1, 2. a) Hi xihi a xikombiso xa wusumbulwa ga wena Mufunweni wa Nungungulu? b) Hikuyini a Timboni ta Jehova ti tshukako ti wona xilaveko xa ku lwela a ku khozela hi kutlhatlheka?

XANA u xisumbulwa xa Mufumo wa Nungungulu? Kota Mboni ya Jehova, handle ko kanakana u xisumbulwa xa wona! Kanilezi, hi xihi a xikombiso xa wusumbulwa ga wena? A hi pasaporte, ge hambu ginwani pasi ga mufumo. A xikombiso xa kona xi yelana ni lezi u mu khozelisako zona Jehova Nungungulu. A wukhozeli ga lisine gi patsa zotala a ku hunza lezi u zi kholwako ntsena. Gi patsa lezi u zi mahako — a kuingisa ka wena a milayo ya Mufumo wa Nungungulu. Ka hontlheni, a wukhozeli ga hina gi khumba mahanyela ya hina wontlhe, a ku patsa ni lezi hi wundlisako zona a mingango ya hina hambu ni lezi hi hlamulisako zona a timhaka to kari ti yelanako ni ku chuma mababyi.

² Kanilezi, a tiko legi hi hanyako ka gona a hi xontlhe xikhati gi kombisako xichawo hi wusumbulwa legi hi gi nyikako nguvu lisima kutani milayo ya gona. A mifumo yo kari yi zamile ku beletela wukhozeli ga hina kutani ku gi fuvisa. A xinwani xikhati, a vafumelwi va Kristu va zile valwa lezaku va zi kota ku hanya hi milayo ya Hosi ya wuMessia. Xana zi fanele ku ku hlamalisa lezo? Ahihi. A vanhu va Jehova va masikwini ya kutsaliwa ka Biblia va walwa hi kukhanzakanya lezaku va zi kota ku khozela Jehova hi kutlhatlheka.

3. I yimpi muni leyi a vanhu va Nungungulu va yi lwileko masikwini ya Muzinza Estere?

³ Hi xikombiso, masikwini ya Muzinza Estere, a vanhu va Nungungulu va zile valwa lezaku va nga hihiritwi. Hikuyini? Hi lezaku a Hosi ya wumbiri ya tiko ga Persia, yi nga bihile timbilu, yi lo kuca Hosi Ahasuerusi a ku daya a vaJuda vontlhe va nga hanya mufunweni lowo hakuva ‘a milayo yabye yi wa hambene ni ya vanwani.’ (Est. 3:8, 9, 13) Xana Jehova i tsikile malanza yakwe? Ahihi, hakuva i lo katekisa a mizamo ya Estere na Mordekai ya ku kombela kuvikelwa ka vanhu va Nungungulu ka hosi ya Persia.— Est. 9:20-22.

4. Zini hi to wulawula hi zona ka xipimo lexi?

⁴ Ahati nyamutlha ke? Kota lezi hi zi wonileko ka xipimo xa ha hi ku hunzako, a mifumo ya tshuka yi vukela a Timboni ta Jehova. Ka xipimo lexi, hi ta wulawula hi tindlela to kari leti a mifumo yi zamako hi tona a ku beletela a wukhozeli ga hina. Hi ta wulawula nguvunguvu hi zipanze zinharu: (1) fanelo ya hina ya  kuva kona kota hlengeletano ni ya ku khozela kota lezi hi zi lavisako zona, (2) fanelo ya ku hlawula a machumela ya mababyi hi kuya hi matshinya ya milayo ya Biblia, ni (3) fanelo ya vapswali ya ku wundla vana hi kuya hi milayo ya Jehova. Ka xipanze xinwe ni xinwani, hi ta wona lezi a zisumbulwa zo tsumbeka za Mufumo wa wuMessia zi lwisako zona hi ntamu wontlhe kasi ku vikela a wusumbulwa ga zona ni lezi a mizamo ya zona yi katekisiswako zona.

5. Xana a kuvumelelwa ka ntiro wa hina hi kuya hi nayo zi neha mabhinzu muni ka maKristu ya lisine?

⁵ Xana hi na ni xilaveko xa ku kombela ka mifumo ya vanhu lezaku yi hi vumelela ku khozela Jehova? Ahihi, kanilezi a ku maha lezo zi hi olovisela a wukhozeli ga hina — hi xikombiso, zi hi olovisela ku khoma mitlhangano hi kutlhatlheka tiSalawini ta hina ta Mufumo ni ta Mitlhangano ya Hombe, ku gandla ni ku amukela mabhuku ma seketelwako ka Biblia hi matiko-wundle ni ku xumayela mahungu yo saseka ka vaakelani va hina hi kutlhatlheka. Ka matiko yo tala, a Timboni ta Jehova ti ti tsalelisile mufunweni lezaku ti zi kota kuva ni kutlhatlheka loku a tinwani tixaka ta wukhongeli ti ti tsalelisileko ti nga nako. Kanilezi, zini zi mahekako loku a mifumo yi ala ku hi tsalelisa kutani ku zama ku hi beletela ku khozela?

