1, 2. Hikuyini zi nga zi nene a ku wutisa ziwutiso a zikhati zontlhe?

WA TSHUKA u wona lezi a vanana va wutisisako zona ziwutiso? Vanyingi va sangula ku wutisa na va ha gonza a ku wulawula. Va ku cuwuka hi mahlo yo lava ku tiva, na ma vululekile nguvu, va wutisa zilo zo khwatsi hi lezaku: Hikuyini a tilo gi nga ni muvala wa wukuxe? Xana a tinyeleti ti mahilwe hi yini? Himani a gonzisileko a zinyanyani a ku yimbelela? U nga ha zama tindlela tontlhe a kuva u hlamula, kanilezi a zi tali ku olova. Hambu hlamulo wa wena wa chukwana wu nga ha vanga xinwani xiwutiso: Hikuyini?

² A vanana a hi vona voce va wutisako ziwutiso. A xikhati lexi hi kulako, hi simama ku wutisa. Hi maha lezo kasi ku kuma xivuno xi nene, xa ku tiva a timhango hi faneleko ku ti potsa, kutani xa ku tsakisa a kunavela ku tiva loku hi nga nako. Kanilezi ko khwatsi vanhu vanyingi va tsika ku wutisa ziwutiso, nguvunguvu lezi za lisima nguvu. Hi wutsongwani ga kona, va tsika ku lava a mihlamulo.

3. Hikuyini a vanhu vanyingi va tsikako ku zama ku kuma a mihlamulo ya ziwutiso lezi zi nga za lisima nguvu?

³ Alakanyela a xiwutiso lexi xi nga laha ka xifenengeto xa bhuku  legi, a ziwutiso lezi zi wutisilweko kusanguleni ka bhuku legi, kutani lezi zi nga kusanguleni ka xipimo lexi. Lezo i zinwe za ziwutiso za lisima nguvu za lezi u nga ha wutisako. Hambulezo, a vanhu vo tala va tsikile ku zama ku kuma a mihlamulo ya zona. Hikuyini? Xana a Biblia gi na ni mihlamulo ya kona? A vo kari ve ngalo a mihlamulo leyo ya karata a ku yi zwisisa. Vanwani va chava lezaku loku va wutisa ziwutiso va tawa tingana. Ni vanwani va tshama laha kaku a ziwutiso lezo zi nga hlamuliwa ntsena hi varangeli va wukhongeli ni vagonzisi. Wena ke, u li yini?

4, 5. Hi zihi a ziwutiso zo kari za lisima nguvu lezi hi zi kotako ku zi wutisa wutomini, niku hikuyini hi faneleko ku lava mihlamulo ya zona?

⁴ Za koteka ku ngha u khatalela ku kuma a mihlamulo ya ziwutiso za lisima za wutomi. Handle ko kanakana wa tshuka u ti wutisa: ‘Hi gihi a khungo ga wutomi? Xana a wutomi legi kova gona ntsena? Xana Nungungulu i tshamisile kuyini hakunene?’ Zi nene a ku wutisa a ziwutiso zo khwatsi hi lezo, niku za lisima a kuva u nga tsiki ku zi wutisa kala u kuma a mihlamulo yo tsakisa ni yo tsumbeka. Jesu Kristu, mugonzisi wa ndhuma, i te ngalo: “Kombelani, mu ta nyikiwa; lavani, mu ta zi kuma; gongonzani, mu ta vululelwa.” — Mateu 7:7.

⁵ Loku wena u simama ku ‘lava’ mihlamulo ya ziwutiso za lisima, u ta wona lezaku a kulava loko ka zi kota kuva loku ku vunako nguvu. (Mavingu 2:1-5) A ku tsika lezi vanwani vanhu va zi kotako ku ngha va ku byelile, yi kona mihlamulo, niku wena u nga zi kota ku yi kuma — lomu ka Biblia. A mihlamulo ya kona a yi karati nguvu a ku yi zwisisa. A bhinzu ga hombe hi lezaku yona yi neha a kutsumba ni kutsaka. Niku yona yi nga ku vuna a ku hanya a wutomi go tsakisa zalezi. Hi kusangula, a hi kambisiseni a xiwutiso lexi xi karatako vanhu vo tala.

