1, 2. a) Zvini lezvi a noivha ni noivho va zvi alakanyelako loku va chadha? b) Zviwutiso muni zvi to hlamuliwa ka cipimo leci?

HI NGA alakanyela a noivha ni noivho va chadhako! A va khomeki hi kutsaka hi ku alakanyela a wutomi legi va to gi sangula zvin’we. Va alakanya ku va nga ta tshuka va tsikana niku va ta tshama na va tsakile.

² Kanilezvi a vanhu vo tala va chadhako na va tsakile va gumesa va mbhelelwa hi litsako. Kasi a sati ni nuna va nga tsikani va tlhela va hanya na va tsakile, va fanele ku rangelwa hi Nungungulu. Hikwalaho a hi woneni lezvi a Bhibhiliya gi hlamulisako zvona a zviwutiso lezvi zva mune: 1) Hi wahi a mabhindzu ya kuva ni nuna kutani sati? 2) Loku u lava ku chadha, zvini u faneleko ku maha kasi u hlawula khwatsi munhu wa ku chadha naye? 3) U nga maha yini kasi uva nuna wa mu nene kutani sati wa mu nene? 4) Zvini zvi to vhuna a sati ni nuna lezvaku va nga tsikani? — Lera Mavingu 3:5, 6.

3. U alakanya ku a munhu i fanele ku chadha kasi a tsaka? Tlhamusela.

³ A vanhu vo kari va alakanya lezvaku a munhu i tsaka loku a chadhile basi. Kanilezvi vo hemba. Jesu i te a ku  tshama u nga chadhi cinyikiwo. (Matewu 19:10-12) Mupostoli Pawule yenawu i te a ku tshama u nga chadhi zvi na ni mabhindzu. (1 Va Le Korinte 7:32-38) Zvi le ka wena lezvaku u ta chadha kutani u nga ta chadha. U nga chadhi hi ku kucetelwa hi vanghana ni maxaka kutani hi lezvi a vanhu vo tala lomu u tshamako kona va chadhako.

4. Hi wahi a mabhindzu ya wukati ga gi nene?

⁴ A Bhibhiliya gi li a wukati gonawu cinyikiwo ci tako hi ka Nungungulu niku gi na ni mabhindzu. Na a wulawula hi Adhamu, a wanuna wo sangula, Jehovha i te: ‘A zvi saseki lezvaku a wanuna a tshama yece; ndzi ta mu mahela a muvhuni wo kota yena.’ (Genesisi 2:18) Jehovha i vangile Evha kasi a maha sati wa Adhamu; hi vona va ngava ngango wo sangula laha misaveni. Loku a sati ni nuna va hi ni vana, a ku simama va tshama zvin’we zvi nga vhuna ku a vana va wundliwa khwatsi va tlhela va kula na va tsakile. Hambulezvo a wukati a gi mahelwangi ku pswala vana basi. — Lisimu 127:3; Va Le Efesusi 6:1-4.

5, 6. A wukati gi nga maha “gota legi gi petsilweko kunharu” hi ndlela muni?

⁵ Hosi Solomoni i tsalile lezvi: ‘A vambiri va chukwana ku hundza mun’we, hakuva va na ni nchachazelo wu nene ntirweni wabye; hakuva loku mun’we awa, mun’wani i ta vhuxa munghana wakwe; kanilezvi khombo ka loyi a nga yece loku awa, na a nga hi na mun’wani wa ku mu vhuxa. . . . A gota [kutani joka] legi gi petsilweko kunharu a gi phewuki hi kuhatlisa.’ — Mutshawuteli 4:9-12.

⁶ A wukati ga gi nene gi wumbiwa hi vanhu vambiri va nga vanghana va hombe, va vhunanako, va tiyisana va tlhela va vhikelana. A lirandzo li nga maha a wukati gi tiya, kanilezvi gi ta tiya nguvhu loku a sati ni nuna va khozela Jehovha. Loku va maha lezvo, a wukati gabye gi ta fana ni “gota legi gi petsilweko kunharu”, kutani joka gi lukilweko  hi tingoti tinharu. A joka go tshamisa lezvo gi tiyile ku hundza legi gi lukilweko hi tingoti timbiri. Loku a sati ni nuna va patsa Jehovha wutomini gabye, a wukati gabye gi ta tiya.