6. Xikarato muni lexi a Timboni ta Jehova ti yimiseneko naxo le Austrália kusanguleni ka va 1940?

⁶ Austrália. Kusanguleni ka va 1940, a mwamangulu wa hombe wa le Austrália i te a tigonzo ta hina “i mhango” ka makungo yabye ya kulwa yimpi. Hikwalaho, a ntiro wa hina wu lo beletelwa. A Timboni a ta ha zi kotangi ku khoma mitlhangano ge hambu ku xumayela kubaseni, a Beteli yi lo valiwa, hi wutlelwa a tiSalawu ta Mufumo. Hambu kuva ni mabhuku ya hina ntsena zi wa beletelwa. Anzhako ka ku simama ni ntiro wa kuxumayela hi malembe yo hlaya xihundleni, a Timboni ta le Austrália ti lo gumesa ti vumelelwa. Hi 14 ka Junho wa 1943, a Hubye ya Hombe ya le Austrália yi lo fuvisa a nayo wa kubeletela a ntiro wa hina.

7, 8. Tlhamusela lezi a vamakabye va hina le Rússia va nga lwisa zona hi malembe lezaku va zi kota ku khozela hi kutlhatlheka.

⁷ Rússia. A Timboni ta Jehova ti tshamile makume ya malembe na ti beletelwa hi mufumo wa wukomunista kanilezi ti gumile ti vumelelwa ku ti tsalelisa mufunweni hi 1991. Anzhako ka kuwa ka mufumo wa União Soviética, hi lo vumelelwa hi nayo wa mufumo wa Rússia hi 1992. Kanilezi, na ku nga se hunza xikhati xo leha, a vakaneti vo kari — nguvunguvu va Chechi ya Ortodoxa ya Rússia — va lo zangariswa hi lezi a Timboni ti nga kari ti engetela hi xihatla. Va lo tsamba a ntlhanu wa zilumbeto va zi rwexa a Timboni ta Jehova malembeni ya kusukela 1995 kala 1998. A khati ni khati va nga lava ku zi yisa hubyeni ya wulamuli, a adivogado wabye i wa nga kumi xihoxo ka Timboni. Kota lezi va nga bhejile ku khawulisa a Timboni, va lo tsamba xinwani xilumbeto hi 1998. Kusanguleni, a vakaneti va lo koniwa kanilezi loku va kombelile ku a mhaka yi tlhela yi wonisiswa, a Timboni ti lo koniwa  hi Maio wa 2001. A mhaka leyi yi lo tlhela yi sangula ku xuxiswa hi Outubro wa lembe lego, lezi zi nga gumesa hi ku fuviswa ka hlengeletano ya Timboni le Moscovo zinwe ni mitiro ya yona.

⁸ Ku lo lanzela a tixanisa. (Gonza 2 Timote 3:12.) A Timboni ti lo chaviselwa ni ku bungutelwa. A mabhuku ya hina ma wutliwa; a kulugariwa kutani kuakiwa ka tiyindlu ta wukhozeli ku beletelwa nguvu. A vamakabye va hina va ma wonile hakunene! A Timboni ti wa yisile mhaka Hubyeni ya le Europa ya ku Lwela a Tifanelo ta Vanhu hi 2001 ti tlhela ti yi rumelela manwani mahungu hi 2004. Hi 2010, a Hubye ya le Europa yi lo tsema mhaka. Yi lo wona lezaku a mufumo wa Rússia wu lo beletela a Timboni hi kota ya xihlawulela xa wukhongeli zonake yiku a ku na xigelo xa ku seketela a ziboho za tihubye leti ti nga konile a Timboni hakuva a ku kumiwangi xihoxo ka Mboni ni yinwe. A Hubye yi tlhela yiku a kungo ga kubeletelwa loko ku wa hi ku tsona Timboni a tifanelo ta tona ti seketelwako hi nayo. A xiboho xa Hubye xi lo tiyisa a fanelo ya Timboni ya ku tira za wukhongeli ga tona hi kutlhatlheka. Hambu lezi a wuhosi ga Rússia gi nga lanzeliko a xiboho xa Hubye ya le Europa, a vanhu va Nungungulu tikweni lego va tiyisilwe nguvu hlana hi kuhlula loko.

9-11. Xana a vanhu va Jehova va lwisile kuyini le Grekia lezaku va zi kota ku tlhangana kasi ku khozela, niku mave wahi magumo ya kona?

