1, 2. Xana a misava yi wa cicisile kuyini kusukela masikwini ya Noa, niku xana lezo zi mu khumbisile kuyini Abrama?

ABRAMA i lo cuwuka hehla, a wona a zigurate, wu nga hi muako wo tlakuka wa nduma le Ure, a doropa gakwe ga mabeleko. * Kwalaho ku wa zwala a guwa ga vanhu vo tala, na ku tuvika musi. Ku wa hi vapristi va nungungulu hweti va nga kari va phinda miphahlo yabye. Alakanyela Abrama na a cuwuka reveni, a ninginiza a hloko yakwe a tlhela a boha ximombo. Loku a kongoma kaya kakwe na a hunza xikari ka zidlemo maruweni, kuzilava a hloko yakwe yi simamile yi alakanyela a wukhozeli ga zifananiso legi gi nga fuma le Ure. A zo ku hlamalisa lezi a manyala ya wukhozeli lego ma nga hangalakisile zona misaveni kusukela masikwini ya Noa!

² Noa i file malembe mambiri ntsena mahlweni ka kupswaliwa ka Abrama. Loku Noa ni ngango wakwe va humile hi lomu tarwini anzhako ka Ntalo wa hombe, a hloko leyo ya ngango yi lo nyikela muphahlo ka Jehova Nungungulu, loyi a nga kumekisa a wura ga nyazimu. (Gen. 8:20; 9:12-14) Xikhatini lexo, a misaveni yontlhe ku wova ni wukhozeli ginwe ntsena — a wukhozeli go basa. Kanilezi, a xikhati lexi a xizukulwana xa wukhume kusukela ka Noa xi nga kari xi hangalaka misaveni, a wukhozeli go basa gi wa sangula ku kala. Matshanwini wontlhe, a vanhu va wa khozela vanungungulu va wuhedeni. Hambu Tera, a papai wa Abrama, yenawu i wa hlengela wukhozelini ga zifananiso, niku kuzilava i wa hi mukhandi wa zona. — Jox. 24:2.

3. A xikhati lexi Abrama a nga simama a hanya, i tshamela muni gi nga woneka ka yena, niku xana hi nga gonza yini ka lezo?

³ Abrama i wa hambene ni vanhu va xikhatini xakwe. I lo simama a hanya na aya mahlweni a tiya kukholweni. Hi xigelo lexo, anzhako ka xikhati mupostoli Paule i lo pimiselwa ku mu vitana “raru wa vontlhe va kholwako”! (Gonza Va Le Roma 4:11.) A hi woneni lezi Abrama a nga sangulisa zona a pfhumba gakwe ga kuza a maha munhu wa matshamela  lawo. Hi ndlela leyo, hinawu hi ta gonza zotala xungetano hi ku kula kukholweni.

4, 5. Xana Abrama a nga ngha a gonzile ka mani ha Jehova, niku hikuyini hi chikelelako a magumo lawo?

⁴ Xana Abrama i mu tivisile kuyini Jehova Nungungulu? Ha zi tiva lezaku masikwini lawo Jehova i wa hi ni malanza yo tsumbeka misaveni. A munwe wa malanza lawo ku wa hi Xemi. Hambu lezi a nga kala a nga hi yena a nhonzo ka vana vanharu va Noa, a kutala ka zikhati ku kumbukiwa yena kusangula. Kuzilava zi tano hi lezi Xemi a nga hi ni kukholwa ko tiya nguvu. * Xikhatanyana nzhako ka Ntalo, Noa i te ngalo Jehova i “Nungungulu wa Xemi.” (Gen. 9:26) Xemi i kombisile xichawo ha Jehova ni wukhozeli gakwe go basa.

⁵ Xana Abrama i zile a mu tiva Xemi? Za koteka ku ngha a mu tivile. Alakanyela Abrama na a ha hi mufana. A hi kuhlamala loku zi kotekako ku ngha a vile nako hi ku tiva lezaku i wa hi ni kokwani wo tlhariha loyi a nga wonile matimu ya vanhu hi xipimo xa 400 wa malembe! Xemi i wa wonile a kubiha ka vanhu va mahlweni ka Ntalo, a wona a Ntalo lowu wu nga basisa misava, a wona kusangula ka matimu ya vanhu anzhako ka Ntalo ni lezi va nga anzisa zona misaveni, ni masiku yo biha ya wuhluwuki ga Nimrode le Taweni ga Babeli. Xemi wo tsumbeka a nga patsekangi wuhluwukeni lego, hikwalaho a xikhati lexi Jehova a nga pfilunganyisa a tirimi ta vaaki va tawa lego, Xemi ni ngango wakwe va simamile va wulawula a lirimi la vanhu vo sangula, a lirimi la Noa. A ngango lowo wu wa patsa Abrama. Hikwalaho, Abrama i kulile na a hi ni xichawo xo eta ha Xemi. A xinwani hi lezaku Xemi i simamile a hanya kala kusuhani ni kugumesa ka masiku ya Abrama. Hikwalaho, za koteka ku ngha Abrama a gonzile ha Jehova ka Xemi.

