1, 2. a) I tshinya muni ga nayo legi gi tako na gi rangela a valanzeli va Jesu kala masikwini ya hina? b) Xana a valala va zamisile kuyini ku hi hlula, niku zini zi nga humelela?

JESU i lo yima mahlweni ka Pilatu, a nga hi mulamuli wa hombe ka vontlhe mufunweni wa Juda, a wula a tshinya ga nayo legi ga ha rangelako a valanzeli Vakwe va lisine kala ni nyamutlha. “A mufumo wa mina a hi wa misava; loku a mufumo wa mina wu wa hi wa misava, zonake a malanza ya mina ngha ma lwile, kasi nzi nga nyikelwi ka vaJuda: kanilezi makunu a mufumo wa mina a hi wa lomu.” (Joh. 18:36) Pilatu i lo nyikela Jesu lezaku a dawa, kanilezi a kuhlula loko a ku tsuwukelwangi hi gambo. Jesu i lo guma a vuxiwa hi ka vafileko. A vafumeli va Mufumo wa Roma wa ntamu va zamile ku fuvisa a valanzeli va Kristu, kanilezi va woba mheho ntsena. A maKristu ma lo hangalasa a mahungu ya Mufumo misaveni yontlhe ya xikhati lexo xa kale. — Kol. 1:23.

² Anzhako ka kuyimiswa ka Mufumo hi 1914, a mifumo yo kari yi nga hi ni masochwa ni zibhamu za ntamu nguvu ku hunza yontlhe matinwini yi zamile ku fuvisa a vanhu va Nungungulu. Kanilezi a ku na ni munwe wu zi kotileko ku hi hlula. A mifumo ni mapartido yo tala va zamile ku hi kurumeta a ku seketela a tlhelo go kari kulwisaneni kabye. Kanilezi a va humelelangi mizanweni yabye ya ku hi avanyisa. Inyamutlha, a vafumelwi va Mufumo va hanya matikweni wontlhe ya misava. Hambulezo, hi bohene hi wumakabye ga lisine ga misava yontlhe, na hi nga ti ngheniseli timhakeni ta wupolitika ga tiko. A wumunwe ga hina xikombiso xo tiya xa lezaku a Mufumo wa Nungungulu wa fuma ni lezaku Hosi Jesu wa ha simama ku rangela, ku gonzisa, ni ku vikela a vafumelwi vakwe. Wona lezi a zi mahisako zona, u tlhela u wona a kuhlula ku tiyisako kukholwa loku a hi nyikileko tihubyeni to kari ta wulamuli hi kota ya lezi hi nga ‘hiko va tiko.’ — Joh. 17:14.

3, 4. a) Zimaho muni zi humeleleko xikhatini xa kuyimiswa ka Mufumo? b) Xana a vanhu va Jehova va wa yi zwisisa khwatsi a mhaka ya wukala-tlhelo cima ka kale ke? Tlhamusela.

³ Anzhako ka kuyimiswa ka Mufumo, ku lo lwiwa yimpi le tilweni zonake Satani a hoxiwa lahasi misaveni. (Gonza Kuvululelwa 12:7-10, 12.) Laha misaveni konawu ku lo lwiwa yimpi, leyi yi nga ringa a kutiyimisela ka vanhu va Nungungulu. Vona va wa ti yimisele ku lanzela a xikombiso xa Jesu, va nga mahi xipanze xa  tiko. Kanilezi kusanguleni a va tekelangi ku zi tiva ku lezo zi wa ta kurumeta a kutikarata muni lezaku va nga ti ngheniseli ni ka yihi mhaka ya wupolitika.

⁴ Hi xikombiso, a Volume 6 ya xaxameto wa mabhuku Millennial Dawn, * leyi yi humesilweko hi 1904, yi wa kuca a maKristu lezaku ma nga hlengeli tiyimpini. Hambulezo, yi tlhelile yiku loku a muKristu a vitaniwa wusochweni, i wa fanele ku ti karatela ku kombela ku maha ntiro wu nga patsiko kulwa yimpi. Loku lezo zi aliwa a tlhela a rumelwa kulweni, i wa fanele ku ti karatela ku nga dayi munhu. Na a wulawula hi xiyimo va nga hi ka xona xikhatini lexo, Herbert Senior, a nga hanya le Inglaterra na a bapatizilwe hi 1905, i te ngalo: “A vamakabye va wa kanganyiseka nguvu niku ku wa nga hi na xileletelo xo dlunyateka xa lezaku xana zi wa lulamile kuya wusochweni na u ngayi u yalwa ke.”

