1. Zvini lezvi Jesu a nga karateka hi zvona ka wusiku go gumesa na a nga se dawa?

KA WUSIKU go gumesa Jesu na a nga se dawa, i wa karateka hi lezvi zvi to sala zvi humelela a vapizani vakwe, hakuva i wa ta va siya. I no va byela lezvi: ‘N’wina a mu va tiko.’ (Johani 15:19) Andzhako ka lezvo i no va khongelela ka Papayi wakwe, aku: “Vona a hi va tiko khwatsi hi lezvi minawu ndzi nga hiko wa tiko.” (Johani 17:15, 16) I wa lava ku wula yini hi magezu lawo?

2. Cini a “tiko” legi Jesu a nga wulawula hi gona?

² Ka mhaka leyi hi wulawulako hi yona, a gezu “tiko” gi wula a vanhu va kalako va nga mu tivi Nungungulu, lava va rangelwako hi Sathani. (Johani 14:30; Va Le Efesusi 2:2; Jakobe 4:4; 1 Johani 5:19) Hi nga maha yini kasi hi ‘ngavi va tiko’? Ka cipimo leci hi ta wulawula hi 5 wa tindlela ti to hi vhuna a ku ‘ngavi va tiko’: 1) Hi tsumbeka ka Mufumo wa Nungungulu hi tlhela hi nga ti ngheniseli ka timhaka ta mafumela ya tiko kutani ku yima ni partidho yo kari. 2) A hi tsiki “a moya wa tiko” wu hi nghena. 3) Hi boha tinguwo ti kombisako cichavo hi tlhela hi ti sasekisa hi ndlela yi nene. 4) A hi randzi a mali. 5) Hi hloma a matlhari wontlhe lawa Nungungulu a hi nyikako. — Wona Tlhamuselo wa wu 16.

3. Hi zvi tivisa kuyini ku Jesu i wa nga ti ngheniseli ka timhaka ta mafumela ya tiko?

³ A cikhati leci Jesu a nga hi laha misaveni, i wa zvi wona ku a vanhu va na ni zvikarato zvo tala niku a wutomi gi wa va bindzela. I wa khatala nguvhu hi vanhu niku i wa zvi lava nguvhu ku va vhuna. Kanilezvi Jesu a nga vhumelangi kuva hosi ka tiko legi. I wa zvi tiva ku a Mufumo wa Nungungulu hi wona woce wu to mbheta zvikarato zva vanhu. Jesu i wa ta maha Hosi ya Mufumo lowo, niku ka ntiro wakwe wa ku chumayela i wa wulawula nguvhu hi wona a ku hundza timhaka tin’wani. (Danieli 7:13, 14; Luka 4:43; 17:20, 21) Jesu a nga zangi a yima ni partidho yo kari kutani ku ti nghenisela ka timhaka ta mafumela ya tiko. Na a wulawula na Pontiyu Pilatu, a govhernadhori wa muRoma, Jesu i te: “A Mufumo wa mina a hi wa tiko legi.” (Johani 18:36) A vapizani vakwe vonawu va wa nga yimi ni partidho yo kari kutani ku ti nghenisela ka timhaka ta mafumela ya tiko. A bhuku go kari ga matimu gi wula * lezvaku a maKristu yo sangula “ma wa nga mahi mitiro ya politika”. Nyamutlha konawu a maKristu ya lisine a ma mahi mitiro ya politika. Hi seketela Mufumo wa Nungungulu hi kutsumbeka niku a hi ti ngheniseli ka timhaka ta mafumela ya tiko legi. — Matewu 24:14.