⁹ Grekia. Hi 1983, Titos Manoussakis i lo lugara a salawu le Heraklion, le Kreta, lezaku ku tlhangana kona a ntlawana wa Timboni ta Jehova kasi ku khozela. (Maheb. 10:24, 25) Kanilezi, na ku nga hi kale, a paderi wa Chechi ya Ortodoxa i lo ya kecara wuhosini lezaku a Timboni ti nga vumelelwi ku tirisa a salawu leyo kasi ku khozela. Hi xigelo muni? Ntsena hi lezi a tigonzo ta Timboni ti hambanako ni ta Chechi ya Ortodoxa! A wuhosi gi lo sangula ku komamisa Titos Manoussakis ni Timboni tinwani ta tinharu. Va lo hakheliswa wukode (multa) va tlhela va konelwa ku tshama tihweti timbiri paxweni. Kota zisumbulwa zi tsumbekileko ka Mufumo wa Nungungulu, a Timboni ti alakanyile lezaku a xiboho xa hubye ya wulamuli xi wa tshova a fanelo ya tona ya ku khozela hi kutlhatlheka, niku hikwalaho, ti lo yisa mhaka leyi ka tinwani tihubye ta wulamuli ta Grekia kala tiza ti chikela Hubyeni ya le Europa.

¹⁰ Hi magumo, hi 1996, a Hubye ya le Europa yi lo chela livunzi lo hisa a vakaneti va wukhozeli ga lisine. A Hubye yi lo wona lezaku “a Timboni ta Jehova ti maha xipanze xa tihlengeletano ta wukhongeli ‘ti tivekako’ nayweni wa Grekia” niku a kukoniwa ka tona hi tinwani tihubye ta wulamuli “zi lwisana ni fanelo ya tona ya ku khozela hi kutlhatlheka.” A Hubye yi tlhelile yiku a mufumo wa Grekia a wu na fanelo ya ku “kona a tigonzo ta wukhongeli go kari ge hambu lezi gi khozelisako zona.” Lava va nga valelwe paxweni va lo suselwa nanzu zonake ku tiyiswa a fanelo yabye ya ku khozela hi kutlhatlheka!

¹¹ Xana a kuhlula loko ku mbhetile zikarato le Grekia? Ahihi, mbuyangwana. Hi 2012, ku lo lulamiswa a mhaka yo fana le  Kassandreia, Grekia, anzhako ka ku ngha yi xuxilwe hi xipimo xa 12 wa malembe. A khati legi, a mhaka yi wa no vuxiwa hi bixopo wa Chechi ya Ortodoxa. A Hubye ya Mufumo, yi nga hubye ya wulamuli ya hombe ka tontlhe le Grekia yi lo yimelela a vanhu va Nungungulu. A xiboho xa yona xi lo tshaha a nayo wa mufumo wa Grekia lowu wu vumelelako vanhu a ku khozela hi kutlhatlheka xi tlhela xi ala xilumbeto xa lezaku a Timboni ta Jehova a hi wukhongeli gi tivekako. A Hubye yi gumile yiku: “A tigonzo ta Timboni ta Jehova a ti fihlalangi niku, hikwalaho, ti khozela a chechi yi tivekako.” A ziro za xibandlana xa Kassandreia za giya makunu hi lezi zi zi kotako ku khoma mitlhangano ya wukhozeli Salawini ya zona ya Mufumo.

12, 13. Xana a vakaneti le França va zamisile kuyini a ku ‘tsimbeketa, vaku: I nawo,’ niku mave wahi magumo ya kona?

¹² França. A vakaneti vo kari va vanhu va Nungungulu va tirisa a pulani ya ku ‘tsimbeketa, vaku: I nawo.’ (Gonza Tisimu 94:20.) Hi xikombiso, xikari ka va 1990, a vawoneleli va mikhupo le França va lo sangula ku hlola a timali ta Association Les Témoins de Jéhovah (ATJ), yi nga yinwe ya tihlengeletano ti tiriswako hi Timboni ta Jehova le França. A ministro wa mafinansa i lo tivisa a kungo ga kuhlolwa loko hi magezu lawa: “A kuhlola loku ku nga ha va yisa kukoniweni le hubyeni ya wulamuli . . . , lezi zi zi kotako ku colopetela a mitiro ya hlengeletano leyi kutani ku yi kurumeta ku tsika ku maha za yona lomu tikweni ga hina.” Hambu lezi a kuhlola loko ku nga vumala zihoxo, a vawoneleli va mikhupo va lo hakhelisa a ATJ a khupo wa binzela ga cima. Loku wu wa no hakhelwa, a khupo lowo wu wa ta maha a vamakabye va vala a hofisa ya ravi va tlhela va yi xavisa kasi ku eneta a mali ya khupo. Zi wo khwatsi a nala i wa hi kumisele, kanilezi a vanhu va Nungungulu a va zi tsikangi pfhukeni. A Timboni ti lo kombisa a kukhunguvanyeka ka tona ti guma ti yisa mhaka Hubyeni ya le Europa hi 2005.

