u endle tano” hi laha Yehovha a n’wi leriseke ha kona. (Gen. 6:22) Vuyelo byi ve byihi? Nowa u wu endle kahle ntirho lowu a nyikiwe wona hambileswi a ku ri ro sungula. Sweswo a swi fanela! Nowa u tlhele a humelela tanihi nhloko ya ndyangu, hikuva a tshemba vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu. Xisweswo u dyondzise vana vakwe a tlhela a va vekela xikombiso lexinene hambileswi sweswo a ku ri ntlhontlho lowukulu enkarhini wa yena.—Gen. 6:5.

11. Ha yini vatswari va fanele va tirha hi matimba leswaku va letela vana va vona?

¹¹ Tanihi vatswari, xana mi nga “endla tano” hi ndlela yihi ematihlweni ya Xikwembu? Yingisani Yehovha. N’wi pfumeleleni a mi letela emhakeni yo kurisa vana hi ku tirhisa Rito rakwe ni nkongomiso lowu humaka enhlengeletanweni yakwe. Hi ku famba ka nkarhi, vana va n’wina va nga ha mi khensa hikuva mi endle tano! Makwerhu un’wana u te: “Ndzi ba mandla ndzi vuyelela hikwalaho ka ndlela leyi vatswari va mina va ndzi kuriseke ha yona. Va tikarhatile leswaku va fikelela mbilu ya mina. Loko ndzi vona nhluvuko lowu ndzi wu endleke, ndzi ri va xumile hakunene.” Hambiswiritano, ku nga khathariseki matshalatshala ya vatswari, vana van’wana va tshika ku gandzela Yehovha. Nilokoswiritano, vatswari lava nga kulula va n’watseka leswaku va nghenisa ntiyiso embilwini  ya n’wana, a va kingindziwi hi ripfalo. Va nga tlhela va va ni ntshembo wa leswaku n’wana la hambukeke, siku rin’wana u ta vuya “ekaya” eka Yehovha.

12, 13. (a) Loko n’wana a susiwile, vatswari va nga swi kombisa njhani leswaku va yingisa Xikwembu? (b) Xana ndyangu wun’wana wu vuyeriwe njhani hi leswi vatswari va yingiseke Yehovha?

¹² Ndzingo wun’wana lowukulu wa ku yingisa, lowu vatswari van’wana va langutanaka na wona wu katsa vuxaka bya vona ni n’wana la susiweke. Xiya xikombiso xa manana un’wana loyi n’wana wakwe wa nhwanyana la susiweke, a tsuveke a suka ekaya. Manana loyi u ri: “Ndzi ringete ku lava swihloko leswi nga ta ndzi pfumelela leswaku ndzi dzumba ni n’wana wa mina ni xitukulwana.” Wa engetela: “Kambe nuna wa mina u ndzi pfunile hi musa ndzi xiya leswaku n’wana wa hina a nga ha ri emavokweni ya hina naswona a hi nga fanelanga hi nghenelela.”

¹³ Endzhaku ka malembe yo karhi, nhwanyana loyi u vuyiseriwile. Manana loyi u ri: “Sweswi u ndzi fonela siku ni siku kumbe a ndzi rhumela marungula! Naswona u hi xixima ngopfu hi leswi a tivaka leswaku hi yingise Xikwembu. Hi ni vuxaka lebyinene ngopfu.” Loko u ri ni n’wana la susiweke, xana u ta “tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo naswona u nga titshegi hi ku twisisa ka wena n’wini”? (Swiv. 3:5, 6) Tsundzuka, ku tshinya ka Yehovha ku kombisa vutlhari ni rirhandzu ra yena leswi nga ringanisiwiki na nchumu. U nga tshuki u rivala leswaku N’wana wakwe u fele vanhu hinkwavo, ku katsa ni n’wana wa wena. Xikwembu a xi lavi leswaku ku lova ni un’we. (Hlaya 2 Petro 3:9.) Hikwalaho, tshemba ku tshinya ni nkongomiso wa Yehovha. Endla tano hambiloko wena mutswari, swi ku tikela ku endla leswi Yehovha a swi vulaka. Hikwalaho, fambisana ni ku tshinya ka Xikwembu, u nga lwisani na kona.

