1, 2. Cini leci Sathani a nga ci tirisa kasi ku va vangela hlomulo vanhu?

A ZVILO zvo kari zva tekinolojiya, zvo kota telefoni, lampadha, movha, jelera, zvi chukwatisile wutomi ga vanhu. A zvin’wani, zvo kota cibhamu, mina, masigari, ni bhomba atómica, zvi veka wutomi mhangweni. Kanilezvi ku na ni nchumu wa kale ku hundza zvontlhe lezvo lowu wu va vangelako hlomulo vanhu. I nchumu muni? Ku hemba! A ku hemba ku wula nchumu hi wu tivako ku a hi lisine kasi hi kanganyisa wokari. Maku himani a nga hemba hi khati go sangula? Hi Sathani! Jesu Kristu i mu vitanile lezvaku i ‘papayi wa mawunwa’. (Gondza Johani 8:44.) I hembile rini a wunwa lego go sangula?

² Sathani hi yena a nga hemba hi khati go sangula zva kale nguvhu le sin’wini ga Edheni. Adhamu na Evha va wa ti buza hi wutomi ka Paradhise go saseka legi Jehovha a nga va mahele. Nungungulu i va byelile lezvaku loku vaga “a sinya ya ku tiva kusaseka ni kubiha”, va wa tafa. Hambu lezvi Sathani a nga zvi tiva lezvo, i no tirisa nyoka kasi ku byela Evha, aku: “Mu nga tafa futsi.” Lego give wunwa go sangula.  Sathani i gumile aku: ‘Nungungulu wa zvi tiva lezvaku, a siku lego mu gako yona, a mahlo ya n’wina ma ta vhululeka, mu kota Nungungulu, mu tiva kusasa ni kubiha.’— Genesisi 2:15-17; 3:1-5.

3. Hikuyini a wunwa ga Sathani gi bihileko nguvhu, niku zvini zvi humeleleko hi kota ya gona?

³ A mawunwa ya Sathani ma wa bihile nguvhu hakuva i wa zvi tiva ku loku Evha a kholwa a guma aga handzu, i wa tafa. Niku hi zvalezvo futsi zvi nga maheka. Kota wuyelo ga kona, Evha na Adhamu va no tsika ku ingisa cileletelo ca Jehovha; va gumesa vafa. (Genesisi 3:6; 5:5) A kuhundza lezvo, hi kota ya ciwonho ca Adhamu, ‘a kufa ku no thapela vanhu vontlhe’. Hi lisine, “a kufa ku no fuma hambu hehla ka lava va nga kala ku wonhisa ku khwatsi hi Adhamu”. (Va Le Roma 5:12, 14, NM) Hi zvalezvo zvi mahako ku hi nga hi vanhu vo mbhelela hi tlhela hi nga hanyi kala kupindzuka kota lezvi Nungungulu a nga zvi lavisa zvona. Wutshan’wini ga lezvo, hi wutsongwani ga kona hi hanya “70 wa malembe, ni lava va nga ni ntamu va nga chikela ka 80 wa malembe”, niku a wutomi gi tele hi ‘kubayisa ni kukarateka’. (Lisimu 90:10) Zvontlhe lezvo zvi humelela hi kota ya wunwa ga Sathani!

4. a) Zviwutiso muni hi faneleko ku tiva hlamulo wa zvona ka ndzima leyi? b) Hi kuya hi Lisimu 15:1, 2, himani basi wa ku a ngava munghana wa Jehovha?

⁴ Ka Johani 8:44, Jesu i wulawulile hi Sathani, aku: ‘A nga yimi [lisineni] hakuva ku hava [lisine] ka yena.’ Phela Sathani a nga cicangi. Wa ha ‘kanganyisa tiko gontlhe’ hi mawunwa yakwe. (Kuvhululelwa 12:9, NM) Kanilezvi hina a hi zvi lavi ku Sathani a hi kanganyisa. Hikwalaho hi fanele ku tiva mihlamulo ya zviwutiso zvinharu. Co sangula, Sathani i kanganyisa vanhu hi ndlela muni inyamutlha? Ca wumbiri, hikuyini a vanhu va hembako? Ca wunharu, hi nga wulawulisa kuyini lisine contlhe cikhati kasi hi nga luzi wunghana ga hina na Jehovha, a ku fana na Adhamu na Evha?— Gondza Lisimu 15:1, 2.