¹³ A Hubye yi lo maha xiboho xa yona hi 30 ka Junho wa 2011. Yona yi te ngalo a mufumo a wu faneli ku kanakanela a tigonzo ta wukhongeli kutani lezi gi khozelisako zona hi kota ya lezi wona wu nyikako fanelo ya ku munhu a khozela kota lezi a zi lavisako zona na a tlhatlhekile. A Hubye yi engetile yiku: “A khupo . . . wu lo tekela hlengeletano a mali leyi yi hanyako hi yona, wu tlhela wu tsanzekisa a ziro za yona a ku khozela kota lezi zi lavekisako zona hi kutlhatlheka.” A Hubye yi lo yimelela a Timboni ta Jehova! Lexi xi tsakisako a vanhu va Jehova hi lezaku a mufumo wa França wu zile wu tlhelisa a mali leyi yi nga khupisile a ATJ, yi tlhela yi wuya na yi pswalile, kota ndlela ya ku lanzela lezi wu layilweko hi Hubye, wu guma wu fuvisa a mangava ya khupo lawa a hlengeletano yi nga wu dheva.

14. Xana u nga mahisa kuyini xipanze xa wena yimpini ya ku lwela ku khozela hi kutlhatlheka?

¹⁴ A ku fana na Estere na Mordekai va masikwini ya kale, a vanhu va Jehova inyamutlha va lwela a ku khozela Jehova hi kutlhatlheka kota lezi a layisileko zona. (Est. 4:13-16) Xana u nga  maha xokari mhakeni leyi? Ina. Hi kukhanzakanya, u nga khongelela vamakabye va wena va xanisiwako hi mifumo yi yimisako milayo yi beletelako a ntiro wa hina. A mikhongelo leyo yi nga vuna nguvu a vamakabye va hina va nga zikaratweni lezo. (Gonza Jakobe 5:16.) Xana Jehova wa hlamula a mikhongelo leyo? A kuhlula ka hina tihubyeni ta wulamuli ku komba lezaku hakunene wa hlamula! — Maheb. 13:18, 19.

15. Zini lezi a vanhu va Nungungulu va zi khatalelako xungetano hi kutiriswa ka nkhata?

¹⁵ Kota lezi hi zi wonileko ka Xipimo 11, a zisumbulwa za Mufumo wa Nungungulu zi nyikilwe zileletelo zo dlunyateka za lezaku va nga tirisi nkhata hi ndlela ya hava, zi nga zilo zi tolovelekileko nguvu nyamutlha. (Gen. 9:5, 6; Levi 17:11; gonza Mitiro 15:28, 29.) Hambu lezi hi nga vumeliko ku cheliwa nkhata, hi lava ku chumiwa mababyi hi ndlela ya chukwana hi laha zi kotekako ha kona loku a machumela lawo ma nga lwisani ni milayo ya Nungungulu. A tihubye ta hombe ta wulamuli ta matiko yo tala ti vumelile lezaku a vanhu va na ni fanelo ya ku ti hlawulela kutani ku ala a machumela yo kari hi kuya hi tivalo tabye ni milayo yabye ya wukhongeli. Kanilezi ka matiko yo kari, a vanhu va Nungungulu va yimisana ni zikarato za hombe mhakeni leyi. Wona a zikombiso zo kari.

16, 17. Xana a makabye wo kari wa le Japão i mahilwe yini hi vadokodela, niku xana a mikhongelo yakwe yi hlamulisilwe kuyini?

¹⁶ Japão. Misae Takeda, wa 63 wa malembe na a hi wasati wo kala a nga tiri wa le Japão, i wa fanele ku mahiwa wuhanzuli ga hombe. Kota xisumbulwa xo tsumbeka xa Mufumo wa Nungungulu, i lo byela a dokodela wakwe ziku dlunya lezaku a nga zi lavi ku cheliwa nkhata. Kanilezi, anzhako ka tihweti to kari, yena i lo dzuka nguvu hi ku pola lezaku i wa chelilwe nkhata a xikhati a nga hanzuliwa. Hi kota ya lezi a nga kanganyiswa ni ku tshoviwa a kuranza kakwe, makabye Misae i lo kecara a vadokodela lavo ni xipitali lexo hubyeni ya wulamuli hi Junho wa 1993. A wasati loyi wo ti koramisa ni wo rula i wa hi ni kukholwa ko tiya nguvu. I lo nyika wukustumunyu vontlhe lava va nga hi kona hubyeni ya wulamuli, a simama a yimile mahlweni ka valamuli hi xikhati xo hunza hora hambu lezi a nga kari a babya. I tlhelile a woneka hubyeni ya wulamuli hi khati go gumesa na ku kiyela hweti lezaku afa. Xana ha wu hlamala a hlana ni kukholwa kakwe? Makabye Misae i te ngalo i wa tshama hi ku khongela ka Jehova lezaku a katekisa a kulwa kakwe. I wa tsumba lezaku a mikhongelo yakwe yi wa ta hlamulwa. Xana yi hlamulilwe?

