Munghana wo biha

U na ni “munghana” u mu tivileko a cikhati leci u nga hi muswa. A munghana loye i no ku maha u ti wona na u hi munhu a kulileko niku i wa wonekisa ku khwatsi i ku maha u tsakelwa hi vanghana va wena. Loku u biwa hi citresi, contlhe cikhati u waya kakwe kasi u ya kuma “kupepanyana”. Ku chikele cikhati laha zvi nga lava ku u tsumba yena ka zviyimo zvo tala.

Hi kufamba ka cikhati u polile a tshamela go kari gakwe ga hava. I lava kuva na wena contlhe cikhati hambu loku lezvo zvi maha ku u nga amukeleki ka matshamu yo kari. Niku hambu lezvi kuzvilava a ku mahileko u ti wona na u hi munhu a kulileko i wonhile lihanyo la wena. Niku ahandle ka zvontlhe lezvo, i ku mbhetele mali ya wena.

Zvezvanyana u zamile makhati yo tala a ku tsika kuva munghana wakwe, kanilezvi yena a nga vhumeli. Wa ti laya hi ku ngha u tivene naye.

HI ZVALEZVO gi nga tshamisa zvona a wunghana ga vadzahi vo tala ni masigari. Andzhako ka 50 wa malembe na a dzaha a wasati wo kari wa ku hi Earline i wula lezvi: “A sigari gi wa ndzi vhuna nguvhu a ku hundza kuva ni munhu. Gi wa maha zvo hundza kuva munghana hi tiveneko kale, ka zvikhati zvin’wani gi wa hi gona munghana wa mina wa mun’we.” Kanilezvi hi kufamba ka cikhati, Earline i no zvi pola lezvaku a sigari a hi munghana wa lisine niku gi bihile. Kunene lezvi zvi nga tlhamuselwa kusanguleni ka ndzima leyi kuzvilava zvi nga tira ka ciyimo cakwe, kanilezvi na hi susa nchumu wun’we ka zvona. Earline i no tsika ku dzaha a cikhati leci a nga gondza a tiva ku Nungungulu i zvi wona na zvi bihile, hakuva zvi chakisa a miri lowu a wu vangileko. — 2 Va Le Korinte 7:1.

A wanuna wo kari wa ku hi Frank i no boha ku nyima ku dzaha kasi a tsakisa Nungungulu. Kanilezvi laha ku nga hundzile siku na a dzahile a sigari go gumesa, i no rendzelekela kontlhe lomu ndlwini na a lavetela a zvibichu zva masigari. Frank i ngalo: “Kuve ka cikhati caleco ci nga maha a ciboho ca mina. Laha ndzi nga pola lezvaku ndzi laha chakeni na ndzi kasakasa ndzi hlota a zvibichu ndzi no ti hlamala. A ndza ha tshukangi ndzi dzaha kambe.”

Hikuyini zvi karatako a ku tsika ku dzaha? A vakambisisi va polile zvigelo zvo tala: (1) A zvilo lezvi zvi mahiwako hi fole zvi nga vanga vhisio yo fana ni leyi ya droga. (2) A nikotina leyi yi nga lomu ka fole, loku yi dzahiwa yi nga chikela lomu ka wongo ndzeni ka 7 wa tisegundo basi. (3) A kudzaha zvi tala kuva zva lisima ka munhu hakuva zvi fambisana ni kuga, kunwa, ku bhula, ku hungula citresi ni zvin’wani.

Hambulezvo, kota lezvi zvi kombisiwako hi tshango ga Earline na Frank, zva koteka a ku tsika a vhisio leyi yi dayako. Loku u hi mudzahi lezvo na u zvi lava ku zvi tsika, a ku lera a tindzima leti ti landzelako zvi nga ku vhuna a ku sangula wutomi giswa.