4. A maKristu ya lisine ma wu seketelisa kuyini a Mufumo wa Nungungulu?

⁴ A vaembaxadhori va yimela a matiko lawa va tako hi ka wona, hikwalaho a va ti ngheniseli ka timhaka ta mafumela ya tiko legi va tirako ka gona. A vatotilweko lava va to ya fuma na Kristu le tilweni vonawu vaembaxadhori. Pawule i tsalele a maKristu ma totilweko, aku: “Hina hi vaembaxadhori va vhaletako Kristu.” (2 Va Le Korinte 5: 20) A vatotilweko va yimela a Mufumo wa Nungungulu hikwalaho a va ti ngheniseli ka timhaka ta mafumela ya tiko legi. (Va Le Filipi 3:20) Vona va vhuna vanhu va timiliyoni lezvaku va gondza hi Mufumo wa Nungungulu. Lava va “tiyivhu tin’wani”, va rindzelako ku hanya kala kupindzuka misaveni yiswa ya Nungungulu, va vhuna vatotilweko. Vonawu a va ti ngheniseli ka timhaka ta mafumela ya tiko. (Johani 10:16; Matewu 25:31-40) Zvi laha kubaseni lezvaku a maKristu ya lisine a ma faneli ku yima ni partidho yo kari kutani ku ti nghenisela ka timhaka ta mafumela ya tiko legi. — Lera Isaya 2:2-4.

5. Hi cihi a cin’we ca zvigelo zvi mahako ku a maKristu ma ngalwi yimpi?

⁵ A maKristu ya lisine ma wona makholwa-kuloni kota maxaka niku ma randzana hambu loku mata hi ka matiko ni ka mahanyela yo hambana. (1 Va Le Korinte 1:10) Loku  a hoya yimpini hi wa talwa ni maxaka ya hina, ma nga maKristu-kulori, lawa Jesu a hi leleteleko ku hi ma randza. (Johani 13:34, 35; 1 Johani 3:10-12) Ahandle ka lezvo, Jesu i te a vapizani vakwe va fanele ku randza ni valala vabye. — Matewu 5:44; 26:52.

6. a) A maKristu ya lisine ma kombisa kuyini lezvaku ma ingisa mufumo? b) Hambu lezvi hi ingisako mufumo, zvini hi nga faneliko ku zvi rivala?

⁶ Hambu lezvi hi kalako hi nga yimi ni partidho yo kari kutani ku ti nghenisela ka timhaka ta mafumela ya tiko, hi ti karatela kuva vanhu va va nene. Hi cikombiso, hi ingisa a milayo ya mufumo hi tlhela hi khupa. Kanilezvi contlhe cikhati hi nyika “Nungungulu lezvi zvi nga zva Nungungulu”. (Marku 12:17; Va Le Roma 13:1-7; 1 Va Le Korinte 6:19, 20) “Lezvi zvi nga zva Nungungulu” zvi patsa a ku mu randza, ku mu ingisa, ni ku mu khozela. Ha vhumela kufa a ku hundza ku nga ingisi Nungungulu. — Luka 4:8; 10:27; lera Mitiro 5:29; Va Le Roma 14:8.

7, 8. Cini “a moya wa tiko”, niku wu kuca vanhu a ku maha yini?

7 A ku ngavi va tiko legi ga Sathani zvi wula ku nga tsiki “a moya wa tiko” wu hi nghena. A moya wa tiko mapimisela ni mahanyela ma tako hi ka Sathani, lawa ma rangelako lava va kalako va nga tireli Jehovha. Kanilezvi a maKristu a ma tsiki a moya lowo wu ma nghena. Kota lezvi Pawule a nga wula, “hina a hi amukelangi a moya wa tiko, kanilezvi hi amukele a moya lowu wu tako hi ka Nungungulu”. — 1 Va Le Korinte 2:12; Va Le Efesusi 2:2, 3; wona Tlhamuselo wa wu 17.

⁸ A moya wa tiko wu maha vanhu va nga hi na mhaka ni van’wani, vava ni matshandza, va tlhela va nga ingisi. Wu va maha va alakanya ku a va faneli ku ingisa Nungungulu.  Sathani i lava ku a vanhu va ti mahela ni cihi va ci lavako na va nga alakanyeli lezvi zvi to humelela hi kota ya lezvo. I lava ku a vanhu va alakanya lezvaku “a kunavela ka nyama ni kunavela ka matihlo” hi zvona zvi nga zva lisima nguvhu kuhanyeni ka munhu. (1 Johani 2:16; 1 Timote 6:9, 10) Sathani i zama hi tindlela tontlhe a ku kalavela a malandza ya Jehovha kasi mava ni kupima ko fana ni loku ka yena. — Johani 8:44; Mitiro 13:10; 1 Johani 3:8.

