1, 2. Hikuyini hi faneleko ku hlawula khwatsi a mihlakano?

HI NGA ti alakanyela na u lava kuga handzu kanilezvi u pola lezvaku wu hinile reve. U wa ta tsimba uga handzu wontlhe ni seno ko hina ke? U wa ta hoxa wontlhe? Kutani u wa ta tsema reve lego go hina uga seno ka ku nene?

² A mihlakano yi nga kona nyamutlha yi fana nguvhu ni handzu lowo. A yokari yi nene, kanilezvi a yotala yi hinile hakuva yi tele hi wubhayi, ni tihanyi, ni  wudhimoni. Maku u mahisa kuyini loku u lava ku hlawula mihlakano? Xana u ngalo: “A ndzi na mhaka ni munhu, mina ndzi tlhatlhekile ku hlawula a mihlakano ndzi yi lavako?” U ti byela ku a mihlakano yontlhe yi bihile? Kutani u ti karatela ku hlawula a mihlakano ya yi nene, u tsika leyi ya kubiha?

3. Zvini hi faneleko ku zvi alakanyela loku hi lava ku hlawula a mihlakano?

³ Zvi nene kuva ni cikhati ca ku hlakana kanilezvi hi fanele ku hlawula khwatsi a mihlakano ya kona. Hikwalaho hi fanele ku ti wutisa lezvi: “A mihlakano leyi ndzi yi hlawulako yi ta mu tsakisa Jehovha ke?”

4. Hi gihi a tshinya ga nayo ga Bhibhiliya gi to hi vhuna ku hlawula khwatsi a mihlakano?

⁴ A cikhati leci hi nga ti nyikela ka Jehovha, hi mu tsumbisile lezvaku hi ta mu tirela wutomini ga hina gontlhe. (Lera Mutshawuteli 5:4.) Hi tsumbisile ku hi ta maha “zvontlhe zviva wudzundzo ka Nungungulu”. (1 Va Le Korinte 10:31) Lezvo zvi wula ku contlhe cikhati hi lumba Nungungulu. A hi lumbi Nungungulu ntsena loku hi hi mitlhanganweni kutani kuchumayeleni kanilezvi ni loku hi hi lomu ka ku humula kutani ku hlakana, hi lumba yena.

5. Hi fanele ku mu khozelisa kuyini Jehovha?

⁵ Zvontlhe lezvi hi mahako wutomini zva khumba a wukhozeli ga hina. Pawule i tlhamusele a mhaka leyi a cikhati leci a ngaku: “Mu nyikela mimiri ya n’wina kota muphahlo wu hanyako, wo basa, lowu wu amukelekako ka Nungungulu.” (Va Le Roma 12:1) Jesu i te: “Randza Jehovha Nungungulu wa wena hi mbilu ya wena yontlhe  ni muhefemulo wa wena wontlhe ni kupima ka wena kontlhe ni ntamu wa wena wontlhe.” (Marku 12:30) Contlhe cikhati hi fanele ku nyika Jehovha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa hina. Le Izrayeli wa kale, loku a vanhu va lava ku maha muphahlo hi cihari ka Jehovha va wa fanele ku nyikela cihari ca ci nene. Loku a munhu a maha muphahlo hi cihari co kala ci nga hi ci nene Nungungulu i wa nga wu amukeli a muphahlo lowo. (Levi 22:18-20) Hi kufanana, ku na ni zvilo zvo kari zvi nga mahako Jehovha a nga tsaki hi wukhozeli ga hina. Zvilo muni?

6, 7. Loku hi hlawula mihlakano yo biha, Jehovha i ta gi wonisa kuyini a wukhozeli ga hina?

⁶ Jehovha i hi byela lezvi: “Basani, hakuva mina ndzi basile.” (1 Pedro 1:14-16; 2 Pedro 3:11) Jehovha i tsaka hi wukhozeli ga hina ntsena loku gi basile. (Deuteronome 15:21) Loku hi maha zvilo lezvi a zvi vengako, zvo kota wubhayi, tihanyi, kutani wudhimoni, a wukhozeli ga hina a gi basangi. (Va Le Roma 6:12-14; 8:13) Ni loku hi sixtira kutani ku ingisela zvilo lezvo kasi ku ti hungata, Jehovha a nga tsaki. Lezvo zvi maha ku a wukhozeli ga hina gi chaka, gi nga ha mu tsakisi, zvi tlhela zvi daya a wunghana ga hina naye.

⁷ Makunu hi nga yi hlawulisa kuyini a mihlakano ya yi nene? Matshinya muni ya milayo ya Bhibhiliya ma to hi vhuna ku tiva a mihlakano ya yi nene ni ya ku biha?

8, 9. Mihlakano yo tshamisa kuyini yi nga faneliko a maKristu, niku hikuyini?

⁸ Nyamutlha ku na ni mihlakano yo tala nguvhu. A yokari yi nene kanilezvi a yotala yi bihile. Zvezvi a hi wulawuleni hi mihlakano leyi yi nga faneliko maKristu.

 ⁹ A kutala ka mafilmi, ni tisaite ta Internet, ni lezvi zvi kombisiwako ka televhizawu, ni migemi leyi yi beliwako lomu ka michini, ni mimuzka, zvi tele hi wubhayi, ni tihanyi, ni wudhimoni. A zvilo zvo biha zvi tala ku kombisiwa na zvi ku khwatsi a zvi bihangi zvi tlhela zvi hlekisa. Kanilezvi a maKristu ma ti wonela nguvhu kasi ma nga hlakani hi zvilo lezvi zvi nga zwananiko ni matshinya ya milayo yo basa ya Jehovha. (Mitiro 15:28, 29; 1 Va Le Korinte 6:9, 10) Loku hi nga ti ngheniseli ka mihlakano leyo, hi komba Jehovha lezvaku ha venga zvilo zva kubiha. — Lisimu 34:14; Va Le Roma 12:9.

10. Zvini zvi nga humelelako loku hi hlawula mihlakano yo biha?

¹⁰ Kanilezvi a vokari va alakanya ku a zvi bihangi a ku hlakana hi zvilo zvi kombisako tihanyi, ni wubhayi, ni wudhimoni. Va ti byela lezvi: ‘Zvi nga ta ndzi maha nchumu, hakuva ndzo zvi wona basi, a ndzi lavi ku zvi tekelela.’ Loku hinawu hi alakanya lezvo, ho ti kalavela. A Bhibhiliya gi ngalo: ‘A mbilu yi khohlakele ku hundza zvilo zvontlhe, yi bolile.’ (Jeremiya 17:9) Hi nga tiya ku wula lezvaku ha venga a zvilo zva kubiha kuveni hi ti hungata hi zvilo lezvi Jehovha a zvi vengako ke? Loku hi ti hungata hi zvilo lezvo, hi ta sangula ku zvi wonisa ku khwatsi a zvi bihangi. Hi kufamba ka cikhati, a livhalo la hina li ta tlanyala, li nga ha hi tlharihisi loku hi lava ku maha a zvilo zvo kala zvi nga mu tsakisi Jehovha. — Lisimu 119:70; 1 Timote 4:1, 2.

11. A bhuku ga Va Le Galatiya 6:7 gi hi vhunisa kuyini ku hlawula khwatsi a mihlakano?

¹¹ A Mhaka ya Nungungulu yi ngalo: “Leci a munhu a ci byalako, i ta tshovela caleco.” (Va Le Galatiya 6:7) Loku hi hlakana hi zvilo zva kubiha, handle ko kanakana hi ta gumesa hi ku zvi maha. Hi cikombiso, a vokari va  nga randza mihlakano yi kombisako wubhayi va gumesile hi ku maha a wubhayi. Kanilezvi Jehovha wa hi vhuna ku hlawula khwatsi a mihlakano.

12. Cini ci to hi vhuna ku hlawula mihlakano ya yi nene?

¹² A mihlakano yo kari ya tekela ku woneka ku a yi mu tsakisi Jehovha niku ha zvi tiva lezvaku a hi faneli ku hlakana hi yona. Kanilezvi ahati loku zvi nga dlunyateki a ku yi nene kutani yi bihile ke? Jehovha a nga hi nyiki lista ya lezvi hi faneleko ku sixtira, ku zvi ingisela, kutani ku lera. I lava lezvaku hi tirisa a livhalo la hina li gondzisilweko hi Bhibhiliya. (Lera Va Le Galatiya 6:5.) Jehovha i hi nyika a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya, ku nga lisine la tshinya li hi kombako lezvi zvi mu tsakisako ni lezvi zvi kalako zvi nga mu tsakisi. A matshinya lawo ya milayo ma gondzisa a livhalo la hina lezvaku li tira khwatsi. Ma hi vhuna ku “tiva lezvi Jehovha a zvi randzako” kasi hi hlawula a zvilo zvi to mu tsakisa. — Va Le Efesusi 5:17.

13. a) Hikuyini a maKristu ma hlawulako mihlakano yo hambana? b) Zvini lezvi a maKristu wontlhe ma faneleko ku zvi landzela?

¹³ A maKristu ma tala ku hlawula mihlakano yo hambana. Hikuyini? Hi ku a zvilo lezvi hi zvi randzako a zvi fani. A cin’wani kambe hi ku leci a mun’we a nge ci nene, a mun’wani a nga tshuka aku a hi ci nene. Hambulezvo a maKristu wontlhe ma fanele ku landzela a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya kasi ma zvi kota ku hlawula a mihlakano ya yi nene. (Va Le Filipi 1:9) Lezvo zvi ta hi vhuna ku hlawula a mihlakano leyi yi tsakisako Nungungulu. — Lisimu 119:11, 129; 1 Pedro 2:16.

14. a) Zvini hi faneleko ku ti pimela, niku hikuyini? b) Wusungukati muni legi Pawule a nga nyika a maKristu?

 ¹⁴ A cin’wani hi faneleko ku khatala hi cona cikhati leci hi mbhetako na hi hlakana. Lezvo zvi komba ku ha yi nyika nguvhu lisima a mihlakano kutani ahihi. Ka hina maKristu, a ku tirela Jehovha hi zvona zvi nga zva lisima nguvhu wutomini ga hina. (Lera Matewu 6:33.) Kanilezvi hi nga tshuka hi sangula ku hlakana yi nga chayi na hi nga zvi poli. Pawule i byelile a maKristu, aku: “Ti woneleni nguvhu kufambeni ka n’wina. Mu nga mahisi ku khwatsi a mu tlharihangi kanilezvi fambani kota vatlharihileko. Tirisani khwatsi a cikhati ca n’wina.” (Va Le Efesusi 5:15, 16) Hikwalaho hi fanele ku ti pimela a cikhati leci hi mbhetako na hi hlakana. A ku tirela Jehovha  hi zvona zvi faneleko kuva zva lisima nguvhu wutomini ga hina. — Va Le Filipi 1:10.

15. Ahandle ka mihlakano leyi hi yi tivako ku yi bihile, hi yihi yin’wani hi nga faneliko ku ti nghenisela ka yona?

¹⁵ Zvi te dlunya lezvaku a hi faneli ku hlakana hi zvilo zvi kalako zvi nga mu tsakisi Jehovha. Kanilezvi hi ta ku yini loku hi nga zvi tivi khwatsi a ku a hlakano lowu wa mu tsakisa Jehovha kutani a wu mu tsakisi? Hi fanele ku wu hlola khwatsi. Wona cikombiso leci: Hi nga ti alakanyela na u hi le hehla ka citsunga. U wa ta famba hi laha mbhirini ka ku u nga retemuka uwa ke? Loku wa ha zvi lava ku hanya u wa nga ta maha lezvo. A mihlakano yonawu yi tshamisile zvezvo. A Mhaka ya Nungungulu yi ngalo: ‘Humesa nkondzo wa wena kubiheni.’ (Mavingu 4:25-27) Hikwalaho a hi tsiki mihlakano leyi hi yi tivako lezvaku yi bihile basi, kanilezvi hi tlhela hi fambela kule ni mihlakano leyi hi kanakanako ku yi nene kutani a hi yi nene, hakuva yonawu yi nga wonha a wunghana ga hina na Jehovha.

16. a) Hi zvihi a zvilo zvo kari lezvi Jehovha a zvi vengako? b) Hi nga kombisa kuyini lezvaku ha venga lezvi Jehovha a zvi vengako?

¹⁶ A mutsali wa tisimu i te: ‘N’wina lava mu randzako Jehovha, vengani kubiha.’ (Lisimu 97:10) A Bhibhiliya gi hi komba lezvi Jehovha a zvi randzako ni lezvi a zvi nyenyako. Lezvi u gondzako lomu ka Bhibhiliya zvi nga ku vhuna a ku pimanyisa Jehovha, u randza lezvi a zvi randzako u tlhela u venga lezvi a zvi vengako. Hi cikombiso, a Bhibhiliya gi Jehovha wa venga ‘a lirimi li hembako, ni mandla lawa ma halatako nkhata wu nga hiko na nandzu; ni mbilu yi polako makungo yo biha, ni minenge  leyi yi hatlisako yi tsutsumela kubiheni’. (Mavingu 6:16-19) Gi tlhela giku hi fanele ku potsa a “wubhayi, . . . ni ku khozela zvifananiso, ni wudhimoni, . . . ni ciluse, ni zanga, . . . ni wunavenave, ni kupopiwa, ni tifesta ta vhilinganya, ni zvilo zvo fana ni lezvi”. (Va Le Galatiya 5:19-21) U nga ma tirisisa kuyini a matshinya lawa ya milayo ya Bhibhiliya kasi u hlawula a mihlakano ya yi nene? Hi lava ku hanya hi milayo ya Jehovha ka zvontlhe hi mahako wutomini, hambu loku hi hi hoce. (2 Va Le Korinte 3:18) Lezvi hi mahako loku hi hi hoce zvi komba lezvi hakunene hi nga tshamisa zvona. — Lisimu 11:4; 16:8.

17. A cikhati leci hi lavako ku hlawula mihlakano, zviwutiso muni hi faneleko ku ti wutisa?

¹⁷ A cikhati leci u lavako ku hlawula mihlakano, ti wutise lezvi: ‘A hlakano lowu wu nga ta wonha a wunghana ga mina na Jehovha ke? Wu nga ta wonha a livhalo la mina?’ A hi woneni a matshinya man’wani ya milayo ma to hi vhuna ku hlawula mihlakano ya yi nene.

18, 19. a) Wusungukati muni legi Pawule a nga nyika a maKristu? b) Matshinya muni ya milayo ma to hi vhuna ku hlawula a mihlakano ya yi nene?

¹⁸ A cikhati hi hlawulako lezvi hi lavako ku hlakana hi zvona, ho hlawula lezvi hi lavako ku zvi tata a mapimo ya hina. Pawule i te: “Ni zvihi lezvi zvi nga zvi nene, ni zvihi lezvi zvi dzundzekako, ni zvihi lezvi zvi lulamileko, ni zvihi lezvi zvi basileko, ni zvihi lezvi zvi hi kucako ku randzana, ni zvihi lezvi zvi akako, ni zvihi lezvi zvi nga solekiko, ni zvihi lezvi zvi faneleko ku bongiwa, simamani ku alakanya zvilo lezvo.” (Va Le Filipi 4:8) Loku hi tata a mapimo ya hina hi zvilo lezvo zva zvi nene, hi nga ta chava ku wula ku: ‘A timhaka ta nomu wa mina, ni maalakanyo ya mbilu ya mina, a zvi amukeleke mahlweni ka wena, Jehovha.’ — Lisimu 19:14.

 ¹⁹ Ti wutise lezvi: ‘A mapimo ya mina ndzi ma tata hi zvilo zvo tshamisa kuyini? Andzhako ka ku sixtira a filmi kutani programa yo kari ya televhizawu, ndzi sala ndzi alakanya a zvilo zva zvi nene ke? Ndza rula kutani ndzi sala ndzi biwa hi livhalo? (Va Le Efesusi 5:5; 1 Timote 1:5, 19) Ndza tiya ku khongela ka Jehovha kutani ndza dhana ke? A hlakano lowu wu ndzi maha ndzi alakanyela a zvilo zva wubhayi ni zva tihanyi? (Matewu 12:33; Marku 7:20-23) A mihlakano ndzi yi hlawulako ya ndzi maha ndzi “pimanyisa a mahanyela ya tiko legi” ke?’ (Va Le Roma 12:2) A mihlamulo ya zviwutiso lezvi yi ta hi komba lezvi hi faneleko ku maha kasi hi tiyisa a wunghana ga hina na Jehovha. Hi lava ku khongela a ku fana ni mutsali wa tisimu, hiku: ‘Hambukisa a mahlo ya mina lezvaku ma nga cuwuki lezvi zvi nga nyawuliko.’ * — Lisimu 119:37.

20, 21. Hikuyini hi faneleko ku alakanyela lezvi a van’wani va wu wonisako zvona a hlakano lowu hi lavako ku wu hlawula?

²⁰ A tshinya gin’wani ga nayo hi faneleko ku tshama na hi gi alakanya hi legi: “A zvilo zvontlhe zva vhumeleleka, kanilezvi a hi zvontlhe zvi akako. A mun’we ni mun’wani a nga ti laveli zva yena basi, kanilezvi i wa lave lezvi zvi to vhuna mun’wani munhu.” (1 Va Le Korinte 10:23, 24) A kuva hi tlhatlhekile ku maha a nchumu a zvi wuli ku cikolokolo hi fanele ku wu maha. Na hi nga se hlawula a nchumu wo kari, hi fanele ku ti wutisa ku a vamakabye va ta zvi wonisa kuyini ke.

 ²¹ A tivhalo ta hina a ti fani. Hi cikombiso, a livhalo la wena li nga ku vhumelela ku sixtira a programa yo kari ya televhizawu. Kanilezvi u ta kuyini loku u tiva lezvaku a programa leyo ya karata livhalo la makabye mun’wani? Hambu lezvi a livhalo la wena li ku vhumelelako ku sixtira a programa leyo, u nga tsika ku sixtira. Hikuyini? Hi ku a wu lavi a ku “wonhela vamakabye va wena” kutani ku “wonhela Kristu”. (1 Va Le Korinte 8:12) A hi lavi ku maha zvilo zvi to khunguvanyisa vamakabye. — Va Le Roma 14:1; 15:1; 1 Va Le Korinte 10:32.

22. Hi nga kombisa kuyini ku ha olova loku a makabye mun’wani a hlawula mihlakano leyi hi yi solako?

²² Kanilezvi u ta kuyini loku a livhalo la wena li nga ku vhumeleli ku sixtira, ku lera, kutani ku maha nchumu lowu a makabye mun’wani a nge wu nene? Kota lezvi u mu randzako ni ku mu komba cichavo, u nga ta mu kurumeta ku maha lezvi wena u zvi lavako. Hi cikombiso, ehleketa hi mufambisi wa movha: wa zvi tiva ku va kona va tsutsumako ni van’wani va nonokako loku va famba hi movha, kanilezvi vontlhe na va hi vafambisi va va nene. Hi kufanana, a maKristu mambiri ma nga landzela a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya kanilezvi ma hlawula a mihlakano yo hambana. — Mutshawuteli 7:16; Va Le Filipi 4:5.

23. Cini ci to hi vhuna ku hlawula a mihlakano ya yi nene?

²³ Makunu cini ci to hi vhuna ku hlawula mihlakano ya yi nene? Loku hi tirisa a livhalo la hina li gondzisilweko hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya, ni loku hi randza vamakabye va hina, hi ta zvi kota ku hlawula a mihlakano ya yi nene, hi tlhela hi tsaka hi ku tiva lezvaku hi maha “zvontlhe zviva wudzundzo ka Nungungulu”.