1, 2. A vaIsraeli va wa hi ka xiyimo xihi a xikhati lexi Samueli a nga wulawula navo, niku hikuyini a nga fanele ku va kuca lezaku va ti sola?

SAMUELI i cuwukisa a tinghohe ta vanhu vakwe. A tiko gi tsombene doropeni ga Gilgale, gi wa vitanilwe hi wanuna loyi wo tsumbeka a nga kari a tira kota muprofeti ni mulamuli hi makume yo tala ya malembe. Ku wa hi Maio kutani Junho hi kuya hi kalendari ga masikwini ya hina; a nguva ya ximumu makunu yi wa sangulile. Xi wa chikele a xikhati xa kutshovela hakuva a masimu ya wutshanwini lego ma wa hi ya muvala wa wuroxa hi kota ya tirigu yi nga womile lezaku yi tshovelwa. A vanhu va wa no hwi. Xana Samueli i wa ta ti khumbisa kuyini a timbilu tabye?

² A vanhu va wa nga zi zwisisi lezaku lezi va zi mahileko zi wa bihile kuya chikela kwihi. Va wa kurumetile lezaku va lava hosi ya nyama kasi ku va fumela. Va wa nga zi zwisisi lezaku hi ku maha lezo va wo kanyisa a Nungungulu wabye, Jehova, ni muprofeti wakwe. Hi lisine va wa ala Jehova kota Hosi yabye! Xana Samueli i wa ta va vunisa kuyini lezaku va ti sola?

3, 4. a) Hikuyini Samueli a nga wulawula hi wujaha gakwe? b) Hikuyini a xikombiso xa Samueli xa kukholwa xi nga xa lisima ka hina nyamutlha?

³ Samueli i lo xi byela lezi a xidlemo, “mina nzi khosahele, nzi na ni wuvu.” A misisi yakwe ya wuvu yi engetele a ntamu ka magezu yakwe. A engeta aku: “Mina nzi mu rangele kusukela wujaheni ga mina, kala legi siku.” (1 Sam. 11:14, 15; 12:2) Hambu lezi Samueli a nga khosahele i wa nga gi rivalangi a wujaha gakwe. I wa ha ma alakanya khwatsi a masiku lawo. A ziboho lezi a zi mahileko a xikhati lexi a nga ha hi mufana zi mu mahile ava ni wutomi ga kukholwa ni ga kupinyama ka Nungungulu wakwe Jehova.

⁴ Samueli i wa fanele ku hlakulela ni ku hlayisa a kukholwa kakwe, hambu lezi a zikhati zo tala a nga ranzelwe hi vanhu va nga hiko na kukholwa ni va nga tsumbekiko. Nyamutlha konawu za karata a ku hlakulela kukholwa hakuva hi hanya tikweni go biha gi nga hiko na kukholwa. (Gonza Luka 18:8.) A hi woneni lezi hi nga gonzako ka xikombiso xa Samueli. A hi sanguleni hi wunwanana gakwe.

5, 6. Hikuyini a wunwanana ga Samueli gi nga kala gi nga tolovelekangi, niku hikuyini a vapswali vakwe va nga tiyiseka lezaku i ta khatalelwa khwatsi?

⁵ Samueli ive ni wunwanana go kala gi nga tolovelekangi. Xikhatanyana anzhako ka ku lumuliwa, kuzilava na a hi ni 3 wa malembe kutani ku hunzanyana, i lo sangula ku tira tabernakelini go basa ga Jehova le Xilo, ku nga hi pfhuka wa 30 wa tikilometro ni kaya kakwe le Rama. A vapswali vakwe, Elkana na Hana, va nyikele a mufana wabye ka Jehova lezaku a mu tirela hi ndlela yo hlawuleka, a maha muNazira wa Jehova wutomi gakwe gontlhe. * Xana lezo zi wula lezaku Samueli i wa nyenyiwa kutani ku nga ranziwi hi vapswali vakwe?

