Eliya u twe mahungu: Hosi Akabu u file. Hi nga anakanya hi muprofeta loyi a a kurile a ri karhi a tikhoma malebvu ni ku anakanyisisa, matihlo ya yena ma ri karhi ma rhalarhala, a ri karhi a ehleketa hi malembe yo tala lama a langutaneke na hosi yoleyo yo homboloka. Eliya a a tiyisele swo tala swinene. U chavisiwile, a hlotiwa a tlhela a xungetiwa hi rifu, sweswo hinkwaswo a swi vangiwa hi Akabu ni nsati wakwe Yezabele. Hosi a yi endlanga nchumu ku sivela Yezabele ku dlaya vaprofeta va Yehovha vo tala. Havambirhi va katseke eku dlayiweni ka wanuna wo kala nandzu ni wo tshembeka la vuriwaka Naboti swin’we ni vana va yena hikwalaho ka makwanga. Hikwalaho ka sweswo, Eliya u yisele Akabu ni ndyangu wakwe hinkwawo rungula ro vava ra vuavanyisi leri a ri huma eka Yehovha. Hi nkarhi wolowo marito ya Xikwembu a ma hetiseka. Akabu u fe hi ndlela leyi Yehovha a vuleke leswaku u ta fa ha yona.—1 Tihosi 18:4; 21:1-26; 22:37, 38; 2 Tihosi 9:26.

Hambiswiritano, Eliya a swi tiva leswaku a a fanele a ya emahlweni a tiyisela. Yezabele a ha hanya, naswona u ye emahlweni a va nkucetelo wo biha eka ndyangu wa yena ni le tikweni. Eliya a ha ta langutana ni swiyimo swo tala swo tika naswona a ha ri ni swo tala swo swi dyondzisa munghana wakwe Elixa loyi a ta sala a endla ntirho lowu a wu endliwa hi yena. Hikwalaho a hi kambisiseni swiavelo swo hetelela leswi Eliya a swi endleke. Loko hi vona ndlela leyi ripfumelo ra yena ri n’wi pfuneke ha yona leswaku a tiyisela, hi nga swi vona leswaku i yini lexi hi nga xi endlaka ku tiyisa ripfumelo ra hina enkarhini lowu wo tika lowu hi hanyaka eka wona.

Ahaziya n’wana wa Akabu na Yezabele u ve hosi ya Israyele. Ematshan’weni yo dyondza eka swihoxo swa vatswari va yena u landzele swiendlo swa vona swo biha. (1 Tihosi 22:52) Ku fana na vona Ahaziya u khongele Bali. Bali a ku ri vukhongeri lebyi a byi kucetela vanhu lava a va ri eka byona ku seketela vunghwavava etempeleni hambi ku ri ku endla switlhavelo hi vana va vona. Xana Ahaziya a ta cinca mahanyelo yakwe ni ku kongomisa vanhu leswaku va cinca eka swilo leswi a swi endla va nga tshembeki eka Yehovha?

Khombo ra kona hosi leyi a ya yi muntshwa leyi a yi titlakusa yi humelele hi mhaka yo vava. U tlule a ri ehenhla ka lwangu ra yindlu kutani a vaviseka swinene. Hambileswi a poneke ri ahlamile a nga yanga eka Yehovha a ya kombela mpfuno. Ku ri na sweswo u rhume varhumiwa etikweni ra valala leswaku va ya n’wi vutisela eka Bali-zebule xikwembu xa Ekroni loko a ta hola. Sweswo a swi n’wi tsakisanga Yehovha. Kutani u rhumele ntsumi eka Eliya yi ya n’wi byela leswaku a yimisa varhumiwa volavo. Muprofeta u va tlherisele eka hosi ni rungula ro vava. Ahaziya a a dyohe swinene hi ku endla onge tiko ra Israyele a ri na Xikwembu. Yehovha u vule leswaku Ahaziya a nge holi.—2 Tihosi 1:2-4.

