A kale a vapswali va wa hi ni thomo ga kuva vona vo sangula ku bhula hi timhaka ta masango ni vana vabye niku va wa zvi kota ku tlhamusela a zvilo hi kutsongwani-kutsongwani hi kuyelana ni tanga ni matshamela ya n’wana mun’we ni mun’wani.

Makunu a zvilo zvi cicile. A bhuku Efeito Lolita gi wula lezvi: “Nyamutlha, hambu a vanana va vatsongwani nguvhu va wona ni ku ingisela a zvilo zva masango niku lezvo zviya zvi toloveleka nguvhu hambu lomu ka mabhuku ya vanana, mafilmi ni ka maprograma.” A ku lezvo zva vhuna kutani zva colopetela a kukula ka vanana?

A timhaka ta masango ti tatile tiko. Deborah Roffman, a mutsali wa bhuku Talk to Me First (Wulawula na mina kusangula) i tsalile lezvi: “A vanhu va wulawula hi timhaka ta masango niku u nga zvi wona ni ku zvizwa ka ma publicidade, mafilmi, mabhuku, mimuzka, ka televhizawu, ka timesaji, ka migemi, makartaji ni lomu ka fone kutani ka komputadhori wa wena. Hi kota ya lezvo, a vaswa hambu ni vanana va alakanya lezvaku a masango hi wona nchumu wa lisima nguvhu wutomini.”

Hikuyini zvi humelelako? A vaxavisi va xavisela a vanana a tinguwo ta ku navetisa masango niku lezvo zvi maha ku na va ha hi vanana nguvhu va nwela a maalakanyo ya hava ya ku lezvi va tshamisileko zvona zva lisima nguvhu. A bhuku go kari gi wula lezvaku a vaxavisi va zvi tiva ku a vanana va zvi lava ku randziwa hi vanghana vabye niku va zvi lava kambe a ku pimanyisa lezvi a vanghana vabye va mahako, makunu va londzowota lezvo kasi va xavisa a zvilo zvabye. A kungo ga ma publicidade ku maha ku a vanana va lava ku xava zvilo.

A ku zvi tiva basi a zvi eneli. A ku khwatsi hi lezvi ku nga ni kuhambana cikari ka ku tiva lezvi a movha wu fambisako zvona ni kuva mufambisi wa munene, hi ndlela yo fana, a zvi eneli ku a vanana va tiva basi ku cini a masango zvi lava kambe ku va tirisa lezvi va zvi tivako kasi va maha zviboho zva zvinene.

Magumo ya mhaka: Nyamutlha, zvi laveka nguvhu a ku hundza kale a ku u vhuna a vana va wena ku va toloveta a “kupima kabye” kasi va zvi kota a ku hambanisa “a zvazvinene ni zvakubiha”. — Mahebheru 5:14.

U nga tsutsumi a wutihlamuleli ga wena. Hambu loku zvi wonekisa ku khwatsi zva dhanisa a ku wulawula ni vana va wena hi masango, u fanele ku zvi maha hakuva wutihlamuleli ga wena. — Tshinya ga nayo ga Bhibhiliya: Mavingu 22:6.

Bhulani hi kutsongwani-kutsongwani. Wutshan’wini ga ku mu tlhamusela zvontlhe hi khati gin’we, londzowota ku bhula ni n’wana wa wena loku mu kari mu maha a mitiro ya siku ni siku kutani loku mu kari mu endza. Kasi ku vhuna a n’wana wa wena lezvaku a ti phofula mu wutise a mawonela yakwe. Hi cikombiso, wutshan’wini gaku uku: “Wa ma randza a ma publicidade lawa ma vhuxako a manyawunyawu ya masango?” U ngaku: “U alakanya ku hikuyini a vaxavisi va tirisako a ma publicidade yo kota lawa kasi va xavisa a zvilo zvabye?” Mu tsike a hlamula u gumesa u mu wutisa lezvi: “U alakanya yini hi lezvo?” — Tshinya ga nayo ga Bhibhiliya: Dhewuteronome 6:6, 7

Wulawula navo hi kuya hi tanga yabye. Na va nga se sangula kuya cikoleni, u nga va byela a mavito ya zviro zvabye zva wubeleki ni lezvi va nga ti vhikelisako zvona ka lava va lavako ku va pfinya. Laha va kulako u nga va byela lezvi zvi mahekako kasi a n’wanana a pswaliwa. Ka cikhati leci a miri wa n’wanana wu sangulako ku kombisa wunhwana kutani wujaha, va fanele ku tiva ku cini a masango ni lezvi Nungungulu a zvi alakanyako hi wona.

Va gondzise a mahanyela ya manene. Sangula ku gondzisa a vanana va wena na va ha hi vatsongwani nguvhu xungetano hi kutsumbeka ni cichavo. Loku makunu u lava ku wulawula hi timhaka ta masango u ta ngha u zimile ciseketelo. Va tlhamusele zviku dlunya a mawonela ya wena hi lezvi zvi nga zvinene ni lezvi zvi bihileko. Hi cikombiso, loku u alakanya lezvaku a ku hlengela masango na u nga se chadha a hi zvinene va byele. Va tlhamusele ku hikuyini zvi nga biha niku hi wahi a mawuyawuya ya kona. A bhuku Beyond the Big Talk (U nga tlhamuseli zvontlhe hi khati gin’we) gi wula lezvi: “Loku a n’wanana a zvi tiva ku a vapswali vakwe a va vhumeli ku a hlengela masango na a nga se chadha i tala ku a nga hlengeli masango.”

Va vekele cikombiso. Hanya hi lezvi u va gondzisako. Wa hleka loku uzwa a mafenya ya ku wulawula hi zva masango? Wa boha hi ndlela yi vhuxelako van’wani a manyawunyawu ya masango? Wa randza a wugangogango? Loku u maha zvilo lezvo zvi ta karata ku u vhuna a vana va wena a kuva ni mahanyela manene. — Tshinya ga nayo ga Bhibhiliya: Va Le Roma 2:21.

U nga wulawulisi ku khwatsi a masango ma bihile. A masango cinyikiwo ci tako hi ka Nungungulu niku loku ma mahiwa hi vanhu va chadhileko ma nga nyika a litsako la hombe. (Mavingu 5:18, 19) Tlhamusela a n’wana wa wena ku hi kufamba ka cikhati i ta zvi kota ku tirisa a cinyikiwo leci na a nga karateki hi zvikarato lezvi zvi humelelako lava va hlengelako masango na va nga se chadha. — 1 Timote 1:18, 19.