Wa swi tiva leswaku swakudya leswi nga riki na rihanyo swi nga ku vabyisa. Hakanyingi vantshwa lava nga dyiki swakudya leswi nga ni rihanyo ni loko se va kurile va endla tano, namba u sungula sweswi ku hlawula swakudya leswi nga ni rihanyo.

•  I swakudya swa njhani leswi nga ni rihanyo?

•  Ndzi nga swi kotisa ku yini ku tshama ndzi dya swakudya leswi nga ni rihanyo?

•  Leswi tintangha ta wena ti swi vulaka

 Bibele yi vula leswaku hi fanele hi “ringanisela emikhuveni,” sweswo swi katsa ni ndlela leyi hi hlawulaka swakudya hayona. (1 Timotiya 3:11) Hi ri ni mhaka leyi emiehleketweni, swa tsakisa ku tiva leswaku . . .

•   Swakudya leswi nga ni rihanyo swi katsa mixaka hinkwayo ya swakudya. Mixaka yoleyo yi katsa swakudya leswi nga ni ntswamba, tiphrotheyini, mihandzu, matsavu ni tindzoho. Van’wana va tshika muxaka wo karhi wa swakudya hikwalaho ko ehleketa leswaku ku endla tano swi ta endla va hunguta miri. Kambe sweswo, swi ta endla leswaku miri wa wena wu kayivela swiaki swo karhi swa miri leswi lavekaka.

   Ringeta leswi: Endla ndzavisiso kumbe u ya eka dokodela a ku pfuna u vona ndlela leyi swakudya swo hambanahambana swi pfunaka hayona. Hi xikombiso:

   Ti-carbohydrates ti endla leswaku u kuma matimba. Tiphrotheyini ti endla leswaku miri wa wena wu kota ku lwisana ni switsongwatsongwana ni ku tivuyetela. Mafurha man’wana loko u ma dya hi ku ringanisela, ma ta ku sirhelela eka vuvabyi bya mbilu ni ku tlhela ma endla u titwa u hanye kahle.

   “Ndzi ringeta ku dya mixaka hinkwayo ya swakudya. Mikarhi yin’wana a ndzi voni swi hoxile ku dya kota, ice cream ni swin’wana swo fana ni sweswo. Kambe munhu a nga fanelanga a tshamela ku dya swakudya leswi ntsena. Ku ringanisela i swa nkoka mikarhi hinkwayo.”—Brenda.

•   Papalata madyelo lama nga riki manene. Leswi swi katsa ku nga dyi swakudya leswi ringaneke, ku titsona swakudya leswi u swi rhandzaka kumbe ku heta nkarhi wo leha u nga dyi kutani loko u kuma swakudya u dya swo tala.

   Ringeta leswi: Ku ringana n’hweti, xiyisisa swakudya leswi u swi dyaka. U swi endla kangani swilo leswi nga riki swinene leswi boxiweke laha henhla? U nga endla yini leswaku u kota ku dya swakudya leswi nga ni rihanyo?

   “Masiku man’wana a ndzi dya ngopfu swakudya leswi nga ni mafurha kasi man’wana a ndzi nga swi dyi ngopfu. Ndzi hetelele ndzi endle xiboho xo tshika ku hlayela leswaku swakudya leswi ndzi swi dyaka swi ni mafurha yo tanihi kwihi naswona loko ndzi xurhe a ndzi tshika ku dya. A swi nga olovi kambe sweswi se ndzi dya swakudya leswi nga ni rihanyo.”—Hailey.

•   Ehleketa ka ha ri emahlweni. Bibele yi ri: “Makungu ya lava va gingiritekaka ma endla leswi pfunaka.” (Swivuriso 21:5) Leswaku u kota ku dya swakudya leswi nga ni rihanyo u fanele u hlela kahle.

   “Leswaku u kota ku dya swakudya leswi nga ni rihanyo swi lava ku hlela kahle naswona ko tala swakudya sweswo swi swekiwaka ekaya. Swa pfuna naswona swi hlayisa mali.”—Thomas.

•   Siva swakudya leswi nga riki na rihanyo hi leswi nga ni rihanyo. Bibele yi ri: “Hlayisa vutlhari lebyi pfunaka.” (Swivuriso 3:21) Vutlhari lebyi pfunaka, byi ta ku pfuna u kuma ndlela yo endla swakudya leswi nga ni rihanyo.

   “Ndzi sungule ku siva swakudya leswi nga riki na rihanyo hi leswi nga ni rihanyo. Hi xikombiso, ematshan’weni yo dya ice cream, ndzi dya apula. Swi nga si ya kwihi, siku ni siku se a ndzi siva swakudya leswi nga riki na rihanyo hi leswi nga ni rihanyo!”—Kia..

•   U nga languteli swilo swo tlula leswi u nga swi kotaka. Bibele yi ri: “[Dyana] swakudya swa wena hi ku tsaka.” (Eklesiasta 9:7) Ku dya swakudya leswi nga ni rihanyo a swi fanelanga swi endla u nga ha swi tsakeli swakudya kumbe swi ku endla u vilela hi nchumu wun’wana ni wun’wana lowu u wu dyaka. Hambiloko u lava ku hunguta miri, tsundzuka leswaku xikongomelo xa wena i ku dya swakudya leswi nga ni rihanyo. U nga languteli swo tlula leswi u nga swi kotaka.

   “Ku nga ri khale ndza ha ku hunguta miri hi 30 wa tikhilogiramu, hi nkarhi wolowo a ndzi nga titsoni swakudya naswona a ndzi tshikanga muxaka wo karhi wa swakudya kumbe ndzi titwa nandzu loko ndzi dye swakudya leswi nga ni chukele. A ndzi swi tiva leswaku ku hunguta miri a swi nge endleki hi siku rin’we kambe a ndzi fanele ndzi cinca madyelo ya mina.—Melanie.