1. Yehovha u humelele eka Muxe hi ndlela yihi yo hlawuleka naswona ha yini sweswo swi ri swa nkoka?

EKA xiendlakalo xin’wana Xikwembu xi humelele eka Muxe hi ku n’wi tivisa vito ni timfanelo ta xona. Timfanelo to sungula leti xi n’wi tiviseke tona i tintswalo ni nsovo [ntwelavusiwana nwt-E]. (Hlaya Eksoda 34:5-7.) Yehovha a ta va a vulavule ngopfu hi matimba kumbe vutlhari byakwe. Kambe leswi Muxe a lava xitiyisekiso xa leswaku Yehovha wa n’wi seketela, Yehovha u vulavule ngopfu hi timfanelo leti kombisaka leswaku wa swi lava ku pfuna malandza ya yena. (Eks. 33:13) Xana a swi ku khutazi leswi Yehovha a rhangeke hi ku boxa timfanelo leti, leti rhandzekaka? Xihloko lexi xi ta hlamusela mfanelo ya ntwelavusiwana ku nga ku twela van’wana loko va ri emaxangwini ni ku navela ku va pfuna.

2, 3. (a) I yini leswi kombisaka leswaku vanhu va ni ntwelavusiwana hi ntumbuluko? (b) Ha yini hi fanele hi lava ku tiva leswi Bibele yi swi vulaka hi ntwelavusiwana?

² Vanhu va endliwe hi xifaniso xa Xikwembu. Leswi Yehovha a nga ni ntwelavusiwana, i swa ntumbuluko leswaku na hina hi khathala hi vanhu van’wana. Hambi lava nga xi gandzeriki Xikwembu va wu kombisa ntwelavusiwana. (Gen. 1:27) EBibeleni ku ni marungula yo tala  ya vanhu lava kombiseke ntwelavusiwana. Anakanya hi rungula leri vulavulaka hi tinghwavava timbirhi leti a ti kanetana hi leswaku i mani la nga mana wa n’wana. Loko Solomoni a vule leswaku n’wana u fanele a tsemiwa hi le xikarhi, loyi a nga mana wa n’wana u kombise ntwelavusiwana eka n’wana yoloye. Hi ku susumetiwa hi ntwelavusiwana u vone swi antswa leswaku a nyikiwa wansati lowun’wana ku ri ni ku va a dlayiwa. (1 Tih. 3:23-27) Nakambe anakanya hi n’wana wa Faro wanhwana la poniseke vutomi bya Muxe loko a ha ri ricece. Hambileswi a swi xiyeke leswaku n’wana yoloye a ku ri Muheveru naswona a fanele a dlayiwa u ‘n’wi twele vusiwana,’ kutani a n’wi teka a n’wi kurisa tanihi n’wana wakwe.—Eks. 2:5, 6.

³ Ha yini hi fanele hi dyondza hi ntwelavusiwana? Hikuva Bibele yi hi khutaza ku tekelela Yehovha. (Efe. 5:1) Hambileswi hi nga ni ntwelavusiwana hi ntumbuluko kambe ku nga hetiseki loku hi ku kumeke eka Adamu ku endla leswaku hi nga ha vi na mhaka ni vanhu van’wana. Nkarhi wun’wana a swi hi oloveli ku tiva loko hi fanele hi pfuna van’wana kumbe hi tiendlela swa hina vini. Eka van’wana lexi i xiphiqo lexi va langutanaka na xona siku ni siku. Hi nga swi kotisa ku yini ku kombisa ntwelavusiwana? A hi sungule hi ku kambisisa ndlela leyi Yehovha ni van’wana va yi kombiseke ha yona mfanelo leyi. Nakambe tlhela u xiya ndlela leyi u nga tekelelaka Yehovha ha yona ni ndlela leyi sweswo swi nga ku vuyerisaka ha yona.

4. (a) Ha yini Yehovha a rhumele tintsumi eSodoma? (b) Hi nga dyondza yini eka rungula ra Lota ni vana vakwe?