6. Hikuyini a vanhu vo tala va alakanyako lezaku Nungungulu a nga khatali hi kuxaniseka ka vanhu?

⁶ A vanhu vo tala va alakanya lezaku a hlamulo wa xiwutiso lexi i ina. Vona va pimisa ku ngalo: ‘Loku Nungungulu i wa khatala, xana a misava yi wa nga tava wutshamu go hambana ni legi?’ Hi cuwuka matlhelweni hi wona a tiko gi teleko hi yimpi,  livengo, ni wusiwana. Niku hina wutsumbu ha babya, ha xaniseka, ha felwa hi varanzekako va hina. Hizalezo, vanyingi ve ngalo, ‘Loku ku wo khwatsi Nungungulu i wa hi khatalela zinwe ni zikarato za hina, xana na a nga siveli zilo lezo lezaku zi nga humeleli?’

7. (a) Xana a vafundisa va mahisa kuyini vanhu va pimisa lezaku Nungungulu i bihile mbilu? (b) Zini lezi a Biblia gi zi gonzisako hakunene xungetano hi minzhingo leyi hi zi kotako ku xaniswa hi yona?

⁷ Xo biha kambe hi lezaku a zikhati zo kari a vafundisa va maha vanhu va pimisa ku ngalo Nungungulu i bihile mbilu. Zi mahekisa kuyini lezo? Loku ku humelela a mhango, vona ve ngalo lezo kuranza ka Nungungulu. Hi kwalaho ka lezo, a vafundisa lavo va lumbeta Nungungulu hi zilo zontlhe zo biha lezi zi humelelako. Xana leyo hi yona a gonzo ya lisine xungetano hi Nungungulu? Zini lezi a Biblia gi zi gonzisako hakunene? A bhuku ga Jakobe 1:13 ga hlamula: “Loku munhu a ringwa ngha a nga wuli, aku: Nzi ringwa hi Nungungulu; hakuva Nungungulu a nga zi koti ku ringwa hi kubiha, yena wutsumbu a nga na ku ringa munhu.” Nungungulu cima a hi yena muvangi wa kubiha loku u ku wonako tikweni legi gi ku ranzelako. (Joba 34:10-12) Lisine a ku yena wa vumelela lezaku a zilo za kubiha zi humelela. Kanilezi ku kona a kuhambana ka hombe xikari ka kuvumelela nchumu lezaku wu humelela ni ku wu vanga.

8, 9. (a) Xana u nga ku tlhamuselisa kuyini hi mukombiso a kuhambana loku ku nga kona xikari ka ku vumelela a kuvakona ka kubiha ni ku ku vanga? (b) Hikuyini zi nga wa tava zi bihile a ku sola a xiboho xa Nungungulu xa ku vumelela vanhu lezaku va hanya wutomi go biha?

⁸ Hi xikombiso, alakanyela a raru wo tlhariha ni wa liranzo loyi a nga ni n’wana a kulileko na a ha tshama kaya zinwe ni vapswali vakwe. A xikhati lexi a n’wana loye a mahako muhluwuki zonake a boha ku huma mutini, a raru wakwe a nga mu beleteli. Zalezo a n’wana loye i sangula ku hanya wutomi go biha zonake a wela zikaratweni. Xana hi raru a vangileko a zikarato za n’wana wakwe? Ahihi. (Luka 15:11-13) Hi ndlela yo fana, Nungungulu a nga beleteli vanhu loku va hlawulile ku hanya wutomi go biha, kanilezi a hi yena a muvangi wa zikarato lezi zi humelelako hi kota ya mahanyela lawo. Hikwalaho, lisine lezaku zi wa tava zi bihile a ku lumbeta Nungungulu hi kota ya zikarato zontlhe za vanhu.

