1, 2. Jehovha i ti zwisa kuyini loku a hi wona na hi ti karata kasi hi tsumbeka?

A JAHA go kari gi thumba a cipachi co tala hi mali na gi wuya hi cikoleni. Zvini gi to maha? Loku gi zvi lava gi nga tshama naco, hambulezvo gi hlawula ku ci tlhelisa ka n’winyi wa cona. A cikhati leci a mamani wa jaha lego a tivako lezvi gi nga maha, i tsaka nguvhu hi zvona.

² A vapswali vo tala va tsaka loku a vana vabye va tsumbeka. A Papayi wa hina wa le tilweni, Jehovha, yenawu wa tsaka loku hi tsumbeka hakuva i “Nungungulu wa lisine”. (Lisimu 31:5) Hina hi lava ku mu tsakisa “niku hi xuva ku tsumbeka zvilweni zvontlhe”. (Mahebheru 13:18) Zvezvi a hi bhuleni hi mune wa zvipandze zva wutomi zvi karatako ku tsumbeka ka zvona. Hi kulandzela hi ta wulawula hi makatekwa yo kari hi ma kumako loku hi tsumbeka.

3-5. a) Hi nga ti kanganyisisa kuyini? b) Zvilo muni zva zvimbiri zvi to hi vhuna ku hi nga ti kanganyisi?

³ Kasi hi zvi kota ku tsumbeka ka van’wani, hi fanele ku ranga hi ku tsumbeka ka hina venyi; lezvo zvi wula ku a hi faneli ku ti kanganyisa. Hambulezvo, a hi cikhati contlhe  zvi olovako. Ka zana ga malembe go sangula, a vamakabye va bandla ga le Lawodhikeya va wa ti kanganyisa vaku va mu tsakisa Nungungulu kuveni a va mu tsakisi. (Kuvhululelwa 3:17) Hinawu hi nga tshuka hi ti kanganyisa hiku hi vanhu va tshamela go kari kuveni a hi zvona.

⁴ Jakobe i tlhamusele lezvi: “Loku a wokari aku wa khozela Nungungulu kanilezvi na a nga khomi lirimi lakwe, wa kanganyisa a mbilu yakwe, ni kukhozela kakwe a ku vhuni nchumu.” (Jakobe 1:26) Loku hi hi ni mona, ni loku hi rukatela, kutani ku hemba, na hiku Nungungulu a nga na mhaka nazvo hi lezvi ku nga ni zvilo zva zvi nene hi mahako, ho ti kanganyisa. Cini ci to hi vhuna a ku hi nga ti kanganyisi ke?

⁵ Loku hi ti cuwuka laha ka cibuko, hi wona lezvi hi nga tshamisa zvona seno handle. Loku hi lera a Bhibhiliya, hi wona lezvi hi nga tshamisa zvona le ndzeni. A Bhibhiliya gi nga hi vhuna ku wona a matshamela ya hina ya ma nene ni lezvi hi faneleko ku zvi chukwatisa. Gi hi komba lezvi hi faneleko ku chukwatisa ka lezvi hi zvi alakanyako, ni lezvi hi mahako, ni lezvi hi wulawulako. (Lera Jakobe 1:23-25.) Loku hi ti byela ku a hi mahi zvihoxo, hi nga ta chukwatisa nchumu. Hikwalaho hi fanele ku tirisa Bhibhiliya kasi hi ti hlola hi wona lezvi hi nga tshamisa zvona. (Mikosi ya Jeremia 3:40; Hagai 1:5) A mukhongelo wonawu wa hi vhuna ku ti hlola hi wona lezvi hi nga tshamisa zvona. Hi nga kombela Jehovha hi mukhongelo lezvaku a hi hlola a tlhela a hi vhuna ku wona a zvihoxo zva hina kasi hi zvi lulamisa. (Lisimu 139:23, 24) Alakanya lezvaku ‘a wakubiha manyala ka Jehovha’. — Mavingu 3:32.

6. Hikuyini a nuna ni sati va faneleko ku tsumbeka?

⁶ Zva laveka nguvhu a ku hi tsumbeka laha ngangweni.  Loku a nuna ni sati va phofulelana lezvi zvi nga timbilwini tabye va ta tsumbana. Ku na ni zvilo zvo tala zva ku loku munhu a zvi maha i komba ku a nga tsumbeki ka sati wakwe kutani nuna wakwe. A zvilo lezvo zvi nga patsa ku hlakana hi lirandzo ni munhu mun’wani, ku sixtira pornografia, kuva ni cigango, kutani ku ti alakanyela na a hlengela masango ni munhu mun’wani. Wona lezvi a mutsali wa tisimu a nga wula; i te: ‘A ndzi tshami ni vanhu vo hemba wunwa, hambu ni ku hlengela ni vaxengeteli.’ (Lisimu 26:4) Loku u nga tsumbeki ka sati wa wena kutani nuna wa wena, hambu hi maalakanyo, u ta wonha a wukati ga n’wina.

