NDZI pswalilwe hi 1934. Ka cikhati leco, ku wa hundza 20 wa malembe papayi Fred na mamani Edna Molohan, na va hi Zvigondzani zva Bhibhiliya (Timboni ta Jehovha). A ndzo ku bonga hi lezvi va nga ndzi gondzisa ku randza Jehovha. Hi wa tshama le Parsons, ku nga cidhoropana ci nga le dzongeni wa mutsuwuka-gambo wa Kansas. Laha bandleni ga hina a kutala ka vona va wa hi vatotilweko. Laha kaya hi wa nga lovhi mitlhanganweni ni kuchumayeleni. Hi Sonto ni gambo hi wa tolovela ku chumayela lomu maruweni, lezvi inyamutlha hi zvi vitanako ku wukustumunyu ga laha kubaseni. Ka zvikhati zvin’wani hi wa tira hi karala nguvhu, kanilezvi papayi i waya a ya hi xavela Sorvete loku hi mbhetile.

A bandla ga hina gi wa hi gi tsongwani niku gi wa fanele ku chumayela ka cipandze ca hombe ci nga tele hi zvidhoropana ni masimu. A vokari va wa nga hi nyiki mali loku hi va nyika mabhuku, va wo hi nyika matsawu va nga byala mimitini yabye, ni matandza (ma nga tekiwa lomu cihahlweni), hambu hi tihuku ta kona va wa hi nyika. Kota lezvi papayi a nga sina a mahile munyikelo wa marevhista lawo, a zvakuga lezvo hi wo ti wundla.

Mamani na papayi va wa hi ni fonógrafo va nga wu tirisa kuchumayeleni. Mina ndzi wa nga wu tirisi hi ku ndzi wa hi n’wanana. Kanilezvi ndzi wa tsaka hi ku vhuna papayi na mamani lezvaku va bisa madhisko ya tikanelo ta Makabye Rutherford ka tiendzo to wuyela ni ka zvigondzo zva Bhibhiliya.

Papayi i wa fasele kuluna ya hombe laha ka movha wakwe wa Ford 1936, niku i wa wu tirisa kasi ku chaya hi wona. Wu wa hi wu nene nguvhu kuchumayeleni. Kasi hi vitanisela vanhu, hi wa tolovela ku sangula hi ku bisa muzka hi gumesa hi bisa kanelo. Loku yi mbhela, hi wa va nyika mabhuku lava va ma lavako.

Le cidhoropaneni ca Cherryvale le Kansas, ku wa hi ni parque lomu a vanhu va nga tolovela ku tshama kona hi tiSonto va ku ge. Ka siku go kari, papayi i noya nyimisa movha lomu parque na wu chaya. I no guma a telwa hi maphoyisa ma taku hesa leci ca wena famba u ya bisa le handle le, u nga bisi lomu — papayi  a se susa cikorokoro cakwe a ya ci nyimisa laha ruweni kusuhani ni parque kasi a vanhu va simama ku zvizwa. Zvi wa tsakisa nguvhu a ku tira na papayi ni makabye wa mina Jerry ka matshamu yo khwatsi hi lawo.

Ka malembe lawo, hi wa maha matsima yo hlawuleka hiya chumayela lomu a vanhu va kona va nga hi nyenya ni nkondzo. Kota lezvi ndzi nga wula kusanguleni, loku hiya chumayela ka matshamu lawo hi wa vhuka hi phindzulani hi ya petetela zviphephana kutani zvibhukwana hi lomu hasi ka tivati. Hi wa gumesa hi ya tlhangana le handle ka dhoropa kasi hi wona ku ha enela ke; kutani i kona a nga khon’wa hi maphoyisa.

A tirela gin’wani go tsakisa kuchumayeleni hi lezvi hi nga zvi vitana ku i marcha informativa. Hi wa ti hayeka makartaji yo kari hi marxara lomu dhoropeni. Ndzi alakanya khati go kari a vamakabye va ngata lomu dhoropeni ga hina va ta marxara ni makartaji ma nga wula lezvi: “Ti woneleni a wukhongeli, ga kanganyisa.” Va sukele laha kaya va nghena lomu dhoropeni va famba cipimo ca kilometro yin’we ni khihlanya, va guma va wuya. A hi ku tsakisa ka zvona hakuva a va yimisiwangi hi munhu; kanilezvi a vanhu vo tala va wa ti wutisa ku zvini zvezviya va mahako.