⁶ Ne ni ku vala! Va wa zi tiva lezaku a n’wana wabye i ta khatalelwa le Xilo. Handle ko kanakana Eli a Mupristi wa Hombe i wonelele a mhaka leyo, hakuva Samueli i wa tira zinwe naye. Ku wa hi ni vavasati vo tala lava va nga tira ka zipanze zo hambanahambana za tabernakeli na va xaxametilwe khwatsi. — Ekso. 38:8; Vala. 11:34-40.

7, 8. a) Xana a vapswali va Samueli va wa mu tiyisisa kuyini hi liranzo lembe ni lembe? b) Zini lezi a vapswali inyamutlha va nga gonzako ka vapswali va Samueli?

⁷ Tlhatakumbiri, Hana na Elkana a va tshukangi va rivakelwa a matewula yabye yo ranzeka, loyi a kupswalwa kakwe ku ngava hlamulo wa mukhongelo. Hana i wa kombele n’wana ka Nungungulu a tlhela a tsumbisa lezaku i wa ta nyikela a mufana loye ka Nungungulu lezaku a mu mahela a ntiro wo basa a wutomi gakwe gontlhe. Lembe ni lembe, Hana i wa yisela Samueli a nghanjwana yiswa a nga mu mahele lezaku a tira hi yona tabernakelini. Handle ko kanakana a mufanyana loyi i wa zi nyika nguvu lisima a zikhati lezo a nga vuxelwa hi mamani wakwe. Zi la su dlunya lezaku i wa ti buza hi kutiyiswa ni wurangeli ga liranzo ga vapswali vakwe a xikhati lexi va nga mu gonzisa a ku nyika lisima a lungelo legi a nga hi nago ga ku tirela Jehova wutshanwini legiyani ga lisima nguvu.

⁸ A vapswali nyamutlha va nga gonza zotala ka xikombiso xa Hana na Elkana. Zi tolovelekile lezaku a vapswali va maha zontlhe va nga zi kotako kasi ku khatalela a zilaveko za nyama za vana vabye kanilezi va honisa a zilaveko zabye za moya. Kanilezi a vapswali va Samueli va wa rangisa a zilaveko zakwe za moya, niku lezo zi vunile nguvu lezaku a kula ava munhu wa mu nene. — Gonza Mavingu 22:6.

9, 10. a) Tlhamusela lezi gi nga tshamisile zona a tabernakeli ni lezi mufana Samueli a nga ti zwisa zona hi kuva wutshanwini lego go basa. (Wona kambe a tlhamuselo wa lahasi.) b) Xana a mitiro ya Samueli kuzilava yi wa patsa yini, niku u alakanya lezaku a vaswa inyamutlha va nga xi pimanyisisa kuyini a xikombiso xakwe?

⁹ A hi alakanyeleni mufana Samueli na a hlakana-hlakana zitsungeni zi nga ranzele Xilo a xikhati lexi a nga kari a kula. Hi kwale hehla ka zitsunga, loku a cuwuka a doropa gi nga hi nzhelelweni zinwe ni nkova wu nga hi  tlhelweni ga gona, kuzilava a mbilu yakwe yi wa tala hi kutsaka ni matshanza a xikhati lexi a nga wona a tabernakeli ga Jehova. Hakunene, a tabernakeli gi wa hi wutshamu go basa. * Mosi wutsumbu i wa wonelele a kuakiwa ka tabernakeli lego kwalomo ka 400 wa malembe mahlweni ka lezo. Gi wa hi tsinza ga wukhozeli go basa ga Jehova misaveni yontlhe.

¹⁰ Hi kufamba ka xikhati, mufana Samueli i loza a gi ranza a tabernakeli. Hi gonza lezi ka tlhatlhambutelo lowu yena a wu tsalileko anzhako ka xikhati: “Samueli i wa khozela mahlweni ka Jehova na a ha hi nwanana, a ambala a efode ya wukene.” (1 Sam. 2:18) Kota lezi a nga kari a ambala a nguwo leyo yo kala mawoko kuzilava i wa vuna a vapristi le tabernakelini. Hambu lezi a nga kala a nga hi ka ntlawa wa vapristi, Samueli i wa hi ni mitiro yi nga patsa ku ni mixo a vulula tivati ta tabernakeli leti ti nga kongoma tsenzeleni ni ku vuna madala Eli. Hambu lezi a nga tsakiswa hi mitiro yakwe le tabernakelini, hi kufamba ka xikhati a mbilu yakwe yo kala nanzu yi karatekile nguvu. Lomu ndlwini ya Jehova ku wa maheka zilo za bihela ga cima.