⁴ Ku ni swiendlakalo swo tala laha Yehovha a kombiseke mfanelo ya ntwelavusiwana. Anakanya hi leswi Xikwembu xi swi endleleke Lota. Wanuna loyi wo lulama “a a karhateka swinene” hi matikhomelo yo biha ya vanhu va le Sodoma na Gomora. Hikwalaho Xikwembu xi endle xiboho xa ku herisa vanhu volavo vo homboloka. (2 Pet. 2:7, 8) Xikwembu xi rhumele tintsumi leswaku ti ya ponisa Lota. Ti byele Lota ni ndyangu wakwe leswaku va huma emitini yoleyo leyi a yi ri ekusuhi ni ku lovisiwa. Kambe ‘loko a nonoka, hi ntsetselelo wa Yehovha ehenhla ka yena, tintsumi ti n’wi khoma hi voko, ti khoma ni voko ra nsati wakwe ni mavoko ya vana vakwe vambirhi, ti n’wi humesa ti ya n’wi yimisa ehandle ka muti.’ (Gen. 19:16) Xikombiso lexi xi swi veka erivaleni leswaku Yehovha wa ma vona maxangu lawa malandza yakwe yo tshembeka ma langutanaka na wona.—Esa. 63:7-9; Yak. 5:11, 2 Pet. 2:9.

5. 1 Yohane 3:17 yi hi pfuna njhani leswaku hi dyondza ku kombisa ntwelavusiwana?

⁵ Yehovha a ngo kombisa ntwelavusiwana ntsena kambe u tlhela a pfuna vanhu vakwe va vona nkoka wo kombisa mfanelo leyi. Xiya nawu lowu Xikwembu a xi wu nyike Vaisrayele mayelana ni ku teka nguvu ya munhu la kolotaka tanihi xitiyisekiso xa leswaku u ta hakela. (Hlaya Eksoda 22:26, 27.) Munhu la nga riki na ntwelavusiwana a a nga ta yi tlherisa nguvu yoleyo eka munhu la n’wi kolotaka kutani a ta dlayiwa hi xirhami ni vusiku. Kambe Yehovha u dyondzise vanhu vakwe ndlela yo papalata xiendlo xexo xo pfumala ntwelavusiwana eka van’wana. Vanhu vakwe a va fanele va kombisa ntwelavusiwana. Xana leswi hi swi dyondzaka eka nawu wolowo a swi hi susumeteli ku kombisa van’wana ntwelavusiwana? Xana hi nga tshika vamakwerhu va hina va dlaya hi xirhami hi ndlela yo fanekisela hi ri karhi hi swi vona leswaku ku ni leswi hi nga swi endlaka ku va pfuna?—Kol. 3:12; Yak. 2:15, 16; hlaya 1 Yohane 3:17.

6. Hi nga dyondza yini eka ndlela leyi Yehovha a hambeteke a komba Vaisrayele ntwelavusiwana hambileswi a va tshamela ku n’wi dyohela?

⁶ Yehovha a va twela vusiwana vanhu vakwe hambiloko va n’wi dyohela. Hi hlaya leswi: “Yehovha Xikwembu xa vatata wa vona a hambeta a  va rhumela varhumiwa vakwe ku va sola, hi ku phindha-phindha, hikuva u tsetselele vanhu vakwe ni vutshamo byakwe.” (2 Tikr. 36:15) Xana na hina a hi fanelanga hi va komba ntwelavusiwana vanhu lava nga ha cincaka ndlela yo biha leyi va hanyaka ha yona kutani va amukeriwa hi Xikwembu? Yehovha a nga swi lavi leswaku ku lova ni un’we. (2 Pet. 3:9) Leswi Yehovha a nga si herisaka vanhu vo biha a hi yeni emahlweni hi chumayela rungula ro lemukisa vanhu, leri kombisaka ntwelavusiwana wakwe.

7, 8. Ha yini ndyangu wun’wana wu vula leswaku Yehovha u wu kombise ntwelavusiwana?