 ⁹ Nungungulu i na ni zigelo za zi nene za ku vumelela a vanhu lezaku va hanya wutomi go biha. Kota lezi a nga Muvangi wa hina wo tlhariha ni wa ntamu, yena a nga sinzisiwi ku tlhamusela a zigelo zakwe ka hina. Hambulezo, hi kota ya liranzo yena wa hi tlhamusela. Wa ha ta gonza nguvu hi zigelo lezo lomu ka Xipimo 11. Kanilezi tshama na u zi tiva lezaku Nungungulu a hi yena a nga ni wutihlamuleli ga zikarato lezi hi tlhanganako nazo. A kuhambana ni lezo, yena wa hi nyika a kutsumba loku ku nga kona koce ku yisako kumbheleni ka zona! — Isaya 33:2.

10. Hikuyini hi zi kotako ku tsumba lezaku Nungungulu i ta fuvisa tontlhe timhango leti ti humelelako vanhu hi kota ya kubiha?

¹⁰ Hi kuengetela, Nungungulu i basile. (Isaya 6:3) Lezo zi wula ku ngalo yena i hlazekile. A nga nako kubiha ni kutsongwani. Hikwalaho ha zi kota ku mu tsumba hi kumbhelela. A hi nge zi koti kuva ni kutsumba ko mbhelela ko khwatsi hi loko a ka vanhu, lava a zikhati zo kari va mahako vakanganyisi. Hambu murangeli loyi wo tsumbeka nguvu a zikhati zo tala a nga na ntamu wa ku lulamisa a mhango yi vangiwako hi vanhu vo biha. Kanilezi Nungungulu hi yena nyamintamu. I ta fuvisa tontlhe timhango leti ti humelelako vanhu hi kota ya kubiha hakuva i na ni ntamu wa ku maha lezo. A xikhati lexi Nungungulu a to maha lezo, yena i ta zi maha hi ndlela ya kuva a mbheta kubiha kala kupinzuka! — Tisimu 37:9-11.

11. (a) Xana i ti zwisisa kuyini Nungungulu hi kota ya kubiha? (b) Ahati hi kota ya kuxaniseka ka wena?

¹¹ Kasi i ti zwisisa kuyini Nungungulu hi kota ya lezi zi mahekako tikweni ni wutomini ga wena ka xikhati lexi? A kusangula, a Biblia gi gonzisa lezaku Nungungulu “wa ranza kululama.” (Tisimu 37:28) Hikwalaho yena wa khatala nguvu hi lezi zi nga zi nene ni lezi zi bihileko. Yena i venga a tixaka tontlhe ta kubiha. A Biblia gi ngalo Nungungulu “i lo xaniseka mbilwini yakwe” a xikhati lexi a kubiha ku nga tatile misava zikhatini za kale. (Genesisi 6:5, 6) Nungungulu a nga hunzukangi. (Malaki 3:6) Yena wa ha venga ku wona a kuxaniseka loku ku humelelako misaveni yontlhe. Niku Nungungulu wa venga ku wona vanhu na va xaniseka. A Biblia gi ngalo yena “wa mu khatalela.” — 1 Pedro 5:7.

12, 13. (a) Hikuyini hi nga ni matshamela ya ma nene yo kota a liranzo, niku xana a liranzo li khumbisa kuyini a mawonela ya hina xungetano hi tiko? (b) Hikuyini u zi kotako kuva ni kutiyiseka ka lezaku Nungungulu hakunene i ta maha zo kari xungetano hi zikarato za misava?

 ¹² Hi nga tiyiseka hi ndlela muni lezaku Nungungulu wa venga a ku wona kuxaniseka? Hi lexi xinwani xiseketelo. A Biblia gi gonzisa lezaku a munhu i vangilwe hi mufananiso wa Nungungulu. (Genesisi 1:26) Hizalezo hi na ni matshamela ya ma nene hi lezi Nungungulu a nga ni matshamela ya ma nene. Hi xikombiso, xana wa karateka hi ku wona vanhu vo kala nanzu na va xaniseka? Loku ku hi ku wa khatala, tiyiseka lezaku Nungungulu i bayiseka nguvu hi vona.