5. Xana The Watch Tower wa 1 ka Setembro wa 1915 i sangulisile kuyini ku chukwatisa a mazwisisela ya hina?

⁵ Kanilezi, The Watch Tower wa 1 ka Setembro wa 1915 i lo sangula ku chukwatisa a mazwisisela ya hina ya mhaka leyi. Xungetano hi lezi zi nga kari zi wuliwa ka Studies in the Scriptures, a revista lego gi te: “A hi zi tivi khwatsi, kanilezi a kuya wusochweni, hambu loku u ngayi u yalwa, zo khwatsi za lwisana ni milayo ya wuKristu.” Ahati loku a muKristu a hi mhangweni ya ku lava ku dawa hi kota ya ku ala kuya wusochweni ke? A nzima leyo yi hlamulisile lezi: “Xana za siza a ku dawa na u tirela a tihosi ta misava, na u tshova a milayo ya Hosi ya hina ya le Tilweni, a ku hunza ku dawa hi ku tsumbeka ka Hosi ya Kurula, na u ala ku tshova a milayo Yakwe? Xikari ka mafela lawa ya mambiri hi wa ta hlawula legi go gumesa — kufa hi kota ya ku tsumbeka ka Hosi ya hina ya le Tilweni.” Hambu lezi yi wulileko a magezu lawa ya ntamu, a nzima leyo yi gumesisile lezi: “A hi mu kurumeti ku maha lezo. Ho mu nyika mawonela ntsena.”

6. Zini u zi gonzileko ka xikombiso xa makabye Herbert Senior?

⁶ A vamakabye vo kari va lo tekela ku zi wona ku a kuya wusochweni zi bihile va tlhela va ti longisela ku yimisana ni wuyelo ga ku nga ingisi wuhosi mhakeni leyo. Herbert Senior, loyi ha ha hi ku mu kumbukako, i te ngalo: “Ka mina, nzi wa nga woni kuhambana xikari ka ku chisela tibhala hi lomu ka xitimela [ntiro wu nga patsiko kulwa] ni ku chela tibhala leto lomu ka xibhamu lezaku ti duwuliwa.” (Luka 16:10) Hi kota ya lezi a livalo lakwe li nga kala li nga mu vumeleli kuya wusochweni, makabye Senior i lo yisiwa paxweni. Yena ni vamakabye vanwani va mune va wa hi ka ntlawa wa 16 wa vanhu va nga ala kuya wusochweni hi kota ya livalo, a ku patsa ni vavanuna va tinwani tixaka ta wukhongeli, lava va nga hi paxweni ga Richmond le Inglaterra, laha ku nga guma ku vitwa ku i Richmond 16. Ka siku go kari, Herbert ni vanwani vo kota yena va lo nghenisiwa xitimeleni va rumelwa hi xihundla lezaku va yalwa le França. Kwaseyo, va lo konelwa ku dawa. Yena ni vanwani va lo foliswa lezaku va duwulelwa hi xikwata xa masochwa, kanilezi a va dawangi. A wuhosi gi lo cica a maalakanyo ya gona gi va valela paxweni hi khume ga malembe.

7. Kusanguleni ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava, zini lezi a vanhu va Nungungulu va nga sina va zi polile?

