1. I nchumu muni wu hi mahako hi hundza zvihari?

JEHOVHA i hi nyikile nchumu wa wu nene nguvhu. A nchumu lowo livhalo. A livhalo cin’we ca zvilo zvi hi mahako hi hundza zvihari. Hi zvi tivisa kuyini ku Adhamu na Evha va wa hi ni livhalo? Andzhako ka kuva va tsikile ku ingisa Nungungulu, va no mu fihlala. Va wa biwa hi livhalo labye.

2. A livhalo la hina li fanisa kuyini ni mbyana yi gondzisilweko khwatsi kutani bhusola? (Wona mufota laha hehla.)

² A livhalo wutivi ga le ndzeni ga ku tiva zva zvi nene ni zva ku biha legi gi nga hi rangelako wutomini ga hina. A livhalo leli li kalako li nga gondzisiwangi khwatsi li nga fananisiwa ni citimela ci nga ni bhusola yi wonhekileko. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.) A bhubhutsa ni mabyandlati ya bimbi ma nga maha ku a citimela leco ci lahleka ndlela. Kanilezvi a bhusola yi tirako khwatsi ya vhuna mufambisi wa citimela lezvaku a simama ku famba hi laha a ku lavako. Li nga fananiswa kambe ni mbyana yo kala yi  nga gondzisiwangi ku vhikela muti. Lezvo zvi nga vanga mhango ya hombe nguvhu hakuva a vayivi va ngata va ta pandza yindlu va yiva va ti fambela. Kanilezvi loku a mbyana yi gondzisilwe khwatsi yi nga vhikela muti lezvaku a makhamba ma nga zvi koti ku yiva. A livhalo la hina li nga fananiswa ni mbyana yi gondzisilweko khwatsi leyi yi tlharihisako n’winyi wa muti loku a hi mhangweni yo yivelwa. Hi ndlela yo fana, loku hi gondzisa khwatsi a livhalo la hina, li nga hi rangela ni ku hi vhikela.

3. Zvini zvi nga humelelako loku hi nga li gondzisi khwatsi a livhalo la hina?

³ Loku a livhalo la hina li nga gondzisiwangi khwatsi, a li nge hi tlharihisi loku hi lava ku maha zva kubiha. (1 Timote 4:1, 2) Li nga ha hi maha hi alakanya ku a ‘zvo biha zvi sasekile’. (Isaya 5:20) Jesu i byelile valandzeli vakwe aku: ‘Ca hata cikhati laha mun’we ni mun’wani loyi a mu dayako, a ta nga alakanya lezvaku i tirela Nungungulu.’ (Johani 16:2) Hi zvalezvo va nga zvi alakanya lava va nga daya mupizani Stefani. (Mitiro 6:8, 12; 7:54-60) A matimu ma komba lezvaku a vanhu vo tala va wukhongeli va mahile wugevenga go tshisa, go kota ku daya, na va ti byela ku va tirela Nungungulu. Kanilezvi hi lisine, lezvi va nga zvi maha zvi walwa ni milayo ya Nungungulu. (Eksodhusi 20:13) Zvi te dlunya ku a livhalo labye li wa nga va rangeli khwatsi!

4. Hi nga maha yini kasi hi tiyiseka ku a livhalo la hina la tira khwatsi?

⁴ Hi nga maha yini kasi hi tiyiseka ku a livhalo la hina la tira khwatsi? A milayo ni matshinya ya milayo ma nga lomu ka Bhibhiliya ma ‘vhuna kugondziseni, ni kukawukeni, ni kululekeni, ni kulayeni hi zva kululama’. (2 Timote 3:16) Hi fanele ku gondza Bhibhiliya siku ni siku, hi ehleketa nguvhu hi lezvi gi zvi wulako hi tlhela hi hanya hi zvona. Loku hi maha lezvo, a maalakanyo ya hina ma taya ma fana nguvhu ni ya Jehovha. Kota wuyelo ga kona, a livhalo la hina li ta hi rangela khwatsi. Zvalezvi a hi bhuleni hi lezvi hi nga yi tirisisako zvona milayo ya Jehovha ni matshinya yakwe ya milayo kasi ku gondzisa a livhalo la hina.

5, 6. A milayo ya Nungungulu yi hi vhunisa kuyini?

