U nga ku kuma kwihi a kutsumba ka lisine?

AWACHI ga wena gi nyimile ku tira niku gi wonekisa ku khwatsi gi wonhekile. Laha u lavako munhu wa ku gi lungisa, u byeliwa tindlela to tala to gi lungisisa. Ku na ni vanhu vo tala va nge va zvi kota ku lungisa niku va nga gi lungisa khwatsi, hambulezvo, a vokari vo hemba. Kanilezvi u nga kuyini loku u ya pola lezvaku loyi a nga maha a wachi lego muakelani wa wena? Ahandle ka lezvo, u tiva lezvaku a nga tsaka nguvhu hi ku ku vhuna mahala. Zvi wa ta ku olovela ku maha ciboho, a hi zvona ke?

Makunu fananisa a wachi lego gi wonhekileko ni wuzvikoti ga wena ga kuva ni kutsumba. Loku u alakanya lezvaku wa luza a kutsumba — a ku khwatsi hi lezvi a votala va ti zwisako lezvo masikwini lawa ya zvikarato — u nga ci kuma kwihi a civhuno? Ku na ni vanhu vo tala va wulako lezvaku va nga zvi kota ku lulamisa a cikarato, kanilezvi a mawonela yabye yo tala a ma zwisiseki niku ma lwisana. Makunu hikuyini hi kalako kuya ka loyi a nga hi vanga na hi hi ni wuzvikoti ga kuva ni kutsumba? A Bhibhiliya gi wula ku a nga “kule ka mun’we ni mun’wani wa hina” niku i zvi lava nguvhu a ku hi vhuna. — Mitiro 17:27; 1 Pedro 5:7.

Tlhamuselo wo eta xungetano hi kutsumba

Lezvi a Bhibhiliya gi ku tlhamuselisako zvona a kutsumba zvi etile a ku hundza lezvi a vadhokodhela vokari, titlhari ta siensia, va psicólogo va ku tlhamuselisako zvona a kutsumba nyamutlha. Ka tirimi leti a Bhibhiliya gi nga tsaliwa hi tona, a magezu lawa ma hundzuluselweko ku “kutsumba” ma wula ku rindzela hi mahlo yo pshwuka ni ku rindzela zvazvinene. A kutsumba ku wumbiwa hi zvilo zvimbiri zva tshinya: kunavela nchumu wa wunene ni ciseketelo ca ku kholwa lezvaku a nchumu lowo wa wunene wu ta maheka. A kutsumba loku a Bhibhiliya gi wulawulako hi kona a hi noro ntsena. Ku na ni ciseketelo co tiya ci tiyisiwako hi zvikombiso.

Ka mhaka leyi, a kutsumba ka fana ni kukholwa, loku ku seketelwako ka zvikombiso, na ku nga hi ku kholwa nyamukholwe. (Mahebheru 11:1) Hambulezvo, a Bhibhiliya ga veka kuhambana cikari ka kukholwa ni kutsumba. — 1 Va Le Korinte 13:13.

Kasi ku fananisa: Loku u kombela civhuno ka munghana u mu randzako u rindzela lezvaku i ta ku vhuna. A kutsumba loko ku na ni ciseketelo hakuva wa kholwa ka munghana wa wena — wa mu tiva khwatsi niku ka zvikhati zvi nga hundza u mu wonile na a kombisa a wunene ni kuhana. A kukholwa ka wena ni kutsumba ka wena zvi na ni kuyelana ka hombe, niku a cin’we ni cin’we ci khegela ka cin’wani, kanilezvi zvilo zvo hambana. U nga ku kumisa kuyini a kutsumba loko hi Nungungulu?

Ciseketelo ca kuva ni kutsumba

Nungungulu hi yena cibuka ca kutsumba ka lisine. Zvikhatini zva kutsaliwa ka Bhibhiliya, Jehovha i wa vitaniwa ku “kutsumba ka Izrayeli”. (Jeremiya 14:8) Ni kwihi a kutsumba ka lisine loku a vanhu vakwe va nga hi nako ku wata hi ka yena; hikwalaho i wa hi kutsumba kabye. A kutsumba loko ku wa nga hi kunavela ntsena ka ku a zvilo zvo kari zvi maheka. Nungungulu i va nyikile a ciseketelo co tiya ca kuva ni kutsumba. Laha a nga tirisana navo hi mazanazana ya malembe, i kombile lezvaku i Nungungulu a mahako a zvitsumbiso a tlhela a zvi tatisa. A murangeli wabye Joxuwa i byelile a vaIzrayeli, aku: “Ma zvi tiva khwatsi . . . lezvaku a ku na gezu ni gin’we ka zvontlhe a zvitsumbiso zva zvinene lezvi Jehovha, a Nungungulu wa n’wina, a mu tsumbisileko gi wileko hasi”. — Joxuwa 23:14.