7, 8. Wusungukati muni legi Pawule a nga nyika xungetano hi wukati?

⁷ Loku a wasati ni wanuna va chadhile, va nga tsakisana hi ku hlengela masango. (Mavingu 5:18) Kanilezvi loku a munhu a chadha hi ku lava ku hlengela masango basi, a nga tshuka a nga hlawuli khwatsi a munhu wo chadha naye. Hi zvezvo zvi mahako ku a Bhibhiliya giku i chukwana ku a munhu a chadha na a hundzile “ka tanga ya wun’wanana”, ku nga cikhati leci a navelako nguvhu ku hlengela masango. (1 Va Le Korinte 7:36) Hikwalaho i chukwana ku rindzela kala a nga ha zvi naveli nguvhu ku hlengela masango. Loku a munhu a hundzile ka tanga ya wun’wanana hi kona a zvi kotako ku pimisa khwatsi a tlhela a zvi kota ku hlawula khwatsi munhu wo chadha naye. — 1 Va Le Korinte 7:9; Jakobe 1:15.

⁸ Loku u pimisa ku chadha, u nga rivali lezvaku a ngango ni ngango wu na ni zvikarato zva wona. Pawule i te lava va chadhako “va ta karateka nyameni”. (1 Va Le Korinte 7:28) Hambu loku a sati ni nuna va randzana nguvhu va tava ni zvikarato. Hikwalaho loku u hlawula ku chadha, hlawula khwatsi loyi u to chadha naye.

9, 10. Zvini zvi to maheka loku hi chadha ni munhu a kalako a nga khozeli Jehovha?

⁹ Ku na ni tshinya ga nayo ga Bhibhiliya ga lisima hi faneleko ku gi alakanya a cikhati hi hlawulako a nuna kutani sati. Gi ngalo: “Mu nga bohiwi kanga wun’we ni vangakholwiko.” (2 Va Le Korinte 6:14) A mufananiso lowu wa tiviwa khwatsi hi varimi. A murimi a nga tshuki a teka cihari ca hombe ni ca ci tsongwani kutani zvihari zvi nga ni mitamu  yo hambana a zvi boha ka kanga wun’we. Loku a maha lezvo, hi wumbiri ga zvona zvi ta xaniseka. Hi kufanana, loku a munhu a khozelako Jehovha a chadha ni munhu a nga khozeliko Jehovha, a wukati gabye gi tava ni zvikarato zvo tala. Hikwalaho a Bhibhiliya gi hi laya lezvaku hi chadha “ntsena Hosini”. — 1 Va Le Korinte 7:39.

¹⁰ A maKristu yo kari ma tshuka ma alakanya lezvaku i chukwana ma chadha ni munhu a kalako a nga khozeli Jehovha a ku hundza ku tshama ma nga chadhi. Kanilezvi loku hi nga ingisi a wusungukati ga Bhibhiliya, hi ta gumesa hi ku xaniseka hi tlhela hi nga tsaki. Kota vakhozeli va Jehovha, a ku mu tirela hi zvona zvi nga zva lisima nguvhu wutomini ga hina. Zvi wa ta ku tsakisa ku a munhu loyi u nga chadha naye a nga hlengeli na wena ka zvilo lezvi zvi nga zva lisima nguvhu wutomini ga wena ke? A vamakabye vo tala va hlawula ku tshama va nga chadhi a ku hundza ku chadha ni munhu a kalako a nga tireli Jehovha. — Lera Lisimu 32:8.

11. U nga hlawulisa kuyini a sati wa mu nene kutani nuna wa mu nene?

¹¹ Kanilezvi a zvi wuli ku ni wihi munhu a khozelako Jehovha i ta maha sati wa mu nene kutani nuna wa mu nene ka wena. Loku u pimisa ku chadha, lava munhu loyi hakunene u mu tsakelako, mu zwananako khwatsi. Rindzela kala u kuma munhu a xuvako ku maha zvilo lezvi wenawu u xuvako ku maha wutomini, na a rangisa ku tirela Nungungulu wutomini gakwe. A nandza go tsumbeka gi humesa mabhuku ma nga ni wusungukati ga gi nene xungetano hi wukati. Ti nyike cikhati ca ku lera ni ku ehleketa hi wusungukati lego. — Lera Lisimu 119:105.