 ⁷ A xikhati lexi a Yimpi ya Wumbiri ya Misava yi nga sangula, a vanhu va Jehova kota ntlawa va wa wu tiva hi kudlunyatekileko a tlhamuselo wa ku ngavi va tiko ni lezi zi nga laveka kasi ku lanzela a xikombiso xa Jesu. (Mat. 26:51-53; Joh. 17:14-16; 1 Ped. 2:21) Hi xikombiso, The Watchtower wa 1 ka Novembro wa 1939 i wa hi ni nzima ya lisima nguvu yi nga hi ni hloko ya mhaka “Kukala-tlhelo,” yi ngaku: “A nayo lowu a vanhu va mahileko xivumelwano na Jehova va faneleko ku hanya hi wona makunu ngwa ku nga ti ngheniseli ne ni kutsongwani tiyimpini ta matiko.” Xungetano hi nzima leyo, Simon Kraker, loyi a nga guma a tira le tsinza, Brooklyn, Nova York, i te ngalo: “Nzi lo sangula ku zwisisa lezaku a vanhu va Nungungulu va fanele kuva ni kurula ni vanhu vontlhe, hambu loku ku kari ku lwiwa yimpi.” A kuga loko ka moya ku chikele hi xikhati xi faneleko ku tlhela ku longisela a vanhu va Nungungulu lezaku va yimisana khwatsi ni minzhingo ya hombe ka yontlhe leyi yi nga lava ku va wela mayelano ni kutsumbeka ka vona ka Mufumo.

8, 9. Xana a xiprofeto xa mupostoli Johani xi tatisekisile kuyini?

⁸ Mupostoli Johani i profetile lezaku anzhako ka kuyimiswa ka Mufumo hi 1914, drako, Satani Diabolus, i wa ta zama ku fuvisa a vaseketeli va Mufumo wa Nungungulu hi ku va hlatela a  congo wo fananisa. * (Gonza Kuvululelwa 12:9, 15.) Xana a xiprofeto xa Johani xi tatisekisile kuyini? Kusukela ka va 1920 ziya mahlweni, a vanhu va Nungungulu va lo hlaselwa hi kukanetwa. A ku fana ni vamakabye vo tala va nga hanya le América wa le Nwalungu xikhatini xa yimpi ya wumbiri ya misava, makabye Kraker i lo hoxiwa paxweni hi kota yo tsumbeka ka Mufumo wa Nungungulu. Hi lisine, nzeni ka yimpi leyo, xikari ka lava va nga hi paxweni hi lezi va nga ala kuya wusochweni hi kota ya wukhongeli gabye le Estados Unidos, a Timboni ta Jehova ti wa hi vambiri loku a ntlawa lowo wu wumbiwa hi vanhu vanharu.

⁹ Diabolus ni vaseketeli vakwe va wa xuva ku daya a kutsumbeka ka vafumelwi va Mufumo kontlhe lomu va nga hanya kona. Lomu Afrika, le Europa, ni le Estados Unidos, va wa yisiwa tihubyeni ta wulamuli ni mahlweni ka tihubye ti tlhatlhako zibochwa na zi nga se tlhanganyisa a xikhati zi konelweko xona loku zi nga phungeli. Hi kota ya kutiyimisela ka vona a ku simama va nga ti ngheniseli yimpini, va lo valelwa paxweni, va biwa, ni ku lamatwa. Le Alemanha, a vanhu va Nungungulu va lo yimisana ni tshikelelo wa hombe nguvu hi lezi va nga ala ku bayethela Hitler kutani ku nga seketeli a yimpi. Ku alakanyiwa lezaku a xipimo xa 6.000 wa vona va lo valelwa mapaxweni mufunweni wa maNazi, niku a ku hunza 1.600 wa Timboni ta Alemanha ni ta manwani matiko ti file mandleni ya vaxanisi va tona. Hambulezo, Diabolus a nga zi kotangi ku fuvisa a vanhu va Nungungulu. — Mar. 8:34, 35.