7, 8. A vapswali va nga gi tirisisa kuyini a Bhibhiliya kasi ku gondzisa vana a ku zva lisima a ku tsumbeka?

 ⁷ A vanana vonawu va fanele ku gondzisiwa lezvaku a ku tsumbeka zva lisima. A vapswali va nga tirisa a Bhibhiliya kasi ku va gondzisa mhaka leyo. Gi na ni zvikombiso zva vanhu va nga kala ku tsumbeka: Akana i wa hi khamba; Gehazi i hembile kasi a kuma mali; Judhasi i wa yiva mali niku i gumesile a xavisa Jesu hi 30 wa zvingerengere zva prata. — Joxua 6:17-19; 7:11-25; 2 Tihosi 5:14-16, 20-27; Matewu 26:14, 15; Johani 12:6.

⁸ A Bhibhiliya gi na ni zvikombiso zvo tala zva zvi nene kambe zva vanhu va nga tsumbeka: Jakobe i kucile a vana vakwe lezvaku va tlhelisa a mali leyi va nga yi kuma lomu ka tisakwa tabye; Jefta ni nhanyana vakwe va tatisile a citsumbiso cabye ka Nungungulu; niku Jesu i tsumbekile hambu ka zviyimo zvo karata. (Genesisi 43:12; Valamuli 11:30-40; Johani 18:3-11) A zvikombiso lezvi zvi nga vhuna vana a ku wona lezvaku a ku tsumbeka zva lisima.

9. A cikombiso ca vapswali ci nga va vhunisa kuyini a vana vabye lezvaku va tsumbeka?

⁹ Ku na ni tshinya ga nayo ga Bhibhiliya legi a vapswali va nga faneliko ku gi rivala, gi nge: “Makunu wena loyi u gondzisako mun’wani, a wu ti gondzisi ke? Wena loyi u chumayelako uku: ‘U nga yivi’, wa yiva ke?” (Va Le Roma 2:21) A vapswali vo kari va byela vana vabye a ku ‘lezvi mu nga mahi’ kuveni vona va maha. Loku u byela vana va wena uku ‘tsumbekani’ kuveni wena a wu tsumbeki, u ta va juja kupima. Loku a vana va pola lezvaku a vapswali vabye va hemba, hambu ka zvilo zvo kala ku vhuna nchumu, vonawu va ta hemba. (Lera Luka 16:10.) Kanilezvi loku a vana va wona lezvaku a vapswali vabye va tsumbeka, va ta pimanyisa cikombiso cabye va tlhela va tsumbekawo a cikhati va tova ni vana. — Mavingu 22:6; Va Le Efesusi 6:4.

10. Hi nga kombisa kuyini kutsumbeka a cikhati hi bhulako ni vamakabye?

¹⁰ Hi fanele ku tsumbeka kambe ka vamakabye va hina. Zva olova nguvhu ku a mabhulo ya ma nene ma cica mava mahlevo kutani ku hemba hi munhu. Loku hizwa zvilo hi gumesa hi sangula ku bhula hi zvona ni van’wani na hi nga zvi tivi ku lisine ke, hi ta tshuka hi hangalasa mawunwa. I chukwana hi ‘khoma nomu’ wa hina. (Mavingu 10:19) A kuva munhu wo tsumbeka a zvi wuli ku hi fanele ku wula zvontlhe hi zvi pimisako, kutani zvontlhe hi zvi tivako, ne a hi ku wula zvontlhe hi zvi zwako. Hambu loku lezvi hi lavako ku wula zvi hi lisine, hi fanele ku ti wutisa lezvi: ‘Ndzi nghena kwihi ka zvona? Kona zva laveka ku ndzi wula? Loku a munhu wa kona a zvizwa, zvi ta mu tsakisa?’ (1 Va Le Tesalonika 4:11) A vokari va wula magezu yo tlhava va guma va ti yimelela vaku: “A ndzi hembangi, ndzi no wula lisine.” Kanilezvi kota vanhu va Jehovha, contlhe cikhati hi lava ku wulawula magezu ya ma nene ma lungilweko hi munyu. — Lera Va Le Kolosi 4:6.