Hi wa tolovela kuya migotsovanyanweni le Texas hi ngango. Kota lezvi papayi a nga tira ka koponi ya zvitimela, hi wa tshuka hi khilela citimela mahala hiya gotsovanyanweni ni kuya vhuxela maxaka. Tio Fred Wismar, a makabye wa mamani, ni sati wakwe Eulalie, va wa tshama le Temple, Texas. Tio Fred i gondzile lisine kusanguleni ka va 1900 na a ha hi mufana. I no bhabhatiswa a guma a bhulela vamakabye vakwe lezvi a nga zvi gondzile, a ku patsa na mamani. A vamakabye le Texas va wa mu tiva nguvhu tio Fred, hakuva i wa tirile kota muwoneleli wa zona (loyi nyamutlha a vitaniwako ku muwoneleli wa cipandze). I wa hi wanuna wa mu nene, wo tsaka ni wo hiseka. Ive cikombiso ci nene nguvhu ka mina.

Hi 1941 hi endzile hi citimela hiya gotsovanyanweni le St. Louis, Missouri. A vaswa vontlhe va no byeliwa ku va fanele ku tshama kusuhani ni ciluvelo va ingisela kanelo ya Makabye Rutherford yi nga hi ni hloko ya mhaka: “Vana va Hosi” (Children of the King). Laha a kanelo yi nga mbhela, hontlheni hina vaswa hi nga hi 15 000 hi no hlamala nguvhu. Makabye Rutherford ni vavhuneteli vakwe va no hi avela bhuku giswa, gi nga hi ni hloko ya mhaka: Vanana (Children).

Hi Abril wa 1943 hi noya mutlhanganweni wa cipandze wu nga hi ni hloko ya mhaka: “Mu vitanelwe ku ya tira” (Call to Action) le Coffeyville, Kansas. Ka mutlhangano lowo, ku no tivisiwa lezvaku mabandleni wontlhe ku ta sangula cikola ciswa ci vitaniwako ku Cikola ca Wutireli ga Nungungulu. Hi tlhelile hi phakelwa cibhukwana ca 52 wa zvigondzo leci hi nga wa ta ci tirisa cikoleni leco. Hi ndzhako ka cikhati, ndzi no veka kanelo ya mina yo sangula ya zvigondzani. A mutlhangano lowo wa cipandze wuve wa lisima ka mina kambe hi lezvi mina ni van’wani hi nga bhabhatiswa ka citivana ca mati yo titimela ci nga hi kusuhani ni masimu.

Laha ndzi nga mbheta cikola sekundariya hi 1951, zvi lavile ku ndzi hlawula lezvi ndzi faneleko ku maha wutomini ga mina. A makabye wa mina Jerry i wa tirile Bheteli. Minawu ndzi wa zvi lava nguvhu ku ya tira Bheteli, maku ndzi no rumela a petisawu ga mina. A hlamulo a wu hlwelangi, ndzi no vitaniwa a ku ya tira Bheteli hi 10 ka Março wa 1952. Leco cive ciboho ca ci nene nguvhu ci ndzi vhunako ku mu tirela khwatsi Nungungulu.

Ndzi wa lava ku ya tira ka muchini wa ku gandla mabhuku kasi ndzi vhunetela kuhumesiwa ka mabhuku ya hina. Hambulezvo a ndzi tshukangi ndzi tira kona. Kanilezvi, ndzi nyikilwe ntiro wa ku phamela zvakuga; hi ndzhako ka cikhati ndzi ya tira lomu kozinyeni. Ndzi wa tsaka nguvhu hi ntiro lowo niku ndzi gondzile zvotala. Hi wa tira hi cikala, maku ku wa hi ni cikhati ndzi nga kala ndzi nga tiri. Ka cikhati leco ndzi wa tolovela kuya bhibhiliyoteka ndzi ya maha cigondzo ca mina wutsumbu hi mabhuku lawa ma nga tele lomo. Lezvo zvi tiyisile kukholwa ka mina ni wunghana ga mina na Jehovha. Ndzi no ti yimisela ku tirela Jehovha le Bheteli hi cikhati co leha hi laha zvi kotekako hi kona. Jerry i wa humele Bheteli hi 1949 a chadha na Patricia. Hambulezvo, va wa tshama kusuhani ni Bheteli ni ku va ndzi tiyisile va tlhela va ndzi vhuna nguvhu na ndza hi muswa Bheteli.