¹³ A xinwe xa zilo za wuchukwana ka vanhu hi lezaku ha zi kota ku ranza. Lezo na zonawu zi komba a matshamela ya Nungungulu. A Biblia gi gonzisa lezaku “Nungungulu liranzo.” (1 Johani 4:8) Ha ranza hakuva Nungungulu wa ranza. Xana a liranzo li wa ta ku kuca a ku fuvisa kuxaniseka ni kubiha loku u ku wonako tikweni? Loku u wa hi ni ntamu wa ku maha lezo, u wa nga ta zi maha? Zi te dlunya a ku u wa ta zi maha! Wa zi kota kuva ni kutiyiseka ka lezaku Nungungulu i ta fuvisa a kuxaniseka ni kubiha. A zitsumbiso lezi zi kumbukilweko kusanguleni ka bhuku legi a hi miloro ntsena kutani kurinzela ko kala xiseketelo. A zitsumbiso za Nungungulu zi ta tatiseka handle ko kanakana! Hambulezo, kasi ku kholwa a zitsumbiso lezo u fanele ku tiva zinwani ha Nungungulu loyi a zi mahileko.

14. Hi gihi a vito ga Nungungulu, niku hikuyini hi faneleko ku gi tirisa?

¹⁴ Loku u lava a ku ti tivekisa ka munhu  wo kari, zini u faneleko ku maha? A hi ku mu byela a vito ga wena? Xana i na ni vito Nungungulu? A wukhongeli ginyingi gi hlamula lezaku a vito gakwe hi “Nungungulu” kutani “Hosi,” kanilezi lawo a hi mavito yakwe. Lezo zikhundla, a ku fana ni lezi a gezu “murangeli” gi nga xikhundla. A Biblia gi gonzisa lezaku Nungungulu i na ni zikhundla zo tala. A ku “Nungungulu” kutani “Hosi” zikhundla. Kanilezi, a Biblia kambe gi gonzisa lezaku Nungungulu i na ni vito: Jehova. A bhuku ga Tisimu 83:18 gi ngalo: “Hi wena wece u nga ni vito ga Jehova, loyi a Hunzeleleko Kutlakuka misaveni yontlhe.” Loku a Biblia ga wena gi nga hi na vito lego, za koteka a ku u cuwuka a Xiengetelo ka maphajina 195-7 ya bhuku legi kasi ku tiva lezaku hikuyini. A lisine hi lezaku a vito ga Nungungulu gi kumeka makume ya mazana ya  zikhati a ka mitsalo ya kale ya Biblia. Hilezo, Jehova i lava lezaku u tiva a vito gakwe ni ku gi tirisa. Ku nga ha wuliwa a ku yena i tirisa a Biblia lezaku a ti tivekisa ka wena.

15. Gi wula yini a vito ga Jehova?

¹⁵ Nungungulu i ti nyikile a vito gi teleko hi mitlhamuselo. A vito gakwe, Jehova, gi wula ku ngalo Nungungulu wa zi kota ku tatisa ni xihi xitsumbiso lexi a xi mahako niku wa zi kotawo ku tatisa ni gihi khungo legi a gi alakanyelako. * A vito ga Nungungulu hi gona goce, a ku na ginwani go fanana na gona. Gi lumba yena ntsena. Hi tindlela to hlaya, a ku na loyi a fananako na Jehova. Hikuyini?

16, 17. Hi nga gonza yini ha Jehova hi zikhundla lezi zi lanzelako: (a) “Nyamintamu”? (b) “Hosi ya pinzukelwa”? (c) “Muvangi”?