Ku ri ni ku titwa nandzu Ahaziya u te: “Xana a xi ri njhani xivumbeko xa munhu loyi a mi hlanganiseke, a mi byela marito lawa?” Varhumiwa volavo va hlamule hi ku hlamusela ndlela leyi muprofeta yoloye a a ambale ha yona, kutani hi ku hatlisa Ahaziya u te: “A ku ri Eliya.” (2 Tihosi 1:7, 8) Ndlela leyi Eliya a hanya ha yona a yi olova nakambe a tiyimisele ku tirhela Yehovha lerova vanhu a va n’wi tiva hi ku ambala swiambalo leswi nga durhiki. Kambe, a swi nga ri tano hi Ahaziya ni vatswari vakwe lava a va ri ni makwanga. Xikombiso xa Eliya namuntlha xi hi tsundzuxa ku hanya hi ndzayo ya Yesu yo hanya vutomi byo olova ni ku endla leswaku tihlo ra hina ri languta eka swilo swa nkoka swinene.—Matewu 6:22-24.

Leswi a lava ku rihisela, Ahaziya u rhumele masocha ya 50 ni ndhuna ya wona leswaku va ya khoma Eliya. Loko va kuma Eliya “a tshame ehenhla ka ntshava,” * hi vukarhi ndhuna ya masocha yi byele Eliya yi ku, hosi yi te, “rhelela”—kumbexana a va lava ku n’wi yisa eku dlayiweni. Anakanya! Hambileswi masocha wolawo a ma swi tiva leswaku Eliya a ri “munhu wa Xikwembu” a ma vonanga nchumu xo biha hi ku n’wi xanisa ni ku n’wi chavisa. Va dyohile swinene! Eliya u byele ndhuna ya masocha a ku: “Loko ndzi ri munhu wa Xikwembu, ndzilo a wu rhelele wu huma ematilweni wu ku dya wena ni vanhu va wena va 50.” Kutani Xikwembu xi endle tano! “Hiloko ndzilo wu rhelela wu huma ematilweni, wu n’wi dya, yena ni vanhu vakwe va 50.” (2 Tihosi 1:9, 10) Ndlela leyi masocha lawa ma herisiweke ha yona i xitsundzuxo lexi tsakisaka xa leswaku Yehovha a nga tsaki loko vanhu va khoma malandza yakwe hi ndlela yo biha.—1 Tikronika 16:21, 22.

Ahaziya u tlhele a rhumela ndhuna yin’wana ya masocha ni vavanuna va 50. Ndhuna ya masocha leyi a yi rhumeke ya vumbirhi a yi ri ni tihanyi ku tlula yo sungula. A nga dyondzanga nchumu eka ku dlayiwa ka vavanuna va 51, hambileswi a nga ha vaka a vone minkuma ya vona entshaveni. Loko a fika kwalaho a nga vulanga leswaku Eliya a “rhelela” ntsena kambe u engetele na rito leri nge hi ku “hatlisa”! Sweswo a ku ri vuphukuphuku! Kutani yena ni vavanuna vakwe va file hi ndlela leyi lavo sungula va feke ha yona. Kambe hosi yona yi endle vuphukuphuku lebyikulu. Leswi a yi ome nhloko yi tlhele yi rhumela masocha man’wana ya vunharhu. Lexi tsakisaka ndhuna ya masocha leya vunharhu a yi tlharihile. U titsongahatile loko a vulavula na Eliya a kombela leswaku yena ni vavanuna vakwe va nga lovisiwi. A swi kanakanisi leswaku Eliya u tekelele ntwelavusiwana wa Yehovha loko a hlamula ndhuna ya masocha leyi a yi titsongahata. Ntsumi ya Yehovha yi lerise Eliya leswaku a famba ni masocha wolawo. Eliya u yingisile kutani a phindha marito ya vuavanyisi lawa Yehovha a ma vuleke eka hosi yoleyo yo homboloka. Marito ya Xikwembu ma hetisekile, Ahaziya u file. U fume malembe mambirhi ntsena.—2 Tihosi 1:11-17.