Na ndza hi ku chikela, ku sangulile ku lavetelwa vamakabye vo kari laha Bheteli kasi va patsiwa ka xaxameto wa lava va nga veka tikanelo kwalaha Bheteli.  Lava va nga hi ka xaxameto lowo, va wa rumiwa kuya veka tikanelo ka mabandla ya laha kusuhani ni lawa ma nga hi ka 320 wa tikilometro kusukela Brooklyn. Va wa veka kanelo va tlhela va chumayela ni bandla lego. Ndzive mun’we wa lava va nga hlawulilwe. Ndzi no sangula ku endzela mabandla ni ku veka tikanelo leto na ndzi chava. Cikhatini leco a kanelo ya vanhu vontlhe yi wa mbheta hora. Ndzi wa tolovela ku endza hi citimela. Ku ni Sonto ya ku ndzi to yi rivala hi kufa. Ka Sonto leyo ni gambo ga wuxika ga 1954, ndzi no khilela citimela ci nga tlhela Nova York ndzi se dzuka hi ku chikela Bheteli ni mixo! Kasi ku wa no maheka yini? Laha hi nga kari hi tlhela, ku noba cingulo ku tlhela kuwa ni cirami, a mimotori ya gezi ya citimela yi timeka. Laha zvi nga ku 5 hora, hi kona ndzi nga chikela dhoropeni ga Nova York. Ndzi no teka hi le’yo tsema ndzi ya tekela ku nghena lomu kozinyeni ndzi tira. Ndzi wa celwenyene, ndzi wa karele kambe hi ku ndzi wa nga etlelangi ni wusiku ga kona. Kanilezvi a litsako ndzi li kumileko hi ku vhunetela mabandla ni ku tiva vamakabye vo tala ndzi nga kala ndzi nga va tivi, li wa hi la hombe ku hundza zvifuta zvontlhe.

Ka malembe ya mina yo sangula Bheteli, ndzi wa tira kambe ka longoloko wo kari wa citichi ca hina ca radhu, WBBR, wu nga haxiwa vhiki ni vhiki. A wutshamu hi nga tirela ka gona, gi wa hi ka andari ya wumbiri, lomu ka yindlu yi nga vitaniwa ku i 124 Columbia Heights. Makabye Alexander H. Macmillan, loyi a nga tirile hi malembe yo tala le Bheteli hi yena a nga tolovela ku tira ka milongoloko leyo. Hi wa tolovela ku mu vitana ku hi Makabye Mac. I wa hi cikombiso ci nene nguvhu ka hina vaswa hakuva i wa kumene ni zvikarato zvo tala a simama a tsumbeka ka Jehovha.

Hi 1958, ndzi no cicelwa ntiro ndzi sangula ku tira nguvhu ni zvigondzani zva Cikola ca Gileyadhe. Ndzi wa va vhuna vavanuna lavo ni vavasati lavo vo hiseka lezvaku va bisa mapasaporte yabye ni ku va xavela mathikithi kasi va kota kuya lomu va nga rumelwa kona kota varumiwa. Cikhatini leco, a ku famba hi avhiyawu zvi wa dhura nguvhu. Hikwalaho lava va nga rumelwa kuya tira Afrika ni Azia va wa famba hi zvitimela zva mati zva ku rwala zvibya. Laha makunu a ku famba hi avhiyawu zvi nga sangula kuva bharato a ku tala ka varumiwa va no sangula ku famba hi avhiyawu.