5. Xana Sathani i kanganyisa vanhu hi ndlela muni?

⁵ Hina hi nga potsa ku kanganyisiwa hi Sathani. Mupostoli Pawule i te: “Ha ti tiva a tipulani takwe.” (2 Va Le Korinte 2:11, NM) Ha zvi tiva ku Sathani i fumela misava yontlhe, a ku patsa ni wukhongeli ga mawunwa, tihlengeletano ta wukanganyisi, ni mabhindzu yo kanganyisa van’wani. (1 Johani 5:19) Hikwalaho a hi hlamali lezvi Sathani ni madhimoni yakwe va kucetelako vanhu va ntamu lezvaku va ‘wulawula mawunwa’. (1 Timote 4:1, 2, NM) Hi cikombiso, a vaxavisi vo kari va hembela vaxavi kasi va kurumeteka ku xava zvilo zva mhango kutani ku va kanganyisa ni ku va tekela mali yabye.

6, 7. a) Hikuyini zvi nga biha nguvhu loku a varangeli va wukhongeli va hemba? b) Mawunwa muni u ma zwileko ma hembiwako hi varangeli va wukhongeli?

⁶ A co biha nguvhu, hi loku a varangeli va wukhongeli va hemba. Hikuyini? Hi lezvaku loku a wokari a kholwa a tigondzo tabye ta mawunwa a tlhela a maha lezvi Nungungulu a zvi vengako, a munhu loye a nga luza thomo ga ku hanya kala kupindzuka. (Hoseya 4:9) Jesu i wa zvi tiva ku a varangeli va wukhongeli va cikhati leci a nga hi  laha misaveni, va wa kanganyisa vanhu. Hikwalaho i no tiya hlana aku: ‘Khombo a give ka n’wina vatsali ni vaFarisi, n’wina vaxengeteli! Hakuva mu tsemakanya bimbi ni misava kasi ku ya maha mun’we a kuva a kholwa ka n’wina; loku mu mu kumile, mu mu maha a n’wana wa Gehena’, lezvi zvi wulako kuloviswa ka pindzukelwa. (Matewu 23:15) Jesu i te a varangeli lavo va wukhongeli va wa fana ni papayi wabye Sathani, loyi a nga “mudayi”. — Johani 8:44.

⁷ Inyamutlha konawu ku na ni varangeli vo tala va wukhongeli. A varangeli lavo va nga ha vitaniwa ku varisi, vapristi kutani kuva ni zvikhundla zvin’wani. A ku fana ni vaFarisi, a va gondzisi lisine hi Mhaka ya Nungungulu, kanilezvi va “cicile a lisine la Nungungulu va li vhaleta hi mawunwa”. (Va Le Roma 1:18, 25, NM) Va gondzisa mawunwa yo kota ku a vanhu vaswa tilweni, va na ni muhefemulo wu kalako wu ngafi, ni lezvaku Nungungulu wa vhumelela wubhayi a tlhela a vhumelela ku a vanhu va zviro zva wubeleki zvo fana va chadha.

8. Zvini lezvi a varangeli va politika va to hemba zvezvanyana, kanilezvi hi fanele ku ma wonisa kuyini a mawunwa lawo?

⁸ A varangeli va politika vonawu va tolovela ku hemba kasi kanganyisa vanhu. A nchumu wa hombe nguvhu lowu va to hemba zvezvanyana ku va nehile ‘kurula’ lomu tikweni. Kanilezvi, ‘hi citshuketi ca zvalezvo a kuloviswa ku tava hehla kabye’. Hikwalaho a hi faneli ku tsumba varangeli lavo va politika lava va nge a zviya zvi chukwata. A lisine ku hina ha ‘zvi tiva khwatsi lezvaku a siku ga Hosi gita kota khamba ni wusiku’. — 1 Va Le Tesalonika 5:1-4.

9, 10. a) Hikuyini a vanhu va hembako, niku mihandzu muni yi tshovelwako? b) Zvini hi faneleko ku zvi alakanya hi Jehovha?

⁹ Inyamutlha, a varangeli a hi vona voce va hembako. A ndzima yi nge: “Hikuyini a vanhu va hembako?”, yi tsalilweko hi Y. Bhattacharjee, yi wula lezvaku “a mawunwa ma noya hi ku zima mitsu lomu ka vanhu.” Hi magezu man’wani, a vanhu va alakanya ku a ku hemba zva ntumbuluko niku a hi cikarato. A vanhu va tolovela ku hemba kasi va ti vhikela, kuzvilava kasi va fihla zvihoxo zvabye lezvi va zvi mahileko kutani wugevenga va gi mahileko. A ku hundza lezvo, va hemba kasi va kuma mali kutani ku vhuneka vona venyi. A ndzima leyo yi tlhelile yi ku a vanhu vo kari a va chavi ku hembela “vanhu vo kala va nga va tivi, vatiri-kuloni, vanghana, ni maxaka.”