11, 12. a) I tshamela muni ga hava legi Hofeni na Fineasi va nga hi nago? b) Wubihi muni gi nga mahiwa hi Hofeni na Fineasi le tabernakelini? (Wona kambe a tlhamuselo wa lahasi.)

¹¹ Na a ha hi muswa, Samueli i lo wona wubihi ga tshisela ga cima. Eli i wa hi ni vana vambiri va majaha va nga vitwa Hofeni na Fineasi. A tlhatlhambutelo wa Samueli wu ngalo: “A vana va Eli va wa hi vavanuna vo biha. Va wa nga mu tivi Jehova.” (1 Sam. 2:12) A timhaka leti ta timbiri ti wuliwako ka vesi legi ta yelana. A magezu ya xiHeberu ma tirisilweko ku wula ku “vo biha” ka vesi legi ma nga ha hunzuluselwa ku “vana va nga siziko nchumu.” Hofeni na Fineasi va wa nga khatali hi Jehova. Va wa nga lanzeli a milayo ni zileletelo zakwe zo lulama. A ku nga kombisi kabye xichawo hi milayo ni zileletelo za Jehova zi va yisile zionhweni zinwani.

¹² A Nayo wa Nungungulu wu wa hi ni milayo yo kongoma xungetano hi mitiro ya vapristi ni lezi va nga fanele ku nyikelisa zona a miphahlo tabernakelini gakwe. Nungungulu i wa nyikile a milayo leyo yo kongoma hi zigelo zo zwala! A miphahlo leyo yi wa yimela a lulamiselo ga Nungungulu ga ku tsetselela zionho lezaku a vanhu va basa mahlweni kakwe kasi va ringanelwa hi makatekwa ni wurangeli gakwe. Kanilezi Hofeni na Fineasi  va wa kucetela vapristi-kulobye lezaku va nga kombisi xichawo ne ni xitsongwani hi miphahlo leyo. *

13, 14. a) Xana a vanhu va va nene va khumbisilwe kuyini hi wubihi legi gi nga mahiwa tabernakelini? b) Xana Eli i tsanzekile ku maha ntiro wakwe kota papai ni mupristi wa hombe, hi ndlela muni?

¹³ Hi nga alakanyela Samueli na a wona a ku nga kombisi loku ka xichawo na ku simama. Vanhu vangani a nga va wona — zisiwana, va kutikoramisa, kutani va xanisiwako — va ngata tabernakelini kasi ku chavelelwa ni ku tiyiswa hi tlhelo ga moya, kanilezi na va suka seyo na va khunguvanyekile, va bayisekile kutani ku chepetwa ke? Xana i ti zwisile kuyini a xikhati lexi a nga tiva lezaku Hofeni na Fineasi va wa hambunyeta a milayo ya Jehova xungetano hi kuhlengelwa ka masango, hakuva va wa maha wubhayi ni vavasati vo kari va nga tira laha tabernakelini? (1 Sam. 2:22) Kuzilava i wa rinzela lezaku Eli i ta maha xo kari kasi ku lulamisa a xikarato lexo.

¹⁴ Eli hi yena a nga hi ka xiyimo xa wuchukwana kasi ku lulamisa a xikarato lexi xi ngaya xi kula. Kota mupristi wa hombe i wa hi ni wutihlamuleli ga ku wonelela lezi zi nga maheka tabernakelini. Kota mupswali i wa hi ni wutihlamuleli ga ku luleka a vana vakwe hakuva va wo ti vangela zikarato vona wutsumbu ni vanwani vanhu va tsanza-vahlayi va nga hanya lomo tikweni. Kanilezi hambu lezi Eli a nga hi papai tlhelo mupristi wa hombe a nga mahangi nchumu. I lo va kawukanyana ntsena. (Gonza 1 Samueli 2:23-25.) Kanilezi a vana vakwe va wa lava a tsayiselelo ya ntamu. A zionho lezi va nga kari va zi maha zi wa ringanelwa hi kudawa!