Eliya u swi kotise ku yini ku tiyisela hambileswi vanhu va le nkarhini wakwe a va ome tinhloko ni leswi a va nga swi lavi ku n’wi yingisa? Xivutiso lexi i xa nkoka ninamuntlha xana a swi tano? Xana u tshame u titwa u hlundzukisiwa hiloko munhu loyi u khathalaka ha yena a ala ku ku yingisa loko u n’wi pfuna kutani a sindzisa ku endla swilo swo biha? Hi nga swi kotisa ku yini ku tiyisela ku hetiwa matimba ko tano? Hi nga dyondza swo karhi eka ndhawu leyi masocha ma kumeke Eliya kona “ehenhla ka ntshava.” A hi nge lavi ku xopaxopa leswaku Eliya a endla yini kwalaho kambe hi nga tiyiseka leswaku tanihi leswi a ri munhu loyi a rhandzaka ku khongela, a a vona ndhawu yoleyo yi ri ndhawu leyinene leyi nga endlaka leswaku a va kusuhi swinene ni Xikwembu. (Yakobo 5:16-18) Hilaha ku fanaka, na hina hi nga tinyika nkarhi wo vulavula ni Xikwembu nkarhi ni nkarhi, hi xi vitana hi vito ni ku xi byela leswi hi karhataka. Kutani hi ta swi kota ku tiyisela loko vanhu lava hi hanyaka na vona va hi khoma hi ndlela yo biha.

Se nkarhi wa leswaku Eliya a nyika un’wana xiavelo xa yena a wu fikile. Xiya leswi a swi endleke. Loko yena na Elixa va ri karhi va ya edorobeni ra Giligala, Eliya u kombele Elixa leswaku a sala kutani a ya a ri wexe eBethele laha a swi teka tikhilomitara ta kwalomu ka 11 ku ya kona. Elixa u hlamule hi xivindzi a ku: “Leswi Yehovha a hanyaka nileswi moya-xiviri wa wena wu hanyaka, a ndzi nge ku siyi.” Loko havambirhi va fikile eBethele, Eliya u byele Elixa leswaku u ta famba a ri yexe eYeriko laha a swi teka tikhilomitara ta 22 ku ya kona. Elixa u hlamule hi ndlela leyi fanaka. Ku tlhele ku endleka leswi fanaka eYeriko loko va nga si ya eNambyeni wa Yordani laha a swi teka tikhilomitara ta 8 ku ya kona. Nakambe jaha leri ri ye emahlweni ri kombisa xivindzi. A ri nga ta n’wi tshika a famba Eliya!​—2 Tihosi 2:1-6.

Elixa u kombise mfanelo ya nkoka ku nga rirhandzu ra ntiyiso. Leri, i muxaka wa rirhandzu leri Rhuti a ri kombiseke Nawomi ku nga rirhandzu ra ntiyiso leri khomelelaka swi tiya. (Rhuti 1:15, 16) Malandza ya Yehovha namuntlha ma lava mfanelo yoleyo ku tlula rini na rini. Xana hi vona nkoka wa mfanelo leyi ku fana na Eliya?

Swi le rivaleni leswaku swi n’wi khutazile swinene Eliya ku vona rirhandzu leri munghana wa yena loyi a ha ri muntshwa a ri kombiseke. Hikwalaho ka sweswo, Elixa u ve ni lunghelo ro vona singita ro hetelela ra Eliya. Loko va ri eribuweni ra Nambu wa Yordani lowu mati ya wona a ya khuluka hi matimba wu tlhela wu enta etindhawini tin’wana, Eliya u be mati hi nguva ya yena ya ximfumo. Mati ya avane hi le xikarhi! Van’wana lava a va ri karhi va vona singita leri a ku ri, “vavanuna va 50 lava va nga vana va vaprofeta” lava swi nga erivaleni leswaku a va ri xiphemu xa lava a va ri eku leteriweni leswaku va rhangela evugandzerini bya ntiyiso etikweni. (2 Tihosi 2:7, 8) Swi nga ha endleka Eliya a swi vonile loko va leteriwa. Ku ve ni nkarhi lowu Eliya a tweke onge a ku ri yena ntsena munhu wo tshembeka etikweni. Ku sukela kwalaho Yehovha u hakele Eliya hi leswi a tiyiseleke, hi ku n’wi pfumelela leswaku a vona nhluvuko lowukulu lowu a wu endliwa hi vagandzeri Vakwe.—1 Tihosi 19:10.