10. Xana “a misava” yi yimela yini, niku yi vunisile kuyini a vanhu va Nungungulu?

¹⁰ A xiprofeto lexi xi tsalilweko hi mupostoli Johani xi kombile lezaku “a misava” — ku nga ziro zo olovanyana za tiko legi — yi wa ta mita “a congo” wa tixanisa, kasi ku vuna a vanhu va Nungungulu. Xana a xipanze lexo xa wuprofeti xi tatisekisa kuyini? Ka makume ya malembe ya nzhako ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava, “a misava” yi yimelele a vaseketeli vo tsumbeka va Mufumo wa wuMessia. (Gonza Kuvululelwa 12:16.) Hi xikombiso, a tihubye ta wulamuli to hlaya na ti hi to chaveka ti vikele a tifanelo ta Timboni ta Jehova ta ku ala a ntiro wa wusochwa ni ku patseka mikhuweni ya ku khozela zifananiso za matiko. A kuranga, wona a kuhlula ko kari xikari ka kunyingi loku Jehova a nyikileko vanhu vakwe tihubyeni ta wulamuli xungetano hi ntiro wa wusochwa. — Tis. 68:20.

11, 12. Timhaka muni leti vamakabye Sicurella na Thlimmenos va yimiseneko nato, niku mave wahi magumo ya kona?

¹¹ Estados Unidos. Anthony Sicurella i wa hi munwe wa 6 wa vana va Timboni. Loku a mahile 15 wa malembe, i lo bapatizwa. A xikhati a nga maha 21 wa malembe i lo ti tsalelisa le hofiseni ya za wusochwa lezaku a ngayi wusochweni hi kota ya kuva mukhongeli. Anzhako ka malembe mambiri, hi 1950, i lo kombela ku cica a xigelo xi mu mahako a ngayi wusochweni kasi zi tiveka lezaku a ngayi hi kota ya livalo lakwe. Hambu lezi a mubiko wa mufumo wu ngaku zi wa nga bihangi ku maha lezo, a Hofisa  ya Wulamuli yi lo ala a xikombelo xakwe. Anzhako ka ku wulawulisana ni tihubye ta wulamuli to hambanahambana, a Hubye ya Hombe ya Wulamuli ya le Estados Unidos yi lo lamula a mhaka ya makabye Sicurella. A xiboho xi mahilweko xi vunile zinwani zisumbulwa za Estados Unidos lezi zi nga ala kuya wusochweni hi kota ya livalo.

¹² Grekia. Hi 1983, Iakovos Thlimmenos i lo lumbetwa ku nga ingisi wuhosi hi ku ala ku boha a farda ya wusochwa zonake a konelwa kuya paxweni. Loku a humesilwe paxweni, i kombelile ku maha kontabilista, kanilezi a xikombelo xakwe xi lo aliwa hi lezi a wumunhu gakwe gi nga chakisilwe hi xilumbeto xa ku nga ingisi wuhosi. I lo yisa mhaka leyo hubyeni ya wulamuli, kanilezi anzhako ka ku koniwa tihubyeni ta wulamuli ta Grekia, i yisile mhaka Hubyeni ya le Europa ya ku Lwela a Tifanelo ta Vanhu. Hi lembe ga 2000, a Kamara ya Hombe ya Hubye ya le Europa, yi wumbiwako hi 17 wa valamuli, yi lo kona a mufumo wa Grekia, lezi zi nga wu gonzisa a ku ngavi na xihlawulela. Mahlweni ka xiboho lexi, le Grekia ku wa hi ni ku hunza a 3.500 wa vamakabye va xinuna va nga lumbetiwa ku nga ingisi wuhosi hi kota ya ku ala kuya wusochweni. Anzhako ka kukoniwa ka mufumo wa Grekia, wona wu lo yimisa nayo lowu wu nga basisa a vamakabye lavo. Niku a nayo wu nga nyika a zisumbulwa zontlhe za Grekia a lungelo ga ku hlawula ku maha wunwani ntiro wa ku valeta a wusochwa, lowu wu nga yimisilwe malembana mahlweni ka lezo, wonawu wu lo tiyisiswa a xikhati lexi a milayo ya Grekia yi nga chukwatiswa.

13, 14. Zigonzo muni u alakanyako ku hi nga zi kuma timhakeni ta vamakabye Ivailo Stefanov na Vahan Bayatyan?