¹⁷ Anzhako ka malembe manharu na makabye Misae a file, a Hubye ya Hombe ya Wulamuli ya le Japão yi lo yima naye — yi vumela lezaku zi wa nga lulamangi a ku mu chela nkhata na a nga zi lavi. Hi 29 ka Fevereiro wa lembe ga 2000, a hubye yi lo boha lezaku a zipitali zi fanele ku “tsika vanhu va ti hlawulela a machumela  va ma lavako” va tlhela va “kombisa xichawo a fanelo leyo ya kutihlawulela ka munhu.” Lambi a kulwa ka makabye Misae lezaku a zi kota ku hlawula a machumela ya mababyi hi kutlhatlheka hi kuya hi livalo lakwe li gonzisilweko hi Biblia, a Timboni le Japão makunu ta zi kota ku chumiwa mababyi na ti nga chavi ku cheliwa nkhata hi xikurumeta.

18-20. a) Xana a hubye yo kari ya wulamuli le Argentina yi tiyisisile kuyini a fanelo ya munhu ya ku ala ku cheliwa nkhata hi ku tirisa a kartawu a gi tsalileko na ka ha hi mahlweni? b) Xungetano hi kutiriswa ka nkhata hi ndlela ya hava, xana hi nga kombisisa kuyini ku ti veka hasi ka wufumeli ga Kristu?

¹⁸ Argentina. Xana a zisumbulwa za Mufumo zi nga maha yini lezaku zi nga cheliwi nkhata hambu loku zi titivele? Ku fambafamba ni kartawu ga hina ga DPA legi gi to hi wulawulela, kota lezi zi nga mahiwa hi Pablo Albarracini. Hi Maio wa 2012, i lo dumelwa hi zigevenga lezi zi nga zama ku mu yivela zi tlhela zi mu duwulela. I lo yisiwa xipitali na a titivele, lezi zi nga maha lezaku a tsanzeka ku ti wulawulela xungetano hi nkhata. Kanilezi i wa hi ni kartawu gakwe ga DPA legi a nga gi sayinile kwalomo ka ku hunza a mune wa malembe mahlweni ka lezo. Hambu lezi a vadokodela vo kari va ngaku i wa fanele ku cheliwa nkhata lezaku a hanya, a kutala ka vadokodela va wa longile ku lanzela a kuranza kakwe. Kanilezi, a papai wa Pablo, loyi a nga kala a nga hi Mboni ya Jehova, i lo kombela ku vumelelwa hi nayo lezaku ku kanyiswa a kuranza ka Pablo.

¹⁹ A adivogado wa sati wa Pablo i lo tekela ku maha xikombelo xa lezaku a mhaka leyi yi xuxiswa hubyeni ya wulamuli. Nzeni ka tihoranyana, a hubye ya wulamuli yi lo yimelela Pablo, lezaku ku mahiwa kuranza kakwe, kota lezi a nga zi wulile ka kartawu gakwe. A papai wa Pablo i lo yisa mhaka Hubyeni ya Hombe ya Wulamuli ya Argentina. Kanilezi, a Hubye ya Hombe ya Wulamuli “a yi kumangi zigelo za ku kanakana lezaku [a kuranza ka Pablo ka ku nga lavi ku cheliwa nkhata] ku alakanyelwe khwatsi.” A Hubye yi te ngalo: “A munhu wa hombe loyi a zi kotako ku wula kuranza kakwe na ka ha hi mahlweni xungetano hi wutomi [gakwe], a tlhela a kombisa ku vumela kutani ku ala machumelwa yo kari . . . A kuxuva kakwe ku fanele ku khatalelwa hi dokodela a mu tirako.”

²⁰ Makabye Albarracini i kalamukile hi kumbhelela. Yena ni sati wakwe va bonga hi lezi a nga sina a tatisile a kartawu gi beletelako vadokodela a ku mu chela nkhata. Hi ku maha a nchumu wa wu tsongwani — kanilezi na wu hi wa lisima — yena i kombisile ku ti veka hasi ka Mufumo wa Nungungulu hi ku lanzela a wufumeli ga Kristu. Xana wena ni ngango wa wena mu tatisile a makartawu ya nwina ya DPA?

21-24. a) Xana zi mahisile kuyini a kuza a Hubye ya Hombe ya Wulamuli ya le Canadá yi maha xiboho xo hlamalisa xungetano hi vanana ni kutiriswa ka nkhata? b) Xana a mhaka leyi yi nga tiyisisa kuyini hlana a vaswa va nga malanza ya Jehova?