6. a) Xana Abrama i zi kombisile kuyini lezaku i gonzile zotala ka Ntalo? b) Wutomi muni legi Abrama na Sarai va vileko nago na va hi zinwe?

⁶ Ni ka xihi xiyimo, Abrama i gonzile zotala ka Ntalo. I ti karatele ku famba na Nungungulu a ku fana na Noa. Lezo hi zona zi mu mahileko a ala ku khozela zifananiso a tlhela a hambana ni vanwani vanhu le Ure, kuzilava ni maxaka yakwe ya laha kusuhani kambe. Hambulezo, i kumile sati wa mu nene. I chadile na Sarai, a wasati wo hlamalisa, na ku nga hi hi kota ya kusaseka kakwe ntsena kanilezi ni hi kota ya kukholwa kakwe  ka hombe ka Jehova. * Hambu lezi va nga kala va nga hi na vana, handle ko kanakana a patswa lowo wu ti buzile hi ku tirela Jehova zinwe. Va tlhelile va wundla Loti, a n’wana wa makabye wa Abrama a nga file.

7. Xana a valanzeli va Jesu va fanele ku mu pimanyisisa kuyini Abrama?

⁷ Abrama a nga tshukangi a tsika Jehova kasi ku khozela zifananiso za le Ure. Yena na Sarai va wa ti yimisele ku ti hambanyisa ni vakhozeli va zifananiso lava va nga hanya zinwe navo. Loku hi lava ku hlakulela kukholwa ko mbhelela, hi fanele kuva ni moya wo fana ni wa yena. Hinawu hi fanele ku ti yimisela a ku ti hambanyisa ni vanwani vanhu. Jesu i te ngalo a valanzeli vakwe ‘va wa nga tava va tiko’ ni lezaku a tiko gi wa ta va venga hi kota ya lezo. (Gonza Johani 15:19.) Loku u bayiseka hi kota ya ku vengiwa hi maxaka ya wena kutani vaakelani hi lezi u nga boha ku tirela Jehova, alakanya lezaku a wu wece. U na ni vanghana va va nene va fambako na Nungungulu a ku fana ni lezi Abrama na Sarai va zi mahileko mahlweni ka wena.

8, 9. a) Zini zi humeleleko Abrama, lezi a nga kala ku zi rivala wutomini gakwe gontlhe? b) Zini lezi Jehova a nga byela Abrama?

⁸ Ka siku go kari, Abrama i lo mahekelwa hi zilo a nga kala ku zi rivala wutomini gakwe gontlhe. I lo byeliwa zokari hi Jehova Nungungulu! A Biblia a gi hi tlhamuseli zontlhe lezi Abrama a nga byeliwa, kanilezi ga hi byela lezaku “a Nungungulu wa kungangamela” i lo woneka ka wanuna loyi wo tsumbeka. (Gonza Mitiro 7:2, 3.) Jehova i lo tirisa a ngelosi lezaku a nyika Abrama a xikombiso xitsongwani xa kungangamela ka Hosi ya Hombe wuakweni gontlhe. A hi alakanyeleni lezi Abrama a nga tsakisa zona hi ku wona kuhambana ka Nungungulu a hanyako ni zifananiso zi nga hanyiko lezi zi nga khozelwa hi vanhu va xikhatini xakwe.

⁹ Zini lezi Jehova a nga byela Abrama? I te ngalo “Suka tikweni ga nwina, ni le maxakeni ya wena, ni le ndlwini ya raru wa wena, uya tikweni legi nzi ta nga ku kombisa gona.” Jehova a nga mu byelangi a tiko ga kona — i no wula ntsena lezaku i wa ta mu komba. Kanilezi, a kusangula Abrama i wa fanele ku tsika a tiko gakwe ni maxaka. Ka vanhu va kale ka Mutsuwuka-gambo wa laha xikari, a ngango wu wa hi wa lisima nguvu. A vanhu va wa zi wona na zi bihile nguvu a ku tsika maxaka yabye va rura va ya wutshanwini ga le kule nguvu, ka vokari zi wa hi chukwana kufa ku hunza ku maha lezo!

