Ku bayethela mujeke. A Timboni ta Jehova ti kholwa lezaku a ku koramela mujeke kutani ku wu bayethela, lezi a kutala ka zikhati zi mahiwako na ku yimbelelwa lisimu, wukhozeli gi mahelwako Mufumo kutani varangeli va wona kota vahanyisi, na ku nga hi Nungungulu. (Isaya 43:11; 1 Va Le Korinte 10:14; 1 Johani 5:21) A Hosi yo kari yi mahileko lezo kuve Nebukadnezzare wa Babuloni wa kale. Kasi ku hlamalisa vanhu hi wukulu gakwe ni kuhiseka kakwe wukhongelini, a hosi leyi ya ntamu yi lo yimisa a xifananiso xa hombe nguvu zonake yi kurumeta a vafumelwi va yona lezaku va khizama loku ku chayiwa wucenje go fana ni lisimu la kudumisa. Kanilezi, a vaHeberu vanharu — ku nga Xadrake, Mexake, na Abed-nego — va lo ala a ku khizamela a xifananiso lexo, hambu lezi va nga hi khombyeni ga tsayiswa hi ku dawa. — Danieli, xipimo 3.

Carlton Hayes, a mutsali wa matimu, i tsalile lezaku ka nguva leyi “a xikombiso-tshinya xa kukholwa xa tiko ni nchumu lowu wu faneleko ku khozelwa hi votala lomu tikweni mujeke. A vanhu va tlhatlha zihuku a xikhati lexi a mujeke wu hunziswako laha kusuhani; niku a vatsali va magezu yo sasekiselwa va tsala timhaka ta ku dumisa a mujeke ni lezaku a vanana va yimbelela tisimu ta ku wu dumisa.” I lo engeta aku, a wukhuzeli ga mufumo gi na ni “masiku ya gona yo basa,” yo kota a siku ga Wumune ka Julho le Estados Unidos, zinwe ni “vobasa ni tinhenha” ni “titempeli,” kutani matshamu yo basa. Ka mubuzo wo alakanya siku go kari go hlawuleka  le Brasil, a hosi ya hombe ya butho ga tiko legiya yi vumelile lezi: “A mujeke wa chaviwa ni ku khozelwa . . . a ku fana ni lezi a Tiko gi khozelwako.” Ina, “a mujeke wu basile, a ku fana ni xihambano,” ku wulile The Encyclopedia Americana go kari.

A bhuku legi ga ha hi ku kumbukiwako ga ha hi ku wula zalezanyana lezaku a tisimu ta ku dumisa a tiko “magezu ya ku kombisa a ku ranza a tiko, niku a kutala ka zikhati, a magezu lawo mukombelo wa lezaku a vanhu kutani tihosi tabye ti kuma kuvikelwa ni ku kongomiswa.” Hikwalaho, a hi ku khwatsi a malanza ya Jehova mo nonohisa mahanyela a xikhati lexi ma wonako a mikhuwo yi patsako a kubayethelwa ka mujeke ni tisimu ta ku dumisa mufumo kota zilo za wukhongeli. Hakunene, na gi wulawula hi kuala ka vana va Timboni ta Jehova a ku koramela a mujeke kutani ku hlambanya a kutsumbeka ka vona lomu zikoleni za le Estados Unidos, a bhuku American Character gi wulile lezi: “A mhaka ya lezaku a zihena lezi za siku ni siku zi maha xipanze xa wukhongeli zi tiyisilwe hi magumo hi Hubye ya Hombe kulamulweni ko hlaya.”

Hambu lezi va nga hlengeliko mikhuweni leyi va yi wonako ku a yi na xiseketelo xa lomu Mitsalweni, a vanhu va Jehova hakunene va kombisa xichawo hi fanelo leyi a vanhu vanwani va nga nayo ya ku maha lezo. Va kombisa xichawo kambe ka mijeke ya matiko kota zikombiso za gona niku va vumela a mifumo leyi yi yimisilweko hi nayo kota “mufumo” wu tirako kota “nanza ga Nungungulu.” (Va Le Roma 13:1-4) Hikwalaho, a Timboni ta Jehova ti lanzela a xileletelo xa ku khongelela “tihosi ni vafumeli vontlhe.” Hambulezo, a kungo ga hina hi ‘lezaku hi lava ku hanya khwatsi ni ku tshameka hi xichawo xa Nungungulu ni fanelo.’ — 1 Timote 2:2.