15. Mahungu muni ya ntamu lawa Jehova a nga rumela ka Eli, niku xana a ngango wa Eli wu xi hlamulisile kuyini a xitlharihiso lexo?

¹⁵ A zilo zi simamile ku biha laha ka kuza Jehova a rumela “a munhu wa Nungungulu,” a muprofeti wo kari a nga kumbukiwiko hi vito, ka Eli ni mahungu ya ntamu ya kulamula. Jehova i te ngalo ka Eli: “U dzunzile a vana va wena ku hunza mina.” Zonake Nungungulu i lo profeta lezaku a vana vo biha va Eli va wa tafa hi siku ginwe niku a ngango wa Eli wu wa ta xaniseka nguvu, wu tlhela wu luza a lungelo ga kuva vapristi. Xana a ngango lowu wu cicile zo kari hi kota ya xitlharihiso lexi xa ntamu? A tlhatlhambutelo wa Biblia wu komba lezaku Eli ni vana vakwe a va hunzulukangi. — 1 Sam. 2:27–3:1.

16. a) Mibiko muni hi yi gonzako xungetano hi kukula ka Samueli? b) Xana a mibiko leyo ya khumba a mbilu ya wena? Tlhamusela.

¹⁶ Xana a zilo zontlhe lezo zo biha zi mu khumbisile kuyini muswa Samueli? Hi zikhati zo hambanahambana tlhatlhambutelweni lowu wo biha ku wuliwa zilo za zi nene, mahungu yo saseka xungetano hi kukula ka Samueli.  Alakanya lezaku ka 1 Samueli 2:18, hi gonzile lezaku hi kutsumbeka “Samueli i wa khozela mahlweni ka Jehova na a ha hi nwanana.” Hambu lezi a nga ha hi nwanana, Samueli i wa tirisa wutomi gakwe ntirweni wa Nungungulu. Ka vesi 21 ka xipimo xalexi xa xinwe hi gonza zinwani zi khumbako nguvu mbilu: “Mufana Samueli i lo kulela mahlweni ka Jehova.” Laha a nga kari a kula, a kubohana kakwe ni Dadani wakwe wa le tilweni ku yile ku tiya nguvu. Handle ko kanakana a kuzwanana loko ka laha kusuhani nguvu na Jehova ku mu vikele lezaku a nga pimanyisi ni gihi wubihi gi nga mahiwa hi vanwani.

17, 18. a) Xana a vaswa va nga maKristu va nga xi pimanyisisa kuyini a xikombiso xa Samueli a xikhati lexi va yimisanako ni mahanyela yo biha? b) Zini zi kombako lezaku Samueli i hlawulile a hanyela ga gi nene?

¹⁷ Zi wa olova ku Samueli a alakanya lezaku kota lezi a mupristi wa hombe ni vana vakwe va nga maha zionho, yenawu i wa hi ni fanelo ya ku maha ni xihi a nga xi lava. Kanilezi a mahanyela ya hava ya vanwani, a ku patsa ni lava va nga zikhundleni za wurangeli, a ma hi nyiki xigelo xa ku ti nyikela xionhweni. Inyamutlha, a vaswa vo tala va nga maKristu va lanzela a xikombiso xa Samueli va tlhela va simama a ku “kulela mahlweni ka Jehova” — hambu loku a vanhu vanwani va va ranzeleko va nga hi xikombiso xi nene.

¹⁸ Zini lezi Samueli a zi bhinzulileko hi lezi a nga hlawula ku ingisa Jehova? Hi gonza lezi: “Mufana Samueli yena i wa kula na a xalalisa Jehova ni vanhu kambe.” (1 Sam. 2:26) Hikwalaho, Samueli i wa ranziwa, hi wutsongwani ga kona hi lava a mawonela yabye ma nga hi ya lisima ka yena. Jehova wutsumbu i wa xi ranza a xifanyana lexi hi mahanyela ya xona yo tsumbeka. Niku handle ko kanakana Samueli i wa zi tiva lezaku a Nungungulu wakwe i wa ta maha xo kari hi wubihi legi gi nga kari gi maheka Xilo, kanilezi kuzilava i wa ti wutisa lezaku hi rini laha Nungungulu a to maha xokari. Ka wusiku go kari, a xiwutiso lexo xi hlamulilwe.