14. Hi vuyeriwa njhani eka ndzetelo lowu Yehovha a wu nyikelaka hi ku tirhisa “mulanguteri wo tshembeka”?

¹⁴ Yehovha u tshembise ku khathalela, ku sirhelela ni ku letela vandlha ra Vukreste. Sweswo u swi endla hi tindlela to tala. Hi xikombiso u veke vandlha emavokweni ya N’wana wakwe, loyi a vekeke “mulanguteri wo tshembeka” leswaku a hi phamela swakudya leswi tiyisaka ripfumelo. (Luka 12:42) Swakudya sweswo leswi kumekaka hi tindlela to tala swi hi nyika ndzetelo ni ku hi tshinya. Tivutise, ‘I kangani nkulumo kumbe xihloko xo karhi xa nkandziyiso swi ndzi susumeteleke ku antswisa ndlela leyi ndzi ehleketaka ni ku tikhoma ha yona?’ Loko ku ri hi leswaku u angule hi ndlela leyinene, u ni xivangelo xo tsaka! U le ku pfumeleleni ka Yehovha leswaku a ku vumba, kumbe a ku tshinya, leswi swi nga ta vuyerisa wena.—Swiv. 2:1-5.

15, 16. (a) Hi nga vuyeriwa njhani eka “tinyiko leti nga vanhu” evandlheni? (b) Hi nga endla yini leswaku vakulu va tsakela ntirho wa vona?

¹⁵ Kreste u tlhele a nyika vandlha “tinyiko leti nga vanhu”, ku nga vakulu leswaku va risa ntlhambi wa Xikwembu. (Efe. 4:8, 11-13) Hi nga vuyeriwa njhani eka tinyiko teto ta risima? Ndlela yin’wana i ku tekelela ripfumelo ra vakulu ni xikombiso xa vona lexinene. Kasi yin’wana i ku va yingisa loko va hi tshinya hi Matsalwa. (Hlaya Vaheveru 13:7, 17.) Tsundzuka, vakulu va hi rhandza naswona va lava hi endla nhluvuko. Hi xikombiso, loko va xiya leswaku ha xwa eminhlanganweni kumbe leswaku ku hiseka ka hina ku ya ku tsana, handle ko kanakana va ta hi pfuna hi ku hatlisa. Va ta hi yingisela va tlhela va ringeta ku hi khutaza hi moya wo rhula ni hi ndzayo leyi humaka eMatsalweni. Xana u languta mpfuno wolowo tanihi xikombiso xa leswaku Yehovha wa ku rhandza?

¹⁶ Tsundzuka leswaku swi nga ha va tikela vakulu ku hi tshinelela va hi nyika ndzayo leyi lavekaka. Hi xikombiso, anakanya leswaku swi fanele swi n’wi tikele njhani muprofeta Natani ku vulavula na Davhida endzhaku ka loko Davhida a ringete ku fihla xidyoho xa yena lexikulu! (2 Sam. 12:1-14) Hilaha ku fanaka, a swi kanakanisi leswaku muapostola Pawulo u kanye xivindzi loko a  fanele a lulamisa Petro, loyi a ri un’wana wa vaapostola va 12, endzhaku ka loko a kombise xihlawuhlawu eka vanhu lava nga riki Vayuda. (Gal. 2:11-14) Kutani, xana u nga wu vevukisa njhani ndzhwalo wa vakulu evandlheni ra ka n’wina? Titsongahati, u ngheneka ni ku va la tlangelaka. Languta mpfuno wa vakulu tanihi xikombiso xa leswaku Xikwembu xa ku rhandza. Leswi, a swi nge vuyerisi wena ntsena kambe swi ta tlhela swi endla leswaku va tsakela ntirho wa vona.