Hi 1960, ndzi no lavetela miavhiyawu ya ku lugara kasi a vamakabye vaya migotsovanyanweni ya matiko manyingi yi nga wa ta mahiwa hi 1961. Ndzi noya ka wun’we wa migotsovanyano leyo le Hamburg, Alemanya. Andzhako ka gotsovanyano, mina ni vamakabye vanharu va nga tira Bheteli hi no lugara movha hi suka Alemanya hiya Italya hiya wona hofisa ya maravi le Roma. Hi no suka hi seyo hi tsemakanya hi lomu Zvitsungeni zva Pyrenees, hiya França, hi guma hi nghena Espanya, lomu a ntiro wa hina wu nga betelwa. Hi zvi kotile ku nghena ni mabhuku yo kari hi nyika vamakabye va le Barcelona, lawa hi nga ma tsondzele ma ku khwatsi ti presente. A zvi no ku tsakisa a ku kumana ni vamakabye lavo! Hi no suka hi seyo hiya Amsterdam, hi guma hi tlhela Nova York.

Hi 1962, ndzi nyikilwe ntiro wa ku longisela lipfhumba la 583 wa vamakabye va nga wa taya migotsovanyanweni yo hlawuleka ya matiko manyingi yi nga wa ta mahiwa ka matshamu yo tala misaveni yontlhe. Lowo wu wa hi Mutlhangano wa 1963 wu nga hi ni hloko ya mhaka: “Mahungu ya ma nene ya Pindzukelwa”  (Everlasting Good News). A vamakabye lavo, va wa ta endza va ya wona gotsovanyano lowo le Europa, Azia, ni Pacífico Sul. Va wa ta guma vaya le Honolulu, Havaí; hi kugumesa vaya le Pasadena, Califórnia. Va wa ta tlhela vaya Lebhanoni ni Jordhani, va maha liendzo lo hlawuleka va ya wona matshamu lawo ma kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya. A vamakabye va nga tira ka dhepartamento ya hina va no xavetela mathikithi ya kona ya avhiyawu, va lugara tihotela va tlhela va bisa mapasaporte ya kona.

A lembe ga 1963 give ga lisima ka mina hi cigelo cin’wani. Hi 29 ka Junho wa lembe lego, ndzi no chadha na Lila Rogers wa le Missouri, loyi a nga sangula ku tira Bheteli hi 1960. Loku hi chadhile, mina na Lila ni vamakabye van’wani hi no endza hi famba hi wona matiko. Hi noya Grekiya, hiya Gibhite, ni Lebhanoni. Hi no guma hi khilela avhiyawu hiya Jordhani. A ntiro wa hina wu wa betelwa le Jerusalema maku a wuhosi gi wa nga vhumeli ku a Timboni ta Jehovha ti nghena. Hikwalaho, hi wa nga zvi tivi a ku zvini zvi to maheka loku hi chikela. Hi tsakile nguvhu hi tlhela hi hlamala laha hi nga wona ntlawa wa vamakabye na wu nyimile le hehla ka yindlwana yo kari laha yi chikelako kona miavhiyawu, na va khomile a kartaji gi nga tsalilwe ku: “Hoya-hoya Timboni ta Jehovha”! A zvi no ku tsakisa a ku endzela tiko gi kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya, ni ku wona lomu Abrahama, Isaka, na Jakobe va nga hanya kona; lomu Jesu ni vapostoli vakwe va nga chumayela kona, ni ku wona lomu a wuKristu gi nga sangula kona ku hangalaka “kala magemeta-musi ya misava”.— Mitiro 13:47.

Zvezvi ku hundza 55 wa malembe Lila na a kari a ndzi pangalata ka mitiro ya hina yontlhe. Hi yile Espanya ni le Portugal makhati yo tala ka nguva leyi a ntiro wa hina wu nga betelwa. Hi wa tiyisa vamakabye seyo ni ku va nyika mabhuku ni zvin’wani zvi nga laveka. Hi zvi kotile ni ku vhuxela vamakabye va nga hi paxweni le Cádiz, Espanya. Ndzi xalele nguvhu hi ku va vekela kanelo kasi ku va tiyisa.