10. Hikuyini zi nga kala zi nga olovi ka Abrama na Sarai a ku suka tikweni gabye ga Ure?

¹⁰ A zi mu olovelangi Abrama a ku suka Ure, a siya titshomba takwe. Ure gi wa hi doropa go ganya, gi nga hi ni vanhu vo tala ni vo khomeka. (Wona kambe a kwadru “ A doropa legi Abrama na Sarai va gi  siyileko.”) Lava va vevulelako zilo za kale va komba lezaku le Ure wa kale ku wa hi ni tiyindlu ta ti nene nguvu; a to kari ta tona ti wa hi ni 12 wa tikwarutu kutani ku hunza ti nga lumba a ngango ni zitiri, laha xikari ka muti ku wa hi ni tsenzela wu nga semendelwe kutani ku bambatelwa na wu nga phimelwangi. A zokari za lezi zi nga olovisa wutomi doropeni lego ku wa hi mati ma nga huma lomu tindlwini, lomu zipetsweni ni lomu zikoti. Alakanya kambe lezaku Abrama na Sarai va wa nga hi vaswa; Abrama i wa hi kwalomo ka 70 wa malembe, Sarai i wa hi kwalomo ka 60. Handle ko kanakana Abrama i wa lava lezaku Sarai a hlayiseka khwatsi — zi nga lezi ni wihi nuna wa mu nene a nga wa ta zi navelela a sati wakwe. Hi nga va alakanyela na va bhula hi xiavelo lexi, na va ti maha ziwutiso zo tsalangana. Za koteka ku ngha Abrama a tsakile nguvu a xikhati lexi Sarai a nga vumela a xiavelo lexi! A ku fana na Abrama, Sarai i wa ti yimisele ku tsika a kutshamiseka kontlhe ka le tikweni gakwe.

11, 12. a) Zini lezi va mahileko kasi ku longisela lipfhumba niku ziboho muni va zi mahileko na va nga se suka Ure? b) U nga zi tlhamuselisa kuyini lezi zi mahekileko ka siku legi va nga suka hi gona le Ure?

¹¹ Kota lezi va nga mahile xiboho, Abrama na Sarai va wa hi ni zotala zo zi maha. Va wa fanele ku longela ni ku longisela lezi va nga wa ta teka. Va wa ta teka yini lipfhumbeni leli la kuya wutshanwini va nga gi tiviko ke, niku zini va nga wa ta zi tsika? Va wa fanele ku boha lezi va nga wa ta maha hi ngango wabye, malanza, nguvunguvu hi Tera, a papai wa Abrama. Va bohile ku teka Tera va famba naye lienzweni labye va tlhela va mu khatalela masiku wontlhe ya kuhanya kakwe. Kota lezi a tlhatlhambutelo wu hi byelako lezaku Tera hi yena a nga humesa a ngango wakwe le Ure, zi wonekisa ku khwatsi i vumelile hi mbilu yontlhe a ku famba navo. Handle ko kanakana Tera i wa tsikile ku khozela a zifananiso. Va fambile zinwe na Loti, a zukulu wa Abrama. — Gen. 11:31.

¹² Makunu xi wa chikela a xikhati xa kuva va famba. Hi nga wona vanhu ni zifuyo na va tsombene lahandle ka makhurisi ya doropa ga Ure. A makameli ni timbongola zi rwele, a mitlhambi yi tsombanyisilwe, a ngango ni malanza wonawu ma longile ku famba. * Kuzilava vontlhe va cuwuka Abrama na va rinzela ku byeliwa ku, a hi fambeni. Hi magumo, a xikhati xa ku famba xi wa chikele hakunene, hikwalaho va lo suka Ure va fambela magumo.

13. A malanza yo tala ya Jehova inyamutlha ma wu kombisisa kuyini a moya wo fana ni lowu wa Abrama na Sarai?

¹³ Inyamutlha, a malanza yo tala ya Jehova ma rura maya lomu ku nga ni xilaveko xa hombe xa vaxumayeli va Mufumo. A vanwani va gonza lirimi limbe lezaku va engetela a wutireli gabye. A vanwani kambe va zama ku tirisa maxumayelela yo hambanahambana va nga kala va nga  ma tolovelangi. A ziboho zo khwatsi hi lezo zi lava a kutikarata ko kari— ku vumela ku tsika kutshamiseka ko kari hi tlhelo ga titshomba. Za dzunzeka nguvu a ku wona a malanza ya Jehova na ma kombisa a moya lowo, hi kumaha loko ma pimanyisa Abrama na Sarai! Loku hi kombisa a kukholwa loko, hi nga tiyiseka lezaku xontlhe xikhati Jehova i ta hi nyika zo hunza lezi hi mu nyikileko. Yena a nga tshuki a tsanzeka ku chachazela a kukholwa ka hina. (Maheb. 6:10; 11:6) Xana i mu chachazele Abrama?