⁷ Ku ni mitokoto yo tala leyi kombisaka swiendlo swa Xikwembu swa ntwelavusiwana. Anakanya hi leswi swi humeleleke ndyangu wun’wana lowu nga ni n’wana wa mufana la nga ni malembe ya 12 loyi hi nga ta n’wi vitana Milan. A ku ri hi nkarhi wa ku lwa ka tinxaka hi va-1990. Milan, buti wakwe, vatswari vakwe ni Timbhoni tin’wana a va famba hi bazi va suka eBosnia va ya eSerbia. A va ya enhlengeletanweni leyi vatswari va Milan a va ta khuvuriwa eka yona. Loko va fika endzilakanini wa ku nghena eSerbia masocha ma humese ndyangu wa ka va Milan ebazini hikwalaho ka rixaka ra vona ivi ma tshika Timbhoni letin’wana ti hundza. Endzhaku ko tshama na vona masiku mambirhi socha leri a ri va rindza ri vulavule na ndhuna ya rona hi radiophone ri lava ku tiva leswi ri faneleke ri swi endla ha vona. Socha leri a ri yime emahlweni ka ndyangu wolowo naswona hinkwavo va yi twile nhlamulo leyi nge, “va humesele ehandle u va duvula!”

⁸ Loko socha leri ra ha vulavula ni masocha man’wana ku humelele vavanuna vambirhi lava nyandlameleke va fika va byela ndyangu wolowo leswaku hi vona Timbhoni ta Yehovha. Vavanuna lava va byeriwe leswi endlekeke hi van’wana lava a va ri ebazini. Leswi maphepha ya vana a ma nga kamberiwi, vavanuna lava va byele Milan na buti wakwe ku ya nghena emovheni wa vona leswaku va tsemakanya ndzilakano. Va tlhele va byela vatswari va Milan ku famba hi le ndzhaku ka ndzilakano leswaku va ya hlangana na vona hi le ka tlhelo lerin’wana. Leswi va swi vuleke swi n’wi hlamarise swinene Milan. Vatswari vakwe va vutise vavanuna volavo va ku: “Mi ehleketa leswaku va nge hi voni loko hi ri karhi hi famba?” Kambe loko va ri karhi va famba a va vona onge masocha a ma va honolerile. Vatswari va tlhele va hlangana ni vana va vona etlhelweni lerin’wana ra ndzilakano. Va ye emahlweni ni riendzo ro ya enhlengeletanweni va ri karhi va tiyiseka leswaku Yehovha u hlamule swikhongelo swa vona swo kombela mpfuno. Nilokoswiritano Bibele yi kombisa leswaku mikarhi yin’wana Yehovha u pfumelele leswaku malandza yakwe ma dlayiwa. (Mint. 7:58-60) Kambe loko Milan a hlamusela ndlela leyi a titwaka ha yona u ri: “A swi vonaka onge tintsumi ti pfale mahlo ya masocha naswona Yehovha u hi ponisile.”—Ps. 97:10.

9. Yesu u endle yini loko a xiya xiyimo lexi ntshungu lowu a wu n’wi landzela a wu ri eka xona? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁹ Hi nga dyondza dyondzo ya nkoka eka Yesu. U yi twele vusiwana mintshungu leyi a yi ta eka yena hikuva “a yi vavisiwile ni ku tsalangana ku fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi.” Xana Yesu u endle yini? Bibele yi ri: “Hiloko a sungula ku wu dyondzisa swilo swo tala.” (Mat. 9:36; hlaya Marka 6:34.) Langutelo rakwe a ri hambane ngopfu ni ra Vafarisi, lava a va nga swi lavi ku pfuna vanhu lava a va languteriwa ehansi. (Mat. 12:9-14; 23:4; Yoh. 7:49) Xana a wu titwi u navela ku pfuna vanhu lava lavaka ku tiva swo tala hi Xikwembu hilaha Yesu a endleke hakona?

10, 11. Xana hi fanele hi kombisa ntwelavusiwana eka swiyimo hinkwaswo? Hlamusela.