¹⁰ Mihandzu muni yi tshovelwako hi kota ya mawunwa lawo? A vanhu a va ha tsumbi munhu, niku a wunghana ga vanhu ga hohloka. Hi cikombiso, hi nga ehleketa hi lezvi a nuna a zangarisako zvona loku a pola ku a sati wakwe i na ni cigango a tlhela a mu hembela lezvi a nga maha. Kutani hi nga ehleketa hi lezvi zvi tshisisako zvona loku a nuna a xanisa sati ni vana laha kaya, kanilezvi loku va hi lomu ka vanhu a mahisa ku  khwatsi wa va randza ni ku va khatalela. A vanhu va tshamela lego, va nga kanganyisa van’wani, kanilezvi a hi faneli ku rivakelwa lezvaku Jehovha a va nge mu kanganyisi. A Bhibhiliya gi li “a zvilo zvontlhe zvi funungulwe zviku dlunya” ka yena. — Mahebheru 4:13, NM.

11. A cikombiso co biha ca Ananiyasi na Safira ci hi gondzisa yini? (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.)

¹¹ Lomu ka Bhibhiliya, ku na ni patswa wu nga kucetelwa hi Sathani lezvaku wu hembela Nungungulu. A patswa lowo hi Ananiyasi na Safira. Va zamile ku kanganyisa vapostoli. Va xavisile tshomba yo kari yabye va guma va nyikela a cipandze ca mali basi ka vapostoli. Ananiyasi na Safira va wa lava ku hlamalisa van’wani lomu bandleni, hikwalaho va byelile vapostoli lezvaku va nyikele mali yontlhe. Kanilezvi Jehovha i zvi tivile ku va wo hemba, niku i va tsayisile. — Mitiro 5:1-10.

12. Zvini zvi to humelela vanhu vo hemba lava va kalako va nga ti soli, niku hikuyini?

¹² Jehovha i ti zwisisa kuyini hi vanhu vo hemba? Vontlhe vanhu lava va hembako va tlhela va nga ti soli va ta lova ‘tiveni gi vhurako’, a ku fana ni lezvi zvi to mahekela Sathani. Hi magezu man’wani, va ta lovisiwa kala kupindzuka. (Kuvhululelwa 20:10; 21:8; Lisimu 5:6) Hikuyini? Hi lezvaku Jehovha i wona vanhu lavo vo hemba a ku fana ni lezvi a va wonisako zvona vontlhe lava “va mahako zvo nyenyeza mahlweni” kakwe. — Kuvhululelwa 22:15, NM.

13. Zvini hi zvi tivako hi Jehovha, niku zvi hi kuca ku maha yini?

¹³ Ha zvi tiva ku Jehovha “a hi munhu a hembako” niku ‘a nga zvi koti ku hemba’. (Mitsengo 23:19; Mahebheru 6:18) ‘Jehovha wa venga . . . a lirimi li hembako.’ (Mavingu 6:16, 17) Maku loku hi lava ku mu tsakisa, hi fanele ku wulawula lisine. Hikwalaho  hi nga “hembelani”. — Va Le Kolosi 3:9.

14. a) Cini ci mahako ku a maKristu ya lisine ma nga fani ni lawa ya wukhongeli ga mawunwa? b) Tlhamusela a tshinya ga nayo gi nga ka Luka 6:45.

¹⁴ Cini ci mahako ku a maKristu ya lisine ma nga fani ni lawa ya wukhongeli ga mawunwa? Hi lezvaku hina hi “wulawula lisine”. (Gondza Zakariya 8:16, 17.) Pawule i te: ‘Hi [komba] lezvaku hi malandza ya Nungungulu . . . hi ku wulawula [lisine].’ (2 Va Le Korinte 6:4, 7) Niku Jesu i te a vanhu va wulawula ‘lezvi zvi teleko mbilwini’. (Luka 6:45) Lezvo zvi wula ku a munhu wo tsumbeka i wulawula lisine. I wulawula lisine ka vanhu vo kala a nga va tivi, ka vatiri kuloni, ka vanghana, ni ka maxaka. Zvezvi a hi wulawuleni hi zvikombiso zvo kari hi wona lezvi hi nga kombisisako zvona ku ha zama kutsumbeka zvilweni zvontlhe.

15. a) Hikuyini zvi nga biha ku hanya wutomi gimbiri? b) Cini ci nga vhunako vaswa lezvaku va ala ku kucetelwa hi titanga-kulobye?