14, 15. Tlhamusela lezi va nga fambisa zona kusukela Ure kala Harani, niku hikuyini kuzilava Abrama a nga boha ku tshama xikhati xo kari Harani?

¹⁴ Hi kutsongwani-kutsongwani a vanhu ni zifuyo va lo tolovela a lipfhumba. Alakanyela Abrama na Sarai na va khilela mbongola kutani kameli va karala, va chika va famba hi milenge, na mabhulo yabye ma colopetelwa hi guwa ga vanyangende va nga bohilwe lomu mikolweni ya zifuyo. Hi kutsongwani-kutsongwani, hambu lava va nga kala va nga tolovelangi ku enza makunu va wa zi kota ku gwimba matenda ni ku ma tlhatlhelela va tlhela va vuna Tera a ku khilela kameli kutani bongola. Va loya tlhelweni ga nwalungu wa mupela-gambo, va lanzelela mbhiri ya Congo wa Eufrate. Va lo simama ku famba hi masiku ni maviki.

¹⁵ Anzhako ka ku famba 960 wa tikilometro, va lo wona tiyindlu ta maredonda ta Harani, gi nga hi doropa go ganya gi nga kumeka  mahanzakanyeni ya maruwa ma nga tirisiwa hi vaxavisi va nga enza kusukela Mutsuwuka-gambo vaya Mupela-gambo. A ngango lowu wu lo tshama laho xikhati xo kari. Kuzilava Tera i wa karele nguvu kasi ku simama ni lipfhumba.

16, 17. a) Xivumelwano muni xi nga mu tsakisa nguvu Abrama? b) Xana Jehova i mu katekisisile kuyini Abrama a xikhati lexi a nga hi Harani?

¹⁶ Anzhako ka xikhati, Tera i lofa na a hi ni 205 wa malembe. (Gen. 11:32) Abrama i chavelelwe nguvu xikhatini lexo xa xirilo hakuva Jehova i tlhelile a wulawula naye kambe. I lo phinda a zileletelo lezi a nga mu nyikile le Ure a tlhela a mu tlhamusela zinwani zi yelanako ni zitsumbiso zakwe. Abrama i wa tava “lixaka la hombe,” niku a mingango yontlhe ya laha misaveni yi wa ta katekisiwa hi kota ya yena. (Gonza Genesisi 12:2, 3.) A xivumelwano lexi Abrama a xi mahileko na Nungungulu xi mu kucile a ku simama ni lipfhumba lakwe.

¹⁷ Kanilezi ka xikhati lexi, Abrama i wa hi ni zotala nguvu zo zi longela, hakuva Jehova i wa mu katekisile nguvu a xikhati lexi a nga hi Harani. A tlhatlhambutelo wu wulawula hi “tshomba yabye yontlhe, leyi va nga wa fuyile, ni malanza lawa va nga wa ma kumile le Harani.” (Gen. 12:5) Kasi kuza ava tiko, Abrama i wa ta lava titshomba ni malanza — ava ni ngango wa hombe. A hi xikhati xontlhe Jehova a ganyisako a malanza yakwe, kanilezi xontlhe xikhati wa ma nyika lezi zi lavekako kasi ma maha a kuranza kakwe. Na a tiyisilwe hi Nungungulu, Abrama i lo simama ni lipfhumba lakwe la kuya wutshanwini a nga gi tiviko.

18. a) Kuve rini laha Abrama a nga chikelela xigava xa lisima nguvu matinwini ya kutirisana ka Nungungulu ni vanhu Vakwe? b) Hi zihi zinwani zimaho za lisima zi mahekileko hi 14 ka Nisani malembeni ma nga lanzela? (Wona a kwadru “ Siku ga lisima nguvu matinwini ya Biblia.”)