11, 12. a) Hikuyini a munhu a mahileko ciwonho ca hombe a faneleko ku ma byela lisine a madhota? b) Loku u tiva ku a munghana wa wena i mahile ciwonho ca hombe, maalakanyo muni u faneleko ku ma potsa niku hikuyini? c) Hi nga tsumbekisa kuyini ka hlengeletano ya Jehovha?

¹¹ Jehovha i nyikile madhota a ntiro wa ku vhuna bandla. Loku hi nga ma fihleli nchumu zvi ta ma olovela a ku ma hi vhuna. Hi cikombiso, loku wo chikela cipitali na u babya, a dhokodhela a ku wutisa ku ‘zvini u zvi zwako’, u wa ta mu byela zvo kari u fihla zvin’wani ke? Loku u mu fihlela i ta ku vhunisa kuyini? Hi kufanana, loku hi maha ciwonho ca hombe a hi faneli ku ci fihla. Hi fanele kuya ka  madhota hi ya ma byela zvontlhe hi nga maha. (Lisimu 12:2; Mitiro 5:1-11) Kanilezvi ahati loku wo tshuka u tiva ku a munghana wa wena i mahile a ciwonho ca hombe, u ta kuyini? (Levhi 5:1) U taku: “A ndzi byeli munhu hakuva ndzi nga kelela munghana wa mina”? Kutani u ta alakanya lezvaku a madhota ma longile ku mu vhuna kasi a tlhela ava ni wunghana go tiya na Jehovha? — Mahebheru 13:17; Jakobe 5:14, 15.

¹² Hi fanele ku tsumbeka kambe ka hlengeletano ya Jehovha a cikhati leci hi tsalako a mubiko wa hina wa ntiro wa simu kutani yin’wani mibiko. Hi lava ku tsumbeka kambe loku hi prenxera a petisawu ga ntiro wa wuphayona kutani ga yin’wani mitiro. — Lera Mavingu 6:16-19.

13. Hi nga kombisa kuyini ku ha tsumbeka loku hi maha negócio kutani ku tira ni vamakabye?

¹³ A maKristu a ma faneli ku patsela a negócio ni ntiro wa Jehovha. Hi cikombiso, a hi mahi negócio Salawini ya Mufumo kutani na hi hi ntirweni wa simu. Loku hi tira ni vamakabye va hina a hi faneli ku va xolola. Loku u thola a Kustumunyu wa Jehovha, mu holise mali leyi mu nga bhula hi cikhati ca kona, u tlhela u mu mahela zvontlhe lezvi a mutiri a fanelako ku mahelwa hi kuya hi nayo. Kuzvilava a nayo wu lava lezvaku a vapatrawu va tsalelisa a vatiri vabye ka INSS (Instituto Nacional de Segurança Social) kutani ku va holisa hambu loku va lovha ntirweni hi kubabya kutani loku va susa maferiya. (1 Timote 5:18; Jakobe 5:1-4) Loku a patrawu wa hina a hi Kustumunyu wa Jehovha hi nga rindzeli lezvaku a hi mahela zvo hambana ni lezvi a mahelako vatiri van’wani. (Va Le Efesusi 6:5-8) Hi fanele ku chikela hi hora leyi hi nga zwana ka yona hi tlhela hi tira kala yi chaya. — 2 Va Le Tesalonika 3:10.

14. Zvini lezvi a muKristu a faneleko ku maha loku a maha negócio ni makabye?

 ¹⁴ Ahati loku hi maha negócio ni makabye kutani loku hi pembana mali ke? Ka zvilo zvo khwatsi hi lezvo ku na ni tshinya ga nayo ga Bhibhiliya gi vhunako nguvhu, ku nga ku tsala zvontlhe laha ka phepha! A cikhati leci muphrofeti Jeremiya a nga xava simu, i tsalile mapapilo mambiri, a gin’we gi sayiniwa hi vakustumunyu, a gumesa a ma patsa a ma vekisa khwatsi kasi ma maha wukustumunyu cikhatini ci tako. (Jeremiya 32:9-12; wona kambe na Genesisi 23:16-20.) A vokari va chava ku tsala lezvi va nga zwana ni makabye na vaku zvi nga ku khwatsi vo kala ku mu tsumba. Kanilezvi hi lisine a ku tsala zvi vhuna ku mu nga suki na muku mu zwene kuveni a mu zwanangi zvi tlhela zvi daya maguwa. Hi fanele ku alakanya lezvaku a kuva ni kurula lomu bandleni zva lisima nguvhu a ku hundza a negócio. — 1 Va Le Korinte 6:1-8; wona Tlhamuselo wa wu 30.

