Hunza uya ka timhaka ta kona

Tlhela ka xaxameto wa tihloko ta mhaka

XIPIMO 7

Wa nyika lisima a wutomi a ku fana na Nungungulu?

Wa nyika lisima a wutomi a ku fana na Nungungulu?

“A xibuka xa wutomi xi le ka wena.” — TISIMU 36:9.

1, 2. a) Hi xihi a xinyikiwo xa lisima xi tako hi ka Nungungulu lexi hi nga naxo? b) Hikuyini a ku ehleketa hi matshinya ya milayo ya Biblia ku hi ka lisima nguvu nyamutlha?

A DADANI wa hina wa le tilweni i hi nyikile a nchumu wa lisima li nga hiko na kuecanyiswa — ku nga xinyikiwo xa wutomi kota vanhu va pimisako na hi zi kota ku pimanyisa a matshamela yakwe. (Genesisi 1:27) Hi kota ya xinyikiwo lexi xa lisima, ha zi kota ku alakanyisisa hi matshinya ya milayo ya Biblia. Loku hi ma tirisa, hi ta kula hi tlhelo ga moya kala hi maha vanhu vo buva, lava va ranzako Jehova na “kupima kabye [ku tolovetilwe] va kala va zi kota ku hambanyisa a kusaseka ni kubiha.” — Maheberu 5:14.

2 Za lisima nguvu a ku alakanyisisa hi matshinya ya milayo ya Biblia nyamutlha hakuva a tiko giya mahlweni hi kukarata laha kaku hambu loku kova ni milayo ya tsanza-vahlayi yi wa nga ta zi kota ku eneta a ziyimo zontlhe zi humelelako wutomini. A siensia ya kuchuma mababyi yi yi kombisa khwatsi a mhaka leyi, nguvunguvu ka zipanzana za nkhata ni machumela lawa ma tirisako nkhata. Leyi i mhaka yi karatako vontlhe lava va lavako ku ingisa Jehova. Hambulezo, loku hi zwisisa a lisima la matshinya ya milayo ya Biblia, hi fanele zi kota ku maha ziboho za wutlhari lezi zi tsakisako a livalo la hina zi tlhela zi hi hlayisa liranzweni la Nungungulu. (Mavingu 2:6-11) A hi wulawuleni hi yo kari ya matshinya lawo.

A WUTOMI NI NKHATA ZI BASILE

3, 4. Hi rini laha a Mitsalo yi kumbukako a kubasa ka nkhata hi khati go sangula, niku hi wahi a matshinya ya milayo lawa ma seketelako a mhaka leyo?

3 A kuranga, Jehova i lo komba kuzwanana ka hombe ku nga kona xikari ka wutomi ni nkhata, zinwe ni kubasa ka zona, xikhatanyana nzhako ka kuva Kana a dele Abeli. Nungungulu i te ngalo ka Kana: “A gezu ga nkhata wa nakuloni gi rilile misaveni gita ka mina.” (Genesisi 4:10) Mahlweni ka Jehova, a nkhata wa Abeli wu wa yimela a wutomi gakwe, legi gi nga tsemarisilwe hi ndlela ya xapi. Hikwalaho, ku nga wuliwa lezaku a nkhata wa Abeli wu lo rila ka Nungungulu na wu lonza a ku photelwa. — Maheberu 12:24.

4 Anzhako ka Ntalo wa Noa, Nungungulu i lo vumelela vanhu lezaku vaga a nyama ya zihari kanilezi va ngagi nkhata wa kona. Nungungulu i te ngalo: “A nyama leyi yi nga ni wutomi, gi nga wona nkhata, mu ngagi. A nkhata wa nwina, wu nga kuhanya ka nwina, hakunene, nzi ta wu rihisa.” (Genesisi 9:4, 5) A nayo lowu wa tira ka vana vontlhe va Noa kala masikwini ya hina. Wu tiyisa lezi zi nga kombisilwe magezwini yo ranga ya Nungungulu ka Kana — ya lezaku a wutomi kutani muhefemulo wa zivangwa zontlhe wu yimelwa hi nkhata. A xileletelo lexo xi dlunyatisa kambe lezaku Jehova, a Xibuka xa wutomi, i ta lamula a vanhu vontlhe lava va nga kombisiko xichawo hi wutomi ni nkhata. — Tisimu 36:9.