17. Xana makwerhu un’wana wa xisati u pfuniwe njhani hi ndlela ya rirhandzu hi vakulu va vandlha?

¹⁷ Makwerhu un’wana wa xisati a swi n’wi tikela ku rhandza Yehovha, hikwalaho ka leswi swi tshameke swi n’wi humelela. U te: “Loko ndzi karhatiwa hi swilo leswi ndzi humeleleke enkarhini hundzeke, a ndzi swi tiva leswaku ndzi fanele ndzi vulavula na vakulu. A va ndzi holovelanga kumbe ku ndzi xopaxopa kambe va ndzi khutazile ni ku ndzi tiyisa. Endzhaku ka nhlangano wun’wana ni wun’wana, ku nga khathariseki leswaku a va khomeke ku fikela kwihi, un’we wa vona a ndzi vutisa leswaku ndzi pfuke njhani. Hikwalaho ka leswi swi ndzi humeleke khale, a ndzi titwa ndzi nga faneriwi hi rirhandzu ra Xikwembu. Hambiswiritano, Yehovha u tirhise vandlha ni vakulu hi ku phindhaphindha leswaku a kombisa rirhandzu ra yena eka mina. Ndzi khongelela leswaku ndzi nga tshuki ndzi fularhele Yehovha.”

18, 19. I yini lexi vavaka ku tlula ku tshinyiwa? Kombisa.

¹⁸ Hambileswi ku tshinyiwa swi vavaka kambe ku ni nchumu lowu vavaka ku tlula sweswo, ku nga vuyelo byo biha lebyi tisiwaka hi ku bakanya ndzayo. (Hev. 12:11) Xiya xikombiso xa Kayini ni xa Hosi Sedekiyasi. Loko Kayini a ve ni rivengo ra lunya eka Avele, Xikwembu xi n’wi lemukise xi ku: “Hikwalaho ka yini u hlundzuke ngopfu, naswona hikwalaho ka yini nghohe ya wena yi hlunamile? Loko u hundzuka u endla leswinene, xana u nge tlakusiwi? Kambe loko u nga hundzuki leswaku u endla leswinene, ku ni xidyoho lexi tumbeleke enyangweni naswona xa ku navela; kambe loko ku ri wena, xana u nge xi hluli?” (Gen. 4:6, 7) Kayini a nga yingisanga. Hiloko xidyoho xi n’wi hlula. U ti kokele ku xaniseka ku ri ekule na yena! (Gen. 4:11, 12) Ku vava loku tisiweke hi ndzayo ya Xikwembu a ku nga ri nchumu loko ku ringanisiwa ni maxangu lawa a ti kokeleke wona.

¹⁹ Mufumi wo homboloka a tlhela a va toya la vuriwaka Sedekiyasi u fume eminkarhini yo tika eYerusalema. Muprofeta Yeremiya u khutaze Sedekiyasi hi ku phindhaphindha leswaku a tshika tindlela takwe to biha kambe hosi yoleyo yi ale ku yingisa ndzayo. U kume vuyelo byo vava swinene. (Yer. 52:8-11) Swi le rivaleni leswaku Yehovha u lava ku hi pfuna leswaku hi papalata maxangu yo tano!—Hlaya Esaya 48:17, 18.

20. Xana vumundzuku byi va khomele yini lava amukelaka ndzayo leyi humaka eka Xikwembu ni lava va alaka ku yingisa ndzayo?

²⁰ Vanhu vo tala emisaveni namuntlha va yi venga ndzayo ku katsa ni mfanelo ya ku tikhoma. Hambiswiritano, hikwalaho ka langutelo rero ra vuphukuphuku, vanhu vo homboloka va ta weriwa hi khombo ku nga ri khale. (Swiv. 1:24-31) Hikwalaho, a hi ‘yingiseni ndzayo kutani hi tlhariha.’ Hilaha Swivuriso 4:13 yi vulaka ha kona, “namarhela ndzayo; u nga yi tshiki yi famba. Yi hlayise, hikuva i vutomi bya wena.”