¹⁶ Hi wonile lezaku a bhuku ga Tisimu 83:18 gi te ngalo ha Jehova: “Hi wena wece . . . loyi a Hunzeleleko Kutlakuka.” Hi kufanana,  Jehova yece hi yena a wuliwako “Nyamintamu.” A bhuku ga Kuvululelwa 15:3 gi ngalo: “A mitiro ya wena nja hombe ya hlamalisa, Hosi Nungungulu Nyamintamu, a tindlela ta wena ti lulamile ti nene, wena Hosi ya matiko.” A xikhundla lexi xi nge “Nyamintamu” xi hi gonzisa lezaku Jehova hi yena a nga ni ntamu wa hombe a ku hunza zontlhe zi nga kona. A ku na loyi a fanako na yena hi ntamu; a ntamu wakwe wu hunzelele kutlakuka. A ku na loyi a fanako na Jehova hi mawulela manwani. Ka 1 Timote 1:17, Jehova i vitwa ku ngalo i “Hosi ya pinzukelwa.” A xikhundla lexi xi nge “Hosi ya pinzukelwa” xi hi alakanyisa lezaku Jehova yece i kona xikhati xontlhe. A bhuku ga Tisimu 90:2 gi ngalo: “Kusukela kupinzuka kala kupinzuka wena u hi Nungungulu.” A magezu lawa ma vanga kuchava, a hi zona ke?

¹⁷ Jehova kambe a nga na wo fanana naye hi lezaku hi yena ntsena a nga Muvangi. A bhukwini ga Kuvululelwa 4:11 ku wuliwa lezi: “Hosi ya hina ni Nungungulu wa hina, wena u fanele ku amukela kukhesiwa ni kudumiswa ni ntamu; hakuva hi wena u nga vanga zilo zontlhe, hi kota ya kuranza ka wena zi kona, zi vangilwe.” Zontlhe lezi u zi alakanyelako — kusukela ka zivangwa za moya lezi zi nga wonekiko kala ka tinyeleti leti ti tatako tilo ni wusiku, kala ka mihanzu leyi yi kulelako tisinyeni, kala ka tinjhanjhi leti ti hlambelako mabimbini ni le micongweni — ​zontlhe lezo zi kona hakuva Jehova hi yena Muvangi!

18. Hikuyini a vanhu vo kari va alakanyako ku ngalo cima va nga ta zi kota kuva kusuhani na Nungungulu, kanilezi zini lezi a Biblia gi zi gonzisako?

¹⁸ A ku gonza xungetano hi matshamela ya Jehova lawa ma vangako kuchava ka chavisanyana a vanhu vo kari. Lexi xi va chavisako hi lezaku va alakanya ku ngalo Nungungulu i tlakukile nguvu ka vona laha kaku cima va nga ta zi kota kuva kusuhani naye hambu kuva va hi ni lisima mahlweni kakwe. Kanilezi xana a maalakanyo lawo ma lulamile? A Biblia gi gonzisa zo hambana ni lezo. Gona gi wula lezaku Jehova hi loyi “a nga hiku kule ka munwe ni munwani wa hina.” (Mitiro 17:27) A Biblia gi tlhela gi hi kuca giku: “Tshinelani ka Nungungulu, na yena i ta tshinela ka nwina.” — Jakobe 4:8.

19. (a) Hi nga zi kotisa kuyini a ku sangula ku tshinela ka Nungungulu, niku hi nga vunekisa kuyini? (b) Hi wahi a matshamela ya Nungungulu lawa ma ku tsakisako nguvu?

 ¹⁹ U nga tshinelisa kuyini ka Nungungulu? Hi kusangula, u fanele ku simama ku maha lezi u mahako zalezi — u gonza xungetano hi Nungungulu. Jesu i te ngalo: “A wutomi ga pinzukelwa hi kuva va ku tiva, wena Nungungulu wece wa zinene, na Jesu Kristu loyi u mu rumileko.” (Johani 17:3) Ina, a Biblia gi gonzisa lezaku a ku gonza xungetano hi Jehova na Jesu zi yisa ‘wutomini ga pinzukelwa’! Kota lezi zi sinako zi kumbukilwe, “Nungungulu liranzo.” (1 Johani 4:16) Jehova kambe i na ni matshamela manwani yo tala yo saseka ni yo tsakisa. Hi xikombiso, a Biblia gi wula lezaku Jehova i “Nungungulu wa wuxinji ni tipswalo, loyi a nonokako ku zangara, loyi a teleko hi wuxinji ni kutsumbeka.” (Eksodusi 34:6) Yena ‘mu nene, wa tsetselela.’ (Tisimu 86:5) Nungungulu wa timisela. (2 Pedro 3:9) Yena i na ni wuxinji. (Tisimu 18:25) Ka xikhati lexi u yako mahlweni hi ku gonza a Biblia, u ta wona ndlela leyi Jehova a kombisako ha yona a matshamela lawa ma kumbukilweko zinwe ni manwani matshamela yo tala ya kutsakisa.