5, 6. Xana a Nayo wa Mosi wu kombisile kuyini lezaku a nkhata wu basile niku ngwa lisima? (Wona kambe a kwadru “ Kombisa xichawo ka wutomi ga zihari.”)

5 A lisine leli li nga ka matshinya lawa ya mambiri li kombisilwe Nayweni wa Mosi. Levi 17:10, 11 i ngalo: “Kani hi wihi munhu . . . a gako ni lihi lixaka la nkhata, nzi ta mu cuwukisa hi mahlo ya makayi, nzi mu susa ka va ka kabye. Hakuva a muhefemulo wa nyama wu lomu nkhateni. Hikwalaho nzi mu nyikile wona a ku maha ha wona a nzhiho wa mihefemulo ya nwina laha alatini, hakuva hi wona nkhata wu mahako nzhiho hi kota ya muhefemulo wu nga ka wona.” * — Wona a kwadru “ A nkhata wu na ni ntamu wa kuva nzhiho.”

6 Loku a nkhata wa xihari xi delweko wu nga tirisiwangi laha alatini, wu wa fanele ku halatwa lahasi. Hi ku maha loko, a wutomi gi wa tlheliselwa ka Nwinyi wa gona wo sangula hi ndlela yo fananisa. (Deuteronome 12:16; Ezekieli 18:4) Hambulezo, wona lezaku a vaIsraeli va wa nga kurumeteki ku maha ni xihi kasi ku humesa nkhata wontlhe nyameni ya xihari laha ka kuza ku vumaleka ni dona. Loku a xihari xi delwe xi tlhela xi humesiwa khwatsi nkhata, a muIsraeli i wa zi kota kuga na a hi ni livalo li basileko, hakuva a ku humesa nkhata hi ndlela leyo ku wa ta ngha ku kombisile xichawo hi Munyiki wa Wutomi.

7. Xana Davida i kombisile kuyini a xichawo hi kubasa ka nkhata?

7 Davida, a “munhu wa mbilu ya [Nungungulu],” i wa ma zwisisa a matshinya ya milayo ma nga seketela a nayo wa Nungungulu xungetano hi nkhata. (Mitiro 13:22) Ka xikhati xo kari laha yena a nga sikile hi tora, a vanharu xikari ka vavanuna vakwe va lo nghena wugovelweni ga valala hi kunyanimela, va yakha mati hlobyeni, va mu nehela. Xana Davida i zi wonisile kuyini lezo? I lo wutisa aku: “Ina nzi nganwa a nkhata wa vavanuna lava va nyikeleko wutomi gabye ke?” Kuwoneni ka Davida, a mati lawayani hakunene ma wa hi nkhata wa wutomi ga vavanuna vakwe. Hikwalaho, hambu lezi a nga kari azwa tora i lo “ma chulula mahlweni ka Jehova.” — 2 Samueli 23:15-17.

8, 9. Xana a mawonela ya Nungungulu xungetano hi wutomi ni nkhata ma cicile kuyimisweni ka bandla ga wuKristu? Tlhamusela.

8 Ka xipimo xa 2.400 wa malembe anzhako ka loku Noa a nyikilwe xileletelo lexi, ni nzhako ka 1.500 wa malembe na ku mahilwe a xivumelwano xa Nayo, Jehova i lo pimisela a hubye yi fumako ya bandla go sangula ga wuKristu a ku tsala lezi: “Zi lo woneka ka Moya wa ku Basa ni ka hina, lezaku zi sasekile loku hi nga mu rwexi a nzhwalo wa hombe wo hunza zilo lezi zi lavekako; zi nga lezaku mu tsika lezi zi phahlelweko ka zifananiso, ni nkhata, ni lezi zi fileko hi ku tlimbiwa, ni kubhaya.” — Mitiro 15:28, 29.

