A vanhu va ngava ni cihlawulela na ku nga hi ntsena ka valuveli, va nga ni hlonge yo hambana ni leyi yabye, lixaka, kutani va wulawulako lirimi lin’wani, kanilezvi ni lava va hambeneko navo hi wukhongeli, zviro zva wubeleki, kutani zvigondzo zvabye. A vokari va wona van’wani hi ndlela ya hava hi ku cuwuka tanga yabye, zvigondzo zvabye, ntamu wabye kutani nghohe yabye. Hambulezvo, va simama ku ti wona na va nga hi na cihlawulela.

U tshuka u thapelwa hi cihlawulela? A kutala ka hina ha zvi pola loku a van’wani va hi ni cihlawulela. Kanilezvi zvi nga hi karatela a ku zvi pola loku ci hi ka hina wutsumbu. A mugondzisi wo kari wa sociologia waku hi David Williams i wulile lezvi: “Loku a vanhu va wona a lixaka lo kari la vanhu hi ndlela ya hava, a cikhati va kumanako ni munhu wa lixaka lelo, va ta mu khoma hi ndlela yo hambana ni van’wani niku a va zvi kholwi ku va mu khomile hi ndlela leyo.”

Hi cikombiso, le Balkan ku nga tiko legi Jovica a nga hanya kona, ku wa hi ni lixaka la vanhu leli li nga chepetiwa. I wula lezvi: “Ndzi wa alakanya lezvaku ka lixaka lelo a nga kona a nga hi mu nene.” “Kanilezvi ndzi wa nga alakanyi lezvaku ndzi na ni cihlawulela, hakuva ndzi wa ti byela ku ndzi tiva lisine lontlhe xungetano hi vanhu lavo.”

A mifumo yo tala yi yimisa milayo yi lwako ni cihlawulela ca hlonge ni tin’wani tindlela ta cihlawulela. Hambulezvo, a cihlawulela ca simama. Hikuyini? Hi ku a milayo leyo yi wonelela ntsena lezvi a vanhu va zvi mahako. A yi zvi koti a ku wonelela a maalakanyo ya vanhu ni ku tizwa kabye. Niku a cihlawulela ci sukela lomu ka mapimo ya munhu ni lomu mbilwini. Xana hi nga hlula ka yimpi leyi hi lwako ya cihlawulela? Xana ku na ni muri wa ku hlula cihlawulela?