¹⁰ Leswi a swi vuli swona leswaku hi fanele hi kombisa ntwelavusiwana eka swiyimo hinkwaswo. A swi fanerile leswaku Xikwembu xi kombisa ntwelavusiwana eka swikombiso leswi hi buleke ha swona. Hambiswiritano, Hosi Sawulo u  tlule nawu wa Xikwembu hi ku kombisa ntwelavusiwana lowu nga fanelangiki. A nga swi dlayanga swifuwo leswi noneke swa Vaamaleke naswona a nga n’wi dlayanga hosi Agaga loyi a ri nala wa vanhu va Xikwembu. Hikokwalaho, Yehovha a nga ha n’wi seketelanga Sawulo tanihi hosi ya Israyele. (1 Sam. 15:3, 9, 15) I ntiyiso leswaku Yehovha i muavanyisi wo lulama. U tiva leswi nga etimbilwini ta vanhu, hikwalaho wa swi tiva loko swi fanerile ku kombisa ntwelavusiwana. (Swir. 2:17; Ezek. 5:11) Nkarhi wa ta lowu ha wona a nga ta avanyisa vanhu hinkwawo lava alaka ku n’wi yingisa. (2 Tes. 1:6-10) Wolowo ku ta va ku nga ri wona nkarhi wo kombisa ntwelavusiwana eka vanhu lava Yehovha a nga ta va avanyisa tanihi lavo homboloka. Kambe ku herisa vanhu vo tano vo homboloka ku ta va ku ri ndlela yo kombisa ntwelavusiwana eka vanhu vo lulama lava a nga ta va ponisa.

¹¹ Swi le rivaleni leswaku a hi ntirho wa hina ku avanyisa vanhu tanihi lava faneriwaka hi ku lovisiwa kumbe ku ponisiwa. Ematshan’weni ya sweswo hi fanele hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi pfuna van’wana. Hi nga va kombisa njhani van’wana ntwelavusiwana? Xiya tindlela tin’wana leti u nga kombisaka ntwelavusiwana ha tona.

12. U nga swi kombisa njhani leswaku u ni ntwelavusiwana loko u ri karhi u hanyisana ni van’wana?

¹² Tikarhatele ku pfuna van’wana siku ni siku. Vanhu lava tiyimiseleke ku tekelela Yesu va swi teka swi ri swa nkoka ku kombisa vaakelani swin’we ni vamakwerhu ntwelavusiwana. (Yoh. 13:34, 35; 1 Pet. 3:8) Nhlamuselo yin’wana ya rito ntwelavusiwana i ku “xaniseka swin’we.” Munhu loyi a kombisaka ntwelavusiwana u susumeteleka ku pfuna van’wana loko va ri emaxangwini. Lavisisa tindlela to endla tano! Hi xikombiso, xana u nga pfuna un’wana hi ku n’wi endlela mitirho ya le kaya kumbexana u n’wi yela exitolo?—Mat. 7:12.

13. Hi tihi timfanelo leti vanhu va Xikwembu va tikombisaka loko ku humelele timhangu?

¹³ Hoxa xandla entirhweni wo phalala. Vo tala va susumeteleka ku kombisa ntwelavusiwana loko va vona vanhu lava hlaseriweke hi timhangu va xaniseka. Vanhu va Yehovha va tiveka hi ku pfuna emikarhini yoleyo yo tika. (1 Pet. 2:17) Makwerhu un’wana wa xisati wa le Japani a tshama endhawini yin’wana leyi a yi onhiwe swinene hi ku tsekatseka ka misava ni tsunami leswi veke kona hi 2011. U vula leswaku u “khutaziwile ni ku chaveleriwa swinene” loko a vona ndlela leyi  vatirhi vo tirhandzela va le Japani ni van’wana vo huma ematikweni ya le handle a va tikarhata ha yona loko va lunghisa makaya ni Tiholo ta vona ta Mfumo. U ri: “Sweswo swi ndzi pfune ndzi xiya leswaku Yehovha wa khathala hi hina ni leswaku Timbhoni ta khathalelana. Naswona vamakwerhu vo tala emisaveni hinkwayo va hi katsa eswikhongelweni swa vona.”