¹³ Bulgária. Hi 1994, Ivailo Stefanov i lo vitaniwa wusochweni na a hi ni 19 wa malembe. I lo ala kuya, ge hambu ku maha yinwani mitiro yi rangelwako hi masochwa. I konelwe ku tshama paxweni a 18 wa tihweti kanilezi i lo kombela ku yisa mhaka yakwe ka yinwani hubye ya wulamuli hi xigelo xa lezi a livalo lakwe li nga kala li nga mu vumeleli kuya wusochweni. Hi magumo, a mhaka yakwe yi yisilwe Hubyeni ya le Europa. Hi 2001, a mufumo wa Bulgária wu lo gemeta a mhaka leyi hi wunghana na makabye Stefanov, na yi nga se xuxiwa. A mufumo a wu tlhatlhangi makabye Stefanov yece kanilezi wu tlhelile wu tlhatlha ni zisumbulwa zontlhe za Bulgária zi nga xuva ku maha wunwani ntiro wo valeta a wusochwa. *

¹⁴ Armênia. Vahan Bayatyan i lo chikelelwa hi xikhati xa kuya wusochweni hi 2001. * I alile kuya kona hi kota ya livalo kanilezi a tihubye tontlhe ta wulamuli ta lomu tikweni ti lo mu kona. Hi Setembro wa 2002, i lo valelwa paxweni lezaku a tshama malembe mambiri ni khihlanya kanilezi i lo tlhatlhiwa anzhako ka ku tshama a khume ga tihweti ni khihlanya. Ka xikhatanyana xalexo, yena i lo yisa mhaka yakwe Hubyeni ya le Europa. Hambulezo, a Hubye leyo yi lo mu konawu hi 27 ka Outubro wa 2009. A xiboho lexo xi wa ku khwatsi kuhlulwa ka hombe nguvu ka vamakabye  va nga hi ka xiyimo xo fana le Armênia. Kanilezi, a Kamara ya Hombe yi lo tlhela yi xuxa a mhaka leyi. Hi 7 ka Julho wa 2011, a Hubye leyo yi lo yimelela makabye Vahan Bayatyan. Lego give khati go sangula laha a Hubye ya le Europa yi nga vumela lezaku loku munhu a ala kuya wusochweni hi kota ya livalo li ti seketelako ka wukhongeli i fanele ku vikelwa hi nayo wu vikelako a tifanelo ta kupimisa, ku tirisa livalo, ni ku khongela hi kutlhatlheka. A xiboho lexo a xi vikeli a tifanelo ta Timboni ta Jehova ntsena kanilezi xi vikela ni tifanelo ta mazana ya timiliyoni ta vanhu va matiko ma nga ziro za Wuhlengeli ga le Europa. *

15. Hikuyini a vanhu va Jehova va alako ku patseka mikhuweni yo bayethela zifananiso za mufumo?

¹⁵ A vanhu va Jehova a va tsumbeki ka Mufumo wa wuMessia hi ku ala kuya wusochweni ntsena, kanilezi va tlhela va tsumbeka ka wona hi ku ala hi xichawo a ku patseka mikhuweni yo bayethela zifananiso za mufumo. Nguvunguvu kusukela kusanguleni ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava, a misava yi lo tala hi moya wa ku tizwa matshanza hi ku lumba a tiko go kari. A zisumbulwa za  matiko yo tala zi kurumetwa ku hlambanya lezaku za tsumbeka ka matiko yabye ya mabeleko hi ku phindaphinda mitsalo yo kari, ku yimbelela a hino ya tiko, kutani ku bayethela a mujeke wa tiko. Kanilezi, hina hi sina hi ti hendleletile ka Jehova ntsena. (Ekso. 20:4, 5) Hi kota ya lezo, hi yimisana ni tixanisa ta talela ga cima. Hambulezo, Jehova ita na a tirisa “a misava” kasi ku mita a to kari ta tixanisa leto. Wona a kuhlula ko kari ko hlamalisa loku Jehova a hi nyikileko hi ku tirisa Kristu mhakeni leyi. — Tis. 3:8.

16, 17. I mhaka muni leyi Lillian na William Gobitas va yimiseneko nayo, niku zini u zi gonzileko mhakeni yabye?