15. Jehovha i ku wonisa a kuyini a kungatsumbeki loku ku mahiwako lomu ka tinegócio?

¹⁵ Hi fanele ku tsumbeka ka vanhu vontlhe, a ku patsa ni lava va kalako va nga hi Vakustumunyu va Jehovha. Jehovha i lava lezvaku hi tsumbeka. ‘Jehovha wa venga cikalo ca mawunwa; kanilezvi a lipimo li lulamileko la mu xalalisa.’ (Mavingu 11:1; 20:10, 23) Zvikhatini zva kutsaliwa ka Bhibhiliya, a zvikalo zvi wa tirisiwa nguvhu lomu ka tinegócio. Kanilezvi a vaxavisi vo kari va wa kalavela vanhu, va va nyika zvilo zva zvi tsongwani kutani ku va khuxa. A ku fana ni zvikhatini zva kutsaliwa ka Bhibhiliya, a vanhu nyamutlha a va tsumbeki lomu ka tinegócio. Kanilezvi Jehovha wa ku venga a kungatsumbeki.

16, 17. A vanhu va tala ku nga tsumbeki loku va maha yini?

 ¹⁶ Hontlheni hi nga tshuka hi ringwa ku nga tsumbeki — hi cikombiso loku hi prenxera maphepha ya ku kombela ntiro kutani maphepha ma laviwako hi wuhosi, ni loku hi maha tiprovha cikoleni. A vanhu vo tala va ti byela ku a zvi bihangi ku hemba, ku tshingisa zvilo, kutani ku hlamula zvilo zvo kala zvi nga hi zvona kasi ku kalavela van’wani. Lezvo a zvi hi hlamalisi. A Bhibhiliya gi phrofetile lezvaku masikwini yo gumesa ya tiko legi, a vanhu “va ta ti randza wutsumbu, va randza mali, . . . va nga randzi zva zvi nene”. — 2 Timote 3:1-5.

¹⁷ Ka zvikhati zvin’wani zvi nga wonekisa ku khwatsi a vanhu vo kala ku tsumbeka va hanya khwatsi. (Lisimu 73:1-8) A muKristu a nga ha gelwa mali, a xanisiwa kutani ku hlongoliwa ntirweni hi kota ya ku tsumbeka. Kanilezvi a ku tsumbeka zva lisima a ku hundza ni wihi nchumu hi wu luzako. Hikuyini?

18. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku tiviwa kota munhu wo tsumbeka?

¹⁸ A ku tiviwa kota munhu wo tsumbeka zva lisima niku zva kala nguvhu tikweni legi. A mun’we ni mun’wani wa hina i na ni thomo ga ku lwela kuva munhu wa tshamela lego. (Mika 7:2) Lisine ku a vanhu vo kari va nga ku hleka va tlhela vaku u fayele hi kota ya lezvi u tsumbekako. Kanilezvi a van’wani va ta tsaka va tlhela va ku tsumba loku u tsumbeka. Misaveni yontlhe, a Vakustumunyu va Jehovha va tiviwa kota vanhu vo tsumbeka. A vapatrawu vo kari va randza ku thola Vakustumunyu va Jehovha hakuva va zvi tiva lezvaku va ta tsumbeka. Loku ku hlongoliwa vanhu lomu mitirweni hi kota ya kungatsumbeki, a Vakustumunyu va Jehovha va tala ku simama mitirweni yabye hi kota ya lezvi va tsumbekako.

19. A kutsumbeka ka wena ku ta gi khumbisa kuyini a wunghana ga wena na Jehovha?

 ¹⁹ Loku u tsumbeka ka zvilo zvontlhe u tava ni livhalo li basileko ni maalakanyo ya ku rula. U ta fana na Pawule, a nga tsala lezvi: “Ha tsumba lezvaku hi na ni livhalo li basileko.” (Mahebheru 13:18) A ca lisima nguvhu hi lezvaku Jehovha, a Papayi wa wena wa lirandzo, i ta ku wona a tlhela a tsaka hi kutikarata loku u ku mahako kasi u tsumbeka zvilweni zvontlhe. — Lera Lisimu 15:1, 2; Mavingu 22:1.