Endzhaku ka loko va tsemakanye nkova wa Yordani, Eliya u byele Elixa a ku: “Kombela leswi ndzi faneleke ndzi ku endlela swona ndzi nga si susiwa eka wena.” Eliya a a swi tiva leswaku nkarhi wa leswaku a famba wu fikile. A nga n’wi vondzokanga munghana wa yena loyi a ha ri muntshwa hikwalaho ka xiavelo ni ntirho lowu a ta wu endla loko a nga ha ri kona. Ku ri na sweswo, Eliya a ti yimisele ku n’wi pfuna hilaha a nga kotaka hakona. Elixa u kombele nchumu wun’we ntsena a ku: “Ndzi kombela leswaku swiphemu swimbirhi swa moya wa wena swi ta eka mina.” (2 Tihosi 2:9) A a nga vuli swona leswaku u lava moya lowo kwetsima lowu Eliya a nyikiwe wona hilaha ku andzisiweke kambirhi. Ku ri na sweswo a a kombela ndzhaka ku fana ni leswi nawu a wu vula leswaku n’wana wa mufana wa mativula a kuma ndzhaka yo tala leswaku a kota ku hetisisa vutihlamuleri byakwe lebyintshwa tanihi nhloko ya ndyangu. (Deteronoma 21:17) Tanihi mudyandzhaka wa Eliya wa moya, swi le rivaleni leswaku u vone xilaveko xo va ni xivindzi xo fana ni xa Eliya leswaku a kota ku hetisisa ntirho wakwe.

Hi ku titsongahata, Eliya u swi tshikele Yehovha. Loko Yehovha a pfumelele Elixa ku vona Eliya loko a n’wi teka, swi vula leswaku nhlamulo ya xikombelo xa Elixa ku ve ina. Swi nga si ya kwihi loko vanghana lavambirhi “va famba va ri karhi va vulavula,” ku endleke nchumu wun’wana wo hlamarisa.—2 Tihosi 2:10, 11.

Ku humelele ndzilo emapapeni naswona wu tshinela hakatsongotsongo. U nga ha anakanya, mpfumawulo lowukulu swin’we ni xidzedze lexi humeleleke hi xitshuketa xi ri karhi xi fambisana ni ndzilo lowu fikeke wu hambanisa vavanuna vambirhi lava na vona a va hlamarisiwa hi leswi a swi ri eku endlekeni. Lexi va xi voneke i kalichi leyi a yi ri karhi yi pfurha, onge hiloko yi endliwe hi ndzilo. Eliya a swi tiva leswaku nkarhi wakwe wo famba wu fikile. Xana u yi khandziyile? Bibele a yi swi boxi. Kambe, u titwe a ri karhi a tlakuriwa a yisiwa ehenhlahenhla swinene a rhwariwe hi xidzedze!

Elixa a langutile naswona u hlamarile swinene. Leswi Elixa a voneke xiendlakalo xexo u swi tivile leswaku Yehovha u ta n’wi nyika “swiphemu swimbirhi” swa moya wa Eliya. Kambe Elixa a a nga tsaki loko a anakanya hi xiendlakalo xexo. A nga swi tivi leswaku munghana wakwe lonkulu u ye kwihi naswona a a nga swi langutelanga ku tlhela a n’wi vona nakambe. U huwelele hi ku rila a ku: “Tatana, tatana! kalichi ya nyimpi ya Israyele ni vagadi vakwe va tihanci!” Elixa a langutile loko muleteri wakwe la rhandzekaka a nyamalala empfhukeni, kutani a handzula tinguvu takwe hikwalaho ka ku twa ku vava.—2 Tihosi 2:12.