9 Zi te dlunya lezaku a hubye yi fumako yo sangula yi wa zi tiva lezaku a nkhata wu basile niku a ku wu tirisa hi ndlela ya hava zi bihile a ku fana ni ku khozela zifananiso ni wubhayi. A maKristu ya lisine nyamutlha ma vumela a mawonela lawo. A xinwani kambe, kota lezi ma ehleketako hi matshinya ya milayo ya Biblia, ma zi kota ku xalalisa Jehova a xikhati lexi ma mahako ziboho xungetano hi ku tirisa a nkhata.

A KUTIRISWA KA NKHATA KUCHUMENI KA MABABYI

Nzi nga mu tlhamuselisa kuyini dokodela xungetano hi xiboho xa mina mhakeni ya kutiriswa ka zipanzana za nkhata ke?

10, 11. a) Xana a Timboni ta Jehova ti ku wonisa kuyini a kucheliwa nkhata wontlhe ni kucheliwa a zipanze-tshinya za wona? b) Hi kwihi laha a maKristu ma zi kotako kuva ni kuhambana ka mawonela xungetano hi nkhata?

10 A Timboni ta Jehova ta zi tiva lezaku a ku “tsika . . . nkhata” zi wula ku nga vumeli a ku cheliwa nkhata ge hambu ku nyika vanwani kutani ku hlengeletela a nkhata wa tona venyi lezaku ti cheliwa. Hi kota ya ku kombisa xichawo hi nayo wa Nungungulu, a ti vumeli kambe a ku cheliwa a zipanze-tshinya za mune za nkhata, ku nga maglobulo yo pswhuka, maglobulo yo basa, maplaketa, ni plasma.

11 Hi kota ya kutiriswa ka tindlela ti anzileko nyamutlha, a zipanze-tshinya lezo zi tala ku avanyiswa zi maha zipanzana lezi zi tiriswako hi tindlela to tsalangana. Xana a muKristu a nga vumela ku cheliwa a zipanzana lezo? Xana yena i zi wona kota “nkhata”? A munwe ni munwani i fanele ku ti mahela xiboho xakwe wutsumbu mhakeni leyi. Zi tano kambe xungetano hi machumela lawa ma tirisako a nkhata wa munhu yaloye a chumiwako yo kota a hemodiálise, hemodiluição, ni recuperação intraoperatória de células, loku a nkhata lowo wu nga hlengeletelwangi na ka ha hi mahlweni. — Wona a Xiengetelo “Zipanzana za nkhata ni mamahela ya operasawu.”

12. Xana hi fanele ku wona ni ku yimisanisa kuyini ni timhaka leti ti yelanako ni livalo?

12 Xana lezo zi wula ku, ka timhaka leti ti lavako lezaku a munhu a ti mahela xiboho xa yena nwinyi a ti na lisima ka Jehova ke? Ahihi, hakuva yena wa khatala nguvu hi maalakanyo ni zigelo za hina. (Gonza Mavingu 17:3; 24:12.) Hikwalaho, anzhako ka ku maha mukhongelo na u kombela xivuno ni ku kambisisa xungetano hi zipanzana za nkhata kutani machumela lawa ma tirisako nkhata, hi fanele ku ingisa a livalo la hina li gonzisilweko hi Biblia. (Va Le Roma 14:2, 22, 23) Hakunene, a vanwani a va faneli ku hi nyika mawonela ya tivalo tabye, ge hambu hina a hi faneli ku wutisa ku: “Loku ku wa hi wena, u wa ta maha yini?” Timhakeni leto, a muKristu munwe ni munwani i fanele ku “rwala a nzhwalo wakwe yena nwinyi.” * — Va Le Galatia 6:5; Va Le Roma 14:12; wona a kwadru “ Nza wona a nkhata kota lowu wu basileko?