²¹ Canadá. A kutala ka zikhati a tihubye ta wulamuli ta vumela a fanelo ya vapswali ya ku hlawulela a vana vabye a machumela ya chukwana. Zinwani zikhati, a tihubye ti zile ti wula lezaku a nwanana a buvileko i fanele ku ti hlawulela a machumela ya mababyi. Hi zalezo zi nga humelela April Cadoreth. Na a hi ni 14 wa malembe, April i lo bhaxara xipitali hi kota ya ku huma nkhata  lomu nzeni. Tihwetanyana mahlweni ka lezo, yena i wa tatisile a kartawu gakwe ga DPA laha a nga wula lezaku a nga zi lavi ku cheliwa nkhata hambu loku a babya za mahati. A dokodela loyi a nga mu tendera i lo kanyisa a kuxuva kakwe zonake a kombela hubye ya wulamuli lezaku yi mu vumelela a ku chela nkhata April. I lo cheliwa a mabotori manharu ya nkhata hi kukurumetwa. Hi nzhako, April i te ngalo lezi a nga mahiwa zi fana ni kupfinyiwa.

²² April ni vapswali vakwe va lo yisa mhaka hubyeni ya wulamuli. Anzhako ka malembe mambiri a mhaka yi loya Hubyeni ya Hombe ya Wulamuli ya le Canadá. Hambu lezi April a nga koniwa hi ndlela yo kari, a Hubye yi lo mu tlhelisela a mali ya maphepha ya kuxuxiwa ka mhaka yakwe yi tlhela yi yima naye ni vanwani vanana vo buva lava va xuvako lezaku ku mahiwa a kuranza kabye timhakeni ta ku chuma mababyi. A Hubye yi te ngalo: “Mhakeni ya ku chuma mababyi, a vaswa va kalako va nga se maha 16 wa malembe va fanele ku vumelelwa ku kombisa lezaku a mawonela yabye xungetano hi chumela go kari ga komba ku vanhu vo buva ke.”

 ²³ A mhaka leyi nja lisima hakuva a Hubye ya Hombe ya Wulamuli yi lo yimisa nayo wu yimelelako a vanana vo buva. Mahlweni ka xiboho lexo, ni yihi hubye ya wulamuli le Canadá yi wa zi kota ku vumelela vadokodela a ku chuma nwanana a kalako a nga se maha 16 wa malembe hi kuya hi kuranza ka xipitali loku va alakanya lezaku lezo hi zona zi to vuna a nwanana. Kanilezi anzhako ka nayo lowu, a ka ha hi na hubye ya wulamuli yi to kurumeta machumela yo kari ka nwanana a kalako a nga se maha 16 wa malembe na yi nga rangangi hi ku mu tsika a komba lezaku i buvile kasi ku ti hlawulela a machumela.

²⁴ Xana a yimpi leyo ya malembe manharu yi bhinzulile? Hi kuya hi April, “Ina!” Zalezi a nga phayona ga xikhati xontlhe, na a kalamukile khwatsi, yena i ngalo: “A ku tiva lezaku nzive ni xipanze xi tsongwani kudzunzeni ka vito ga Nungungulu nzi tlhela nzi komba lezaku Satani muhembi, zi nzi tsakisile nguvu.” A tshango ga April gi komba lezaku a vaswa va hina va zi kota ku yimela a Mufumo hi kutiya-hlana zonake va komba lezaku zisumbulwa za lisine za Mufumo wa Nungungulu. — Mat. 21:16.

25, 26. Zini zi tshukako zi humelela loku ku tlhatlhiwa wukati?

²⁵ Jehova i rwexa vapswali a nzhwalo wa ku wundla vana vabye hi kuya hi milayo yakwe. (Deut. 6:6-8; Efe. 6:4) A xiavelo lexo a xi olovi, kanilezi xi nga binza nguvu loku a vapswali va tlhatlha wukati. A vapswali va nga hava ni mawonela yo hambana mhakeni yo wundla vana. Hi xikombiso, a mupswali a nga Mboni a nga ha kurumeta lezaku a nwanana i fanele ku wundliwa hi milayo ya wuKristu, kuveni loyi a nga hiko Mboni a nga ha zi ala. A mupswali a nga Mboni i fanele ku tiva lezaku hambu lezi a kutlhatlhiwa ka wukati ku dayako wukati, a wutihlamuleli ga kuva mupswali ga ha simama.

²⁶ A mupswali a nga hiko Mboni a nga ha kombela a hubye ya wulamuli lezaku yi mu nyika a fanelo yo wundla vana kasi ku tsanzekisa loyi munwani ku va gonzisa za wukhongeli. A vokari va maha lezo hi ku alakanya lezaku a kuva Mboni ya Jehova i mhango. Va nga ha wula lezaku loku a nwanana a maha Mboni i ta tsoniwa mibuzo yo alakanya masiku ya kubelekwa, makhisimuso, ni nkhata “wu hanyisako” loku a babya. Lexi xi tsakisako hi lezaku a tihubye to tala ta wulamuli ti tsema timhaka hi kuya hi lezi zi nga chukwana ka nwanana na ti nga khatali hi ku a wukhongeli ga mupswali wo kari i mhango kutani ahihi. A hi woneni zikombiso zo kari.

27, 28. Xana a Hubye ya Hombe ya Wulamuli ya le Ohio yi xi wonisile kuyini a xilumbeto xa lezaku i mhango a ku wundla n’wana hi milayo ya Timboni ta Jehova?