9. A moya wa tiko wu nga hi nghenisa kuyini?

⁹ A ku fana ni moya lowu hi hefemulako, a moya wa tiko wu kontlhe lomu hi nga kona. Loku hi nga mahi zvontlhe hi zvi kotako kasi ku wu ala, wu ta hi nghena. (Lera Mavingu 4:23.) A moya lowo wu nga hi nghena hi tindlela to fihlala, to kota ku pimanyisa a mapimisela ni matshamela ya vanhu va nga khozeliko Jehovha. (Mavingu 13:20; 1 Va Le Korinte 15:33) Hi nga ha ngheniwa hi moya wa tiko hi ku wona a pornografia, ku ingisela a timhaka ta vadhuki, kutani ku randza tijogo ta mapalisana ti vhuxako tiholova. — Wona Tlhamuselo wa wu 18.

10. Hi nga maha yini kasi hi nga ngheniwi hi moya wa tiko?

¹⁰ Makunu hi nga maha yini kasi hi nga ngheniwi hi moya wa tiko? Hi fanele ku simama hiva ni wunghana ga hombe na Jehovha hi tlhela hi vhumela ku a hi rangela. Hi fanele ku tshama hi ku kombela a moya wakwe wo basa hi tlhela hi ti tsitsirita ntirweni wakwe. Jehovha hi yena a nga ni ntamu wa hombe a ku hundza vontlhe laha misaveni ni le tilweni. Ha kholwa lezvaku i ta hi vhuna ku hi ala a moya wa tiko. — 1 Johani 4:4.

11. A vanhu va tiko va bohisa kuyini?

¹¹ A ndlela yin’wani hi kombako hi yona lezvaku hina a hi va tiko tinguwo leti hi bohako ni lezvi hi ti sasekisisako  zvona. A vanhu vo tala va boha tinguwo kasi ku woniwa, ku va vhuxela manyawunyawu ya masango van’wani, ku komba ku a va ingisi, kutani ku komba lezvaku va na ni mali. A van’wani vo ti tsika, va nga hlambi, va tlhela va boha tinguwo ta chaka. Hina a hi faneli ku pimanyisa a matshamela lawo.

12, 13. Matshinya muni ya milayo ya Bhibhiliya ma to hi vhuna ku hlawula khwatsi a tinguwo?

¹² Kota malandza ya Jehovha, contlhe cikhati hi boha tinguwo ta ti nene, to basa, ti yelanako ni lomu hi nga kona ni lezvi hi mahako. Hi ‘ti sasekisa hi nga hundzeleti na hi  hi ni kupima ku nene’, kasi hi komba ku hi vanhu va “chavako Nungungulu”. — 1 Timote 2:9, 10; Judha 21.

¹³ Lezvi hi bohisako zvona zvi nga maha vanhu vava ni mawonela ya hava kutani ya ma nene hi Jehovha ni vanhu vakwe. Hi fanele ku maha “zvontlhe zviva wudzundzo ka Nungungulu”. (1 Va Le Korinte 10:31) A ku nga hundzeleti zvi patsa a ku boha tinguwo ti to kala ku khunguvanyisa van’wani. Hikwalaho loku hi hlawula tinguwo kutani loku hi ti sasekisa, hi nga rivali lezvaku lezvi hi zvi hlawulako zvi nga maha van’wani va alakanya zva zvi nene kutani zva hava. — 1 Va Le Korinte 4:9; 2 Va Le Korinte 6:3, 4; 7:1.

14. Zvini hi faneleko ku zvi alakanya a cikhati leci hi hlawulako a tinguwo ta kuya hi tona mitlhanganweni ni kuchumayeleni?

¹⁴ Hi boha tinguwo to tshamisa kuyini loku hiya mitlhanganweni ni kuchumayeleni? Hi boha tinguwo ta ku munhu ni munhu hi kumanako naye a hi cuwuka ke? Hi boha tinguwo ti mahako vanhu va cuwuka reveni? Xana hi boha ni yihi nguwo hi yi lavako na hiku loyi zvi mu karatako ahati yena n’winyi? (Va Le Filipi 4:5; 1 Pedro 5:6) Lisine ku hi lava ku tshama na hi sasekile, kanilezvi lezvi hakunene zvi hi mahako hi saseka matshamela ya hina ya wuKristu, ku nga matshamela lawa Jehovha a ma wonako loku a hi cuwuka. Ma komba lezvi hi nga zvona lomu mbilwini, ‘a munhu loyi a fihlilweko wa mbilu loyi a nga wa lisima nguvhu mahlweni ka Nungungulu’. — 1 Pedro 3:3, 4.