12. Hi gondza yini ka cikombiso ca Abrahama a cikhati leci a nga mu hlawulela sati Isaka?

¹² Ka matshamu yo kari, zvi tolovelekile lezvaku a  vapswali va langa munhu wa ku chadha ni n’wana wabye. Ka matshamu lawo, a vanhu va wula lezvaku a vapswali va mu tiva khwatsi loyi a tova sati wa mu nene kutani nuna wa mu nene wa n’wana wabye. Lezvo zvi wa mahiwa nguvhu cikhatini ca kutsaliwa ka Bhibhiliya. Hikwalaho, loku a vapswali va wena va lava ku ku langela wa ku chadha naye, a Bhibhiliya gi nga va vhuna ku hlawula munhu a nga ni matshamela ya ma nene. Hi cikombiso, a cikhati leci Abrahama a nga mu hlawulela sati Isaka, i hlawulile munhu a nga khozela Jehovha. Lezvo hi zvona zvi nga hi zva lisima ka Abrahama a ku hundza ku teka munhu wo ganya kutani wa nduma. — Genesisi 24:3, 67; wona Tlhamuselo wa wu 25.

13-15. a) A wanuna a nga ti longiselisa kuyini kasi ava nuna wa mu nene? b) A wasati a nga ti longiselisa kuyini kasi ava sati wa mu nene?

¹³ Loku u pimisa ku chadha, ti wutise lezvi: ‘Ndzi longile ku chadha ke?’ Hambu loku u alakanya ku u longile ku chadha, a hi woneni lezvi hakunene zvi kombako ku a munhu i longile ku chadha. A zvilo lezvo kuzvilava zvi ta komba ku a wu se longa.

¹⁴ A Bhibhiliya gi komba lezvaku a nuna ni sati va na ni mitiro yo hambana laha ngangweni. Hikwalaho a wanuna kutani wasati i longile ku chadha loku ku hi lezvaku i ta zvi kota ku maha ntiro lowu wu lumbako yena. A wanuna loyi a pimisako ku chadha i fanele ku ti wutisa lezvi: ‘Ndzi ta zvi kota ku maha hloko ya ngango?’ Jehovha i lava ku a nuna a hlayisa sati wakwe ni vana vakwe a tlhela a va tiyisa ni ku va dzundza. A ku hundza lezvo, a nuna i fanele ku vhuna ngango wakwe a ku khozela Nungungulu. A Bhibhiliya gi a wanuna a kalako a nga hlayisi ngango wakwe “i bihile ku hundza loyi a nga kholwiko”. (1 Timote 5:8) Hikwalaho loku u hi wanuna u pimisako ku chadha, alakanyela lezvi a tshinya legi ga nayo gi nga ku vhunisako zvona: ‘Sasisa mitiro ya wena lahandle, u sasisa ni simu ga wena; zvonake aka a yindlu ya wena.’ Hi magezu man’wani, na u nga se chadha, ranga hi ku ti hlola u wona ku u ta zvi kota kuva nuna wa mu nene mahlweni ka Jehovha ke. — Mavingu 24:27.

¹⁵ A wasati loyi a pimisako ku chadha i fanele ku ti wutisa lezvi: ‘Ndzi ta zvi kota ku maha lezvi zvi rindzelwako ka sati kutani ka mamani loku hiva ni vana ke?’ A Bhibhiliya gi komba zvilo zvo tala lezvi a sati wa mu nene a mahako kasi ku hlayisa a nuna wakwe ni vana vakwe. (Mavingu 31:10-31) Nyamutlha, a vanhu vo tala loku va pimisa ku  chadha va alakanyela lezvi a nuna wabye kutani sati wabye a to va mahela basi. Kanilezvi Jehovha i lava ku u alakanyela lezvi u to mahela sati wa wena kutani nuna wa wena.

16, 17. Loku u pimisa ku chadha, zvini u faneleko ku ranga u ehleketa hi zvona?