¹⁵ Loku u hi muswa, kuzvilava u lava lezvaku a titanga ta wena ti ku tsakela. Hambulezvo, hi kota ya ku navela loko, a vaswa vo kari va hanya wutomi gimbiri. Loku va hi ni maxaka ni vamakabye, va ti maha ku khwatsi a va ti nyenyezisi hi tlhelo ga masango. Kanilezvi va hanya wutomi gin’wani loku va nghena ka tisayite ta ku maha vanghana kutani loku va hi ni lava va nga tireliko Jehovha. Va nga ha wulawula zvilo zva chaka, va boha tinguwo to wisa tingana, va ingisela mimuzka yo kala ku hlazveka, va dhakwa, va dzaha, va gangisana cihundleni, kutani ku maha zvilo zvin’wani zvo biha. Lezvo vo hembela vapswali vabye, ni vamakabye, na Jehovha. (Lisimu 26:4, 5) Hambulezvo, Jehovha wa zvi tiva loku hi ti byela ku ha mu dzundza, lezvo na hi maha lezvi a zvi vengako. (Marku 7:6) A ca chukwana ku maha lezvi zvi wuliwako hi vingu legi gi nge: ‘U nga vhumeli a mbilu ya wena yi va ni makangwa hi zva vawonhi; kanilezvi chava Jehovha gontlhe siku.’ — Mavingu 23:17. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.)

16. Hi fanele ku hlamulisa kuyini zviwutiso zvi tako ka petisawu ga ku nghena ntirweni wa cikhati contlhe?

¹⁶ Loku u lava kuva phayona ga cikhati contlhe kutani ku sangula ntiro wo hlawuleka wa cikhati contlhe, ku ngava ku tira Bheteli, zvi lava ku u prenxera a petisawu go kari. Zva lisima nguvhu a ku wula lisine ka zviwutiso zva petisawu lego zvi yelanako ni mababyi, zvihungato lezvi u hlawulako, ni mahanyela ya wena. (Mahebheru 13:18) Ahati loku u mahile nchumu wu vengiwako hi Jehovha kutani wu karatako livhalo la wena ke, kanilezvi na u nga se bhulela madhota? Ma kombele lezvaku ma ku vhuna kasi u tirela Jehovha na u hi ni livhalo li basileko. — Va Le Roma 9:1; Va Le Galatiya 6:1.

17. Zvini hi faneleko ku maha loku a valala va hi maha zviwutiso xungetano hi vamakabye va hina?

¹⁷ Zvini u faneleko ku maha loku u hanya lomu a ntiro wa hina wu betelwako, u gumesa u khomiwa hi wuhosi gi ku maha zviwutiso xungetano hi vamakabye ke? U fanele ku va byela zvontlhe u zvi tivako? Wona lezvi Jesu a nga maha a cikhati leci a  govhernadhori wa muRoma a nga mu maha zviwutiso: Jesu i tirisile tshinya ga nayo ga Bhibhiliya gi nge ku na ni ‘cikhati ca ku miyela, ni cikhati ca ku wulawula’, niku ka zvikhati zvo kari i no miyela futsi! (Mutshawuteli 3:1, 7; Matewu 27:11-14) Loku hi hi ka ciyimo co fana ni leco, hi fanele ku tlhariha hi tlhela hi ti wonela kasi hi nga veki vamakabye va hina mhangweni. — Mavingu 10:19; 11:12.

18. I ntiro muni hi nga nawo loku a madhota ma hi maha zviwutiso xungetano hi vamakabye va hina?

¹⁸ A madhota ma na ni ntiro wa ku vhikela bandla kasi gi tshama gi basile. Hikwalaho, loku ku hi ni wokari lomu bandleni a mahileko ciwonho ca hombe, ma nga ha lava ku tiva zvokari. Makunu, u ta maha yini loku ma ku wutisa, nguvhunguvhu loku a munhu loye a hi munghana wa wena wa hombe kutani xaka? A Bhibhiliya gi ngalo: “Loyi a wulawulako [lisine] i kombisa kululama.” (Mavingu 12:17; 21:28) Hikwalaho u na ni ntiro wa ku ma byela lisine lontlhe a madhota, u nga fihli nchumu. A madhota ma na ni fanelo ya ku tiva lisine lontlhe kasi ma kuma ndlela ya yi nene ya ku vhuna munhu loye lezvaku a vhuxa wunghana gakwe na Jehovha.— Jakobe 5:14, 15.

19. Hi ta wulawula hi yini ka ndzima yi landzelako?

¹⁹ Dhavhidha i khongele ka Jehovha, aku: “Wena wa randza lisine lomu mbilwini.” (Lisimu 51:6, NM) Dhavhidha i wa zvi tiva ku a ca lisima hi lezvi hi nga zvona hi lomu mbilwini. Contlhe cikhati, a maKristu ya lisine ma ‘wulawula lisine ka mun’we ni mun’wani’. A ndlela yin’wani hi kombako hi yona ku a hi fani ni maKristu ya mawunwa, ku gondzisa lisine la Bhibhiliya. Ka ndzima yi landzelako, hi ta wulawula hi lezvi hi mahisako zvona lezvo ntirweni wa kuchumayela.