⁵ Kasi ku a milayo ya Nungungulu yi hi vhuna, hi fanele ku maha zvo hundza ku yi lera ntsena kutani ku yi tiva. Hi fanele ku yi randza hi tlhela hi kombisa cichavo hi yona. A Bhibhiliya gi hi byela lezvi: ‘Vengani kubiha, mu randza zvinene.’ (Amosi 5:15) Kanilezvi, hi nga zvi mahisa kuyini lezvo? Hi fanele ku gondza ku wona zvilo hi mawonela ya Jehovha. Ehleketa hi mhaka leyi: Ti alakanyele na u nga etleli khwatsi ni wusiku. A dhokodhela wa wena a ku byela ku u fanele kuga zvakuga zva mavhitamina, u maha mitiro yo tiyisa miri, u tlhela u cica zvin’wani wutomini ga wena. Andzhako ka lezvo, u si landzela wusungukati gakwe, gi guma gi ku vhuna! U wa ta zvi wonisa kuyini zvileletelo zva dhokodhela loye?

⁶ Hi kufanana, a Muvangi wa hina i hi nyikile milayo kasi yi hi vhikela ka wuyelo ga hava ga ciwonho ni ku hi maha hiva ni wutomi gi nene. Hi cikombiso, a Bhibhiliya gi hi gondzisa ku a hi faneli ku hemba, ku kabhulara, ku yiva, ku maha wubhayi, kuva ni tihanyi, kutani ku maha zvilo zvi yelanako ni madhimoni. (Gondza Mavingu 6:16-19; Kuvhululelwa 21:8) A cikhati hi wonako wuyelo gi nene ga ku ingisa Jehovha, a lirandzo la hina hi yena ni milayo yakwe lo kula.

7. A matimu ya Bhibhiliya ma hi vhunisa kuyini?

 ⁷ A hi faneli ku rindzela ku kala hi xaniseka hi ku nga ingisi milayo ya Nungungulu kasi hi tiva zva zvi nene ni zva kubiha. Hi nga gondza ka zvihoxo lezvi a van’wani va zvi mahileko ka cikhati ci hundzileko. A zvikombiso lezvo zvi kona lomu ka Bhibhiliya. A bhuku ga Mavingu 1:5 gi ngalo: ‘Loyi a tlharihileko i fela kuzwa, a endzelekisa wutivi’ kutani zvileletelo. A zvileletelo lezvo zvita hi ka Nungungulu niku hi zvona zva zvi nene ku hundza zvontlhe zvi nga kona! Hi cikombiso, ehleketa hi lezvi Dhavhidha a nga xanisekisa zvona andzhako ka kuva a tsikile ku ingisa Jehovha a maha wubhayi na Bhatexebha. (2 Samuweli 12:7-14) A cikhati u lerako matimu lawo, ti wutise lezvi: ‘Dhavhidha na a mahile yini kasi a nga weli ka zvikarato lezvo? Ndzi nga maha yini loku ndzi hi ka ciyimo co fana ni leco? Loku ndzi ringwa ku maha wubhayi ndzi wa ta fana na Dhavhidha kutani na Josefa?’ Loku hi ehleketa khwatsi hi wuyelo go biha ga ku wonha, hi ta engetela ku ‘venga kubiha’.

8, 9. a) A livhalo la hina li hi vhuna ku maha yini? b) A livhalo la hina li tira zvin’we ni matshinya ya milayo ya Jehovha hi ndlela muni?

⁸ Hi fambela kule nguvhu ni lezvi Jehovha a zvi vengako. Kanilezvi hi ta maha yini ka ciyimo ku kalako ku nga hi na nayo wo kongoma lomu ka Bhibhiliya? Hi ta zvi tivisa kuyini lezvi zvi tsakisako Nungungulu? Loku hi tsikile a Bhibhiliya gi gondzisa a livhalo la hina, hi ta zvi kota ku maha ciboho ca wutlhari.

 ⁹ Kota lezvi Jehovha a hi randzako, i vekile matshinya ya milayo ma rangelako a livhalo la hina. I tlhamusela lezvi: ‘Hi mina Jehovha, Nungungulu wa wena, loyi a ku gondzisako lezvi zvi ku vhunako, loyi a ku rangelako ndleleni leyi u faneleko ku famba ha yona.’ (Isaya 48:17, 18) Loku hi ehleketa nguvhu hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya hi tlhela hi ma tsika ma khumba mbilu ya hina, hi ta lulamisa livhalo la hina ni ku li maha li tira khwatsi. Lezvo zvi ta hi vhuna ku maha zviboho zva wutlhari.

10. Zvini matshinya ya milayo, niku Jesu i ma tirisisile kuyini kugondziseni kakwe?

¹⁰ A matshinya ya milayo tigondzo-tshinya ta Bhibhiliya ti rangelako maalakanyo ya hina, lezvi zvi hi vhunako ku maha zviboho zva zvi nene. A ku tiva matshinya ya milayo ya Jehovha zvi hi vhuna ku zwisisa maalakanyo yakwe ni leci ci mu mahako a hi nyika milayo yo kari. Jesu i tirisile matshinya ya milayo kasi ku gondzisa vapizani vakwe lezvaku nchumu ni nchumu lowu a munhu a mahako wu na ni wuyelo ga kona. Hi cikombiso, i gondzisile lezvaku a zanga yi nga yisa munhu ka tihanyi, niku a maalakanyo yo kala kuhlazveka ma nga yisa ka wubhayi. (Matewu 5:21, 22, 27, 28) Loku hi vhumela ku rangelwa hi matshinya ya milayo ya Jehovha, a livhalo la hina li tava li gondzisilwe khwatsi, niku hi ta maha zviboho zvi mu nyikako wudzundzo Nungungulu. — 1 Va Le Korinte 10:31.

