Nghena endzeni

JUNE 11, 2014
TURKEY

Huvo Ya Matiko Ya Yuropa Ya Timfanelo Ta Vanhu Yi Yima Ni Vanhu Va Mune Le Turkey

Huvo Ya Matiko Ya Yuropa Ya Timfanelo Ta Vanhu Yi Yima Ni Vanhu Va Mune Le Turkey

Hi June 3, 2014, Huvo ya le Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu (European Court of Human Rights [ECHR]) yi gimete hi ku vula leswaku tiko ra Turkey a ri yi xiximanga Nhlengeletano ya le Yuropa * loko ri vone nandzu Timbhoni ta Yehovha ta mune ta le Turkey leti alaka ku endla ntirho wa vusocha hileswi ripfalo ra tona ri nga ti pfumeleriki. Çağlar Buldu, Bariş Görmez, Ersin Ölgün na Nevzat Umdu, va ale ku ya evusocheni hileswi tidyondzo ta vona ta vukhongeri ti nga va pfumeleriki. Xiboho xa ECHR xi te: “Swipimelo leswi vekiweke malunghana ni vanhu lava voniwaka nandzu . . . swi lwisana ni vandla ra xidimokrati hi ku ya Nawu wa vu-9 wa Nhlengeletano yoleyo.”

Timbhoni ta mune ti yise xikombelo xa tona eka Huvo (Buldu ni van’wana va mangalele tiko ra Turkey) malunghana ni hulumendhe ya le Turkey hi March 17, 2008, ti vula leswaku tiko ra Turkey ri tsandzeke ku xixima ntshunxeko wa tona wa vukhongeri loko ri ti tengisa ni ku ti vona nandzu hi ku phindha-phindha hileswi ti alaka ku endla ntirho wa vusocha. Hinkwato ka tona, ti vitaniwe minkarhi yo tlula 30 leswaku ti ya evusocheni naswona ti hete malembe yo tlula tsevu ekhotsweni ni le khotsweni ra masocha.

Xiboho xa ECHR xi te: “Ku ala ka vanhu lava voniwaka nandzu, ku nga Timbhoni ta Yehovha, leswaku ti endla ntirho wa vusocha hikwalaho ka ripfalo ra tona hakunene a ku ri ndlela yo kombisa tidyondzo ta vukhongeri lebyi ti pfumelaka eka byona. Huvo a yi nga kanakani leswaku ripfumelo ra vanhu lava voniwaka nandzu, . . . swin’we ni ku tengisiwa hi ku phindha-phindha tanihi swigevenga, . . . swi lwisana ni mfanelo yo kombisa ntshunxeko wa vukhongeri leswi tiyisekisiwaka hi Nawu wa vu-9 wa Nhlengeletano yoleyo.”

Çağlar Buldu

Lexi i xiboho xa vunharhu lexi lwisanaka ni tiko ra Turkey malunghana ni vanhu lava alaka ku endla ntirho wa vusocha hileswi ripfalo ra vona ri nga va pfumeleriki, lexi a a xi landzeriwa hi swiboho swa ECHR leswi yimeke na Feti Demirtaş hi 2012 na Yunus Erçep hi 2011. Hi 2012, Komiti ya Timfanelo ta Vanhu ya Nhlangano wa Matiko yi yime ni Timbhoni tin’wana timbirhi ta le Turkey, ku nga Cenk Atasoy na Arda Sarkut, leti na tona ti aleke ku endla ntirho wa vusocha hileswi ripfalo ra tona ri nga ti pfumeleriki.

Hi July 7, 2011, ku ve ni ku cinca lokukulu le Yuropa malunghana ni mhaka ya nawu loko Huvo Leyikulu ya ECHR yi tivise xiboho xa yona emhakeni ya Bayatyan loyi a mangaleleke tiko ra Armenia. A ku ri ro sungula ECHR yi kuma leswaku Nawu wa vu-9 wa Nhlengeletano ya Yuropa a wu sirhelela vanhu lava alaka ku endla ntirho wa vusocha hileswi ripfalo ra vona ri nga va pfumeleriki. Xiboho lexi xi tirha eka swirho hinkwaswo swa Nhlengeletano ya Matiko ya Yuropa. Xiboho lexi tekiweke xa nandzu wa Bayatyan, swiboho swinharhu leswi endliweke hi ECHR leswi lwisanaka ni tiko ra Turkey swin’we ni swin’wana leswi fanaka leswi endliweke hi ECHR, swi sindzisa tiko ra Turkey ni swirho swa nhlangano leswaku swi tlhela swi kambisisa ndlela leyi swi va khomaka ha yona vanhu lava alaka ku endla ntirho wa vusocha hileswi ripfalo ra vona ri nga va pfumeleriki ni ku antswisa nawu wa swona leswaku wu fambisana ni wa Nhlengeletano.

James E. Andrik, un’wana wa magqweta lama yimeleke Timbhoni ta mune leti voniweke nandzu, u te: “Hambileswi sweswi eTurkey ku nga riki na Timbhoni leti pfaleriweke hikwalaho ko ala ku endla ntirho wa, hulumendhe yi ya emahlweni yi tengisa majaha lama nga Timbhoni lama alaka ku endla ntirho wa vusocha hileswi mapfalo ya wona ma nga ma pfumeleriki. Hi tshemba leswaku xiboho lexi endliweke sweswinyana eka mhaka ya Buldu ni van’wana lava mangaleleke tiko ra Turkey xi ta susumeta hulumendhe ya le Turkey leswaku yi xixima mfanelo ya vanhu yo va ni ntshunxeko wa ripfalo ra vona.”

^ ndzim. 2 Nawu wa vu-3, wu sivela ku xanisa ni ku khomisa munhu tingana; Nawu wa vu-6, wu vula leswaku munhu u ni mfanelo yo tengisiwa hi ndlela leyi faneleke; Nawu wa vu-9, wu vula leswaku munhu u ni ntshunxeko wo vulavula, wo landzela ripfalo rakwe ni vukhongeri byakwe.