Andzhako ka makume ya makume ya mazana ya malembe Nungungulu wa ha tshamisile zvezvo. A Bhibhiliya gi tele hi zvitsumbiso zvo hlamalisa zva Nungungulu a ku patsa ni matimu yo tsumbeka ya kutatiseka ka zvona. A zvitsumbiso zvakwe zva zviphrofeto zvi tsumbekile nguvhu laha kaku ka zvikhati zvo kari zvi tsalisilwe ku khwatsi hi loku zvi sina zvi mahekile ka cikhati leci zvi nga wuliwa hi cona.

Hi zvona zvi hi mahako hi wula ku a Bhibhiliya i bhuku ga kutsumba. Laha u gondzako a matimu ya lezvi Nungungulu a nga tirisanisa zvona ni vanhu, a zvigelo zva wena zva ku mu tsumba zvi ta engetela ku tiya. Mupostoli Pawule i tsalile lezvi: “A timhaka tontlhe ti tsalilweko kale ti tsalelwe ku gondzisa hina kasi hi kota ya kutimisela ni kuchavelela loku hi nyikiwako hi Mitsalo hiva ni kutsumba.” — Va Le Roma 15:4.

Kutsumba muni loku Nungungulu a hi nyikako?

Hi rini laha hi ku lavako nguvhu a kutsumba? A hi loku hi felwa? A ka votala hi ka cikhati caleco futsi. Hi cikombiso, laha hi felwako hi munhu hi mu randzako a kutsumba ko khwatsi i noro. Cini ci nga wa ta hi maha hi mbhelelwa nguvhu hi kutsumba loku ku nga hi kufa? Kona ku hi hlongolisela ku nga nyimi. A zvi koteki a ku hi thinda kufa hi cikhati co leha, ne a hi na ntamu wa ku ku nyimisa. Zva zwala loku a Bhibhiliya gi vitana kufa a ku i “nala wo gumesa”. — 1 Va Le Korinte 15:26.

Kanilezvi, ku na ni kutsumba ka lava va fileko? Wona ku a vhesi galegi gi vitanako a kufa ku i nala gi tlhela gi wula ku ku ta “lovisiwa”. Jehovha Nungungulu i na ni ntamu nguvhu a ku hundza kufa, niku i zvi kombisile lezvo makhati yo tala. Hi ndlela muni? Hi ku vhuxa vafileko. A Bhibhiliya gi wulawula hi 9 wa zvikhati lezvi Nungungulu a nga tirisa ntamu wakwe kasi ku vhuxa vanhu va nga file va tlhela va hanya.

Ka cikombiso leci ci ngava co hlamalisa nguvhu, Jehovha i no nyika ntamu a N’wana wakwe, Jesu, kasi ku vhuxa munghana wakwe, Lazaru, loyi a nga hi ni mune wa masiku na a file. Jesu a nga mu vhuxangi cihundleni, kanilezvi i mu vhuxile laha kubaseni, na zvi woniwa hi citshungu. — Johani 11:38-48, 53; 12:9, 10.

Kuzvilava u nga ti wutisa ku: ‘Zvi sizili yini lezvi a vanhu lavo va vhuxilweko? A va tlhelangi va kumba hi ku gumesa vafa kambe ke?’ Ina, zvi mahekile. Hambulezvo, hi kota ya matimu lawo yo tsumbeka, yo kota lawa ya Lazaru, hi na ni cigelo co tiya — na ku nga hi ku kuxuva basi — ca ku kholwa lezvaku lava hi va randzako va fileko va ta vhuka. Hi magezu man’wani, hi na ni kutsumba ka lisine.