²⁷ Estados Unidos. Hi 1992, a Hubye ya Hombe ya le Ohio, yi lo xuxa a mhaka ya papai wo kari a nga hiko Mboni a nga alakanya lezaku i mhango kuva a n’wana wakwe a wundliwa kota Mboni ya Jehova. A yinwani hubye ya yi tsongwani yi wa sina yi yimile ni papai loye. A mamani wa kona, Jennifer Pater, i lo vumelelwa  ku mu vuxela, kanilezi i byelilwe lezaku “a nga tshuki a gonzisa nwanana a tigonzo ta Timboni ta Jehova.” A xileletelo lexi xa hubye ya yi tsongwani xi wa nga zwisiseki khwatsi hakuva a vanwani va wa ta alakanya lezaku makabye Jennifer i wa nga faneli hambu ku bhula ni n’wana wakwe, Bobby, hi za Biblia kutani milayo ya gona ya mahanyela! Hi nga alakanyela lezi a nga ti zwisa zona! Jennifer i wa nga xi tivi ni xo maha, kanilezi i ngalo i gonzile ku kombisa lihlaza-mbilu ni ku rinzela Jehova lezaku a maha xokari. Yena i alakanya lezi, “Jehova i wa hi zinwe na mina xontlhe xikhati.” Na a vunetelwa hi hlengeletano ya Jehova, a adivogado wakwe i lo yisa mhaka Hubyeni ya Hombe ya Wulamuli ya le Ohio.

²⁸ A hubye a yi yimangi ni xiboho xa hubye ya yi tsongwani, hi ku wula lezaku “i fanelo ya vapswali a ku gonzisa vana vabye, a ku patsa ni lungelo ga ku bhula navo xungetano hi mahanyela ni wukhongeli.” A hubye yi tlhelile yiku ahandle ka loku ku wa no woniwa lezaku a tigonzo ta Timboni ta Jehova ti ta onha nwanana, a hubye liyani yi wa nga hi na fanelo ya ku beletela a mupswali wo kari ku wundla n’wana wakwe hi kota ya wukhongeli. Yona a yi kumangi xiseketelo xa lezaku a tigonzo ta Timboni ti wa ta onha nwanana.

29-31. Hikuyini a makabye wo kari le Dinamarca a nga tekelwa a lungelo ga ku wundla a n’wana wakwe, niku xana a Hubye ya Hombe ya Wulamuli ya le Dinamarca yi yi tsemisile kuyini mhaka leyi?

²⁹ Dinamarca. Anita Hansen i yimisene ni xikarato xo fana ni lexo loku a kale ka nuna wakwe a kombelile hubye ya wulamuli lezaku yi tsika nuna a wundla yece a nwanana wa 7 wa malembe, Amanda. Hambu lezi a hubye ya muganga yi nga nyika fanelo leyo  makabye Anita hi lembe ga 2000, papai wa Amanda i lo yisa mhaka hubyeni ya hombe ya wulamuli, leyi yi nga kona makabye Anita. A hubye leyo yi te ngalo kota lezi a vapswali lavo va nga hi ni mawonela yo hambana xungetano hi wukhongeli, a papai hi yena a nga ni fanelo yo lulamisa a kulwisana loko. Lezo zi wa wula ku makabye Anita i lo luza a fanelo yo wundla Amanda hi lezi ntsena a nga hi Mboni ya Jehova!

³⁰ Kuxuxiweni ka mhaka leyi, makabye Anita i wa tshuka a karateka nguvu laha ka kuza a nga xi tivi ni xo xi khongelela. “Kanilezi,” ku wula yena, “a maalakanyo ya Va Le Roma 8:26 ni 27 ma nzi chavelele nguvu. Xikhati xontlhe nzi wa zi wona lezaku Jehova i wa nzi zwisisa. I wa nzi khatalela.” — Gonza Tisimu 32:8; Isaya 41:10.

³¹ Makabye Anita i lo yisa mhaka Hubyeni ya Hombe ya Wulamuli ya le Dinamarca. Loku yi tsema timhaka, a Hubye yi te ngalo: “A mhaka ya ku wundla vana yi ta tsemiwa hi kuya hi lezi zi nga chukwana ka nwanana.” Yi yile mahlweni yiku a xiboho xa ku wundla vana xi fanele ku khegela ka lezi a mupswali munwe ni munwani a khomisako zona mhaka, na ku nga hi hi kuya hi “tigonzo ta wukhongeli ni ziyimeko” za Timboni ta Jehova. Makabye Anita i xalele nguvu hakuva a Hubye yi mu wonile kota mupswali a ringanelwako hi ku wundla vana zonake yi mu tlhelisela a fanelo leyo.

32. Xana a Hubye ya le Europa ya ku Lwela a Tifanelo ta Vanhu yi vikelisile kuyini a vapswali va nga Timboni lezaku va nga vengiwi hi kota ya wukhongeli?