Kusukela 1963, ndzi tirile ku lulamisela tiendzo ta vamakabye lezvaku vaya ka migotsovanyano ya matiko manyingi le Afrika, Austrália, América do Sul, América do Norte, Europa, Extremo Oriente, Havaí, Nova Zelândia, ni Porto Rico. Mina na Lila hi wonile migotsovanyano ya yi nene nguvhu ya ku hi nga ta yi rivala, wo fana ni lowu hi nga wu wona hi 1989 le Varsóvia, Polônia. Ka gotsovanyano lowo ku wa hi ni vamakabye vo tala va le Rússia. Wuve wona gotsovanyano wabye wo sangula! Hi kumene ni vamakabye vo tala va nga vhalelwe hi kota ya kukholwa kabye le União Soviética.

A ntiro wun’wani ndzi tako na ndzi ti buza hi wona ku endzela vamakabye va tirako Bheteli ni varumiwa kasi ku ya va tiyisa. Ka liendzo la hina lo gumesa hi yile Coréia do Norte. Kwaseyo hi wonene ni 50 wa vamakabye lava va nga hi paxweni le Suwon. Vontlhe va wa hi ni moya wu nene niku va wa ci rindzela hi mahlo yo pswhuka a cikhati leci va to tirela Jehovha na va tlhatlhekile. Hi tiyisilwe nguvhu hi ku wonana ni vamakabye lavo! — Va Le Roma 1:11, 12.

Hi malembe yo tala, ndzi kari ndzi wona lezvi Jehovha a va katekisisako zvona a vanhu vakwe. A cikhati  ndzi nga bhabhatiswa hi 1943, ku wova ni 100 000 wa vahuweleli. Zvezvi ku na ni 8 000 000 ta vanhu ni ku hundza va tirelako Jehovha ka 240 wa matiko. A ntiro wu mahilweko hi vamakabye lava va gondzileko Cikola ca Gileyadhe wu vhunetele nguvhu lezvaku a hlengeletano yi kulisa lezvo. Zvi ndzi tsakisile nguvhu a ku tirisana ni varumiwa vo tala ni ku va vhuna ku longisela maphepha ya kuya lomu va rumelwako ku ya tira kona.

A ndzo ku bonga hi lezvi ndzi nga hlawula ku tirela Jehovha wutomini ga mina na ndza hi jaha ni lezvi ndzi nga kombela ku tira Bheteli. Jehovha i ndzi katekisile nguvhu ka malembe wontlhe lawa. Ahandle ka zvontlhe lezvi hi ti buzako hi zvona Bheteli, mina na Lila hi ti buzile hi ku chumayela ni mabandla yo tala le Brooklyn hi 50 wa malembe, niku hi na ni vanghana vo tala va lisine.

Kala zvezvi ndza ha simama ku tira Bheteli hi ku seketelwa hi Lila siku ni siku. Hambu lezvi ku nga ku ndzi na ni 84 wa malembe ni ku hundza, ndza tsaka hi lezvi ndza ha zvi kotako ku maha ntiro wa lisima, ku nga ku amukela ni ku rumela mahungu ya laha ravini.

Zvi nyika litsako la hombe a kuva hlengeletanweni ya Jehovha ni ku wona lezvi ma tatisekisako zvona a magezu ya Malaki 3:18, yaku: ‘Mu ta tlhela mu wona a kuhambana ku nga kona ka loyi a lulamileko ni wakubiha, cikari ka loyi a tirelako Nungungulu ni loyi a nga mu tireliko.’ Siku ni siku ha zvi wona ku a tiko ga Sathani giya gi biha nguvhu niku a vanhu a va na kutsumba, ni ku a litsako labye lo sala hi cipikana. Kanilezvi, lava va randzako Jehovha va tlhela va mu tirela va na ni wutomi go tsakisa, ni ku va tsumba ku va ta kuma zva zvi nene cikhatini ci tako — hambu lezvi va hanyako ka cikhati leci ca zvikarato. Hakunene, i thomo ga hombe nguvhu a ku bhulela van’wani a mahungu ya ma nene! (Matewu 24:14) Zvezvanyana, a Mufumo wa Nungungulu wu ta vhaleta tiko le’go hina hi Paradhise. Hi gi rindzela hi mahlo yo pswhuka a siku lego! Ka cikhati leco, vontlhe laha misaveni va ta hanya khwatsi va tlhela va tsaka kala kupindzuka.