A MILAYO YA JEHOVA YI KOMBISA A LIRANZO LAKWE LA WUDADANI

13. Xana a milayo ni matshinya ya milayo ya Jehova ma komba yini ha yena? Fananisa.

13 A milayo ni matshinya ya milayo lawa ma kumekako lomu ka Biblia ma kombisa lezaku Jehova Munyiki wa nayo a tlharihileko ni Dadani wa liranzo loyi a chelako nguvu kota hi kutshamiseka ka vana vakwe. (Tisimu 19:7-11) Hambu lezi a nayo wa ku “tsika . . . nkhata” wu kalako wu nga nyikwangi kota xileletelo xa machumela, hakunene wa hi vikela ka zikarato zi vangiwako hi kucheliwa nkhata. (Mitiro 15:20) Hi lisine, a votala va tirako ku chuma mababyi va wona a operasau gi mahiwako na munhu loye a nga cheliwangi nkhata kota gona “ga chukwana nguvu” ka machumela ya nguva leyi. Ka maKristu ya lisine, a maalakanyo lawo ma nge khwatsi ya maswa a ma hlamalisi ne ni kutsongwani. Mo tiyisa lezaku Jehova i na ni wutlhari gi nga hiko na kuecanyiswa ni liranzo la wudadani. — Gonza Isaya 55:9; Johani 14:21, 23.

14, 15. a) Xana a liranzo la Nungungulu hi vanhu vakwe li kombisilwe nzeni ka milayo yihi? b) Xana u nga ma tirisisa kuyini a matshinya ya milayo lawa ma seketelako a zileletelo lezi za kutivikela?

14 A milayo yo tala leyi Nungungulu a nyikileko vaIsraeli xikhatini lexo yi komba lezaku wa chela kota hi kutshamiseka ka vanhu vakwe. Hi xikombiso, i wa lava lezaku a tiyindlu ta vaIsraeli ti bhiyelwa a langwa kasi ku vikela timhango, kota lezi a tilangwa ti nga hi wutshamu gi nga tala ku tirisiwa. (Deuteronome 22:8; 1 Samueli 9:25, 26; Nehemia 8:16; Mitiro 10:9) Nungungulu i wa layile kambe lezaku a tihomu to leva ti wonelelwa. (Eksodusi 21:28, 29) A ku nga ingisi a zileletelo lezi zi wa komba a kungakhatali ka hombe hi kutshamiseka ka vanwani niku zi wa neha a nanzu wa nkhata.

15 U nga ma tirisisa kuyini a matshinya ya milayo lawa ma seketelako a milayo leyo? Hikuyini u nga alakanyeliko a mova wa wena, mafambisela ya wena, zifuyo za wena, yindlu ya wena, laha u tirako kona, ni zihungato lezi u zi hlawulako ke? Ka matiko yo kari, a timhango hi tona ti dayako nguvu a vaswa, hakuva a kutala ka zikhati va ti veka mhangweni handle ka xigelo. Hambulezo, a vaswa lava va lavako ku tshama liranzweni la Nungungulu va nyika lisima a wutomi niku a va hloti kutitsakisa hi mihlakano ya mhango. A va na maalakanyo ya wupumbu ya lezaku a muswa a nga welwi hi mhango. Wutshanwini ga lezo, va ti buza hi wuswa gabye hi ku potsa a zilo zo bayisa. — Mutshawuteli 11:9, 10.

16. Hi gihi a tshinya ga nayo ga Biblia gi tirako kubhoxweni ka nyimba? (Wona kambe a tlhamuselo wa lahasi.)

16 Hambu a wutomi ga nwanana a nga rumbyini ga nyine wakwe ga lisima ka Nungungulu. Le Israeli wa kale, loku a munhu wo kari a bayisa a wasati a nga hi ni rumbu zonake kufa kani i mamani wa kona kutani a n’wana wa yena, Nungungulu i wa wona a munhu loyi a nga ni nanzu kota mudayi, niku i wa fanele ku riha “wutomi hi wutomi.” * (Gonza Eksodusi 21:22, 23.) Hi nga alakanya lezi Jehova a faneleko ku ngha a ti zwisa zona a xikhati lexi a wonako a vanana va tsanza-vahlayi va ha hiko marumbyini ya vamamani vabye na va dawa ha womu lembe ni lembe, a kutala ka tinyimba leto na ti bhoxiwa hi kota ya wubhayi.