15. Hikuyini Jehovha a kalako a nga hi nyiki lista ya tinguwo leti hi faneleko ku boha?

¹⁵ Jehovha a nga hi nyiki lista ya tinguwo leti hi faneleko ku boha ni leti hi nga faneliko ku boha. Kanilezvi i hi nyika matshinya ya milayo ya Bhibhiliya lawa ma hi vhunako ku hlawula tinguwo ta ti nene. (Mahebheru 5:14) Jehovha  i lava ku zvontlhe hi hlawulako zvi komba ku ha mu randza niku ha randza van’wani. (Lera Marku 12:30, 31.) Misaveni yontlhe a vanhu va Jehovha va boha hi tindlela to hambana hi kuya hi lomu va hanyako kona, ni lezvi a munhu ni munhu a zvi randzako. A kuhambana loko ka saseka ku tlhela ku tsakisa.

16. a) Sathani i lava ku a vanhu va alakanya yini hi mali, kanilezvi zvini lezvi Jesu a hi gondzisileko? b) Zviwutiso muni hi faneleko ku ti wutisa?

¹⁶ Sathani i lava ku a vanhu va alakanya lezvaku a mali ni titshomba hi zvona zvi mahako munhu a tsaka,  kanilezvi a malandza ya Jehovha ma zvi tiva ku lezvo mawunwa. Ha kholwa magezu ya Jesu, yaku: “Hambu loku munhu a hi ni zvilo zvo tala, a wutomi gakwe a giti hi ka lezvi a nga nazvo.” (Luka 12:15) Leci ci mahako munhu a tsaka a hi mali. A vanghana, ni kurula, ni wutomi ga pindzukelwa a zvi xaviwi hi mali. Lisine ku a mali ya laveka niku hontlheni ha zvi lava ku hanya khwatsi. Kanilezvi Jesu i hi gondzisile lezvaku leci hakunene ci to hi maha hi tsaka kuva ni wunghana ga hombe na Nungungulu, ni loku a ku mu khozela ku hi wona a nchumu wa lisima wutomini ga hina. (Matewu 5:3; 6:22) Ti wutise lezvi: ‘Ndzi nghenilwe hi moya wa tiko wa ku randza mali? Ndzi tshama hi ku alakanyela mali basi ni ku wulawula hi yona ke?’ — Luka 6:45; 21:34-36; 2 Johani 6.

17. A wutomi ga wena gi ta tshamisa kuyini loku u ala ku ngheniwa hi moya wa tiko wa ku randza mali?

¹⁷ Loku a ku tirela Jehovha ku hi wona nchumu wa lisima wutomini ga hina hi tlhela hi ala ku ngheniwa hi moya wa tiko wa ku randza mali, hi ta hanya wutomi go tsakisa. (Matewu 11:29, 30) Hi ta xalala hi lezvi hi nga nazvo hi tlhela hiva ni kurula mbilwini. (Matewu 6:31, 32; Va Le Roma 15:13) Hi nga ta karateka hi ku lava ku ganya. (Lera 1 Timote 6:9, 10.) Hi ta kuma litsako hi ku va nyika zvilo a van’wani. (Mitiro 20:35) Niku loku hi nga rangisi mali hi tava ni cikhati co tala ca ku tshama ni ngango wa hina ni vanghana va hina hi tlhela hi etlela a wurongo go nandziha. — Mutshawuteli 5:12.

18. Zvini lezvi Sathani a zamako ku maha?

¹⁸ Sathani a nga etleli; i zama hi tindlela tontlhe a ku daya wunghana ga hina na Jehovha. Hikwalaho hi fanele ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi ku gi vhikela. Hilwa  “ni mimoya ya kubiha”. (Va Le Efesusi 6:12) Sathani ni madhimoni yakwe a va zvi lavi ku hi tsaka ne ku hi hanya kala kupindzuka. (1 Pedro 5:8) A valala lavo hi lwako navo va na ni ntamu nguvhu, kanilezvi hi nga zvi kota ku va hlula hi ku vhuniwa hi Jehovha!