¹⁶ Na u nga se chadha, ranga hi ku ehleketa hi lezvi Jehovha a lavako ku a nuna kutani sati a maha. A kuva hloko ya ngango a zvi wuli ku a wanuna i fanele kuva dhuna laha ngangweni hambu ku wulawula magezu yo tlhava. A hloko ya ngango ya yi nene yi pimanyisa Jesu, loyi a randzako lava a va rangelako a tlhela a va hlayisa khwatsi. (Va Le Efesusi 5:23) A wasati i fanele ku ehleketa hi ntiro wakwe wa ku seketela lezvi a nuna wakwe a lavako ku va maha. (Va Le Roma 7:2) I fanele ku ti wutisa lezvi: ‘Ndzi ta zvi kota futsi ku ingisa wanuna wo kala ku mbhelela ndzi tlhela ndzi tsaka ke?’ Loku a alakanya ku a nga ta zvi kota, a nga wona ku i chukwana a nga chadhi zvezvi.

¹⁷ A nuna i fanele ku khatala nguvhu hi lezvi zvi tsakisako a sati wakwe a ku hundza lezvi zvi tsakisako yena n’winyi, niku a sati yenawu i fanele ku maha zvalezvo ka nuna wakwe. (Lera Va Le Filipi 2:4.) Pawule i tsalile lezvi: “A mun’we ni mun’wani wa n’wina i fanele ku randza a sati wakwe a ku fana ni lezvi a ti randzisako zvona. A sati yenawu i fanele kuva ni cichavo ca hombe ka nuna wakwe.” (Va Le Efesusi 5:21-33) Hi wumbiri gabye, a nuna ni sati va zvi lava ku randziwa ni ku kombiwa cichavo. Kanilezvi kasi a wukati gi tsakisa, leci a nuna a ci lavako nguvhu ku wona lezvaku a sati wakwe wa mu komba cichavo, niku leci a sati a ci lavako nguvhu ku wona lezvaku a nuna wakwe wa mu randza.

18. Hikuyini a wanuna ni wasati va faneleko ku ti wonela nguvhu a cikhati va namorarako?

¹⁸ A cikhati ca ku namorara cikhati ca ci nene ca ku a wanuna ni wasati va lavako ku chadha va tivana khwatsi. Cikhati  kambe ca ku va byelana zvontlhe kasi va wona ku va ta zvi kota ku hanya zvin’we ke. A cikhati leci va namorarako, a wanuna ni wasati va gondza ku bhulisana khwatsi va tlhela va zama ku tiva lezvi zvi nga ka mbilu ya mun’wani. Laha a wunghana gabye gi yako gi kula, va taya va zvi navela nguvhu ku kombisana lirandzo. Kanilezvi va fanele ku ti wonela kasi va nga mahi wubhayi kutani zvilo zvin’wani zvo kala ku hlazveka. Loku va randzana futsi zvi ta va vhuna ku va ti khoma va nga mahi zvilo zvi to wonha a kurandzana kabye ni wunghana gabye na Jehovha. — 1 Va Le Tesalonika 4:6.

19, 20. Hi wahi a mawonela ya maKristu xungetano hi wukati?

¹⁹ A mabhuku yo tala ni mafilmi ma wulawulako hi wukati, ma gumesa hi muchadho wa hombe, a tinoivho na ti tsakile zva tanani mu ta wona. Kanilezvi laha kuhanyeni a zvi tshamisangi lezvo, a muchadho masangulo basi. Jehovha i lava lezvaku a nuna ni sati va nga tshuki va tsikana. — Genesisi 2:24.

²⁰ Nyamutlha a vanhu vo tala va wona wukati kota ga cikhatana. Zva olova ku chadha niku zva olova kambe a ku tsikana. A vokari loku va kumana ni zvikarato va tsutsumela ku daya wukati va tsikana. Kanilezvi alakanya a mufananiso wa Bhibhiliya wa gota kutani joka go tiya gi lukilweko hi tingoti tinharu. A joka lego a gi phewuki hambu loku gi kokiwa nguvhu. Loku mu tsutsumela ka Jehovha kasi a mu vhuna, mu nga ta tshuka mu tsikana. Jesu i te: “Lezvi Nungungulu a zvi tlhanganisileko, zvi nga hambanisiwi hi munhu.” — Matewu 19:6.