20-22. (a) Xana a ku nga zi koti ka hina ku wona Nungungulu ka hi sivela a ku tshinela ka yena? Tlhamusela. (b) Zini lezi a vanhu vo kari va zi kotako ku hi khongotela ku maha na va alakanya lezaku vo hi vuna, kanilezi zini lezi wena u faneleko ku maha?

²⁰ Lisine lezaku a wu nge zi koti ku wona Nungungulu hakuva yena i moya lowu wu nga wonekiko. (Johani 1:18; 4:24; 1 Timote 1:17) Hambulezo, za koteka a kuza u mu tiva kota munhu hi ku gonza ha yena hi ku tirisa a Biblia. Kota lezi a wulileko a mutsali wa Tisimu, u nga zi kota ku “wona a kusaseka ka Jehova.” (Tisimu 27:4; Va Le Roma 1:20) Laha u gonzako nguvu ha Jehova, yena i ta maha wa lisine nguvu ka wena niku u tava ni xiseketelo xa hombe xa ku mu ranza ni xa ku tizwa na u hi kusuhani na yena.

²¹ Hi kutsongwani-kutsongwani, u ta zwisisa a ku hikuyini a Biblia gi hi gonzisako a ku alakanyela Jehova kota Dadani wa hina. (Mateu 6:9) Ahandle ka ku a wutomi ga hina gita hi ka yena, yenawu i lava lezaku hiva ni wutomi ga chukwana hi laha zi kotekako ha kona — a ku fana ni lezi a raru wihi ni wihi a nga wa ta gi lavela vana vakwe. (Tisimu 36:9) A Biblia gi gonzisa  kambe lezaku a vanhu va zi kota ku maha vanghana va Jehova. (Jakobe 2:23) Alakanyela lezi ntsena — wena u nga zi kota ku maha munghana wa Muvangi wa wuako gontlhe!

²² Laha u yako mahlweni hi ku gonza a Biblia, za koteka a ku a vanhu vo kari va ku khongotela a ku tsika ku gi gonza na va alakanya lezaku vo ku vuna. Va nga ha maha lezo hi ku chava lezaku u ta cica a kukholwa ka wena. Kanilezi u nga tsiki munhu a ku nyimisa a ku maha wunghana lego ga lisima nguvu ga ku a ku na go fana na gona.

23, 24. (a) Hikuyini u faneleko ku simama ku wutisa ziwutiso xungetano hi lezi u gonzako? (b) Hi yihi mhaka hi to wulawula hi yona ka xipimo xi lanzelako?

²³ Hakunene, ku tava ni zilo lezi u to kala ku zi zwisisa hi kusanguleni. Lezo zi nga ha lava a kutikoramisa lezaku u kombela xivuno, kanilezi u nga tlheleli nzhako hikwalaho ka tingana. Jesu i te ngalo zi nene a ku ti koramisa, a ku fana ni vanana va tsongwani. (Mateu 18:2-4) Niku a vanana, kota lezi hi zi tivako, va wutisa ziwutiso zo tala. Nungungulu i lava lezaku u kuma mihlamulo ya kona. A Biblia gi dzunza vo kari lava va nga xuva nguvu a ku gonza xungetano hi Nungungulu. Va hlolile khwatsi lomu Mitsalweni kasi ku tiyiseka lezaku lezi va nga kari va gonza zi wa hi lisine ke. — Mitiro 17:11.

²⁴ A ndlela ya wuchukwana ya ku gonza hi yona xungetano hi Jehova hi ku kambisisa a Biblia. Gona gi hambanile ni mabhuku manwani. Hi ndlela muni? A xipimo xi lanzelako xi ta wulawula hi mhaka leyo.