19. Hi kuya hi bhuku ga Va Le Efesusi 6:14-18, hi wahi a matlhari ya moya lawa a muKristu a faneleko kuva nawo?

¹⁹ A kale a masochwa ma wa boha zva ku ti vhikela hi zvona loku maya yimpini. Hinawu hi fanele ku hloma “a matlhari wontlhe” lawa Jehovha a hi nyikako kasi ku ti vhikela hi wona. (Va Le Efesusi 6:13) A bhuku ga Va Le Efesusi 6:14-18 gi wulawula hi matlhari lawo, giku: “Makunu tiyani mu ku nde, na mu bohile libhandi la lisine li tiya zviwunwini zva n’wina, ni cikatawu ca simbi ca kululama, na mu bohile a zvilato zva mahungu ya ma nene ya kurula mikondzweni ya n’wina. Ahandle ka zvontlhe lezvo, khomani a citlhangu ca hombe ca kukholwa, kasi mu tima hi cona a mipaxa yontlhe yi vhurako ya loyi wa kubiha. Bohani ni cihuko ca simbi ca kuhanyiswa, mu khoma cipadha ca moya, yi nga mhaka ya Nungungulu. Khongelani hi moya contlhe cikhati hi mikombelo ya tixaka tontlhe ni kukhongotela kontlhe.”

20. Zvini hi faneleko ku maha kasi a “matlhari wontlhe” ma hi vhuna?

²⁰ Loku a musochwa a rivakelwa ku boha nchumu wo kari cikari ka matlhari yakwe, a nala wakwe i ta fula kwalaho a nga kala ku ku vhikela. Kasi ku a “matlhari” ya hina ma hi vhikela, a hi faneli ku rivakelwa ne ni gin’we ga wona. Hi fanele ku tshama na hi bohile hi tlhela hi nga ma tsiki ma hlakala. Hi nga ta nyima kulwa kala a tiko legi ga Sathani gi lovisiwa, Sathani ni madhimoni yakwe va susiwa laha misaveni. (Kuvhululelwa 12:17; 20:1-3) Hikwalaho loku hilwa ni kunavela ka hava kutani ni tshamela go  kari ga hava hi nga nago a hi faneli ku rereka hi tsika kulwa! — 1 Va Le Korinte 9:27.

21. Hi nga maha yini kasi hi hlula Sathani?

²¹ Sathani i na ni ntamu nguvhu ku hundza hina. Kanilezvi hi ku vhuniwa hi Jehovha hi ta mu hlula! Kasi ku simama hi tsumbeka ka Jehovha, hi fanele ku khongela kakwe, hi gondza Bhibhiliya, hi tlhela hi tlhangana ni vamakabye. (Mahebheru 10:24, 25) Loku hi maha zvontlhe lezvo hi ta tsumbeka ka Nungungulu hi tlhela hi zvi kota ku tlhamusela lezvi hi kholwako.

22, 23. a) Zviwutiso muni u faneleko ku ti wutisa zvi to ku vhuna ku tshama na u longile ku tlhamusela lezvi u zvi kholwako? b) Hi ta wulawula hi yini ka cipimo ci landzelako?

²² Hi fanele ku tshama na hi longile ku tlhamusela lezvi hi zvi kholwako. (Johani 15:19) Ka timhaka to kari, a Vakustumunyu va Jehovha va maha zvo hambana nguvhu ni lezvi a vanhu vo tala va mahako. Ti wutise lezvi: ‘Ndza zvi tiva khwatsi a ku hikuyini hi hambanako ni van’wani? Ndza kholwa ku lezvi a Bhibhiliya ni lezvi a nandza go tsumbeka ni go tlhariha gi wulako lisine? (Matewu 24:45; Johani 17:17) Ndza tizwa matshandza hi kuva Kustumunyu wa Jehovha? (Lisimu 34:2; Matewu 10:32, 33) Ndza zvi kota ku tlhamusela van’wani lezvi ndzi zvi kholwako?’ — Lera 1 Pedro 3:15.

²³ Ka timhaka to tala zva tekela ku woneka lezvi hi faneleko ku maha kasi hi ngavi va tiko. Kanilezvi ka timhaka tin’wani zva karata ku zvi pola. Sathani i zama ku hi phasa hi tindlela to tala. A wun’we wa mitlhamu a yi tirisako mihlakano. Hi nga maha yini kasi hi hlawula mihlakano ya yi nene? Hi ta zvi tiva ka cipimo ci landzelako.