19, 20. a) Tlhamusela lezi zi humeleleko Samueli ka wusiku go kari tabernakelini. b) Xana Samueli i xi tivisile kuyini a xibuka xa mahungu lawo, niku i mu khomisile kuyini Eli?

¹⁹ Gi wa hi kusuhani ni kuca kanilezi gi wa ha phumile; a kandiya yo firmela ya lomu tendeni yi wa ha lumekilwe. Na ku te kape, Samueli i lozwa gezu na gi vitana a vito gakwe. I alakanyile lezaku ku wa hi Eli, loyi makunu a nga khosahele nguvu a tlhela a nga ha woni khwatsi. Samueli i lo vuka a “tsutsuma aya” ka madala Eli. Xana wa mu wona a mufana loyi hi mahlo ya maalakanyo na a hatlisa aya ka Eli na a nga bohangi ne ni maxineli kasi ku ya tiva lezi a nga zi lava? Za khumba nguvu a ku wona lezaku Samueli i wa kombisa xichawo ni wunene ka Eli hakuva hambu lezi Eli a nga kari a maha a zionho, i wa ha hi mupristi wa hombe wa Jehova.— 1 Sam. 3:2-5.

²⁰ Samueli i lo vuxa Eli, aku: “Nzi tile, kota u nzi vitanileko.” Kanilezi Eli i lo mu byela lezaku i wa nga mu vitanangi zonake a mu tlhelisa aya etlela. Kanilezi Samueli i lo tlhela a vitaniwa kambe makhati mambiri! Ka khati ga wunharu, Eli i lo sangula ku zwisisa lezi zi nga kari zi humelela. Zi wa kala lezaku Jehova a rumela xiwoniso kutani mahungu ya wuprofeti ka vanhu vakwe, hi zigelo hi tekelako ku zi pola. Kanilezi Eli i lo wona lezaku Jehova i wo tlhela a sangula ku wulawula navo — hi ku tirisa a mufanyana loyi! Eli i lo tlhelisa Samueli lezaku a ya etlela a tlhela a mu byela lezi a nga fanele ku vumelisa zona hi kufaneleko loku Jehova a mu vitana kambe. Samueli i ingisile. Khalekhale i lozwa gezu na giku “Samueli, Samueli!” Zonake a vumela aku: “Wulawula, hakuva a nanza ga wena ga ingisa.” — 1 Sam. 3:1, 5-10.

21. Hi nga gi zwisa kuyini a gezu ga Jehova inyamutlha, niku hikuyini zi nga za lisima a ku maha lezo?

²¹ Jehova i wa hi ni nanza le Xilo makunu, legi gi nga mu ingisa. Wontlhe masiku ya kuhanya kakwe, Samueli i ingisile Jehova. Xana wenawu wa mu ingisa Jehova xontlhe xikhati? A hi faneli ku rinzela kuzwa a gezu gi nga tolovelekangiko ni wusiku, na gi hi vitana. Inyamutlha, xontlhe xikhati hazwa a gezu ga Nungungulu hi ndlela yo kari. Hi gizwa Mhakeni yakwe yo mbhelela, a Biblia. Loku hizwa nguvu a gezu ga Nungungulu hi tlhela hi gi ingisa, a kukholwa ka hina ku ta kula nguvu. Niku hi zalezo futsi zi mahekileko ka Samueli.

22, 23. a) Xana ma tatisekisile kuyini a mahungu lawa Samueli a nga chava ku ma wula kusanguleni? b) Xana a ndhuma ya Samueli yi simamile ku kula hi ndlela muni?