¹⁶ Estados Unidos. Hi 1940, a Hubye ya Hombe ya Wulamuli ya le Estados Unidos yi lo yimelela a Timboni ta Jehova hi mavoto ya 8 ahandle ka ginwe mhakeni yi tivekako kota Xikola xa Muganga wa Minersville v. Gobitis. Lillian Gobitas, * a nga hi ni 12 wa malembe, ni nzisana yakwe William, a nga hi ni 10 wa malembe, va wa lava ku tsumbeka ka Jehova, niku hikwalaho, va lo ala ku bayethela mujeke kutani ku phindaphinda a mutsalo wa xihlambanyo. Hizalezo, va lo hlongoliwa xikoleni. A mhaka yabye yi lota Hubyeni ya Hombe ya Wulamuli, niku a Hubye yi lo kona va ka Gobitas hi ku wula lezaku a xikola xi va hlongolile hi ku fela ku hlayisa “wumunwe ga zisumbulwa za tiko.” A xiboho lexo xi lo vuxa a bhubhutsa ga tixanisa. A vanana vo tala va Timboni va lo sangula ku hlongolelwa zikoleni, a Timboni ta hombe ti lo luza mitiro ya tona, niku a tinwani Timboni ti lo xaniswa hi ndlela ya xapi hi xitshungo. A bhuku The Lustre of Our Country (A wudzunzo ga tiko ga hina) gi ngalo “a tixanisa leti ti nga wela a Timboni kusukela 1941 kala 1943 tive xapi ya hombe ka tontlhe ya ku beletela vanhu a ku khongela hi kutlhatlheka ka zana ga malembe ga wu 20 le América.”

¹⁷ A kuhlula ka valala va Nungungulu a ku tekangi xikhati xo leha. Hi 1943, a Hubye ya Hombe ya Wulamuli yi lo xuxa yinwani mhaka yo fana ni ya va ka Gobitis. Yi tiveka kota Wurangeli ga Gonziselelo ga le Virginia wa Mupela-gambo v. Barnette. Ka khati legi, a Hubye ya Hombe ya Wulamuli yi lo yima ni Timboni ta Jehova. Give khati go sangula matinwini ya Estados Unidos laha a Hubye ya Hombe ya Wulamuli yi nga cica a xiboho xa yona hi xikhatanyana xo fana ni lexo. Anzhako ka xiboho lexo, a kuxaniswa ka vanhu va Jehova le Estados Unidos ku lo hunguka nguvu. A mhaka leyi yi lo tiyisa a tifanelo ta zisumbulwa zontlhe za Estados Unidos.

18, 19. Zini lezi Pablo Barros a ngaku hi zona zi mu vunileko a ku timisela, niku xana a malanza manwani ya Jehova ma nga pimanyisisa kuyini a xikombiso xakwe?

¹⁸ Argentina. Pablo Barros, a nga hi ni 8 wa malembe, na Hugo Barros, a nga hi ni 7 wa malembe, va lo hlongolwa xikoleni hi 1976 hi ku kala va nga bayetheli mujeke. A khati ginwani, a diretora wa xikola i nikinyile Pablo a tlhela a muba hloko. Yena i lo tsayisa a vafana lavo hi ku va tshamisa hora xikoleni anzhako ka maaula, na a zama ku va kurumeta a ku hlengela mikhuweni yo bayethela zifananiso za mufumo. Loku a alakanya a mhaka leyo, Pablo i te ngalo: “Loku ku wa nga hi Jehova, na nzi tsanzekile ku timisela nziza nzi onha.”

 ¹⁹ A xikhati lexi a mhaka yi nga chikela hubyeni ya wulamuli, a mulamuli i lo yimelela a xiboho xa xikola xa ku hlongola Pablo na Hugo. Kanilezi, a mhaka leyi yi lo yiswa Hubyeni ya Hombe ya Wulamuli ya Argentina. Hi 1979, a Hubye leyo a yi seketelangi a xiboho xa hubye ya yi tsongwani, yi tlhela yiku: “A kuhlongoliwa ka nwanana ka lwisana ni fanelo yakwe ya ku gonza yi seketelwako hi nayo (Artigo 14) ku tlhela ku lwisana ni wutihlamuleli ga Mufumo ga ku gonzisa vanana (Artigo 5).” A kuhlula loku ku bhinzulele a xipimo xa 1.000 wa vana va Timboni. A vokari va nga hi ndleleni ya ku hlongoliwa, a va ha hlongoliwangi, niku a vanwani, vo kota Pablo na Hugo, va lo tlhelisiwa zikoleni.