11. A livhalo la wokari li nga hambanisa kuyini ni tivhalo ta van’wani?

¹¹ Hambu loku a maKristu ma gondzisa livhalo labye hi ku tirisa Bhibhiliya, ma nga hava ni mawonela yo hambana ka timhaka to kari. Hi cikombiso, yi ngava mhaka ya kunwa byala ni ku nganwi. A Bhibhiliya a gi beleteli kunwa byala, kanilezvi ga hi tlharihisa lezvaku a hi faneli kunwa nguvhu kutani kudhakwa. (Mavingu 20:1; 1 Timote 3:8) Lezvo zvi wula ku loku a muKristu a nganwi a dhakwa, a nga faneli ku ehleketa hi zvilo zvin’wani a cikhati a ti mahelako ciboho ca kunwa byala? Ahihi. Hambu loku a livhalo lakwe li mu vhumelela kunwa byala, i fanele ku ehleketa hi tivhalo ta van’wani.

12. A magezu ma nga ka Va Le Roma 14:21 ma hi vhunisa kuyini ku kombisa cichavo hi tivhalo ta van’wani?

¹² Pawule i kombile lezvaku hi fanele ku kombisa cichavo hi tivhalo ta van’wani a cikhati a nga tsala lezvi: ‘Zvi sasekile ku kala u ngagi nyama, hambu kunwa vinya, hambu ku maha cilo leci a makabye wa wena a ta nga khunguvanyeka ha cona.’ (Va Le Roma 14:21) Hikwalaho, hambu hi tlhatlhekile kunwa byala, hi fanele ku ti tsona ku tirisa a kutlhatlheka ka hina loku hi wona ku zvi nga khunguvanyisa muKristu wo kari. Zvi nga maha a makabye loye na a vile cidhakwa na a nga se gondza lisine niku zvezvi i bohile ku nga hanwi kambe byala. Hi wa nga ta maha nchumu wu nga mu mahako a tlhelela ka mahanyela yakwe ya kale. (1 Va Le Korinte 6:9, 10) Loku a makabye loye a no hi endzela laha kaya, hi wa ta mu kurumeta kunwa byala, hambu loku a ala? A ku kala ni ku vala!

13. Timote i kombisile kuyini cichavo hi van’wani kasi ku va vhuna lezvaku va amukela mahungu yo saseka?

¹³ A cikhati leci Timote a nga hi jaha, i vhumele ku nghena wukwera hambu lezvi zvi nga bayisa. I wa zvi tiva ku a ku nghena wukwera zvi wa hi zva lisima ka vaJudha lava a nga wa ta va chumayela. A ku fana na Pawule, Timote i wa nga lavi ku khunguvanyisa munhu. (Mitiro 16:3; 1 Va Le Korinte 9:19-23) Wena ke,  u ti yimisele ku ti tsona zvokari kasi ku vhuna van’wani?

14, 15. a) Zvini hi nga mahako kasi buvha hi tlhelo ga moya? b) A maKristu yo buvha ma va khomisa kuyini van’wani?

¹⁴ A hi faneli ku eneliswa hi ‘timhaka to sangula ta gondzo ya Kristu’ hi nyima kwalaho, kanilezvi hontlheni hi fanele hi “komama mahlweni kumbheleleni” kutani kubuvheni. (Mahebheru 6:1) A hi nge mahi maKristu yo buvha ntsena hi kuva ni malembe yo tala lisineni. Zvi lava kutikarata kasi ku buvha hi tlhelo ga moya. Hi fanele ku engetela wutivi ni kuzwisisa ka hina. Hikwalaho hi fanele ku lera Bhibhiliya siku ni siku. (Lisimu 1:1-3) Laha u lerako Bhibhiliya siku ni siku, u taya u yi zwisisa khwatsi a milayo ya Jehovha ni matshinya yakwe ya milayo.