¹⁸ Anzhako ka ku famba masiku yo tala kusukela Harani, va lo chikela Karxemixe laha a mitlawa ya vaenzi yi nga tolovela ku tsemakanyela kona a Congo wa Eufrate. Kuzilava kuve kwalaho Abrama a nga chikelela xigava xa lisima nguvu matinwini ya kutirisana ka Nungungulu ni vanhu Vakwe. Zi wonekisa ku khwatsi Abrama ni ngango wakwe va tsemakanyile congo hi siku ga 14 ka hweti leyi anzhako ka xikhati yi nga vitaniwa ku i hweti ya Nisani, hi 1943 Mahlweni ka Nguva ya Hina. (Ekso. 12:40-43) Le dzongeni ku wa hi ni tiko legi Jehova a nga tsumbisile ku komba Abrama. Ka siku lego, a xivumelwano xa Nungungulu na Abrama xi lo tiyiswa.

19. Zini lezi Jehova a zi wulileko ka Abrama xitsumbisweni xakwe, niku zini lezi Abrama kuzilava a zi alakanyileko?

 ¹⁹ Abrama i lo tsemakanya tiko aya dzongeni, a ya nyima kusuhani ni tisinya ta hombe ta More, kusuhani ni Xekemi. Kwaseyo Jehova i tlhelile a wulawula na Abrama. Ka khati legi Nungungulu i lo tsumbisa Abrama lezaku a pswalo wakwe wu wa ta teka a tiko lego. Xana Abrama i alakanyile a xiprofeto lexi Jehova a nga xi wulile le Edeni, xa lezaku siku go kari a “pswalo” wu wa ta hlanguta vanhu? (Gen. 3:15; 12:7) A hi zi tivi. Kuzilava i sangulile ku zwisisa lezaku i wa patseka kungweni ga hombe legi Jehova a nga hi nago.

20. Xana Abrama i kombisisile kuyini kubonga hi lungelo legi Jehova a nga mu nyikile?

²⁰ Abrama i wa gi tsakela hi mbilu yontlhe a lungelo legi Jehova a nga mu nyikile. A xikhati lexi a nga fambafamba lomu tikweni — hi wukheta handle ko kanakana, kota lezi a vaKanani va nga ha hi lomo — Abrama i lo aka maalati ya Jehova, a go sangula kusuhani ni tisinya ta hombe ta More, a ginwani kusuhani ni Beteli. I lo khongela ka Jehova, kuzilava na a bonga Nungungulu wakwe hi mbilu yontlhe a xikhati lexi a nga wona a tiko legi gi nga wa tava ga pswalo wakwe. Kuzilava i xumayele a vaakelani vakwe va vaKanani. (Gonza Genesisi 12:7, 8.) Kanilezi, ku wa ha ta maheka za hombe zi nga wa ta ringa a kukholwa ka Abrama. Hi wutlhari, Abrama i wa nga ehleketi hi zilo lezi a nga zi siyile Ure. Kanilezi i wa ehleketa hi xitsumbiso lexi Jehova a nga mu byelile. Maheberu 1:10 i ngalo ha Abrama: “I lo cuwukela a muti lowu wu nga ni ziseketelo, lowu Nungungulu a nga muaki ni mumahi wa wona.”

21. Xana a wutivi ga hina xungetano hi Mufumo wa Nungungulu gi hambanisa kuyini ni legi ga Abrama, niku lezo zi ku kuca a ku maha yini?

²¹ Hina lava hi tirelako Jehova inyamutlha ha tiva zotala nguvu xungetano hi muti lowo wo fananisa — a Mufumo wa Nungungulu — ku hunza Abrama. Ha zi tiva lezaku a Mufumo wa Nungungulu wu kari wu fuma le tilweni niku lokuloku wu ta fuvisa a mafambisela ya tiko legi, ha zi tiva kambe lezaku Jesu Kristu hi yena a Pswalo wa Abrama wu tsumbisilweko kaleloko, niku makunu wa fumela a Mufumo lowo. Hakunene gi tava lungelo ga hombe ka hina a ku wona Abrama na a vuxiwa hi ka vafileko a tlhela a zwisisa khwatsi lezi a kungo ga Nungungulu gi nga tatisekisa zona! Xana wa zi tsakela a ku wona Jehova na a tatisa a zitsumbiso zakwe zontlhe? Loku zi hi tano, maha zontlhe zi kotekako kasi ku simama u maha lezi Abrama a mahileko. Kombisa a moya wa kutikarata, wa kuingisa, ni wa kubonga hi mbilu yontlhe a malungelo lawa Jehova a ku nyikako. A xikhati lexi u pimanyisako a kukholwa ka Abrama, a “raru wa vontlhe va kholwako,” hi ndlela yo kari i tava raru wa wenawu!