21. Zvini zvi to vhuna nuna ni sati lezvaku va simama ku randzana?

²¹ Hontlheni ku na ni lezvi hi sasako ni lezvi hi gohako. Zva olova nguvhu a ku wona zvihoxo zva van’wani, nguvhunguvhu lezvi zva nuna wa wena kutani sati wa wena. Loku u hi ni hanyela lego u nga ta tsaka. Kanilezvi loku u veka kupima ka zvilo zva zvi nene lezvi a sati wa wena kutani nuna wa wena a mahako, u ta tsaka wukatini. Zva koteka futsi a ku veka kupima ka zvilo zva zvi nene zvi mahiwako hi munhu wo kala ku mbhelela? Ina zva koteka. Phela hambu Jehovha wa zvi tiva lezvaku a hi mbhelelangi, kanilezvi i veka kupima ka zvilo zva zvi nene hi mahako. Zvi wa ta kuyini loku i wa nga mahi lezvo? A mutsali wa tisimu i te: ‘Loku wena Jehovha u wo hlaya zvigoho, . . . himani  a nga wa ta yima?’ (Lisimu 130:3) A vanuna ni vasati va fanele ku pimanyisa Jehovha hi ku veka kupima ka zvilo zva zvi nene lezvi zvi mahiwako hi vanuna vabye kutani vasati vabye va tlhela va tsetselelana. — Lera Va Le Kolosi 3:13.

22, 23. Abrahama na Sara cikombiso ci nene ka lava va chadhileko hi ndlela muni?

²² Laha a malembe ma yako ma famba, a wukati gi nga  tiya nguvhu. Abrahama na Sara va hanyile zvin’we na va tsakile wukatini gabye kala va yafa. A cikhati leci Jehovha a nga byela Abrahama lezvaku va suka mutini wabye wu nga hi dhoropeni ga Ure, kuzvilava Sara i wa hi ni 60 wa malembe ni ku hundza. Hi nga alakanyela lezvi zvi nga mu karatelisa zvona Sara a ku tsika muti wakwe wa wu nene a ya hanya matendeni! Kanilezvi Sara i wa hi munghana wa mu nene wa nuna wakwe, niku i wa mu komba cichavo. Hikwalaho i no seketela Abrahama a tlhela a mu vhuna ka zvontlhe lezvi a nga lava ku maha kasi zvi famba khwatsi. — Genesisi 18:12; 1 Pedro 3:6.

²³ A kuva ni wukati ga gi nene a zvi wuli lezvaku a sati ni nuna va ta zwana ka zvilo zvontlhe. Ka khati go kari Abrahama i no ala ku maha lezvi Sara a nga zvi lava, kanilezvi Jehovha i no mu byela lezvi: ‘Ingisa zvontlhe lezvi Sara a ku byelileko.’ Abrahama i no ingisa Sara, va kuma mabhindzu ya ma nene. (Genesisi 21:9-13) Loku mu tshuka mu nga zwani ni nuna wa wena kutani sati wa wena, u nga rereki. Hambu loku mu nga zwani, leci ci lavekako ku mu simama ku randzana ni ku kombisana cichavo.

24. U nga maha yini kasi a wukati ga wena gi dzundza Jehovha?

²⁴ Lomu bandleni ga wuKristu ku na ni vamakabye vo tala va nga ni wukati go tsakisa. Loku u pimisa ku chadha, u nga rivali lezvaku a ku hlawula munhu wa ku chadha naye cin’we ca zvilo zva lisima nguvhu u to maha wutomini. Kota lezvi zvi to khumba a wutomi ga wena gontlhe, kombela Jehovha lezvaku a ku rangela. Loku u maha lezvo u ta zvi kota ku hlawula khwatsi a munhu wo chadha naye, u ti longisela ku maha nuna wa mu nene kutani sati wa mu nene, u tlhela u maha lezvi zvi lavekako kasi mu randzana mu tlhela muva ni wukati go tiya legi gi dzundzako Jehovha.