Jesu ite: “Mina ndzi kuvhuka ni wutomi.” (Johani 11:25) Hi yena loyi Jehovha a to mu nyika ntamu wa ku vhuxa vafileko misaveni yontlhe. Jesu ite: “Cata cikhati leci vontlhe lava va nga zvilahleni va tozwa gezu gakwe [ga Kristu] va huma.” (Johani 5:28, 29) Ina, vontlhe lava va etleleko zvilahleni va na ni kutsumba ka ku vhuxiwa kasi va hanya ka misava ya paradhise.

Muphrofeti Isaya i tirisile magezu yo saseka kasi ku wulawula hi kuvhuka ka vafileko, aku: “A vafileko va wena va ta hanya. A zvirumbi zva mina zvi ta vhuka. Vhukani, mu giya hi kutsaka, n’wina lava mu nga ntshurini! Hakuva a ndzhokati ya wena yi fana ni ndzhokati ya ni mixo. Ni misava yi ta humesa lava va fileko kasi va tlhela va hanya.” — Isaya 26:19.

A ci chaveleli a citsumbiso leci? Lava va fileko va ka ciyimo ca ku hlayiseka khwatsi a ku fana ni cin’wanana ci nga khwirini ga mamani wa cona. Kunene, lava va etlelako zvilahleni, va hlayisekile khwatsi lomu maalakanyweni ma nga gumelwiko ya Nungungulu wa Ntamu Wontlhe. (Luka 20:37, 38) Zvezvanyana, va ta vhuxiwa, va amukeliwa misaveni yiswa, hi vanhu lava va va randzako a ku fana ni lezvi a cin’wanana ci pswaliwako ci amukeliwa hi ngango wa lirandzo wu nga ci rindzele! Hikwalaho, ku na ni kutsumba hambu ka lava va fileko.

A kutsumba ku nga ku vhunisa kuyini?

Pawule i hi gondzisa zvo tala xungetano hi lisima la kutsumba. I ku kumbukile kota cipandze ca lisima nguvhu ka matlhari ya moya — a kapasete. (1 Va Le Tesalonika 5:8) I wa lava ku wula yini hi lezvo? Zvikhatini zva kutsaliwa ka Bhibhiliya, a masochwa ma wa boha kapasete ga simbi kasi kuya yimpini, a kutala ka zvikhati, va wa rangisa a goro wo mahiwa hi feltro kutani bhebhe. Hi kota ya kapasete, a kutala ka matlhari mo wo chikela maba a kapasete ma ya wela kule na ku nga hi ku bayisa a hloko ya musochwa. Pawule i wa wula ku a ku fana ni lezvi a kapasete yi vhikelako a hloko, a kutsumba ku vhikela a maalakanyo, ku nga wuzvikoti ga wena ga ku pimisa. Loku u hi ni kutsumba ko tiya ku seketelwako ka makungo ya Nungungulu, a kurula ka wena ku nga ta jujeka hi kota ya kuchava kutani ku nga ci tivi ca ku maha loku u kumana ni zvikarato. Himani cikari ka hina a nga yi laviko a kapasete yo khwatsi hi leyo?

Pawule i tirisile a mufananiso wun’wani wo hanya kasi a tlhamusela a kutsumba ku yelanako ni kurandza ka Nungungulu. I tsalile lezvi: “Hi na ni kutsumba loku kota cirikhiso ka muhefemulo, ka lisine ni ko tiya.” (Mahebheru 6:19) Pawule loyi a nga pandzekelwa hi citimela makhati yo tala kanilezvi a pona, i wa yi tiva a lisima la cirikhiso. Loku va jumiwa hi bhubhutsa, a vamarinyero va wa hoxela a cirikhiso. Loku a cirikhiso ci khoma ci tiya khwatsi le hasi ka bimbi, a citimela ci wa ta pona a bhubhutsa na ci hlayisekile wutshan’wini ga ku kukuletwa ciya mbhirini ci ya hahlukela lomu ka maribye.

Hi kufanana, loku a zvitsumbiso zva Nungungulu zvi hi kutsumba “ka lisine ni ko tiya”, a kutsumba loko ku nga hi vhuna a ku timisela a bhubhutsa ga zvikhati lezvi zvo karata. Jehovha i tsumbisa ku, na ku nga hi kale, ku ta chikela a cikhati leci a vanhu va to kala va nga ha xanisiwi hi tiyimpi, wugevenga, kubayiseka, hambu ni kufa. (Wona a kwadru “Zvigelo zva kuva ni kutsumba”.) A ku namarela ka kutsumba loko ku nga hi vhuna a ku fambela kule ni mhango, ku hi kuca a ku hanya hi milayo ya Nungungulu na ku nga hi ku pimanyisa a mahanyela ya tiko legi gi hi randzeleko.