³² Matiko yo hambanahambana ya le Europa. Ka matshamu manwani, a kuphikizana ku yelanako ni kuwundliwa ka vana ku zile ku chikelela tihubye ta handle ka matiko lawo. A Hubye ya le Europa ya ku Lwela a Tifanelo ta Vanhu yonawu yi xuxile zikarato lezi. Makhati mambiri, a Hubye ya le Europa yi wonile lezaku a tihubye ta matiko ya vanhu lavo ti kombisile xihlawulela kuxuxeni ka mhaka yi nga patsa vapswali va nga Timboni ni lava va nga hiko Timboni. Yona yi gumesile yi boha lezaku “a zi amukeleki a ku kombisa xihlawulela ka vanhu hi kota ya wukhongeli.” A mamani wo kari a nga Mboni, loyi a vunekileko hi xiboho xa Hubye ya le Europa i ti phofulile hi ku wula lezi, “Za bayisa nguvu a ku lumbetwa ku ngha nzi xanisa vana va mina, kuveni lexi nzi xi lwelako ku va nyika wuchukwana ga mina — a ku va wundla hi wuKristu.”

33. Xana a vapswali va nga Timboni va gi tirisisa kuyini a tshinya ga nayo ga Va Le Filipi 4:5?

³³ Hambulezo, a vapswali va nga Timboni lava va yimisanako ni zikarato za ku lava ku tekelwa fanelo yabye ya ku gonzisa vana vabye a milayo ya Biblia va ti karatela ku kombisa moya wa kuringanisela. (Gonza Va Le Filipi 4:5.) A ku fana ni lezi va tsakako hi ku gonzisa vana vabye ndleleni ya Nungungulu, va zi tiva kambe lezaku a mupswali loyi a nga hiko Mboni yenawu i na ni xilaveko xa ku gonzisa vana valava va vanwe. Xana a mupswali a nga Mboni i gi khomisa kuyini a wutihlamuleli ga ku gonzisa nwanana?

34. Xana a vapswali va nga maKristu inyamutlha va vunekisa kuyini hi xikombiso xa maJuda ya masikwini ya Nehemia?

 ³⁴ Hi gonza zo kari ka xikombiso xa le masikwini ya Nehemia. A vaJuda va wa tira nguvu kasi ku aketa a makhurisi ya Jerusalema. Va wa zi tiva lezaku a ku maha lezo zi wa ta vikela vona ni mingango yabye ka matiko ya valala lawa ma nga va ranzele. Hi xigelo lexo, Nehemia i va kucile aku: “Mu lwela vanakuloni, a vana va nwina, ni vanhanyana va nwina, ni vasati va nwina, ni tiyindlu ta nwina!” (Neh. 4:14) Ka maJuda lawo, a kulwa ku wa hi ni xigelo xo zwala. Nyamutlha konawu, a vapswali va nga Timboni ta Jehova valwa lezaku va wundla vana vabye lisineni. Va zi tiva lezaku a vana vabye va tatiwa tihloko hi mikucetelo yo biha le xikoleni ni ka wuakelwani. A mikucetelo leyo yi nga ha nghena ni lomu mitini hi ku tirisa zihaxa-mahungu. Vapswali, mu nga tshuki mu rivala lezaku mu na ni xigelo xo zwala xa ku lwela vana va nwina kasi ku va hanya mutini wu hanyako khwatsi hi tlhelo ga moya.

35, 36. Zini lezi a Timboni ta Jehova ti zi bhinzulako hi kota ya ku lwela tifanelo ta hina, niku hi kwihi a kutiyimisela ka wena?

³⁵ Handle ko kanakana, Jehova wa katekisa a kutikarata ka hlengeletano yakwe ya masikwana lawa loku yi lwela a fanelo ya ku khozela hi kutlhatlheka. A xikhati lexi va xuxako timhaka leto, a vanhu va Nungungulu va zi kota ku nyika wukustumunyu ga ntamu tihubyeni ta wulamuli ni ka vanhu laha va yileko. (Rom. 1:8) A ginwe ga mabhinzu ya kuhlula kabye ko tala hi lezaku a tihubye ta wulamuli ti tiyisile a tifanelo ta vanhu vo tala va nga hiko Timboni. Hambulezo, kota vanhu va Nungungulu, a kungo ga hina a hi ku cica milayo ya matiko; ge hambu ku lwela tifanelo ta hina. A kungo ga Timboni ta Jehova ku vikela ni ku tiyisa a wukhozeli ga lisine. — Gonza Va Le Filipi 1:7.

³⁶ Ngha hi nga tshuki hi rivala a zigonzo za kukholwa lezi hi zi kumako ka lava va lwileko a yimpi ya ku lava ku khozela Jehova hi kutlhatlheka! A hi simameni hi tsumbekile, na hi tiva lezaku Jehova wa seketela a ntiro wa hina a tlhela a simama ku hi nyika ntamu wa ku maha kuranza kakwe. — Isa. 54:17.