Loko Eliya a ri karhi a ya ehenhla emapapeni, xana u xi twile xirilo xa munghana wakwe kumbexana na yena a a rila? A a swi tiva kahle leswaku munghana wakwe u n’wi pfunile leswaku a tiyisela swiyimo swo tika. Hi endla kahle loko hi dyondza eka xikombiso xa Eliya kutani hi aka vuxaka ni vanhu lava rhandzaka Xikwembu ni lava rhandzaka ku endla ku rhandza ka xona!

Eliya u ye kwihi? Vukhongeri byin’wana byi dyondzisa leswaku Eliya u tekiwe hi Xikwembu leswaku a ya tshama na xona etilweni. Kambe xana swa koteka sweswo? Endzhaku ka malembe yo tala ku endleke sweswo, Yesu Kreste u vule leswaku a ku na munhu la yeke etilweni handle ka yena. (Yohane 3:13) Kutani loko hi hlaya leswaku “Eliya [u] tlhandlukela ematilweni hi xidzedze,” hi fanele hi tivutisa leswaku i matilo wahi? (2 Tihosi 2:11) Loko Bibele yi vulavula hi “matilo” a yi vuli ntsena laha ku tshamaka Yehovha kambe yi tlhela yi vula matilo ya misava, emapapeni laha tinyenyana ti hahaka kona. (Pisalema 147:8) Eliya u tlhandlukele ematilweni wolawo, ku nga emapapeni. Kutani ku endleke yini?

Yehovha u hundzisele muprofeta yoloye la rhandzekaka exiavelweni lexintshwa emfun’weni wa Yuda. Vumbhoni bya Bibele byi kombisa leswaku endzhaku ka malembe ya nkombo, Eliya a ha tirha kwalaho. Loyi a fuma Yuda hi nkarhi wolowo a ku ri Hosi yo homboloka Yehorama. A a tekane ni n’wana wa Akabu na Yezabele kutani vubihi bya vona byi ye emahlweni. Yehovha u lerise Eliya ku tsala papila leri a ri vulavula hi ku avanyisiwa ka Yehorama. Hilaha Yehovha a a vule hakona Yehorama u fe rifu ro chavisa. Lexi twisaka ku vava rungula ra Bibele ri hetelela hi ku vula leswi: ‘A lova a nga tsakeriwi hi munhu.’—2 Tikronika 21:12-20.

Eliya ni wanuna yoloye wo homboloka a va hambanile swinene! A hi swi tivi leswaku Eliya u fe njhani naswona rini? Kambe ha swi tiva leswaku a nga fanga hilaha Yehorama a feke hakona lerova a fa a nga tsakeriwi hi munhu. Elixa a n’wi tsundzuka munghana wakwe. A swi kanakanisi leswaku ni vaprofeta van’wana vo tshembeka na vona a va n’wi tsundzuka. Endzhaku ka malembe ya 1 000 Yehovha na yena a ha n’wi rhandza swinene Eliya kutani u katse muprofeta yoloye la rhandzekaka eka xivono xin’wana. (Matewu 17:1-9) Xana u lava ku dyondza eka Eliya kutani na wena u tiyisela swiyimo swo tika? Loko swi ri tano, u nga pfuki u rivarile leswaku i vutlhari ku aka vunghana ni lava rhandzaka Xikwembu, ku tshama u tiyimisele ku tirhela Xikwembu ni ku khongela nkarhi ni nkarhi swi huma embilwini. Onge na wena Yehovha a nga tshama a ri karhi a ku tsundzuka ni ku ku rhandza!