17. Xana u nga mu chavelelisa kuyini a munhu loyi a bhoxileko nyimba na a nga se gonza a milayo ya Nungungulu?

17 Makunu, ahati a wasati loyi a bhoxileko nyimba na a nga se gonza a lisine la Biblia ke? Zi wula lezaku Nungungulu a nga ta mu mahela wuxinji? Ne ni kutsongwani! Hakunene, a munhu loyi a ti solako hi kumbhelela wa zi kota ku rinzela a ku tsetselelwa hi Jehova xiseketelweni xa nkhata wa Jesu wu halatilweko. (Tisimu 103:8-14; Va Le Efesusi 1:7) Kunene, Kristu wutsumbu i te ngalo: “A nzi telangi ku ta vitana a valulamileko kuhunzulukeni, kanilezi a vaonhi.” — Luka 5:32.

POTSA A LIVENGO!

18. Xana a Biblia gi tivekisisa kuyini a mutsu lowu wu vangako a kuhalatwa ka nkhata?

18 Ahandle ka ku nga maheli kubiha vanwani ntsena, Jehova i lava lezaku hi fuvisa mbilwini ya hina a mutsu lowu wu vangako a kuhalatwa ka nkhata — ku nga livengo. Mupostoli Johani i lo tsala aku: “Kani hi wihi a vengako makabye wakwe, mudayi.” (1 Johani 3:15) A munhu loye a nga lumbeli ku venga a makabye wakwe ntsena kanilezi i xuva lezaku ngha afa. A livengo lakwe li nga ha ti komba hi mahlevo kutani zilumbeto zaku loku zi wa hi lisine, a munhu loye i wa ta lamulwa hi Nungungulu. (Levi 19:16; Deuteronome 19:18-21; Mateu 5:22) Hikwalaho, za lisima nguvu a kuva hi fuvisa timbilwini ta hina a kubiha kontlhe loku ku nga ha vako kona! — Jakobe 1:14, 15; 4:1-3.

19. Xana a munhu loyi a hanyako hi matshinya ya milayo ya Biblia i ma wonisa kuyini a mavesi yo kota Tisimu 11:5 ni Va Le Filipi 4:8, 9 ke?

19 Lava va nyikako lisima a wutomi a ku fana na Jehova na va lava ku tshama liranzweni lakwe va potsa a tihanyi ta tixaka tontlhe kambe. A Lisimu 11:5 li ngalo: ‘Jehova wa venga loyi a ranzako kuleva.’ A vesi legi a hi magezu ma kombisako a wumunhu ga Nungungulu ntsena; kanilezi i tshinya ga nayo gi kombako a ndlela ya mahanyela. Gi kuca lava va ranzako Nungungulu lezaku va potsa a zihungato zontlhe zi vuvumisa a ku ranza tihanyi. Hi kufanana, a magezu lawa ma nge “Nungungulu wa kurula” ma susumeta a malanza yakwe lezaku ma tata a maalakanyo ni timbilu tabye hi zilo zi ranzekako, za zi nene ni zi faneleko ku bongiwa — ku nga lezi zi vangako kurula. — Gonza Va Le Filipi 4:8, 9.

TI HAMBANYISE NI TIHLENGELETANO LETI TI NGA NI NANZU WA NKHATA

20-22. Hi xihi a xiyimeko xa maKristu lomu tikweni, niku hikuyini?

20 Mahlweni ya Nungungulu, a tiko gontlhe ga Satani gi na ni nanzu wa nkhata. A mafambisela ya gona ya politika, ma kombisiwako Mitsalweni kota zivanza, ma kari ma daya vanhu va tsanza-vahlayi, a ku patsa ni malanza ya Jehova yo tala. (Danieli 8:3, 4, 20-22; Kuvululelwa 13:1, 2, 7, 8) Na gi tirisana ni mifumo leyi yo fana ni zivanza, a fambisela ga mabhinzu ni ga siensia ma tira zinwe kasi ku betha zibhamu zo tshisa nguvu, ma kuma mali yo tala hi kota ya bhinzu lego. Zi la su dlunya lezaku “a tiko gontlhe gi le ntanwini wa loyi wa kubiha”! — 1 Johani 5:19.