14. U nga va pfuna njhani lava vabyaka ni lava dyuhaleke?

¹⁴ Pfuna lava vabyaka ni lava dyuhaleke. Loko hi vona van’wana va kayakayisiwa hi vuyelo bya xidyoho xa Adamu, hi susumeteleka ku va kombisa ntwelavusiwana. Hi wu langutele hi mahlongati nkarhi lowu mavabyi ni ku dyuhala swi nga ta herisiwa. Hikwalaho hi khongelela leswaku Mfumo wa Xikwembu wu ta. Sweswi hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi pfuna van’wana. Xiya leswi mutsari un’wana a swi tsaleke hi mana wakwe loyi se a dyuharile, loyi a a karhatiwa hi vuvabyi bya Alzheimer. Siku rin’wana u tionherile. Loko a ri karhi a ringeta ku basisa, ku twakale ku gongondza enyangweni. A ku ri Timbhoni timbirhi leti a ti tolovele ku endzela mukhegula loyi. Vamakwerhu lava va xisati va vutisile loko ku ri ni lexi va nga n’wi pfunaka ha xona. U hlamule a ku: “Swi ndzi khomisa tingana kambe swona swi kona.” Vamakwerhu volavo va n’wi pfune ku hlantswa swiambalo swakwe. Kutani va n’wi endlele tiya va tshama ehansi va bula na yena. N’wana wakwe a tsake swinene. U tsale a ku: “Ndza va xixima swinene vasesi lava vambirhi va Timbhoni ta Yehovha. Mintirho ya vona ya vulavula.” Xana ntwelavusiwana wu ku susumetela ku endla hinkwaswo leswi u nga swi kotaka leswaku u pfuna lava vabyaka ni lava dyuhaleke?—Filp. 2:3, 4.

15. Ntirho wa hina wo chumayela wu va pfuna njhani van’wana?

¹⁵ Pfuna vanhu leswaku va tiva Yehovha. Swiphiqo leswi vanhu va nga na swona swi hi susumetela leswaku hi lava ku va pfuna va tiva Xikwembu. Ndlela ya nkoka leyi hi nga va pfunaka ha yona i ku va dyondzisa hi Xikwembu ni leswi Mfumo wa xona wu nga ta swi endlela vanhu. Ndlela yin’wana i ku va pfuna va vona leswaku i vutlhari ku hanya hi milawu ya Xikwembu. (Esa. 48:17, 18) Xana u nga engetela nkarhi lowu u wu hetaka ensin’wini, ku nga ntirho lowu yisaka ku dzuneka eka Yehovha naswona wu kombisaka leswaku u ni ntwelavusiwana eka van’wana?—1 Tim. 2:3, 4.

16. Ku kombisa van’wana ntwelavusiwana swi ta ku pfuna njhani?

¹⁶ Vativi va ta miehleketo va vula leswaku ku kombisa van’wana ntwelavusiwana swi nga antswisa rihanyo ra wena ni vuxaka bya wena ni van’wana. Loko u pfuna lava nga eku xanisekeni, u ta tsaka, u va ni ntshembo, u nga vi na xivundza naswona a wu nge tshameli ku ehleketa hi swilo swo biha. Hakunene loko u kombisa van’wana ntwelavusiwana u ta vuyeriwa. (Efe. 4:31, 32) Vakreste lava rhandzaka ku pfuna van’wana va va ni ripfalo lerinene hikuva va swi tiva leswaku ku endla tano swi tsakisa Xikwembu. Ku va ni langutelo rero swi ta endla leswaku u va mutswari, munghana wa vukati ni nakuloni lonene. Lava talaka ku kombisa van’wana ntwelavusiwana hakanyingi na vona va pfuniwa ni ku seketeriwa loko va lava mpfuno.—Hlaya Matewu 5:7; Luka 6:38.

17. Hi xihi xivangelo lexi endlaka u lava ku kombisa van’wana ntwelavusiwana?

¹⁷ Hambileswi ku kombisa van’wana ntwelavusiwana swi ku vuyerisaka kambe xexo a ku fanelanga ku va xivangelo xa wena lexikulu xo lava ku hlakulela mfanelo leyi. Xivangelo lexikulu xo kombisa ntwelavusiwana ku fanele ku va ku lava ku tekelela ni ku vangamisa Yehovha Xikwembu loyi rirhandzu ni ntwelavusiwana swi humaka eka yena. (Swiv. 14:31) Yehovha u hi vekela xikombiso lexi hetisekeke. Onge hi nga endla leswi hi swi kotaka leswaku hi n’wi tekelela hi ku kombisa van’wana ntwelavusiwana, sweswo swi ta endla leswaku hi rhandzana swinene tanihi vamakwerhu ni ku tlhela hi va ni vuxaka lebyinene ni vaakelani va hina.—Gal. 6:10; 1 Yoh. 4:16.