Jehovha i lava ku wenawu uva ni kutsumba loku. I lava lezvaku u gi wona ha wece a wutomi legi a ku vekeleko. A kuxuva kakwe ku “a vanhu va tixaka tontlhe va hanyiswa”. Hi ndlela muni? Co sangula, a mun’we ni mun’wani i fanele kuva “ni wutivi ga lisine xungetano hi lisine”. (1 Timote 2:4) A vahumesi va revhista legi, va ku kuca lezvaku u ti kumela a wutivi lego gi nyikako wutomi ga lisine la Mhaka ya Nungungulu. Hi wutivi lego, Nungungulu i ta ku nyika kutsumba ka hombe nguvhu a ku hundza ni kwihi loku a tiko legi gi nga ku nyikako.

Loku u hi ni kutsumba loko, u nga ta tshuka u tizwa na u nga hi na muvhuni, hakuva Nungungulu a nga ku nyika a ntamu lowu u wu lavako kasi u tatisa a mixuvo ya wena yi yelanako ni kurandza kakwe. (2 Va Le Korinte 4:7; Va Le Filipi 4:13) A hi kona kutsumba ka tshamela legi u ku lavako? Makunu loku u alakanya lezvaku u lava kutsumba, ni loku ku hi ku u wa hi lomu ka ku ku lavetela, u nga tsukuli. A ku kuli na wena, zva koteka ku u ku kuma.

[Kwadru/Mufota]

ZVA KUVA Ni kutsumba

A Mitsalo leyi yi nga ku vhuna ku tiyisa a kutsumba ka wena:

◼ Nungungulu i tsumbisa zvilo zvo tsakisa cikhatini ci tako.

A Mhaka yakwe yi wula lezvaku a misava yontlhe yi tava paradhise gi to tshama a vanhu vo tsaka ni vo zwanana. — Lisimu 37:11, 29; Isaya 25:8; Kuvhululelwa 21:3, 4.

◼ Nungungulu a nga hembi.

Wa venga tixaka tontlhe ta ku hemba. Jehovha i basile hi matlhelo wontlhe, hikwalaho, a zvi koteki ku a hemba. — Mavingu 6:16-19; Isaya 6:2, 3; Titusi 1:2; Mahebheru 6:18.

◼ Nungungulu i na ni ntamu wo kala ku gumelwa.

Hi Jehovha yece a nga wa ntamu wontlhe. A ci kona wuakweni gontlhe ci nga mu vhalelako a ku tatisa zvitsumbiso zvakwe. — Eksodhusi 15:11; Isaya 40:25, 26.

◼ Nungungulu i lava lezvaku u hanya kala kupindzuka.

​—Johani 3:16; 1 Timote 2:3, 4.

◼ Nungungulu i rindzela zvazvinene ka hina.

I hlawula ku nga veki kupima ka zvihoxo ni kuphazama ka hina, kanilezvi ka matshamela ya hina ya manene ni mizamo ya hina. (Lisimu 103:12-14; 130:3; Mahebheru 6:10) I tsumba lezvaku hi ta maha lezvi zvi nga zvinene niku wa tsaka loku hi maha lezvo. — Mavingu 27:11

◼ Nungungulu i tsumbisa ku ku vhuna a ku u tatisa mixuvo ya wena leyi yelanako ni kurandza kakwe.

A malandza ya Nungungulu a ma faneli ku tizwa na ma hi woce. Nungungulu i hi nyika hi matsenya a moya wakwe wa kubasa, wu nga ntamu wa hombe nguvhu lowu wu nga kona wuakweni gontlhe, kasi a hi vhuna. — Va Le Filipi 4:13.

◼ U nga ta tshuka u ti laya hi ku tsumba Nungungulu.

Yena i tsumbekile hi kumbhelela, hi nga mu tsumba, niku a nga ta tshuka a ku khunguvanyisa. — Lisimu 25:3.

[Picture]

A ku fana ni lezvi a kapasete yi vhikelako a hloko, a kutsumba ku vhikela a maalakanyo

[Mifota]

A ku fana ni cirikhiso, a kutsumba ko tiya ku nga hi maha hi nga tsekatseki

[Zibuka]

Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo