1-3. a) Hi gondza yini ka Mavingu 13:20? b) Hikuyini hi faneleko ku hlawula khwatsi a vanghana va hina?

U TSHUKA u wona lezvi a n’wanana a va cuwukisisako zvona a vapswali vakwe? Hambu loku a nga se sangula ku wulawula, i pswonga zvontlhe lezvi a zvi wonako ni ku zvizwa. Laha a kulako, i sangula ku pimanyisa vapswali vakwe hambu loku a nga zvi poli ku o va pimanyisa. A vanhu va hombe vonawu va nga ha sangula ku pimisa ni ku maha zvilo zvo fana ni lezvi zvi mahiwako hi vanhu lava va tolovelako ku tshama navo.

² Ka bhuku ga Mavingu 13:20 hi gondza lezvi: “Hlengela ni tlhari, u tava tlhariwo.” Ka vhesi legi, a ku “hlengela” ni munhu zvi patsa ku mbheta cikhati co kari naye. Lezvo a zvi wuli kuva kusuhani ni munhu loye basi. A tlhari yo kari ya Bhibhiliya yi te a ku hlengela ni munhu zvi patsa ku tsakela munhu loye ni ku mu randza. Hi tolovela ku pimanyisa a vanhu lava hi talako ku tshama nguvhu navo, nguvhunguvhu lava hi va randzako.

³ A vanghana va hina va nga hi kokela ku maha zva zvi nene kutani zvakubiha. Mavingu 13:20 i tlhela aku: ‘Loyi a mahako wunghana ni zvipumbu i ta loviswa.’ Loku a vanghana va hina va hi vanhu va randzako  Nungungulu, va ta hi kuca ku simama hi tsumbeka kakwe. Zvezvi a hi woneni a vanhu lava Jehovha a va hlawulako lezvaku va maha vanghana vakwe. Lezvo zvi ta hi vhuna ku hlawula khwatsi a vanghana va hinawu.

4. a) Hikuyini zvi nga wudzundzo ga hombe a kuva munghana wa Nungungulu? b) Hikuyini Jehovha a ngaku Abrahama ‘munghana wakwe’?

⁴ Jehovha, a Hosi ya Hombe leyi yi vangileko a zvilo zvontlhe, wa hi nyika a thomo ga kuva vanghana vakwe. Phela lego wudzundzo ga hombe nguvhu! Kanilezvi Jehovha i hlawula khwatsi a vanghana vakwe. I hlawula lava va mu randzako va tlhela va kholwa kakwe. Hi nga alakanyela hi Abrahama. I kombile hi kuphindaphinda lezvaku wa tsumbeka ka Nungungulu niku wa mu ingisa. I wa vhumela ku maha ni cihi leci Nungungulu a nga mu ruma. I tlhelile a vhumela ni ku maha muphahlo hi n’wana wakwe Isaka. Hikuyini? Hi lezvaku i wa kholwa ku “Nungungulu i na ni ntamu wa ku mu vhuxa hambu hi ka vafileko”. (Mahebheru 11:17-19; Genesisi 22:1, 2, 9-13) Abrahama i wa tsumbeka niku i wa ingisa. Hi zvezvo zvi nga maha ku Jehovha a mu wula lezvaku ‘munghana wakwe’. — Isaya 41:8; Jakobe 2:21-23.

5. Jehovha i va wonisa kuyini lava va tsumbekako kakwe?

⁵ Jehovha wa va randza nguvhu a vanghana vakwe niku vonawu va mu randza. Hikwalaho va zvi lava nguvhu ku mu ingisa ni ku tsumbeka kakwe. (Lera 2 Samueli 22:26.) A Bhibhiliya gi Nungungulu “i xaka ga valulamileko”, ku nga lava va mu ingisako. (Mavingu 3:32) Jehovha i ramba vanghana vakwe lezvaku va maha vapfhumba “tendeni” gakwe. I va nyika thomo  ga ku mu khozela ni ku khongela kakwe ni ka cihi cikhati. — Lisimu 15:1-5.

6. Hi nga kombisa kuyini ku ha mu randza Jesu?

⁶ Jesu i te: “Loku a munhu a ndzi randza i ta hlayisa a mhaka ya mina, ni Papayi wa mina i ta mu randza.” (Johani 14:23) Hikwalaho, kasi hi maha vanghana va Jehovha hi fanele ku randza Jesu kambe hi tlhela hi maha lezvi a hi gondzisileko. Hi cikombiso, hi fanele ku maha lezvi Jesu a nga hi ruma zva ku chumayela mahungu ya ma nene ni ku maha a vapizani. (Matewu 28:19, 20; Johani 14:15, 21) Kota lezvi hi randzako Jesu, hi “landzela a nkondzo wakwe”. (1 Pedro 2:21) Jehovha wa tsaka a cikhati leci a hi wonako na hi ti karatela ku pimanyisa a N’wana wakwe ka zvontlhe hi wulako ni ku maha.

7. Hikuyini hi faneleko ku hlawula a vanghana lava va sinako va hi vanghana va Jehovha?

⁷ A vanghana va Jehovha va tsumbeka kakwe, va mu ingisa va tlhela va randza a N’wana wakwe. Hina ke, hi hlawula a vanghana vo fana ni lava Jehovha a va hlawulako? Loku a vanghana va wena va pimanyisa Jesu, va tlhela va ti tsitsirita va gondzisa van’wani xungetano hi Mufumo wa Nungungulu, va ta ku vhuna ku uva munhu wa mu nene u tlhela u simama u tsumbeka ka Jehovha.

8. Cini ci ku tsakisako ka wunghana ga Rute na Nawomi?

⁸ Lomu ka Bhibhiliya ku na ni matimu yo tala ya vanhu va nga hi vanghana, vo kota Rute ni n’wingi wakwe Nawomi. A vavasati lavo va wata hi ka matiko yo hambana niku a mahanyela yabye ma wa hambene. Nawomi i wa hi wa hombe nguvhu ka Rute. Kanilezvi va nova vanghana va hombe hakuva vontlhe va wa  randza Jehovha. A cikhati leci Nawomi a nga lava ku suka le Mowabhi a tlhela le Izrayeli, ‘Rute i no namarela ka yena’. I no byela Nawomi, aku: ‘A vanhu va wena vanhu va minawu; a Nungungulu wa wena i Nungungulu wa minawu.’ (Rute 1:14, 16) Rute i wa khatala nguvhu hi Nawomi. A cikhati va nga chikela le Izrayeli, Rute i tirile nguvhu kasi ku vhuna munghana wakwe. Nawomi i wa mu randza nguvhu Rute, hikwalaho i no mu nyika wusungukati ga gi nene. Vontlhe va no katekisiwa nguvhu hi lezvi Rute a nga ingisa wusungukati lego. — Rute 3:6.

9. Cini ci ku hlamalisako ka wunghana ga Dhavhidha na Jonatani?

⁹ A cikombiso cin’wani ca vanghana va nga tsumbeka ka Jehovha hi wumbiri gabye, hi leci ca Dhavhidha na Jonatani. Jonatani i wa hundza Dhavhidha hi cipimo ca 30 wa malembe. (1 Samueli 17:33; 31:2; 2 Samueli 5:4) Jonatani hi yena a nga fanele kuva hosi yi landzelako ku fuma le Izrayeli. Hambulezvo a cikhati leci a nga tiva ku Jehovha i hlawulile Dhavhidha lezvaku ava hosi, a nga mu luselangi ne a nga zamangi ku mu banga. Kanilezvi Jonatani i mahile zvontlhe zvi nga hi ntan’wini wakwe kasi ku vhuna Dhavhidha. Hi cikombiso, a cikhati leci Dhavhidha a nga lava ku dawa, Jonatani i no “mu tiyiseta hi ka Nungungulu”. I zile a ti veka mhangweni hi ku lava ku vhuna Dhavhidha. (1 Samueli 23:16, 17) Dhavhidha yenawu i wa tsumbeka ka munghana wakwe Jonatani. I tsumbisile ku hlayisa a ngango wa Jonatani, niku i mahile zvalezvo hambu lezvi Jonatani a nga file. — 1 Samueli 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samueli 9:1-7.

10. U gondza yini ka wunghana ga majaha manharu ya maHebheru?

¹⁰ Xadrake, na Mexake, na Abhed-nego va wa hi vanghana. A majaha lawa ya manharu ma wa hi maHebheru  ma nga khon’wa kaya kabye na ma ha hi vanana. Kota lezvi va nga hi kule ni vapswali vabye, zvi wa lava ku va vhunana kasi va simama ku tsumbeka ka Jehovha. Hi ndzhako ka cikhati, na va hi vahombe, a kukholwa kabye ku no ringiwa a cikhati leci hosi Nebhukadnezare a nga laya lezvaku va khozela cifananiso ca ouro. Xadrake, na Mexake, na Abhed-nego va no ala ku khozela cifananiso leco, va byela hosi vaku: ‘Hi nga ta khozela a vanungungulu va wena, ge hambu ku khizamela a cifananiso ca ouro leci wena u ci yimisileko.’ A cikhati leci a kukholwa kabye ku nga ringiwa, a majaha lawa ya manharu ya vanghana ma no simama ku tsumbeka ka Nungungulu wabye. — Danieli 1:1-17; 3:12, 16-28.

11. Cini ci kombako ku Pawule na Timote va wa hi vanghana va hombe?

¹¹ A cikhati leci mupostoli Pawule a nga tiva Timote, i zvi wonile lezvaku Timote wa mu randza Jehovha niku wa khatala nguvhu hi bandla. Hikwalaho Pawule i no mu gondzisa Timote kasi a vhuna vamakabye ka matshamu yo tala. (Mitiro 16:1-8; 17:10-14) Timote i tirile nguvhu laha ka kuza Pawule aku: “I tirile zvin’we na mina kuhangalaseni ka mahungu ya ma nene.” Pawule i wa zvi tiva lezvaku Timote i wa ta va “khatalela hi mbilu yontlhe” a vamakabye. Laha Pawule na Timote va nga ti tsitsirita va tirela Jehovha na va hi zvin’we, va no maha vanghana va hombe. — Va Le Filipi 2:20-22; 1 Va Le Korinte 4:17.

12, 13. a) Hikuyini hi faneleko ku hlawula khwatsi a vanghana hambu kwalomu bandleni? b) Hikuyini mupostoli Pawule a nga nyika citlharihiso leci ci nga ka 1 Va Le Korinte 15:33?

¹² Lomu bandleni, hi nga gondza zvotala ka  vamakabye va hina hi tlhela hi vhunana ku simama hi tsumbeka. (Lera Va Le Roma 1:11, 12.) Kanilezvi hambu kwalomu bandleni hi fanele ku hlawula khwatsi a vanghana. Hi na ni vamakabye vo tala va tako hi ka matshamu yo hambana, na va hi ni mahanyela yo hambana kambe. A vokari va ha hi vaswa lisineni kanilezvi a van’wani va na ni malembe yo tala na va tirela Jehovha. A ku fana ni lezvi zvi tekako cikhati kasi a handzu wu buvha, zvi teka cikhati kasi a wunghana ga munhu na Jehovha gi kula. Hikwalaho hi fanele  kuva ni lihlazva-mbilu hi tlhela hi randzana. Hambulezvo, hi fanele ku hlawula khwatsi a vanghana va hina. — Va Le Roma 14:1; 15:1; Mahebheru 5:12–6:3.

¹³ Lomu bandleni ka tshuka kuva ni zviyimo zvi lavako ku hi ti wonela nguvhu. Hi cikombiso a makabye wo kari a nga sangula ku maha zvilo lezvi a Bhibhiliya gi nge zvi bihile kutani a tshamela ku solasola van’wani. Lezvo zvi nga maha ku a bandla gi nga zwanani. Loku lezvo zvi humelela, hi nga hlamali hakuva hambu ka zana go sangula ga malembe ku wa tshuka kuva ni zvikarato lomu bandleni. Mupostoli Pawule i tlharihisile maKristu ya cikhati leco, aku: “Mu nga kalavelwi. A ku tolovelana ni vakubiha zva bihisa a mahanyela ma nene.” (1 Va Le Korinte 15:12, 33) Pawule i tlharihisile Timote kambe lezvaku a hlawula khwatsi a vanghana vakwe. Hinawu hi fanele ku hlawula khwatsi a vanghana va hina. — Lera 2 Timote 2:20-22.

14. A vanghana lava hi va hlawulako va nga khumbisa kuyini a wunghana ga hina na Jehovha?

¹⁴ Hi fanele ku vhikela wunghana ga hina na Jehovha. Hi wona nchumu wa lisima nguvhu hi nga nawo. Hikwalaho a hi mahi wunghana ni vanhu va to daya kukholwa ka hina, va wonha wunghana lego hi nga nago na Jehovha. A ku fana ni lezvi zvi kalako zvi nga koteki a ku peta ciponja lomu ka mati ya chaka ci huma na ci hi ni mati yo basa, hinawu a hi nge zvi koti ku simama hi maha zva zvi nene na hi hi ni vanghana va mahako zvakubiha. Hi fanele ku hlawula khwatsi a vanghana va hina. — 1 Va Le Korinte 5:6; 2 Va Le Tesalonika 3:6, 7, 14.

15. U nga maha yini kasi u kuma vanghana va va nene lomu bandleni?

¹⁵ Lomu bandleni ku na ni vanhu va randzako  Jehovha hi mbilu yontlhe. Lavo va nga maha vanghana va hina va hombe. (Lisimu 133:1) U nga hlawuli vanghana va tanga ya wena basi kutani va mahanyela yo fana ni ya wena. Alakanya lezvaku Jonatani i wa hi wahombe nguvhu ka Dhavhidha, niku Rute i wa hi mutsongwani nguvhu ka Nawomi. Hi fanele ku ingisa wusungukati ga Bhibhiliya, gaku: “Vhululani timbilu ta n’wina tontlhe.” Lezvo zvi wula ku randza ku maha wunghana ni van’wani. (2 Va Le Korinte 6:13; lera 1 Pedro 2:17.) Laha u mu pimanyisako nguvhu Jehovha, a vanhu van’wani va ta navela ku maha vanghana va wena.

16, 17. Zvini hi nga faneliko ku maha loku hi kwatisiwa hi munhu lomu bandleni?

¹⁶ A ngango ni ngango wu na ni vanhu va matshamela ni mawonela yo hambana, va tlhela va maha zvilo hi ndlela yo hambana kambe. A bandla gonawu gi tshamisile zvezvo. A kuhambana loko ka tsakisa niku hi nga gondza zvotala ka van’wani. Kanilezvi ka zvikhati zvin’wani, a kuhambana loko ku nga hi maha hi nga va woni khwatsi a vamakabye va hina hi tlhela hi nga tsaki hi vona. A zvikhati zvin’wani va nga maha zvilo zvi hi kwatisako. (Mavingu 12:18) Xana hi ta tsika a zvikarato lezvo zvi hi mbheta ntamu hi tsika kuya mitlhanganweni?

¹⁷ Ahihi. Hambu loku a munhu a hi kwatisa, hi nga ta tsika kuya mitlhanganweni. Phela Jehovha a hi yena a nga hi kwatisa. Jehovha i hi nyikile wutomi ni zvilo zvontlhe hi nga nazvo. Hikwalaho, wa ringanelwa hi kuva hi mu randza hi tlhela hi tsumbeka kakwe. (Kuvhululelwa 4:11) A bandla cinyikiwo hi nyikilweko hi Jehovha  leci ci hi vhunako ku tiyisa kukholwa ka hina. (Mahebheru 13:17) Hi nga ta tshuka hi ala cinyikiwo leco hiku ‘makabye manyani i hi kwatisile’. — Lera Lisimu 119:165.

18. a) Cini ci to hi vhuna ku hanyisana khwatsi ni vamakabye? b) Hikuyini hi faneleko ku tsetselela van’wani?

¹⁸ Ha va randza a vamakabye niku hi lava ku hanyisana khwatsi navo. Jehovha a nga rindzeli ku hi maha zvilo hi ndlela yo mbhelela, niku hinawu a hi faneli ku zvi rindzela. (Mavingu 17:9; 1 Pedro 4:8) Hontlheni ha phazama, kanilezvi a lirandzo li ta hi vhuna ku simama hi “tsetselelana”. (Va Le Kolosi 3:13) A lirandzo li ta hi vhuna ku hi nga teki a zvilo zva zvitsongwani hi zvi maha timhaka ta hombe. Lisine ku loku a munhu a hi kwatisa zva karata ku hatla hi zvi rivala. Zva olova ku hi zangara hi tlhela hi mu vekela civiti. Kanilezvi lezvo zvi to hi maha hi tshama na hi nga tsakangi basi. Kuveni loku hi tsetselela a munhu a hi kwatisileko, hi tava ni kurula, hi zwanana lomu bandleni. A ca lisima ka zvontlhe hi ku hi ta hlayisa a wunghana ga hina na Jehovha. — Matewu 6:14, 15; Luka 17:3, 4; Va Le Roma 14:19.

19. Cini ci nga hi mahako hi tsema wunghana ni munhu lomu bandleni?

¹⁹ Ka mingango leyi va zwananako, a mun’we ni mun’wani i ti karatela ku maha zvilo zvi to tsakisa van’wani. Kanilezvi hi nga alakanyela ku a mun’we wabye a tsika ku ingisa. Vontlhe laha kaya va zama ku mu vhuna hi tindlela tontlhe, kanilezvi a nga vhumeli. A nga ha suka laha kaya kutani kuya hi ku hlongoliwa. Lezvo zvi nga humelela kambe lomu bandleni. A munhu a nga ha  tshamela ku maha zvilo zvi kalako zvi nga mu tsakisi Jehovha, a chakisa bandla. A nga ha ala ku vhuniwa, a komba hi mitiro yakwe lezvaku a nga ha zvi lavi ku hlengela ni bandla. Kani o ti susa ha yece kutani kuya hi ku susiwa bandleni, a Bhibhiliya a gi jikajiki; gi tekela ku kongoma, giku: “Tsemani wuxaka naye.” (Lera 1 Va Le Korinte 5:11-13; 2 Johani 9-11) Lezvo zvi nga karata nguvhu loku a hi munghana wa hina kutani xaka. Kanilezvi loku zvi tshuka zvi maheka, hi fanele ku tsumbeka ka Jehovha a ku hundza ku tsumbeka ka munhu.— Wona Tlhamuselo wa wu 8.

20, 21. a) Hikuyini a ku susa munhu bandleni zvi kombisako lirandzo? b) Hikuyini zvi nga zva lisima a ku hlawula khwatsi vanghana?

²⁰ A ku susa munhu bandleni zvi kombisa a lirandzo la Jehovha. Zvi vhikela bandla ka lava va kalako va nga hi na mhaka ni milayo ya Jehovha. (1 Va Le Korinte 5:7; Mahebheru 12:15, 16) Zvi hi vhuna ku komba Jehovha lezvaku ha mu randza niku ha randza a vito gakwe go basa ni milayo yakwe ya yi nene nguvhu. (1 Pedro 1:15, 16) A ku susa munhu bandleni zvi tlhela zvi komba lirandzo hi munhu loye. A ku tsayisiwa hi ndlela leyo zvi nga mu maha a zvi wona ku lezvi a mahako zvi bihile, zvi mu kuca ku a cica. A kutala ka lava va nga susilwe bandleni va gumesile va wuya ka Jehovha niku a bandla gi va amukele hi lirandzo. — Mahebheru 12:11.

²¹ Kota lezvi hi nga zvi wona, a vanghana va hina va nga hi kokela ku maha zva zvi nene kutani zvakubiha. Hikwalaho, zva lisima ku hlawula khwatsi vanghana. Loku hi randza lava Jehovha a va randzako, hi tava ni vanghana va to hi vhuna ku tshama hi tsumbekile kakwe kala kupindzuka.