21 Kota lezi a valanzeli va Jesu ‘va nga hiko va tiko,’ ni ku kala va nga ti ngheniseli ka politika ni ka tiyimpini ta tiko, va ti karatela ku ngavi ni nanzu wa nkhata. Va maha lezo hi ku nga dayi munhu ge hambu ku seketela a ntlhangano wo kari wa politika. * (Johani 15:19; 17:16) Niku hi ku pimanyisa Kristu, a va va maheli tihanyi lava va va xanisako. Wutshanwini ga lezo, va ranza a valala vabye va tlhela va va khongelela. — Mateu 5:44; Va Le Roma 12:17-21.

22 A xinwani kambe, a maKristu ya lisine a ma ti ngheniseli ka “Babuloni loyi wa hombe,” — ku nga mufumo wa misava yontlhe wa wukhongeli ga mawunwa ni lowu wu nga ni nanzu wa nkhata a ku hunza yontlhe. A Mhaka ya Nungungulu yi ngalo ‘ku kumilwe ka yena a nkhata wa vaprofeti ni wa vobasa, ni wa vontlhe lava va dayilweko misaveni.’ Hikwalaho, a Biblia ga hi tlharihisa giku: “Humani ka yena, nwina vanhu va mina.” — Kuvululelwa 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Zi wula yini a ku huma ka Babuloni loyi wa Hombe?

23 A ku huma ka Babuloni loyi wa Hombe zi hunza a ku vinyisa a vito ga wena ka xaxameto wa ziro za yena. Zi patsa kambe a ku venga a mitiro ya manyala leyi a wukhongeli ga mawunwa gi yi vumelako kutani gi yi vuvumisako kubaseni — yi nga zilo zo kota wubhayi, ku ti nghenisela ka politika, ni ku hlota titshomba hi makangwa. (Gonza Tisimu 97:10; Kuvululelwa 18:7, 9, 11-17) A mitiro leyo hakunene yi tala ku yisa kuhalatweni ka nkhata!

24, 25. Hi xihi a xiseketelo lexi Nungungulu a xi tirisako lezaku a kombisa tipswalo ka munhu a ti solako loyi a nga ni nanzu wa nkhata, niku xana lezo zi kombisilwe kuyini na ka ha hi mahlweni zikhatini za kutsaliwa ka Biblia?

24 Na hi nga se nghena wukhozelini ga lisine, a munwe ni munwani wa hina, hi ndlela yo kari, i seketele a tiko ga Satani niku hi kota ya lezo i wa hi ni nanzu wo kari wa nkhata. Hambulezo, lezi hi cicileko a mahanyela ya hina, hi kholwa ka muphahlo wa Kristu wa kutirula, hi tlhela hi hendleleta a wutomi ga hina ka Nungungulu, hi lo kombiswa tipswalo hi Nungungulu hi tlhela hi vikelwa hi tlhelo ga moya. (Mitiro 3:19) A kuvikelwa loko ku wa fananiswa hi miti kutani madoropa ya wuponelo zikhatini za kutsaliwa ka Biblia. — Mitsengo 35:11-15; Deuteronome 21:1-9.

25 Ma wa tirisa kuyini a malulamiselo lawo? Loku a muIsraeli a daya munhu hi kuphazama, i wa fanele ku tsutsumela ka ginwe ga madoropa lawo ya wuponelo. Anzhako ka loku a valamuli vo buva va xuxile a mhaka leyi, a mudayi loye a zi mahileko hi kuphazama i wa fanele ku hanya doropeni lego ga wuponelo kala kufa a mupristi wa hombe. Anzhako ka lezo i wa ta tlhatlheka lezaku a hanya ni kwihi a ku lavako. Hi nga wona a kusaseka ka xikombiso lexi xa tipswalo ta Nungungulu ni xa lisima la hombe leli a nyikako wutomi ga vanhu! Lexi nyamutlha xi yimelwako hi madoropa lawo ya kale ya wuponelo i lulamiselo ga Nungungulu gi seketelwako ka muphahlo wa Kristu wa kutirula, lowu a wu maheleko ku hi vikela ka kufa hi kota ya ku phazama hi hambunyeta a nayo wa Nungungulu wa lezaku a wutomi ni nkhata zi basile. Wa gi nyika lisima a lulamiselo lego? U nga kombisa kuyini lezaku wa gi nyika lisima ke? A yinwe ndlela ku ramba vanwani lezaku va patsana na wena doropeni go fananisa, nguvunguvu hi kota ya lezi a “kuxaniseka ka hombe” ku tshinelako hi xihatla. — Mateu 24:21; 2 Va Le Korinte 6:1, 2.