Ku vota ka hlawula-mani wa politika. A maKristu ya lisine ma kombisa xichawo ka fanelo ya vanwani ya ku vota. A ma mahi xitereka xa ku fela ku ala a hlawula-mani, niku ma tirisana khwatsi ni tihosi leti ti hlawuliwako. Hambulezo, ma ti yimisele a ku nga ti nghenisi ne ni kutsongwani timhakeni ta politika ya matiko. (Mateu 22:21; 1 Pedro 3:16) Xana a muKristu i fanele ku maha yini ka matiko lawa a kuvota ku nga xikurumeta kutani lomu ku vukelwako lava va nga yiko wutshanwini ga kuvota ke? Na a alakanya lezaku Xadrake, Mexake, na Abed-nego va fambile kala le nkoveni wa Dura, a muKristu a kumekako ka xiyimo xo fana ni lexo a nga ha boha ku famba wutshanwini go vota loku a livalo lakwe li mu  vumelela. Hambulezo, i fanele ku ti wonela lezaku a nga hambunyeti a nayo lowu a hanyako hi wona wa ku nga ti ngheniseli ka politika. I fanele ku chela kota hi matshinya ya milayo lawa ma lanzelako ya ntlhanu ni ginwe:

1. A valanzeli va Jesu a “hi va tiko.” — Johani 15:19.

2. A maKristu ma yimela Kristu ni Mufumo wakwe. — Johani 18:36; 2 Va Le Korinte 5:20.

3. A bandla ga wuKristu gi na ni wumunwe kukholweni, niku a ziro za gona zi bohene hi liranzo la wuKristu. — 1 Va Le Korinte 1:10; Va Le Kolosi 3:14.

4. Lava va hlawulako a hosi yo kari va hlengela ka lezi yi zi mahako. — Wona a matshinya ya milayo ma seketelako a magezu ma tsalilweko ka 1 Samueli 8:5, 10-18 ni ka 1 Timote 5:22.

5. Jehova i wonile a kunavela ka Israeli ka ku lava hosi ya nyama kota xikombiso xa lezaku va wa mu alile. — 1 Samueli 8:7.

6. A maKristu ma fanele ku tlhatlheka a xikhati lexi ma wulawulako hi wukosi ga Mufumo wa Nungungulu ni vanhu va lumbako tixaka tontlhe ta mifumo ya politika. — Mateu 24:14; 28:19, 20; Maheberu 10:35.

Ntiro wo valeta a kuya wusochweni. Ka matiko yo kari, a Mufumo wu lava lezaku lava va alako a kuya wusochweni va maha ntiro wo kari wa ku valeta a wusochwa hi xikhati xo kari. Loku hi lava ku maha xiboho mhakeni leyi, hi fanele ku yi khongelela, hambu ku bhula hi yona ni muKristu-kulori wo buva, zonake hi maha xiboho xa hina na hi ti seketela ka lezi hi zi gonzileko xungetano hi mhaka leyi. — Mavingu 2:1-5; Va Le Filipi 4:5.

A Mhaka ya Nungungulu yi hi byela lezaku hi ‘ti koramisa ka tihosi, ni ka vafumeli, hi ingisa ni ku longa ku maha mitiro yontlhe yo saseka, ni kuva vanhu vo olova.’ (Titusi 3:1, 2) Na hi tiva lezo, hi nga ha ti maha ziwutiso lezi: ‘Xana a ku vumela a ntiro lowo va nzi byelako kasi ku valeta wusochwa zi ta tshova a kutiyimisela ka mina ka wuKristu ka ku nga ti ngheniseli ka za politika kutani zi ta nzi maha nzi hlengela wukhongelini ga mawunwa?’ (Mika 4:3, 5; 2 Va Le Korinte 6:16, 17) ‘Xana a ku maha a ntiro lowu zi wa ta nzi nehela xikarato xa ku tatisa a wutihlamuleli ga mina ga wuKristu kutani ku nzi maha nzi nga zi koti a ku gi tatisa?’ (Mateu 28:19, 20; Va Le Efesusi 6:4; Maheberu 10:24, 25) ‘Hi ginwani tlhelo, xana a ku maha ntiro lowo zi ta nzi siyela xikhati xa ku engetela a mitiro  ya mina ya moya, kuzilava hambu ku nghenela wutireli ga xikhati xontlhe ke?’ — Maheberu 6:11, 12.

Anzhako ka kuva a alakanyele khwatsi, loku a muKristu a chikelela magumo ya lezaku a nga maha ntiro lowo wo valeta wusochwa wutshanwini go khotselwa paxweni, a maKristu-kulobye ma fanele ku zwisisa a xiboho xakwe. (Va Le Roma 14:10) Hambulezo, loku yena a alakanya lezaku a nge zi koti ku maha ntiro lowo, a vanwani va fanele ku zwisisa a xiboho lexo kambe. — 1 Va Le Korinte 10:29; 2 Va Le Korinte 1:24.