²² A wusiku lego le Xilo give ga lisima nguvu wutomini ga Samueli, hakuva i sangulile ku tiva Jehova hi ndlela yo hlawuleka, i sangulile kuva muprofeti wa Jehova tlhelo muwulawuli wakwe. A kusanguleni, a mufana loyi i wa chava ku byela Eli a mahungu lawa Jehova a nga mu byelile, hakuva Jehova i wo tiyisa lezaku lezi a nga zi wulile hi ku tirisa a muprofeti gayani xungetano hi ngango wa Eli zi wa ta tatiseka lokuloku. Kanilezi, hi  kutiya-hlana Samueli i lo wulawula na Eli, niku Eli i lo vumela a kulamula ka Nungungulu hi kutikoramisa. Xikhatanyana nzhako ka lezo, zontlhe lezi Jehova a nga zi wulile zi lo tatiseka: Israeli i lo yalwa ni vaFilistia, Hofeni na Fineasi va lo dawa hi siku ginwe, niku Eli yenawu i lofa laha a ngazwa lezaku a Arke go basa ga Jehova gi wa khomilwe. — 1 Sam. 3:10-18; 4:1-18.

²³ Kanilezi, a ndhuma ya Samueli kota muprofeti wo tsumbeka yi wo engetela. A tlhatlhambutelo wu ngalo, ‘Jehova i wa hi zinwe naye,’ wu tlhela wuku Jehova a nga tsikangi hambu ni yinwe ya timhaka leti Samueli a ti profetileko yiwa lahasi. — Gonza 1 Samueli 3:19.

24. Hi kufamba ka xikhati, xiboho muni xi mahilweko hi vaIsraeli, niku hikuyini xi nga hi xionho xa hombe?

²⁴ Xana a vaIsraeli va lanzele a xikombiso xa Samueli, hi kuva vanhu va moya ni vo tsumbeka? Ahihi. Hi kufamba ka xikhati, va lo boha lezaku va wa lava munhu wo hunza muprofeti lezaku a va lamula. Va wa lava ku fumelwa hi hosi ya nyama a ku fana ni matiko manwani. Na a rangelwa hi Jehova, Samueli i lo vumela a xikombelo xabye. Kanilezi i wa fanele ku va maha va zwisisa a wuhombe ga xionho xabye. Va wa nga ali a munhu wa nyama, kanilezi va wo ala Jehova wutsumbu! Hizalezo, Samueli i lo tsombanyisa vanhu le Gilgale.

25, 26. Xana madala Samueli i va vunisile kuyini a vanhu vakwe le Gilgale lezaku va wona a wuhombe ga xionho xabye mahlweni ka Jehova?

²⁵ A hi tlheleni ka xikhati lexi a nga wulawula ni vaIsraeli le Gilgale. Kwaseyo, Samueli, loyi makunu a nga hi madala, i lo alakanyisa a vaIsraeli a matimu ya kutsumbeka kakwe. Hi gonza lezi: “Zonake Samueli i lo kanyuluka ka Jehova,” a mu kombela lezaku a neha kudzinza. — 1 Sam. 12:17, 18.

²⁶ A kudzinza hi nguva ya xihala? A ku na munhu a nga tshukile azwa nchumu wo fana ni lowo! Loku ku hi lezaku a vanhu va wa nga kholwi, kutani va wo mu tseketsela, a va simamangi ku maha lezo hi xikhati xo leha. Hi xitshuketi a tilo gi lo phuma hi marefu. A moya wu lo hunga masinwini ya tirigu. Kuve ni kudzinza ka hombe nguvu ka ku daya ni tindleve. Zonake kuna vula. Xana a vanhu va hlamulisile kuyini? “A vanhu vontlhe va lo mu chava nguvu Jehova na Samueli.” Va lo wona lezaku lezi va nga zi mahile zi wa bihile nguvu. — 1 Sam. 12:18, 19.

27. Xana Jehova i ti zwisa kuyini hi lava va pimanyisako a kukholwa ka Samueli?

²⁷ A Nungungulu wakwe, Jehova, na ku nga hi Samueli, i wa khumbile a timbilu tabye to hluwuka. Kusukela wusweni gakwe kala wudaleni gakwe, Samueli i lo kholwa ka Nungungulu wakwe. Niku Jehova i mu chachazele. Kala nyamutlha, Jehova a nga cicangi. Wa ha seketela lava va pimanyisako a kukholwa ka Samueli.