NYIKA LISIMA A WUTOMI HI KU XUMAYELA MAHUNGU YA MUFUMO

26-28. Xana a xiyimo xa hina nyamutlha xi fananisa kuyini ni lexi xa muprofeti Ezekieli, niku hi nga tshamisa kuyini liranzweni la Nungungulu?

26 A matshamela ya vanhu va Nungungulu masikwini ya hina ma hi alakanyisa Ezekieli, a muprofeti wa kale, loyi Jehova a nga mu nyikile a ntiro wa kuva murinzeli wa yindlu ya ka Israeli hi tlhelo ga moya. Nungungulu i te ngalo kakwe: “Zwana a mhaka yi humako nonwini wa mina, u va tlharihisa vitweni ga mina.” Loku Ezekieli i wa no ala a ntiro wakwe, ngha a vile ni nanzu wa nkhata wa lava va delweko a xikhati lexi Jerusalema a nga lamulwa. (Ezekieli 33:7-9) Kanilezi Ezekieli i lo ingisa niku a nga vangi ni nanzu wa nkhata.

27 Nyamutlha, hi tshinela kugumeseni ka tiko gontlhe ga Satani. Hikwalaho, a Timboni ta Jehova ti zi wona na zi hi xikurumeta ni lungelo a ku huwelela a “siku ga ku ti photela” ka Nungungulu zinwe ni mahungu ya Mufumo. (Isaya 61:2; Mateu 24:14) Xana wa ti nyiketela nguvu ntirweni lowu wa lisima? Mupostoli Paule i wa khatalela nguvu a ntiro wakwe wa kuxumayela. Kota wuyelo ga kona i zi kotile ku wula lezi: “A nzi na nanzu nkhateni wa nwina nwentlhe. Hakuva a nzi lovangi a kuba hungu ka nwina hi kungo gontlhe ga Nungungulu.” (Mitiro 20:26, 27) Hi nga wona a xikombiso xi nene xa kuva hi xi pimanyisa!

28 Hakunene, kasi ku tshama liranzweni la Jehova lo kufumela ni la wudadani, hi fanele ku maha zotala a ku hunza ku wona a wutomi ni nkhata a ku fana ni lezi Jehova a zi wonisako zona. Hi fanele ku tshama na hi basile mahlweni yakwe kambe, khwatsi hi lezi hi to zi wona ka xipimo xi lanzelako.

^ nzi. 5 Xungetano hi magezu ya Nungungulu yaku: “A muhefemulo wa nyama wu lomu nkhateni,” a revista Scientific American gi ngalo: “Hambu lezi zi nga lisine lezaku a nkhata wu nga woniwa kota mufananiso wu yimelako wutomi, a magezu lawo hakunene ma wula lisine: a selula ginwe ni ginwani ga nkhata ga laveka kasi kuva ni wutomi.”

^ nzi. 12 Wona a Despertai! ga Agosto wa 2006, maphajina 3-12, gi humesilweko hi Timboni ta Jehova.

^ nzi. 16 A vatsali va madisionario ma tlhamuselako a magezu ya Biblia va wula lezaku a magezu ya mutsalo lowu hi xiHeberu “ma wonekisa ku khwatsi a ma zi koti ku ngha ma wula a kubayiswa ka wasati yece.” Wona kambe lezaku a Biblia a gi wuli nchumu xungetano hi tanga ya nwanana loye a ha hiko rumbyini ga mamani kota yona xiseketelo xa kulamula ka Jehova.

^ nzi. 70 Kasi ku kuma manwani mahungu, wona a Xiengetelo “Zipanzana za nkhata ni mamahela ya operasawu.”