¹⁵ Hi wihi nayo wa hombe ka maKristu? Lirandzo. Jesu i byelile vapizani vakwe aku: ‘Loku mu randzana, a vanhu vontlhe va ta zvi tiva lezvaku mu vapizani va mina.’ (Johani 13:35) A lirandzo li vitaniwa ku i “nayo wa wuhosi” ni “kutatisa ka nayo”. (Jakobe 2:8; Va Le Roma 13:10) Lezvo zvi komba ku a lirandzo la lisima. Kanilezvi lezvo a zvi hi hlamalisi, hakuva a Bhibhiliya gi wula ku ‘Nungungulu lirandzo’. (1 Johani 4:8) Ka Nungungulu, a lirandzo la hombe ku hundza kutizwa ntsena. I kombisa lirandzo lakwe hi mitiro. Johani i tsalile lezvi: ‘A ku hi randza ka Nungungulu ku wonekelisilwe hi lezvi, Nungungulu i rumele a N’wana wakwe a belekilweko yece ata laha misaveni, kasi hina hi fela ku hanya ha yena.’ (1 Johani 4:9) Loku hi randza Jehovha, na Jesu, ni vamakabye, ni vanhu van’wani, hi komba ku hi maKristu yo buvha hi tlhelo ga moya. — Matewu 22:37-39.

16. Laha hi yako hi buvha kota maKristu, hikuyini hi ma nyikako nguvhu lisima a matshinya ya milayo?

¹⁶ Laha hi yako hi buvha kota maKristu, hi ta engetela ku ma nyika nguvhu lisima a  matshinya ya milayo. A milayo yi tolovela ku tirisiwa ka zviyimo zvo kongoma, kanilezvi a matshinya ya milayo ma tirisiwa ka zviyimo zvo hambanahambana. Hi cikombiso, a n’wanana a nga zvi zwisisi ku hikuyini zvi nga ni mhango a ku maha wunghana ni vanhu va kubiha, hikwalaho a vapswali va fanele ku yimisa milayo kasi ku mu vhikela. (1 Va Le Korinte 15:33) Kanilezvi laha n’wanana loye a yako a buvha, i gondza ku maha zvilo na a ti seketela ka matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. A matshinya lawo ya milayo ma mu vhuna ku hlawula vanghana va va nene. (Gondza 1 Va Le Korinte 13:11; 14:20.) Laha hi yako hi maha zviboho na hi ti seketela ka matshinya ya milayo ya Bhibhiliya, lonawu a livhalo la hina li ta engetela kutsumbeka. Ni ka cihi ciyimo hi ta zvi zwisisa khwatsi lezvi Nungungulu a lavako ku hi maha.

17. Hikuyini hi nga wulako ku hi na ni zvontlhe zvi lavekako kasi ku maha zviboho zva wutlhari?

¹⁷ Hi na ni zvontlhe zvi lavekako kasi hi maha zviboho zvi tsakisako Jehovha. Lomu ka Bhibhiliya, hi kuma milayo ni matshinya ya milayo ma hi vhunako ‘ku mbhelela, na hi longiselelwe a mitiro yontlhe yo saseka’. (2 Timote 3:16, 17) A matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ma hi vhuna ku zwisisa maalakanyo ya Jehovha. Kanilezvi zvi lava kutikarata kasi ku kuma matshinya lawo ya milayo. (Va Le Efesusi 5:17) Kasi ku hi vhuna, hi na ni Índice das Publicações da Torre de Vigia, Bhuku go kambisisa hi gona ga Timboni ta Jehovha, Watchtower Library, BIBLIOTEKA YA SAITE ni JW Library. Loku hi tirisa zvitiro lezvi hi ta vhuneka nguvhu ka cigondzo ca hina wutsumbu ni ka wukhozeli ga ngango.

18. Makatekwa muni hi ma kumako loku hi hanya hi milayo ni matshinya ya milayo ya Jehovha?

¹⁸ A cikhati hi hanyako hi milayo ni matshinya ya milayo ya Jehovha hi kuma makatekwa yo tala nguvhu! A bhuku ga Lisimu 119:97-100 gi ngalo: ‘E, ndzi wu randzisa kuyini a nayo wa wena! Ndzi wu alakanya gontlhe siku. A zvileletelo zva wena zva ndzi tlharihisa ku hundza valala va mina, hakuva zvi na mina contlhe cikhati. Ndzi na ni kupimisisa ku hundza vagondzisi va mina vontlhe, hakuva ndzi ehleketa a zvikhumbuxeto zva wena. Ndza tiva ku hundza vakale, hakuva ndzi hlayisile a zvileletelo zva wena.’ Loku hi ti nyika cikhati co ehleketa nguvhu hi milayo ya Nungungulu ni matshinya ya milayo, hi ta maha zvilo hi wutlhari ni kupima. Niku loku hi tirisa milayo yakwe ni matshinya ya milayo kasi ku gondzisa livhalo la hina, hi ta chikela ‘ka lipimo la ciyimo ci mbheleleko ca Kristu’. — Va Le Efesusi 4:13.