20, 21. Xana a mhaka ya Roel na Emily Embralinag yi tiyisisa kuyini a kukholwa ka wena?

²⁰ Filipinas. Hi 1990, Roel Embralinag, * a nga hi ni 9 wa malembe, ni makabye wakwe Emily, a nga hi ni 10 wa malembe, zinwe ni xipimo xa 66 wa zinwani zigonzani zi nga hi Timboni, va hlongolilwe xikoleni hi ku ala ku bayethela mujeke. Leonardo, a papai wa Roel na Emily, i zamile ku bhulisana ni varangeli va xikola, kanilezi a nga humelelangi. Loku a zikarato zi simamile zi anza, Leonardo i lo yisa mhaka Hubyeni ya Hombe ya Wulamuli.  Leonardo i wa nga hi na mali ge hambu a adivogado wa ku mu yimelela. A ngango lowo wu lo khongela ka Jehova hi kuhiseka kasi ku kuma wurangeli. Ka xikhatanyana xalexo, a vanana va wa tseketselwa ni ku rukiwa. Leonardo i wa alakanya ku i wa nga hi na ndlela ya ku hlula hi kota ya lezi a nga kala a nga yi tivi milayo.

²¹ Hi kufamba ka xikhati, a ngango wu lo guma wu kuma muyimeli, Felino Ganal, a nga hi adivogado a nga tirile ka yinwe ya tikoponi ta nduma ta wulamuli ta tiko lego. Ka xikhati xa kuxuxiwa ka mhaka, makabye Ganal i wa humile ka koponi leyo a maha Mboni ya Jehova. A Hubye ya Hombe ya Wulamuli yi lo yima ni Timboni zonake yi fuvisa a nayo wa kuhlongola. Ka khati legi kambe, lava va nga zama ku tshova a kutsumbeka ka vanhu va Nungungulu va tsanzekile.

22, 23. a) Hikuyini hi kumileko kuhlula ko hlamalisa tihubyeni ta wulamuli ta matiko yo tala? b) Xana a wumakabye ga hina go rula ga misava yontlhe xikombiso xa yini?

²² Hikuyini a vanhu va Jehova va hlulileko nguvu tihubyeni ta wulamuli hi ndlela yo hlamalisa ke? Hina a hi na wunghana ni tihosi. Hambulezo, ka matiko yo hambanahambana, ni ka tihubye ta wulamuli to hambanahambana, a valamuli va nga hiko na xihlawulela va hi vikela lezaku hi nga hlaselwi hi vakaneti va nga ni xiviti na hina, niku a ziboho zi nga mahiwa zi tiyisile milayo yi hi vunako. Handle ko kanakana, Kristu wa seketela mizamo ya hina lezaku hi kuma kuhlula loko. (Gonza Kuvululelwa 6:2.) Hikuyini hi lwako tiyimpi leto tihubyeni ta wulamuli? A kungo ga hina a hi ku cica milayo. Kanilezi, hi lava ku simama hi tirela a Hosi ya hina, Jesu Kristu, na hi nga colopetelwi. — Miti. 4:29.

²³ Tikweni legi gi hambanyiswako hi kulwisana ka wupolitika ni livengo lo eta, a Hosi ya hina, Jesu Kristu, ya katekisa mizamo ya valanzeli va yona misaveni yontlhe ya ku lava ku nga ti ngheniseli tiyimpini ni timhakeni ta wupolitika. Satani wa tsanzeka a ku hi hambanyisa kasi ku hi hlula. A Mufumo wu hlengeletele vanhu va timiliyoni lava va alako “ku gonza kulwa.” A kuvakona ka wumakabye ga hina ga misava yontlhe xihlamaliso — ku nyika xitiyisekiso xi nga kanetwiko xa lezaku a Mufumo wa Nungungulu wa fuma! — Isa. 2:4.